Mały obieg krwi - LOGIM.EDU.GORZOW.PL

2.32. Po co człowiekowi
krew?
Opracowała Bożena Smolik
Konsultant Arleta Poręba-Konopczyńska
Krew płynąca w żyłach i tętnicach jest źródłem sił życiowych
u każdego człowieka już od momentu poczęcia.
Krew jest całym światem samym w sobie.
Jej składniki tworzą wysoko rozwinięty system obronny i transportowy,
od istnienia którego zależy nasze życie i zdrowie.
Krew jest żywą tkanką,
złożoną z komórek
(elementy morfotyczne):



krwinek czerwonych,
krwinek białych,
i płytek krwi,
które zawieszone są w części
płynnej krwi zwanej

osoczem.
Wszystkie elementy morfotyczne powstają w czerwonym
szpiku kostnym, ale każdy z nich ma inne zadanie
do wykonania.
Erytrocyty (krwinki czerwone)
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
Są najliczniejszymi składnikami spośród elementów
morfotycznych krwi, w 1 ml jest ich 4-5 milionów.
Stanowią ok. 40% objętości całej krwi.
Mają kształt dwuwklęsłego dysku.
Są pozbawione jądra komórkowego.
Powstają w czerwonym szpiku kostnym.
Żyją krótko- 30-120 dni, po czym giną i ulegają rozkładowi w śledzionie i wątrobie.
W każdej sekundzie powstaje ponad 2 miliony nowych krwinek i tyle samo ginie.
Głównym składnikiem krwinek czerwonych jest hemoglobina, nadająca czerwone
zabarwienie.
Hemoglobina ma zdolność nietrwałego łączenia się z tlenem i dwutlenkiem węgla.
Erytrocyty transportują tlen z płuc do komórek i w niewielkiej ilości dwutlenek
węgla, pochodzący z metabolizmu komórek, w odwrotnym kierunku.
Do prawidłowej produkcji krwinek czerwonych niezbędne są , oprócz
odpowiednich składników budulcowych, hormony, witaminy, enzymy i żelazo.
Wśród tych czynników szczególną role odgrywa witamina B 12.
Hemoglobina

- Hemoglobina - jest białkiem
złożonym z globiny i hemu.

Globina to rodzaj białka, a hem stanowi
niebiałkową część hemoglobiny.

Jest czerwonym barwnikiem krwi
zawierającym żelazo.

Hemoglobina ma zdolność przyłączania,
transportowania i odłączania tlenu.
Dlatego transportuje tlen do tkanek, a
wracając przenosi do płuc część
wydalonego przez te tkanki dwutlenku
węgla.
Leukocyty (krwinki białe)
 W polu widzenia mikroskopu, na preparacie
rozmazu krwi (zdjęcie obok) widoczne są
jako większe, nieliczne, niebiesko
wybarwione komórki różnego kształtu,
z wyraźnym jadrem komórkowym.
 Powstają głównie w czerwonym szpiku
kostnym, ale również w śledzionie, grasicy
i węzłach chłonnych.
 Wyróżniamy wśród nich
monocyty i limfocyty.

granulocyty,
Mają zdolności żerne i poruszania się,
dzięki czemu mogą przemieszczać się
„pod prąd” i przenikać przez ściany naczyń
do tkanek .
 Są jednym z elementów systemu obronnego, skierowanego przeciwko
czynnikom powodującym choroby.
 Ich ilość jest zmienna i wynosi w 1ml krwi 4800-10000. Podczas infekcji
znacznie się podwyższa.
Trombocyty (płytki krwi)
●
●
●
●
●
●
●
Są to małe, bezjądrowe komórki o nieregularnych kształtach, które powstają w szpiku.
Po 1-2 tygodniach są niszczone w wątrobie i śledzionie.
Odgrywają ważna rolę w krzepnięciu krwi.
W przypadku uszkodzenia naczynia krwionośnego przylegają do ściany naczynia i w ciągu
kilku minut powstaje czop uszczelniający ranę, pod warunkiem, że nie jest ona duża.
Niedobór płytek krwi zaburza prawidłowe krzepnięcie
krwi, natomiast w przypadku nadmiaru płytek krew
szybciej krzepnie, co może prowadzić do groźnego
w skutkach zaczopowania naczynia.
Przyczyną zwiększonej liczby trombocytów są choroby
infekcyjne, choroby szpiku kostnego, nowotwory,
przewlekłe zapalenia, niedobór żelaza, następstwo
usunięcia śledziony.
Przyczyną zmniejszonej liczby trombocytów są wady
wrodzone, radio- i chemioterapia, powiększenie
śledziony, alkohol, białaczka, następstwa zakażeń,
antybiotyki i leki.
leki np.
Na zdjęciu widocznych jest osiem
prawidłowych płytek krwi (fioletowe)
pośród licznych krwinek czerwonych.


Osocze jest:
Osocze
-
substancją międzykomórkową ,
-
ma zabarwienie żółte,
-
stanowi ok. 55% objętości krwi, z czego 93% stanowi woda, z rozpuszczonymi
w niej białkami, glukozą, tłuszczami, witaminami, solami mineralnymi,
hormonami, mocznikiem, dwutlenkiem węgla, przeciwciałami,
-
zawiera wiele białek pełniących istotne funkcje w organizmie, w tym
fibrynogen, odpowiedzialny za krzepnięcie krwi.
Rola osocza:
-
przenosi i dostarcza komórkom ciała rozpuszczone składniki pokarmowe,
-
zabiera z komórek zbędne lub szkodliwe produkty,
-
przenosi przeciwciała zwalczające infekcje,
-
transportuje enzymy i hormony kontrolujące procesy życiowe organizmu.
Surowica – jest to osocze pozbawione fibrynogenu.
Grupy krwi






Pomimo, że prawidłowe erytrocyty są z wyglądu identyczne u wszystkich ludzi, to różnią się
między sobą w znacznym stopniu. Na ich powierzchni znajdują się pewne charakterystyczne
białka, które określa się mianem antygenów grup krwi.
Istnieje szereg układów grupowych krwi. Najważniejszymi jest układ grup głównych (AB0) i
układ Rh.
Ze względu na obecność lub brak substancji A i B na krwinkach czerwonych rozróżnia się cztery
główne grupy krwi:
grupa A (40% ludności w Polsce, występuje substancja A)
grupa B (12%, występuje substancja B)
grupa AB (8%, występuje substancja A i B)
grupa 0 (40%, brak substancji A i B na krwinkach).
Każda z tych grup może posiadać substancję z układu grupowego Rh - antygen D, daną osobę
określa się wtedy jako Rh dodatnią (Rh+). Przeciwnie, u osoby Rh ujemnej (Rh-), substancja D
nie występuje.
Oznaczenie grup krwi ma podstawowe znaczenie przy doborze krwi do przetoczeń wymaganych
np. w trakcie wielu zabiegów operacyjnych lub podczas leczenia chorób krwi. W razie potrzeby
podawać trzeba krew identyczną w zakresie przynajmniej tych dwóch układów, a więc osobie z
grupą krwi A Rh+ należy podać krew A Rh+.
Grupa krwi jest niezmienna w ciągu życia, jedynie sporadycznie, po przeprowadzeniu
allogenicznego przeszczepu szpiku (od rodzeństwa lub dawcy niespokrewnionego), może dojść
(choć nie musi) do zmiany grupy krwi u biorcy przeszczepu.
Trochę
statystyki
KONFLIKT SEROLOGICZNY
Konflikt serologiczny jest to niezgodność krwi między matką a płodem w
zakresie czynnika Rh.
 Jeśli matka ma czynnik Rh -, a płód odziedziczy po ojcu Rh +, to antygen
płodu przenika przez łożysko do organizmu matki i doprowadza do
wytworzenia w jej organizmie przeciwciał przeciw Rh+, które przenikają do
płodu i niszczą jego krwinki.
 Prowadzi to do tzw. hemolitycznej choroby noworodków.


Aby krew mogła spełniać swoją funkcję musi
nieustannie krążyć po organizmie w zamkniętym
systemie naczyń krwionośnych.

Rodzaje naczyń krwionośnych:
-
-

Tętnice - wyprowadzają krew z serca,
Żyły - doprowadzają krew do serca,
naczynia włosowate – łączą żyły z tętnicami, wymieniają
substancje z komórkami.
Krążenie krwi umożliwia regularny skurcz i rozkurcz
serca.
Krążenie krwi
a - płuca
b - tętnica płucna
c - żyła główna
d - prawy przedsionek serca
e - prawa komora serca
f - naczynia włosowate w tkankach
g - aorta
h - żyła płucna
i - lewy przedsionek serca
j - lewa komora serca
Obiegi krwi
Krew krąży po naszym organizmie w dwóch obiegach – małym i dużym.
Mały obieg krwi:
W małym obiegu krwi, zwanym też płucnym, następuje natlenianie krwi.
 W płucach pomiędzy włosowatymi naczyniami krwionośnymi, a pęcherzykami
płucnymi następuje zewnętrzna wymiana gazowa.
 Tlen z pęcherzyków przenika do naczyń, a dwutlenek węgla z naczyń do
pęcherzyków.
 Tlen łączy się z hemoglobiną i w postaci oksyhemoglobiny jest
transportowany po naszym organizmie.
Duży obieg krwi:
W dużym obiegu krwi następuje przekazywanie tlenu komórkom.
 Aorta wyprowadzająca krew z serca rozgałęzia się na tętnice o coraz mniejszej
średnicy.
 Najmniejsze tętniczki w postaci naczyń włosowatych oplatają komórki.
Następuje tu wymiana gazowa wewnętrzna.
 Tlen z naczyń przenika do komórek, a z komórek dwutlenek węgla do naczyń.
 Tu w osoczu w postaci węglanów, ale też połączony z hemoglobiną w postaci
karbamylohemoglobiny jest transportowany dalej.
Krew dostarcza też komórkom inne składniki np. substancje odżywcze, a zabiera
produkty przemiany materii.
Krew przepływa przez mały obieg w ciągu 4 – 8 sekund, a przez duży w około 25
– 30 sekund. Cały układ krwionośny krew przemierza w niecałą minutę.
Krążenie wrotne

Duże znaczenie w układzie krążenia
ma tzw. krążenie wrotne.

Krew z jelit jest zbierana przez żyłę
wrotną.

W jelitach następuje przenikanie
składników pokarmowych do krwi.

Krew bogata w różnorodne
substancje pokarmowe żyłą wrotną
dociera do wątroby.

Tu następuje przetwarzanie i
magazynowanie składników
pokarmowych.

Czasem konieczne jest też
zatrzymywanie szkodliwych
substancji.

Krew po przejściu przez wątrobę
nasycona składnikami odżywczymi
wpływa do żyły głównej dolnej.
Znaczenie biologiczne krwi
Krew spełnia w organizmie różnorodne i ważne zadania:
●
U człowieka dorosłego ogólna objętość krwi w organizmie wynosi około 6-8%
masy ciała; zatem objętość krwi u osoby ważącej 70 kg wynosi około 5-6
litrów.
●
●
●
●
Krew jest nośnikiem gazów oddechowych: tlenu i dwutlenku węgla.
●
●
●
Krew bierze udział w utrzymaniu i regulacji temperatury ciała.
Krew dostarcza do narządów składniki odżywcze, witaminy i sole mineralne.
Usuwa niepotrzebne bądź szkodliwe uboczne produkty przemiany materii.
Jest także nośnikiem hormonów, chemicznych substancji przekaźnikowych,
i w ten sposób współdziała w przekazywaniu informacji w organizmie.
Pełni funkcje obronne, chroniąc nas przed czynnikami chorobotwórczymi.
Pełni funkcje naprawcze w ustroju. Dzięki właściwości krwi jaką jest
krzepliwość, możliwe jest uszczelnianie ściany naczynia krwionośnego
w przypadku jego pęknięcia (zranienia) i zahamowania krwawienia.
Uszkodzenia naczyń krwionośnych

Ponieważ naczynia krwionośne znajdują się w organizmie właściwie
wszędzie, więc są narażone na urazy.

W przypadku uszkodzenia naczyń krew wypływa na zewnątrz, albo
do jam ciała.

Powstające siniaki to nic innego jak podskórny krwotok.

Dzięki właściwościom krwi siniak po pewnym czasie zginie, a
naczynie się zregeneruje.
Krzepnięcie krwi

Krzepnięcie krwi umożliwia naprawę uszkodzonych naczyń.

Uszkodzone naczynie kurczy się, zwalniając przepływ krwi.

Płytki krwi osadzają się na brzegach uszkodzenia i zlepiają ze sobą, aby
zamknąć ranę.

Następuje zainicjowanie procesu krzepnięcia, podczas którego następuje
wiele reakcji łańcuchowych.

Tworzy się skrzep z udziałem fibryny- białka osocza, płytek krwi i krwinek.

W dalszym etapie następuje rozkład skrzepu i regeneracja naczynia.
Badanie laboratoryjne krwi

Krew, przepływając przez cały organizm, zbiera informacje
dotyczące stanu naszego zdrowia

Analiza składu krwi umożliwia szybkie wykrycie zmian i
nieprawidłowości w funkcjonowaniu organizmu

Tabela niżej przedstawia fragment wyniku badania morfologicznego
krwi osoby zdrowej
WBC
Liczba leukocytów
5,2
K/ul
RBC
Liczba erytrocytów
4,23
M/ul
HGB
Hemoglobina
13,0
g/dL
HCT
Hematokryt – określa % objętość erytrocytów
(ważne gdy krew jest zbytnio zagęszczona, albo
rozrzedzona)
39,1
%
MCH
Średnia zawartość hemoglobiny w krwince
30,7
pq
PLT
Liczba trombocytów
238
K/ul
Co nazywamy niedokrwistością czyli anemią?

Prawidłowa liczba krwinek czerwonych wynosi od 4 do 6 mln w 1 mm3 krwi,
co odpowiada stężeniu hemoglobiny 12 - 16 g w 100 ml.

Zmniejszenie stężenia hemoglobiny i najczęściej liczby krwinek czerwonych
poniżej tych wartości nazywane jest niedokrwistością (czyli anemią).

Istnieje bardzo wiele przyczyn niedokrwistości.

Może do nich doprowadzić m.in. niedobór żelaza (które jest głównym
składnikiem hemoglobiny) lub nieprawidłowy rozwój prekursorów krwinek
czerwonych w szpiku w następstwie braku niektórych witamin (zwłaszcza
witaminy B12 i kwasu foliowego).

Niedokrwistości objawiają się bladością skóry, spojówek, męczliwością,
osłabieniem, przyspieszeniem pracy serca.

Niedokrwistości niedoborowe leczy się podając te substancje, których
niedobór stwierdzono; są to preparaty żelaza bądź witaminy B12 albo kwas
foliowy. W niektórych przypadkach terapię taką prowadzić trzeba do końca
życia.
Hemofilia

Przykładem zaburzeń w osoczowym układzie krzepnięcia może być hemofilia,
wrodzona choroba, na którą chorują nieomal wyłącznie mężczyźni (kobiety nie
chorują lecz ją przenoszą).

Istnieją trzy typy hemofilii, najczęstsza hemofilia A (niedobór czynnika VIII
krzepnięcia), dziesięciokrotnie rzadsza jest hemofilia B (niedobór czynnika IX).

Nasilenie objawów choroby zależy od poziomu danego czynnika, przy ilości
mniejszej niż 5% wartości prawidłowej, objawy w postaci samoistnych
wylewów, zwłaszcza do stawów i mięśni są znacznie nasilone. Powtarzające
się wylewy upośledzają ruchomość w stawach co z czasem prowadzi do ich
unieruchomienia.

W chwili obecnej leczenie polega na uzupełnieniu brakującego czynnika.
Wykonuje się to okresowo, w przypadkach krwawienia lub jako przygotowanie
do zabiegu chirurgicznego, można podnieść stężenie czynnika krzepnięcia
poprzez transfuzję koncentratu danego czynnika, który jest uzyskiwany
z osocza krwi oddawanej w stacjach krwiodawstwa.
Co to jest białaczka?

Białaczka jest chorobą nowotworową rozpoznawaną w każdym wieku.

Nazwa tej choroby wiąże się z często (chociaż nie zawsze)
występującym objawem - zwiększoną liczbą białych krwinek.

Dochodzi w jej przebiegu do powstawania w szpiku bardzo dużej ilości
identycznych komórek o nieprawidłowym wyglądzie i upośledzonej
funkcji. Z drugiej strony, zmniejsza się ilość prawidłowych krwinek,
co jest odpowiedzialne za typowe objawy choroby: osłabienie, bladość,
nawracające ciężkie infekcje, skłonność do krwawień i siniaczenia,
obecność drobnych punkcikowatych, fioletowoczerwonych wybroczyn
na skórze.

W zależności od rodzaju występujących komórek nowotworowych,
białaczki dzieli się na ostre, w których pierwsze objawy wyprzedzają
rozpoznanie zwykle na kilka tygodni, oraz białaczki przewlekłe,
w których od momentu pojawienia się symptomów choroby do
ustalenia rozpoznania mija wiele miesięcy, a nawet lat.
W jakim celu przeprowadza się
przeszczepy szpiku?

Przeszczepy szpiku przeprowadzane są najczęściej w ostrych
białaczkach i w przewlekłej białaczce szpikowej.

Dla znacznej części chorych są jedyną szansą na trwałe wyleczenie
z choroby nowotworowej.

W przypadku przeszczepów komórek szpiku pochodzących od
rodzeństwa lub dawcy niespokrewnionego (tzw. przeszczep
allogeniczny), wyleczalność sięga 60%.

W przeszczepach komórek szpiku pobieranych od samego chorego
w okresie ustąpienia objawów choroby (tzw. przeszczepy
autologiczne), szanse na powodzenie są nieco niższe i wynoszą ok.
30%.

Poszukuje się potencjalnych dawców szpiku kostnego, a ze względu
na niskie prawdopodobieństwo wystąpienia zbliżonych cech
genetycznych, tworzy się banki potencjalnych dawców.
Krwiodawstwo

Krwiodawstwo – akcja społeczna mająca na celu pozyskiwanie krwi od
osób zdrowych na rzecz osób wymagających transfuzji krwi (np. podczas
operacji chirurgicznej) lub do produkcji preparatów krwiopochodnych.

Krew pobiera się od dawców krwi w stacjach krwiodawstwa (stacjonarnych
lub mobilnych – w specjalnych autobusach). Można to robić honorowo lub
odpłatnie.

Zabieg trwa od kilku do kilkunastu minut. Jednorazowo pobiera się 450 ml
krwi (około 10% zawartości układu krwionośnego). Następnie preparaty
przechowywane są w wyspecjalizowanych bankach tkanek zwanych
bankami krwi.

Aby krew dawcy została zakwalifikowana do transfuzji, musi przejść
szczegółowe badania. Dawca nie może być zakażony krętkiem bladym
(kiły), HIV, wirusem zapalenia wątroby (żółtaczki zakaźnej) typów B lub C.
Jeśli test wypadnie dodatnio, krew nie jest przetaczana.
Zadania
1.
Podaj funkcję hemoglobiny.
2.
Odczytaj z zamieszczonego w prezentacji diagramu częstotliwość
występowania grup krwi w Polsce i podaj, którą z grup krwi będzie stacji
krwiodawstwa najtrudniej zdobyć dla oczekującego pacjenta.
3.
Określ sytuację, w której następuje konflikt serologiczny.
4.
Podaj miejsce powstawania elementów morfotycznych krwi.
5.
Wyjaśnij, dlaczego na podstawie wyniku badania krwi można wnioskować
o stanie zdrowia całego organizmu.
Czy znasz swoją grupę krwi? ( tak/ nie)
Źródła






W.Lewiński,J.Prokop, Biologia1, OPERON 2004r.
B.Klimuszko, Biologia I, ŻAK,2000r.
D.Cichy,I.Żeber-Dzikowska,DEBIT 2000r.
B.Potocka,W.Górski, Biologia, MAC Edukacja 2003r.
J.Loritz-Dobrowolska i wsp., Biologia, OPERON 2007r.
www.szkolnictwo.pl