Wpływ państw OPEC na cenę ropy

Wpływ państw OPEC na cenę ropy
OPEC (Organization of Petroleum Exporting Countries) jest to Organizacja Krajów
Eksportujących Ropę Naftową z siedzibą w Wiedniu. Organizacja ta powstała w 1960 roku
w Bagdadzie jako odpowiedź na ustanowienie limitów importowych przez największego światowego
importera Stany Zjednoczone. Celem jej jest kontrolowanie światowego wydobycia ropy, poziomu
cen i opłat eksploatacyjnych. W 1959r. rząd amerykaoski uchwalił obowiązkowy program ograniczeo
importu ropy naftowej stawiający w uprzywilejowanej pozycji import z Kanady i Meksyku. A co za
tym idzie mało miejsce częściowe wykluczenie z rynku amerykaoskiego producentów z rejonu Zatoki
Perskiej. W konsekwencji spowodowało to dośd gwałtowny spadek cen ich ropy naftowej.
Te wydarzenia rozpoczęły proces porozumieo kilku producentów ropy naftowej. Kraje z bliskiego
wschodu takie jak Arabia Saudyjska, Irak, Iran i Kuwejt oraz Wenezuela utworzyły OPEC aby przez
ograniczanie dostaw uzyskiwad wyższą cenę ropy naftowej. Oprócz wymienionych paostw obecnie do
OPEC należą również Algieria, Angola, Ekwador, Katar, Libia, Nigeria i Zjednoczone Emiraty Arabskie.
Przez pierwsze dziesięciolecie swojej działalności OPEC nie był w stanie wpłynąd na wzros t
cen ropy naftowej. Jedyne czego dokonał to powstrzymywanie gwałtownego spadku cen na rynkach
światowych. Jednakże ceny realne uwzględniające inflację spadały aż do roku 1971. Jednym
z powodów dlaczego OPEC nie odniósł sukcesu była ogromna nadwyżka podaż y ropy naftowej
w latach ’60. Kolejnym powodem było to, iż w roku 1960 udział paostw OPEC w światowej produkcji
ropy naftowej wynosił lekko ponad 27%, a do roku 1970 wzrósł o kolejne 14% zatrzymując się na
poziomie 41%.
Działania OPEC zaczęły przynosid sukcesy dopiera w latach ’70. Na rynku ropy naftowej
panował wtedy deficyt podaży, miała miejsce sytuacja rosnącego popytu na ropę naftową natomiast
oferenci nie nadążali z powiększeniem produkcji. Spowodowało to wzro st zysków krajów
eksportujących a co za tym idzie również wzrost ceny ropy. Wydarzenie które miało ogromny wpływ
na cenę ropy miało miejsce w 1973 roku kiedy to podczas wojny arabsko – izraelskiej, wojny między
członkami OPEC, Arabia Saudyjska ogłosiła, iż zarzuci plany dotyczące powiększenia produkcji gdy
Stany Zjednoczone poprą Izrael. USA stanęło po stronie Izraela a Członkowie Arabii Saudyjskiej
uchwalili embargo na eksport ropy naftowej m.in. do USA, Holandii, Portugalii, RPA i obniżyli poziom
wydobycia. Reakcja na decyzje Arabii Saudyjskiej na rynku światowym była natychmiastowa, cena
ropy naftowej gwałtownie wzrosła z 3 USD za baryłkę do około 12 USD. Sytuacja ta jest określana jest
‘pierwszym szokiem naftowym’. Bardzo ucierpiała na tym gospodarka światowa, w samych Stanach
Zjednoczonych PNB w przeciągu 2 lat spadł o 6%.
W roku 1979 w Iranie z powodu wybuchu rewolucji na kilka miesięcy wstrzymano eksport
ropy naftowej, był to tak zwany ‘drugi szok naftowy’. Wywołało to panikę na rynku światowym.
Dodatkowo 1980 roku wybuchła wojna pomiędzy Iranem a Irakiem na skutek czego dostawy ropy
z paostw OPEC zmniejszały się z dnia na dzieo o 15%, w tamtym momencie była to równowartośd 8%
globalnego popytu. Po tych wydarzeniach OPEC ustalił cenę baryłki ropy na niespotykanym do tej
pory poziomie 36 USD. Jednakże skutki ‘drugiego szoku naftowego’ były krótkotrwałe. Miało na to
wpływ znaczne zwiększenie produkcji przez kraje nie należące do OPEC takie jak Wielka Brytania,
Meksyk, Norwegia. Jednocześnie kraje te poprzez obniżenie cen powiększyły swoje udziały w rynku
światowym. Na skutek tego udział paostw OPEK zmniejszył się aż o 27% co spowodowało wręcz
dramatyczny spadek przychodów.
Początek lat ’80 dla OPEC był trudnym wyborem między obniżeniem cen ropy naftowej
w celu odzyskania udziałów w rynku a obniżeniem produkcji mającym na celu utrzymanie wysokich
cen. Ostatecznie oficjalnie wybrano drugi wariant. Jednakże Arabia Saudyjska dostarczająca wówczas
1/3 produkcji OPEC nie zgodziła się z ustaleniami i obniżyła ceny zwiększając swój udział na
globalnym rynku i licząc na większe zyski. Brak jednomyślności jest poważnym problemem OPEC.
Kolejna fala podwyżek ropy na światowym rynku miała miejsce w latach 1990 - 1991,
w skutek ataku Iraku na Kuwejt, przypominam iż oba kraje należą do OPEC. Irak którego przychody ze
sprzedaży ropy zmniejszały się liczył na przejecie pól wydobywczych Kuwejtu dzięki czemu
zwiększyłby swoje znaczenie w OPEC i miałby większy wpływ na ilośd i cenę. Tak się nie stało
i zapobiegła temu Arabia Saudyjska która zwiększyła swoje wydobycie dosłownie o miliony baryłek
dziennie. Po zakooczeniu wojny zostało nałożone embargo na import ropy z Iraku. Dopiero pod
koniec roku 1996 embargo zostało zniesione ale ONZ ustaliło limity a Irak mógł eksportowad ropę
jedynie w zamian za żywnośd. Pod koniec 1999 roku limity zostały zniesione, a w 2002 roku Irak
zawiesił eksport używając ropy przeciwko Izraelowi i jego sojusznikom.
Rok 1998 przyniósł spadek cen ropy do poziomu najniższego od 1974 roku. Był to skutek
kryzysu azjatyckiego w wyniku którego załamał się popyt na globalnym rynku ropy. Kraje zrzeszone
w OPEC od czasu do czasu ogłaszały coraz to nowe limity produkcji. Nie były to jednak drastyczne
ograniczenia a co za tym idzie producenci nie należący do OPEC mogli spokojnie zwiększyd swoją
produkcję. Nawet nowo powstałe zatargi na linii Stany Zjednoczone – Irak nie mogły doprowadzid do
gwałtownego wzrostu cen gdyż świat wyciągną wnioski z poprzednich wydarzeo i dzięki
dywersyfikacji źródeł zaopatrywania w ropę naftową oraz rozwojowi technologii wykorzystujących
alternatywne źródła energii przede wszystkim gaz ziemny w jakimś stopniu zaczął uniezależniad się
od krajów z rejonu Zatoki Perskiej.
Jednakże niemożliwym było aby światowy rynek ropy naftowej nie odczuł wydarzeo
związanych z interwencją Stanów Zjednoczonych w Iraku. Przed rozpoczęciem działao wojennych
ceny kształtowały się na poziomie około 30 USD za baryłkę. W wyniku wojny i decyzji OPEC co do
delikatnego ograniczenia produkcji ropy cena już w pierwszym tygodniu wojny podskoczyła do 36
USD a maksymalnie do 39 USD za baryłkę. W wyniku szybkiego tępa wzrostu cen po zakooczeniu
wojny w Iraku rola OPEC zdecydowanie wzrosła.
Można sobie zadad pytane dlaczego działania OPEC maja wpływ na ceny nafty. Odpowiedź
jest bardzo prosta gdyż OPEC jest najbardziej znany kartel na całym świecie. Kartel jest to
porozumienie producentów odnośnie podziału rynku i wyznaczania limitów produkcyjnych których
celem jest ograniczenie oferowanej ilości towaru a co za tym idzie chęd osiągania zysków zbliżonych
do poziomu monopolisty. Dlaczego OPEC to kartel? Bo jego członkowie kontrolują większą częśd
rynku na którym nie istnieje dla nich znacząca konkurencja. Każdy członek kartelu musi byd skłonny
do ograniczania swojej produkcji i na rynku nie mogą istnied bliskie substytuty. Obecnie coraz większy
nacisk kładziony jest na alternatywne źródła energii ale przez czterdzieści lat od powstania OPEC
‘czarne złoto’ nie miało bliskiego substytutu wykorzystywanego na skal ę światową. Według prawa
w większości paostw świata istnienie kartelu jest nielegalne.
_________________________________________________________________________________
Michał Sokal