Gminny Program Ochrony Środowiska
advertisement
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY NADARZYN Autorzy: mgr inż. Artur Badyda mgr inż. Michał Gryziński mgr inż. Robert Wawrzonek WARSZAWA 2004 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn SPIS TREŚCI WSTĘP ______________________________________________________________________ 4 1 1.1 Wprowadzenie _____________________________________________________________ 4 1.2 Podstawa opracowania ______________________________________________________ 4 1.3 Główne założenia programu __________________________________________________ 4 1.4 Cel programu _____________________________________________________________ 5 1.5 Zawartość programu _______________________________________________________ 5 2 PODSTAWOWE INFORMACJE O GMINIE ______________________________________ 5 2.1 2.1.1 2.1.2 2.1.3 2.1.4 Charakterystyka ogólna _____________________________________________________ 5 Położenie _______________________________________________________________ 5 Demografia _____________________________________________________________ 6 Użytkowanie terenu ______________________________________________________ 8 Komunikacja ___________________________________________________________ 10 2.2.1 2.2.2 2.2.3 2.2.4 2.2.5 2.2.6 2.2.7 Zasoby środowiska przyrodniczego i kulturowego ______________________________ 11 Rzeźba terenu __________________________________________________________ 11 Klimat ________________________________________________________________ 11 Wody powierzchniowe ___________________________________________________ 12 Wody podziemne _______________________________________________________ 13 Fauna i flora oraz obszary chronione i cenne przyrodniczo _______________________ 13 Zasoby surowców mineralnych _____________________________________________ 16 Zasoby dóbr kultury _____________________________________________________ 16 2.3.1 2.3.2 2.3.3 2.3.4 Infrastruktura techniczna ochrony środowiska _________________________________ 17 Zaopatrzenie w wodę ____________________________________________________ 17 Kanalizacja i oczyszczanie ścieków _________________________________________ 18 Odpady stałe i ich utylizacja _______________________________________________ 21 Gazownictwo, ciepłownictwo i linie energetyczne ______________________________ 23 2.4.1 2.4.2 Analiza SWOT ____________________________________________________________ 25 Czynniki wewnętrzne ____________________________________________________ 25 Czynniki zewnętrzne _____________________________________________________ 29 2.2 2.3 2.4 STAN I ZAGROŻENIA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ______________________ 32 3 3.1 3.1.1 3.1.2 Zanieczyszczenia wód ______________________________________________________ 32 Wody powierzchniowe ___________________________________________________ 32 Wody podziemne _______________________________________________________ 33 3.2 Zanieczyszczenie gleb ______________________________________________________ 35 3.3 Odpady __________________________________________________________________ 35 3.4 Zanieczyszczenie powietrza _________________________________________________ 38 3.5 3.5.1 3.5.2 3.5.3 Inne zagrożenia środowiska _________________________________________________ 39 Awarie przemysłowe _____________________________________________________ 39 Hałas _________________________________________________________________ 39 Promieniowanie ________________________________________________________ 40 Ocena aktualnego stanu środowiska i zasobów naturalnych ______________________ 41 3.6 ZAŁOŻENIA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ___________________________ 43 4 4.1 4.1.1 4.1.2 4.1.3 Analiza obowiązującego stanu prawnego ______________________________________ 43 Wprowadzenie _________________________________________________________ 43 Konwencje i porozumienia międzynarodowe __________________________________ 46 Programy sektorowe i regionalne ___________________________________________ 47 2 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn 4.1.4 Krajowe uwarunkowania prawne w zakresie ochrony środowiska __________________ 47 4.2.1 4.2.2 4.2.3 4.2.4 4.2.5 4.2.6 4.2.7 Stan i kierunki rozwoju gospodarczego _______________________________________ 51 Gospodarka rolna, leśna, gospodarcze wykorzystanie wód _______________________ 51 Turystyka _____________________________________________________________ 55 Przemysł ______________________________________________________________ 56 Energetyka ____________________________________________________________ 57 System komunikacyjny, transport ___________________________________________ 58 Rynek pracy ___________________________________________________________ 59 Trendy rozwojowe w gospodarce gminy _____________________________________ 60 4.2 Zamierzenia gminy w zakresie ochrony środowiska _____________________________ 61 4.3 STRATEGIA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ___________________________ 63 5 5.1 Wprowadzenie ____________________________________________________________ 63 5.2.1 5.2.2 5.2.3 5.2.4 5.2.5 5.2.6 5.2.7 Cele ekologiczne do 2014 roku wraz z kierunkami działań ________________________ 65 Gospodarka odpadami ____________________________________________________ 65 Ochrona przyrody i krajobrazu _____________________________________________ 70 Ochrona powietrza atmosferycznego ________________________________________ 71 Ochrona wód powierzchniowych i podziemnych _______________________________ 73 Ochrona przed hałasem i promieniowaniem ___________________________________ 77 Monitoring środowiska oraz ograniczanie ryzyka poważnych awarii _______________ 79 Edukacja ekologiczna ____________________________________________________ 80 5.3.1 5.3.2 5.3.3 Harmonogram przedsięwzięć na lata 2004 – 2007 _______________________________ 83 Ochrona zasobów _______________________________________________________ 85 Zarządzanie i edukacja ___________________________________________________ 91 Gospodarka odpadami ____________________________________________________ 96 5.2 5.3 SPOSÓB MONITORINGU I OCENY WDRAŻANIA PROGRAMU _________________ 100 6 6.3 6.3.1 6.3.2 Systemy monitoringu _____________________________________________________ 100 Monitoring stanu środowiska _____________________________________________ 100 Monitoring procesu wdrażania POŚ ________________________________________ 101 6.2.1 6.2.2 6.2.3 Wdrażanie Gminnego Programu Ochrony Środowiska _________________________ 101 Harmonogram weryfikacji i raportowanie realizacji programu ___________________ 101 Edukacja ekologiczna w aspekcie wdrażania POŚ _____________________________ 102 Upowszechnianie informacji o stanie środowiska i wykonaniu programu ___________ 103 6.4 BIBLIOGRAFIA ______________________________________________________________________ 105 SPIS TABEL __________________________________________________________________________ 106 SPIS WYKRESÓW ____________________________________________________________________ 106 SPIS FOTOGRAFII ____________________________________________________________________ 106 SPIS RYSUNKÓW _____________________________________________________________________ 106 3 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn 1 WSTĘP 1.1 Wprowadzenie Program ochrony środowiska ma za zadanie pomoc w rozwiązywaniu istniejących problemów, a także przeciwdziałać zagrożeniom, które mogą pojawić się w przyszłości. „Program Ochrony Środowiska Gminy Nadarzyn” jest zarówno długoterminowym planem strategicznym do 2014 r., jak też planem wdrożeniowym na lata 2004-2008. W myśl art. 10 Ustawy o wprowadzeniu ustawy – Prawo Ochrony Środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw z dnia 27 lipca 2001r. (Dz.U. z 2001r. Nr 100, poz. 1085) niniejszy program został opracowany zgodnie z II polityką ekologiczną państwa. Wdrożenie programu umożliwi osiągnięcie celów założonych w tej polityce oraz realizację zasad, a także stworzenie i funkcjonowanie na analizowanym obszarze zintegrowanego zespołu instalacji i urządzeń służących ochronie środowiska naturalnego, spełniającego wymagania określone w nowych przepisach o ochronie środowiska. 1.2 Podstawa opracowania Podstawą opracowania jest umowa nr 342-271/II/2004 zawarta w dniu 1 VII 2004 pomiędzy Gminą Nadarzyn a Fundacją „Energetyka dla siebie i przyszłości”. Podstawą prawną wykonania niniejszego opracowania jest art. 10 Ustawy z dnia 27 lipca 2001r. o wprowadzeniu ustawy – Prawo Ochrony Środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 2001r. Nr 100, poz. 1085) – nakładającego na gminę obowiązek opracowania ww. programu do dnia 30 czerwca 2004 r. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, Programy Ochrony Środowiska opracowywane na szczeblach wojewódzkim, powiatowym i gminnym. Projekt GPOŚ uchwala Rada Gminy. Główne założenia programu 1.3 W związku z tym, że istnieje ścisła zależność pomiędzy stanem środowiska naturalnego, jakością jego poszczególnych komponentów i rozwojem gospodarczym regionu, w programie zaprezentowano: Podejście sektorowe, w odniesieniu do analizy aktualnego stanu środowiska oraz monitorowania jego przyszłych zmian 4 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn Podejście zintegrowane, określające zadania niezbędne do realizacji w dziedzinie ochrony środowiska, związane z głównymi kierunkami rozwoju gminy 1.4 Cel programu Program Ochrony Środowiska wskazuje kierunki rozwoju polityki ochrony środowiska w regionie. Zawarte w nim zadania pozwolą na zapewnienie mieszkańcom gminy odpowiednich warunków życia, przy zakładanym rozwoju gospodarczym. Długoterminowy cel programu sformułowany został następująco: Harmonijny, zrównoważony rozwój gminy, w którym wymagania ochrony środowiska mają nie tylko istotny wpływ na przyszły charakter regionu, ale również wspierają jego rozwój gospodarczy Zawartość programu 1.5 Opracowanie obejmuje: Określenie aktualnego stanu środowiska w gminie Nadarzyn Prognozowane zmiany w zakresie ochrony środowiska Działania zmierzające do poprawy sytuacji w zakresie ochrony środowiska Określenie instrumentów finansowych służących realizacji zamierzonych celów Omówienie systemu monitoringu i oceny realizacji zamierzonych celów 2 PODSTAWOWE INFORMACJE O GMINIE 2.1 Charakterystyka ogólna 2.1.1 Położenie Gmina Nadarzyn położona jest w Polsce środkowej na Nizinie Mazowieckiej, w zachodniej części największego w kraju województwa mazowieckiego, w centrum historycznego Mazowsza, w bezpośrednim sąsiedztwie od aglomeracji warszawskiej. Gmina jest jedną z pięciu gmin składających się na najmniejszy w województwie powiat 5 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn pruszkowski (246 km2). Pod względem obszarowym gmina Nadarzyn (73,40 km2) jest największą gminą powiatu i położona jest w jego południowej części. Gmina graniczy od południa z powiatem grójeckim (gmina Tarczyn), z powiatem grodziskim od zachodu (gminy: Żabia Wola, Grodzisk Mazowiecki i Podkowa Leśna), z powiatem piaseczyńskim od wschodu (gmina Lesznowola) oraz z gminami powiatu pruszkowskiego od północy (gminy: Brwinów, Michałowice i Raszyn). Przez teren gminy przebiega droga krajowa nr 8. Rysunek 1. Położenie gminy Nadarzyn w powiecie pruszkowskim 2.1.2 Demografia Na terenie gminy Nadarzyn występuje pewna trudność w ustaleniu faktycznej liczby ludności. W zależności od źródła informacji liczba ta waha się pomiędzy 8300 a 9400. Pierwsza pochodzi z ilości meldunków na terenie gminy, natomiast druga z liczby osób przebywających na terenie gminy w czasie trwania spisu ludności. Jako bazę przyjęto liczbę ludności zameldowanej na terenie gminy. Tabela 1. Liczba mieszkańców Gminy Nadarzyn 1990 – 2020 Lata 1990 r. 2000 r. 2004 r. 2010 r. 2020 r. Gmina Nadarzyn 6345 7858 8558 9705 11880 opracowanie własne 6 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn Istotny wpływ na zaludnienie gminy Nadarzyn mają „działkowicze” odwiedzający liczne ogródki działkowe zlokalizowane na terenie gminy. Szacuje się, że w szczycie sezonu letniego notuje się około 3500 osób odwiedzających działki pracownicze i rekreacyjne. Czas trwania sezonu to około 6 miesięcy (od połowy kwietnia do połowy października) ze szczególnym nasileniem w miesiącach od czerwca do września. Ważnym jest, iż znaczna większość przyjezdnych pojawia się w czasie weekendów. W najbliższym czasie nie przewiduje się zmian w zakresie przestrzennego zagospodarowania terenu nowymi działkami ani też likwidowania istniejących, można zatem przyjąć, że liczba osób przyjezdnych na terenie gminy nie będzie ulegać znacznym zmianom. Uwzględniając czas trwania sezonu oraz rozkład w czasie przyjezdnych w sezonie i w ciągu tygodnia można przyjmować do rożnego rodzaju analiz, iż faktyczna liczba ludności przebywającej na obszarze gminy Nadarzyn w średniorocznym bilansie jest o około 700 osób większa czyli w 2004 roku około 9258 (co odpowiada danym pochodzącym ze spisu powszechnego). Uwzględnienie przyjezdnych na teren gminy Nadarzyn (na czerwono mieszkańcy i "działkowicze" łącznie) 700 6000 4000 2000 0 700 1990 r. 700 700 2000 r. 2004 r. 2010 r. 11880 7045 10405 12580 700 8558 8000 8558 7858 10000 9258 9705 12000 6345 Liczba mieszkańców 14000 2020 r. Wykres 1. Faktyczna liczba ludności gminy Nadarzyn (z uwzględnieniem „działkowiczów”) – oprac. wł. Gęstość zaludnienia w gminie kształtuje się na poziomie 130 osób/km 2. Wartość jest znacznie mniejsza od średniej gęstość zaludnienia w powiecie pruszkowskim, w ynoszącej 580 osób/km2 (jeden z najgęściej zaludnionych powiatów w Polsce). Dla porównania gęstość zaludnienia w województwie Mazowieckim wynosi 144, a średnia krajowa 124 osoby/km 2. Należy zwrócić uwagę na fakt, że w 1990 roku gęstość zaludnienia wynosiła niespełna 100 a w przypadku prawidłowej prognozy za kilkanaście lat może osiągnąć wartość 180 osób/km 2 7 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn pomimo ujemnego przyrostu ludności w Polsce. Ze względu na widoczne tendencje ruchu ludności z centrów miast na ich peryferia oraz przeludniania w wielu gminach peryferyjnych prognozę ludności należy weryfikować jak najczęściej ze względu na możliwość wystąpienia znacznie większego przyrostu liczby ludności w gminie. Dodatkowo może wystąpić wzrost liczby obszarów rekreacyjnych (nie można wykluczyć zmian zapisów w planie zagospodarowania przestrzennego) a co za tym idzie wzrost ilości osób czasowo przebywających na obszarze gminy, co nie jest bez znaczenia dla funkcjonującego systemu gospodarki odpadami. Aby ograniczyć niekorzystne czynniki rozwoju demograficznego, władze gminy powinny podjąć działania mające na celu zahamowanie tego trendu. Należy wykorzystać wszelkie dostępne środki w celu: Podniesienia poziomu wykształcenia ludności Podniesienia standardu życia mieszkańców gminy Tworzenia nowych miejsc pracy W działaniach mających na celu ograniczenie niekorzystnych zjawisk demograficznych samorząd gminny powinien uwzględnić następujące kierunki rozwoju sieci osadniczej: Wielofunkcyjny rozwój wsi – rozwój rolnictwa, utrzymanie i rozwój placówek produkcyjno-usługowych, utrzymanie i rozwój usług na rzecz obsługi rolnictwa, rozwój funkcji pozarolniczych, rozwój i poprawę funkcjonowania zabudowy zagrodowej Wzmocnienie powiązań funkcjonalnych pomiędzy poszczególnymi ośrodkami systemu osadniczego – modernizację sieci drogowej, poprawę funkcjonowania komunikacji zbiorowej, rozbudowę systemów łączności, kształtowanie racjonalnych relacji funkcjonalno-przestrzennych społecznie akceptowanych i efektywnych ekonomicznie pomiędzy poszczególnymi ośrodkami 2.1.3 Użytkowanie terenu Struktura użytkowania terenu gminy: 8 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn Użytki rolne 52,08 km2 Lasy i zadrzewienia 14,36 km2 Wody 1,31 km2 Tereny zurbanizowane 5,07 km2 Nieużytki 0,58 km2 Struktura użytkowania gruntów w gminie Nadarzyn 71% Użytki rolne Lasy Tereny zabudowane Wody Nieużytki 19% 1% 2% 7% Wykres 2. Procentowa struktura użytkowania gruntów w gminie Nadarzyn (dane wg UG Nadarzyn) Gmina Nadarzyn charakteryzuje się zróżnicowanymi, ale ogólnie raczej niesprzyjającymi przyrodniczymi warunkami rozwoju rolnictwa, wynikającymi z charakteru pokrywy glebowej. W gminie Nadarzyn wśród gruntów ornych przeważają gleby pseudobielicowe, mniejsze obszary zajmują gleby brunatne wyługowane i kwaśne oraz czarne ziemie zdegradowane. Tabela 2. Struktura bonitacji gleb w gminie Nadarzyn Klasa II III IV V – VI Procentowy udział gleb z klas w powierzchni gminy 0,2 19,2 32,8 47,8 dane na podstawie PPOŚ 9 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn Wśród gleb występujących na terenie gminy Nadarzyn gleby słabej jakości zaliczone do klasy V i VI zajmują największy obszar. Udział tych gleb w stosunku do ogólnej powierzchni gruntów ornych wynosi 47,8 %. Znajdują się one w północno zachodniej oraz we wschodniej części gminy. Następną grupę stanowią gleby średniej jakości zaliczone do klas IVa i IVb, które zajmują 32,8 % powierzchni gruntów ornych. Gleby dobre zaliczone do klas IIIa i IIIb zajmują 19,2 % powierzchni gruntów ornych i zlokalizowane są w centralnej części gminy Nadarzyn. Gleby najlepsze w gminie Nadarzyn to II klasa, zajmuje ona zaledwie 0,2 % powierzchni. 2.1.4 Komunikacja Samochodowa Przez teren gminy Nadarzyn przebiega droga krajowa nr 8 (średnie natężenie ruchu około 37000 pojazdów/dobę) oraz inne drogi łącząc następujące miejscowości: kierunek północno-wschodni – droga krajowa nr 8 Katowice-Warszawa kierunek południowy-zachodni – droga krajowa nr 8 Warszawa-Katowice kierunek północno-zachodni – droga wojewódzka łącząca Nadarzyn z Brwinowem, Błoniami i drogą krajową nr 2 Warszawa-Poznań kierunek wschodni – droga wojewódzka łącząca Nadarzyn z Lesznowolą, Konstancinem-Jeziorną oraz drogą krajową nr 7 Warszawa-Kraków W przyszłości planowane jest podniesienie rangi trasy katowickiej do drogi ekspresowej, w wyniku czego nasilenie ruchu wzrośnie do około 42000 pojazdów/dobę. Sieć drogową dopełniają drogi powiatowe i gminne o długości około 220 km. Kolejowa Przez teren gminy nie przebiega żadna linia kolejowa. W odległości niespełna 5 km 10 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn od Nadarzyna przebiega trasa Warszawskiej Kolejki Dojazdowej (stacja Podkowa Leśna). Gmina położona jest także niedaleko kolejki podmiejskiej (stacja Brwinów). Autobusowa Do Nadarzyna dojeżdżają dwa autobusy podmiejskie nr 703 i 711 obsługiwane przez Zarząd Transportu Miejskiego w Warszawie. Poza tym regularnie kursują autobusy PKS oraz innych prywatnych przewoźników (z Mszczonowa, Żyrardowa i Grodziska). Szczególnie prywatne firmy przewozowe dopełniają całkowity dostęp do zbiorowej komunikacji mieszkańcom mniejszych wsi. 2.2 Zasoby środowiska przyrodniczego i kulturowego 2.2.1 Rzeźba terenu Pod względem geomorfologicznym, gmina Nadarzyn, położona jest na terenie Niżu Polskim Wisły. Charakterystyczną dla obszaru gminy cechą są płaskie zmeliorowane tereny pocięte rowami melioracyjnymi i nielicznymi naturalnymi ciekami. Wiele terenów wykazuje charakter podmokły – bądź bardzo płytko zawieszone wody podskórne (wszędzie tam gdzie grunty nie zostały poddane melioracji). Obszar gminy Nadarzyn w znacznej części budują utwory polodowcowe w postaci glin i piasków moreny dennej, gdzieniegdzie przykryte płaszczem utworów pyłowych lub pylastych wodnego pochodzenia. Piaski zwałowe często podścielone gliną zajmują w gminie większe obszary, przeważają w części zachodniej i wschodniej. W części północnej występują warstwowe piaski pochodzenia wodno-lodowcowego. Gliny zwałowe występują w południowej i środkowej części gminy, są płytko spiaszczone a niekiedy wychodzą na powierzchnię. W północnej części gminy wśród piasków spotyka się nieliczne obszary piasków wydmowych w postaci niewielkich pagórków. 2.2.2 Klimat Gmina Nadarzyn znajduje się pod wpływem klimatu kontynentalnego. Zgodnie z danymi najbliższej stacji meteorologicznej, średnia temperatura roczna w regionie wynosi 9oC. Najcieplejszym miesiącem jest lipiec (21,1 oC), najchłodniejszym zaś styczeń (-6,6oC). Według rejonizacji rolniczo-klimatycznej Polski obszar gminy leży na obszarze charakteryzującym się niskimi opadami. Średnia roczna suma opadów 500 mm jest niższa od 11 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn średniej dla Polski wynoszącej 600 mm. Rozkład kierunków wiatru w roku wiąże się z warunkami ogólnocyrkulacyjnymi i lokalnymi (rzeźbą terenu). Przeciętnie 65% czasu w roku nad środkową Polską, a tym samym nad gminą Nadarzyn, zalegają masy morskiego powietrza polarnego. Wiatry w związku z tym mają przeważający kierunek zachodni. Latem wzrasta udział wiatrów północno-zachodnich w związku z napływem powietrza polarnego znad Atlantyku. Zimą przeważają wiatry z kierunków południowo-zachodnich. 2.2.3 Wody powierzchniowe Zasoby wód powierzchniowych na obszarze gminy Nadarzyn sprowadzają się do cieków wodnych (Utrata, Zimna Woda, Mrówka) oraz kilkunastu obiektów małej retencji (stawy rybne i inne zbiorniki o niewielkich rozmiarach). Fot. 1. Zalew w Krakowianach (pozostałość po spiętrzeniu znajdującego się tu młyna wodnego) Przez teren gminy przepływają następujące rzeki: Utrata (około 23 km) Zimna Woda (około 19 km) Mrówka (niewielki ciek o długości 4 km nie klasyfikowany jako rzeka) Na obszarze gminy występują naturalne zbiorniki wodne o łącznej powierzchni około 5,4 ha oraz szereg obiektów małej retencji o powierzchni około 45,8 ha (w tym także stawy rybne). Najważniejsze z nich wraz z pełnioną funkcją zestawiono w poniższej tabeli. Tabela 3. Obiekty małej retencji w gminie Nadarzyn LOKALIZACJA OBIEKTU POJEMNOŚĆ FUNKCJA Zalew na Utracie w Krakowianach Pow.2,5 ha, Gł. 1m Zbiornik ppoż Stawy w Walendowie Stawy hodowlane RZD Żabieniec Stawy w Ruścu Stawy hodowlane – prywatne dane wg Urzędu Gminy Nadarzyn 12 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn 2.2.4 Wody podziemne Gmina Nadarzyn leży na terenie trzeciorzędowego Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 215. Gmina położona jest poza obszarami najwyższej ochrony (ONO) i na pograniczu obszarów wysokiej ochrony (OWO). Średnia głębokość ujęcia wynosi 220 m. Jakość wód podziemnych w zbiorniku nr 215 została sklasyfikowana jako wysoka (1b, II). Wiele ujęć wód podziemnych na terenie gminy eksploatuje wody czwartorzędowe. Ich jakość w czasie ostatniej dekady ulegała poprawie, osiągając w ostatnich latach wysoką klasę czystości (1b, II). Z tego względu w wielu miejscach rezygnuje się z ujmowania wód trzeciorzędowych położonych znacznie głębiej. Średnia głębokość ujęcia wynosi 50 m. Należy zauważyć, że gmina znajduje się w zasięgu leja depresyjnego warszawskich ujęć wód podziemnych, z czego wynika znaczna głębokość ujęć zarówno trzecio jak i czwartorzędowych. 2.2.5 Fauna i flora oraz obszary chronione i cenne przyrodniczo Około 17% (12,5 km 2) powierzchni gminy Nadarzyn stanowią obszary leśne należące do Leśnictwa Młochów (Nadleśnictwo Chojnów). Lesistość gminy Nadarzyn w skali powiatu jest stosunkowo wysoka, gdyż lasy powiatu pruszkowskiego stanowią jedynie 11,1% jego powierzchni (z czego prawie połowa w gminie Nadarzyn). Jednakże biorąc pod uwagę średnią lesistość województwa mazowieckiego (22%), Polski (29%) i europy (31%) stopień zalesienia gminy Nadarzyn znajduje się znacznie poniżej średniej krajowej i wojewódzkiej. Blisko 3/4 powierzchni lasów stanowią lasy państwowe. Lasy niepaństwowe występują w znacznym rozdrobnieniu, z czego też wynika brak pełnej informacji o wielkości zasobów oraz pozyskaniu drewna. Lasy w większości występują na siedliskach borowych od boru świeżego (Bśw) do boru mieszanego świeżego (BMśw) z gatunkiem głównym sosną, w domieszce z brzozą i dębem. Głównym gatunkiem lasotwórczym jest sosna zwyczajna. Wynika to z dużego areału gruntów niskich klas bonitacyjnych. Nielicznie występują lite drzewostany dębowe i olszowe. Z roślin chronionych w lasach występują widłak i sasanka. Ważnym elementem szaty roślinnej na terenach ubogich w lasy są zadrzewienia i zakrzewienia śródpolne, przydrożne, rosnące na placach, skwerach i nieruchomościach. Pieczę prawną nad utrzymaniem tej roślinności sprawują gminy. Niemal każde wycięcie drzewa i krzewów wymaga zezwolenia, a także rekompensaty dla środowiska 13 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn przyrodniczego w postaci nowych nasadzeń w innych miejscach. Mimo zasady równoważenia strat w lokalnym środowisku przyrodniczym, nadal aktualna jest potrzeba zwiększenia zadrzewień i zakrzewień na terenach wiejskich. Do tego celu nadaje się praktycznie każdy wolny fragment terenu użyteczności publicznej lub nieruchomości prywatnych. Występuje wiele obszarów nieużytkowanych, szpecących chwastami, zaśmieceniem, a których zagospodarowanie z wykorzystaniem drzew, krzewów, a nawet kwiatów poprawiłoby niewątpliwie estetykę otoczenia, wzbogaciło środowisko przyrodnicze i urozmaiciło krajobraz. Działania w tej mierze zależą jednak od inicjatywy społeczności lokalnej. Na terenach leśnych, w zbiornikach wodnych i ich okolicach oraz na pozostałym obszarze gminy występują następujące gatunki zwierząt: Ptaki: perkoz, zausznik, łyska, krzyżówka, czernica, czapla, bocian biały, dzięcioły, sowy (uszata, pućka, puszczyk) oraz drapieżne (myszołów, jastrząb, kobuz, błotniak) Ssaki: dziki, sarny, daniele, lisy, zające, wiewiórki, jeże Gady: zaskroniec, padalec, jaszczurka zwinka Na terenie całej gminy jest ok.20 gniazd bocianich, ustawianych i konserwowanych na zlecenie Urzędu Gminy Nadarzyn lub przez osoby prywatne (aktualnie zasiedlone jest 6 -8 gniazd). Fot. 2. Jedno z zasiedlonych bocianich gniazd Podsumowując do zasobów środowiska naturalnego chronionych prawem należą: obszar chronionego krajobrazu o powierzchni 2300 ha w ramach Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu (co stanowi prawie 1/3 powierzchni gminy) lasy ochronne (prywatne i państwowe) 2 rezerwaty przyrody: Młochowski Grąd 27 ha i Młochowski Łęg 17 ha 3 zabytkowe aleje lipowe (pomniki przyrody) 2 zespoły pałacowo-parkowe (Młochów 15 ha i Rozalin 12 ha) 14 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn 5 zadrzewień typu parkowego (parki podworskie – Bieliny, Paszków, Żabieniec, park wiejski – Parole, zieleniec – Nadarzyn) grupy drzew pomnikowych oraz pojedyncze drzewa w lasach, parkach, na posesjach prywatnych lub gminnych (łącznie 34 pomniki przyrody) Tabela 4. Wykaz pomników przyrody na terenie gminy Nadarzyn obwód wysokość pnia [cm] [m] Grupa 32 sztuk modrzewi 120-237 30 Grupa 14 sztuk modrzewi 120-237 30 Świerk pospolity 257 28 Las Młochowski Dąb Szypułkowy 331 278 Modrzew 244 30 Lipa drobnolistna 265 32 Świerk pospolity 309 25 Jesion wyniosły 392 35 Młochów – Park Wiąz 435 26 Platan klonolistny 315 22 Dąb szypułkowy 329 21 Młochów –zach str. gosp. Grupa 10 jesionów 235-343 19-21 wyniosłych Młochów – Ośrodek zdrowia Dąb szypułkowy 297 21 Grupa 218 Lip Młochów – Aleja lipowa 127-287 13-21 drobnolistnych Młochów – Aleja lipowa Grupa 151 Lip 127-287 13-21 (droga Parole-Olesin) drobnolistnych Bieliny – Park Dąb szypułkowy 341 26 Dąb szypułkowy 394 25 Rozalin – Park Dąb szypułkowy 289 23 Dąb szypułkowy 267 22 Dąb szypułkowy 271 23 Dąb szypułkowy 338 25 Dąb szypułkowy 381 27 Rozalin – Park część pd. Dąb szypułkowy 398 27 Dąb szypułkowy 291 23 Dąb szypułkowy 370 28 Lipa drobnolistna 417 27 Jesion wyniosły 430 30 Rozalin – Park Jesion wyniosły 375 26 Kasztanowiec zwyczajny 387 22 Rozalin – Aleja lipowa (droga Grupa 155 Lip 85-215 12-17 do parku) drobnolistnych Dąb szypułkowy 351 23 Rusiec Dąb szypułkowy 370 22 Paszków Klon pospolity 311 23 Nadarzyn – ul. Mszczonowska Dąb szypułkowy 321 24 LOKALIZACJA OBIEKT dane wg Urzędu Gminy Nadarzyn 15 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn 2.2.6 Zasoby surowców mineralnych Na terenie gminy Nadarzyn znajdują się udokumentowanych złoża żwiru. W chwili obecnej nie jest prowadzona eksploatacja tych złóż. Incydentalnie powstają niewielkie nielegalne wyrobiska głównie na terenach prywatnych. Pozyskiwany jest w ten sposób w małej ilości materiał nie będący przedmiotem działalności gospodarczej. 2.2.7 Zasoby dóbr kultury Na terenie gminy Nadarzyn znajduje się kilka obiektów zabytkowych. Tabela 5. Obiekty zabytkowe w gminie Nadarzyn Rodzaj, nazwa i lokalizacja obiektu Podstawowe informacje Zespół pałacowo-parkowy w Młochowie Właściciel – gmina Nadarzyn, park 16 ha (3 ha – stawy), pałac (niewykorzystywany, do renowacji) i oficyna (przekazana parafii rzym-kat). Zespół pałacowo-parkowy w Rozalinie Właściciel aktualny – firma MAN Pałac (obiekt zabytkowy) park o powierzchni ok.20 ha, ok.1 ha stawy. Kościół p/w Św. Klemensa Parafia w Nadarzynie w Nadarzynie Zajazd – Gospoda w Nadarzynie Właściciel – gmina Nadarzyn, odbudowany i zmodernizowany, siedziba Rady Gminy Nadarzyn i Nadarzyńskiego ośrodka Kultury) dane wg Urzędu Gminy Nadarzyn Fot. 3. Zespół parkowo-pałacowy w Rozalinie (aktualnie prywatny – brak wstępu dla osób z zewnątrz) 16 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn Infrastruktura techniczna ochrony środowiska 2.3 2.3.1 Zaopatrzenie w wodę Zasoby ilościowe wód podziemnych gminy blisko trzykrotnie przekraczają jej potrzeby. Stopień zwodociągowania gminy jest bardzo wysoki i wynosi prawie 100% (57 km sieci). Ze względów finansowych kilkadziesiąt gospodarstw nie jest podłączonych do sieci. Gmina posiada 4 ujęcia wody z głównego zbiornika wód podziemnych nr 215. Po 3 odwierty w Nadarzynie i Walendowie oraz 2 w Bielinach tworzą jedną wspólną sieć wodociągową. Dwa odwierty ujęcia wód podziemnych w Woli Krakowieńskiej do wspólnej sieci zostaną podłączone w 2005 roku. Ujmowana woda surowa jest bardzo dobrej jakości i poddawana jest tylko standardowemu uzdatnianiu (odżelaziacze, odmanganiacze). Większość ujmowanych wód pochodzi z utworów III rzędowych ale np. wody IV rzędowe ujmowane w Bielinach ze względu na ich czystość (klasa Ib) nie zmusza do wierceń głębszych poziomów wodonośnych. Zgodnie z informacją otrzymaną od przedstawiciela gminy, woda dostarczana do mieszkańców z ujęć komunalnych spełnia normy wyszczególnione w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z 19.11.2002 w sprawie wymagań dotyczących jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Na terenie gminy istnieje również kilka indywidualnych ujęć wód podziemnych np. firma Scania, Ośrodek Szkolno-Wychowawczy Sióstr Zakonnych. Wszystkie takie ujęcia funkcjonują na podstawie pozwoleń wydanych przez starostę pruszkowskiego. Z wodociągów gminnych korzysta również sąsiednia gmina Lesznowola, która wykorzystuje około 75% wody ujmowanej w ujęciu w Woli Krakowieńskiej oraz około 30% z ujęcia w Walendowie. W latach 2004 w przypadku Woli Krakowieńskiej i 2006 dla Walendowa planowane jest odłączenie gminy Lesznowola od wodociągowej sieci Nadarzyna. Na terenie gminy prowadzona była systematyczna wymiana wodociągowych rur azbestowo-cementowych na rury PCV. W chwili obecnej pozostało około 2 km rur niewymienionych (1,5 km przy ulicy Mszczonowskiej i około 400 m przy Rynku). Ich wymiana powinna nastąpić odpowiednio do końca roku 2004 i 2006. Tabela 6. Eksploatowane ujęcia wód na terenie gminy Nadarzyn LP. POŁOŻENIE STUDNI JEDNOSTKA Głębokość ZARZĄDZAJĄCA [m] Wydajność[m 3] Średnia [m3/dobę] Maksymalna [m3/h] 17 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 Nadarzyn 1 Nadarzyn 2 Nadarzyn 3 Walendów 1 Walendów 2 Walendów 3 Wola Krak. 1 Wola Krak. 2 Bieliny 1 Bieliny 2 Nadarzyn Kostowiec Młochów 1 Młochów 2 Wolica Kajetany UG UG UG UG UG UG UG UG UG UG Nadarzyn Nadarzyn Nadarzyn Nadarzyn Nadarzyn Nadarzyn Nadarzyn Nadarzyn Nadarzyn Nadarzyn Iveco Metra Poland Alum. Instytut Ziemniaka Instytut Ziemniaka Stacja Shell Centrum Mody 260 83 266 45 62 50,5 53,5 66 620 620 620 60 29,5 84 50 78 67 50 52 52,25 43 33 192 12,5 67 25 61 ? 246 39 30 3,7 dane wg Urzędu Gminy Nadarzyn 2.3.2 Kanalizacja i oczyszczanie ścieków Gmina Nadarzyn posiada cztery komunalne oczyszczalnie ścieków zlokalizowane w miejscowościach Nadarzyn, Młochów, Walendów i Kostowiec. Fot. 4. Oczyszczalnia ścieków komunalnych w Nadarzynie Pierwszą największą jest oczyszczalnia ścieków w Nadarzynie jest oczyszczalnią mechaniczno-biologiczną. Ścieki dopływające trafiają do studni z kratą koszową, gdzie zatrzymywane są większe zanieczyszczenia mechaniczne. Następnie ścieki za pomocą pompy podawane są do sita „Hubera” Ro5c, gdzie zatrzymywane są drobne zanieczyszczenia mechaniczne oraz do piaskownika wirowego gdzie zatrzymywany jest piasek. Następnie ścieki trafiają do zbiornika biosorpcji, gdzie są mieszane z osadem czynnym, a następnie grawitacyjnie płyną do 4 zbiorników biostabilizacji. Dalej po uzdatnieniu następuje sedymentacja i spust korytem przelewowym ścieków oczyszczonych. Osad nadmierny jest zagęszczony w zagęszczaczu grawitacyjnym następnie zworkowany w stacji zagęszczania osadu typu „Draimat”. Po higienizacji wapnem palonym osad może być użyty do rekultywacji terenów bezglebowych (osady odbiera firma Geanova). Przepustowość 18 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn maksymalna pierwszego obiektu wynosi 1000 m 3/d, natomiast przepustowość rzeczywista 442 m3/d. Obiekt obsługuje 1918 osoby, funkcjonując w oparciu o pozwolenie Starosty Pruszkowskiego nr 174/04 z dnia 29 06.2004r. Oczyszczalnia w Nadarzynie oddana była do eksploatacji w 1993 była modernizowana w 2001 roku celem zwiększenia przepustowości. Ciąg technologiczny w oczyszczalni mechaniczno-biologicznej w Nadarzynie składa się z następujących urządzeń: Zbiornika ścieków dowożonych Przepompowni głównej z mieszadłem Kraty koszowej Sita „Hubera” Piaskownik wirowy Zbiornika buforowego Zbiornika biosorpcji 4 zbiorników biostabilizacji Komory pomiarowej ścieków oczyszczonych Zbiornika osadu biologicznego i chemicznego Workownicy „Draimat” Fot. 5. Wyposażenie oczyszczalni ścieków w Nadarzynie Drugą oczyszczalnią ścieków jest oczyszczalnia mechaniczno-biologiczną w Młochowie. W niej ścieki dopływające także trafiają do studni z kratą koszową gdzie zatrzymywane są większe zanieczyszczenia mechaniczne. Następnie za pomocą pompy ścieki podawane są do zbiornika biostabilizacji, gdzie poddane są obróbce tlenowej i stabilizacji beztlenowej. Po sedymentacji ścieki oczyszczone korytem przelewowym płyną do odbiornika. Osad uwodniony jest transportowany do oczyszczalni ścieków w Nadarzynie gdzie poddawany jest zabiegom identycznym z osadami tam powstającymi. Maksymalna 19 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn przepustowość oczyszczalni w Młochowie wynosi 50 m 3/d, natomiast przepustowość rzeczywista 22 m3/d. Obiekt funkcjonuje w oparciu o pozwolenie Starosty Pruszkowskiego nr 173/04 z dnia 29 06.2004r.. Oczyszczalnia obsługuje 212 osób. Obiekt oddany był do eksploatacji w 1993, nie był modernizowany. Oczyszczalnia ścieków w Walendowie także jest oczyszczalnią mechanicznobiologiczną. Ścieki dopływające trafiają do studni z kratą, gdzie zatrzymywane są większe zanieczyszczenia mechaniczne. Następnie za pomocą pompy ścieki podawane są do zblokowanego kontenera typu „Bioblok MU-75A” składającego się z 3 komór napowietrzających z zainstalowaną kratą łukową oraz osadnikiem wtórnym pionowym z przelewem pilastym oraz pompą do recylkulacji osadu czynnego. Uwodniony osad także trafia do oczyszczalni ścieków w Nadarzynie. Oczyszczalnia w Walendowie o przepustowości 72 m3/d użytkowana na poziomie 56 m3/d posiada pozwolenie Starosty Pruszkowskiego nr 172/04 z dnia 29 06.2004r. Oczyszczalnia obsługuje 212 osób. Obiekt oddany był do eksploatacji w 1980, nie był modernizowany. Tabela 7. Wskaźniki zanieczyszczeń w ściekach oczyszczonych Wskaźniki Jednostka BZT 5 ChZT Zawiesiny ogólne Nogólny Pogólny ładunku stężenia kg O2/d mg O2/l kg O2/d mg O2/l kg/d mg/l kg Nog/d mg/l kg Pog/d mg/l Ścieki oczyszczone odprowadzane do odbiornika z oczyszczalni: Nadarzyn (1918 osób) Młochów (212 osób) Walendów (212 osób) 5,72 13,2 19,4 44,7 16,3 37,2 6,63 15,2 1,3 3,2 0,4 18,2 0,6 30,5 1,1 50,6 0,38 17,3 0,4 2,4 0,8 15 3,8 69 1,5 28,3 2 36,1 0,1 1,8 dane wg Urzędu Gminy Nadarzyn Czwarta komunalna oczyszczalnia ścieków znajduje się w Kostowcu. Jej przepustowość maksymalna wynosi 55 m 3/d a rzeczywista 41 m3/d. Pozwolenie Starosty Pruszkowskiego nr 171/04 z dnia 29 06.2004r. Obiekt oddany był do eksploatacji w 1980, nie był modernizowany. Długość sieci kanalizacyjnej na terenie gminy Nadarzyn wynosi 24 km (bez przykanalików). Do istniejącego systemu kanalizacji zbiorczej podłączonych jest obecnie 20 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn 2400 mieszkańców gminy, co stanowi około 28% populacji gminy Nadarzyn (są to mieszkańcy wsi: Nadarzyn, Młochów, Walendów, Parole i Szamoty). Dwie ostatnie wyposażone są w kanalizację ciśnieniową a ścieki odprowadzane są do sąsiedniej gminy lesznowolskiej. Na obszarach, do których nie została doprowadzona zbiorcza sieć kanalizacyjna, ścieki gromadzone w zbiornikach bezodpływowych, skąd wozami asenizacyjnymi wywożone są do punktów zlewnych. Ponadto większe firmy funkcjonujące na terenie gminy posiadają własne oczyszczalnie ścieków. Obok nazw firm podane są przepustowości rzeczywista/maksymalna tych oczyszczalni: Scania 22/31,5 m3/d 3M 23/34 m3/d Centrum Mody 7/20 m3/d hotel „Perła Leśna” 10,7/22 m3/d Metra Poland Aluminium 44,7/62 m3/d Zakład Doświadczalny Hodowli i Aklimatyzacji Roślin 50/72 m3/d 2.3.3 Odpady stałe i ich utylizacja Na terenie Gminy Nadarzyn obecnie obowiązuje Uchwała Rady Gminy nr XLII/265/98 z dn. 27.02.1998 r. w sprawie ustalenia szczegółowych zasad utrzymania czystości i porządku terenie gminy Nadarzyn. Reguluje ona zagadnienia związane z utrzymaniem czystości i porządku na terenie nieruchomości położonych w granicach administracyjnych gminy Nadarzyn Wysokość opłat reguluje uchwała Rady Gminy nr XLV/286/98 z dn. 19.06.1998 r. w sprawie wysokości opłat za usługi w zakresie usuwania stałych odpadów komunalnych i zasad rozliczania świadczonych usług przez gminę oraz aneks do tej uchwały zmieniający wysokości opłat (Uchwała Rady Gminy nr VI/70/99). Gmina Nadarzyn posiada system obsługujący mieszkańców w zakresie wywozu odpadów zmieszanych, w zakresie selektywnej zbiórki odpadów oraz wywozu odpadów wielkogabarytowych. 21 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn Zorganizowanym systemem odbioru odpadów objęte jest blisko 100% mieszkańców oraz wszystkie obiekty użyteczności publicznej, placówki usługowo-handlowe i obiekty turystyczne. Częstotliwość wywozu odpadów z terenu gminy realizowana jest w zależności od potrzeb 2-4 razy w miesiącu. Pojazdy realizujące wywóz odpadów korzystają ze stanowiska przesypawczego zlokalizowanego w sąsiedztwie oczyszczalni ścieków komunalnych w Nadarzynie. Odpady przesypywane są z kontenerów KP7 do kontenerów przeznaczonych do transportu odpadów na wysypiska KP33. Odbiór odpadów z zabudowy wielorodzinnej i części jednorodzinnej (tam gdzie stosuje się pojemniki inne niż KP7) wywóz odpadów realizowany jest przez specjalistyczne pojazdy poszczególnych firm wywozowych (śmieciarki z prasami hydraulicznymi). Fot. 6. Elementy infrastruktury związanej z gospodarką odpadami stałymi na terenie gminy Nadarzyn Selektywna zbiórką odpadów objętych znikoma liczba mieszkańców (kilka procent zabudowy wielorodzinnej i jednorodzinnej). Obecnie istnieje jedno gniazdo obsługiwane przez firmę Hetman zlokalizowane przy gimnazjum w Nadarzynie (szkło, plastik i papier). W 2003 roku powstał drugie gniazdo selektywnej zbiórki (na obszarze Nadarzyńs kiej Spółdzielni Mieszkaniowej), ale ze względu na brak umiejętności korzystania z gniazda lokalnej ludności, zostało ono zlikwidowane (względy sanitarne). Wszystkie duże obiekty gospodarcze znajdujące się na terenie gminy posiadają podpisane umowy z firmami wywozowymi (wg danych z kontroli przeprowadzonej w 2001 roku). Pośród małych firm ważne umowy na wywóz stałych nieczystości posiadała zaledwie połowa skontrolowanych. Odpady związane z prowadzeniem działalności gospodarczej trafiają zatem poprzez gospodarstwo domowe do strumienia odpadów komunalnych. Na terenie gminy Nadarzyn nie funkcjonuje obecnie żadna instalacja do odzysku i unieszkodliwiania odpadów stałych. Na terenie gminy istnieje nieczynne składowisko odpadów komunalnych w Ruścu zamknięte nielegalnie w 1994 roku poprzez zasypanie. Składowisko od tego czasu nie jest eksploatowane, zarosło ale nie zostało prawidłowo zabezpieczone ani zrekultywowane. Składowisko należy do Urzędu Gminy a położone jest około 6 km od Nadarzyna na terenie należącym do Lasów Państwowych. Eksploatowane od 1988 roku jednokwaterowe składowisko o powierzchni 1,28 ha i łącznej pojemności 18000 m3 wykorzystano w niewielkiej części (0,6 ha, nagromadzenie odpadów nie jest znane). 22 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn Składowisko izolowane jest za pomocą foli. Wykonany w 2002 roku przegląd ekologiczny składowiska wykazał brak zmian w odciekach od czasu zamknięcia składowiska. Wykonany w 2001 roku projekt przewiduje prowadzenie monitoringu wód, powietrza i gleby. Będzie on prowadzony przez dwa do trzech lat od daty zakończenia eksploatacji składowiska i może być zaprzestany w przypadku stwierdzenia stabilizacji wskaźników zanieczyszczeń. Fot. 7. Obwałowanie i drenaż nieczynnego składowiska odpadów komunalnych w miejscowości Rusiec Planowana jest budowa gminnej stacji segregacji odpadów komunalnych (o zasięgu ponadgminnym). Nie przewiduje się natomiast lokalizowania składowisk odpadów. Celowym byłoby raczej zawiązania porozumienia i utworzenia składowiska międzygminnego (np. z gminami Raszyn czy Lesznowola). Utworzony z dniem 1.VII.2004 r. Zakład Usług Komunalnych w Nadarzynie (wydzielony z Urzędu Gminy i przejmujący część jego obowiązków) z siedzibą na terenie byłej Spółdzielni Usług Rolniczych w najbliższej przyszłości zorganizuje Gminny Punkt Zbiórki Odpadów Niebezpiecznych (GPZON). Fot. 8. Teren Zakładu Usług Komunalnych 2.3.4 Gazownictwo, ciepłownictwo i linie energetyczne Sieć gazownicza gminy Nadarzyn jest bardzo dobrze rozwinięta. Potencjalny stopień zgazyfikowania wynosi blisko 100%. Jednakże ze względu na koszty podłączenia mieszkańcy nie decydują się na przyłączenia do sieci. W chwili obecnej z gazu sieciowego korzysta około 60% mieszkańców gminy. Gaz pochodzi z głównego gazociągu biegnącego wzdłuż trasy katowickiej, z tym że stacje redukcyjne znajdują się poza obszarem gminy. Konieczność modernizacji istniejącej sieci gazowej występuje tylko w Starej Wsi. Obszar gminy Nadarzyn nie jest objęty siecią ciepłowniczą. Budynki mieszkalne oraz użyteczności publicznej korzystają z indywidualnych źródeł ciepła, wśród których funkcjonują jedynie źródła konwencjonalne. Zgodnie z informacjami udzielonymi przez Urząd Gminy, gospodarka cieplna opiera się o następujące surowce (z uwzględnieniem udziału źródła w ogólnym bilansie): Węgiel kamienny 25% Drewno 10% 23 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn Olej opałowy 3% Gaz ziemny 60% Pozostałe 2% użytkowników korzysta z elektrycznego systemu ogrzewania. Struktura gospodarki cieplnej w gminie Nadarzyn Gaz ziemny 60% Gaz ziemny Węgiel kamienny Drewno Olej opałowy Inne: 2% Olej opałowy Drewno 10% 3% Węgiel kamienny 25% Wykres 3. Struktura gospodarki cieplnej wg źródeł energii (dane wg UG Nadarzyn) Gmina Nadarzyn objęta jest w 100% siecią elektroenergetyczną. Brak jest danych na temat łącznej długości sieci niskiego napięcia, natomiast długość sieci średniego napięcia na terenie gminy wynosi około 150 km. Obszar gminy przecina jedna linia przesyłowa wysokiego napięcia (220 kV)o łącznej długości poniżej 1 km. Linia przecina teren gminy w miejscowości Wolica. Redukcja napięcia realizowana jest przez 3 rozdzielnie znajdujące się poza obszarem gminy w miejscowościach Tarczyn, Piaseczno i Sękocin. Linie średniego napięcia 15kV są redukowane do niskiego napięcia 400V przez około 45 transformatorów rozmieszczonych na obszarze całej gminy. W najbliższej przyszłości (nie dalej niż do roku 2006) ma powstać stacja rozdzielcza 110/15kV w Nadarzynie, która w znacznym stopniu ułatwi dystrybucję energii elektrycznej do nowych użytkowników (szczególnie firm lokujących się wzdłuż trasy katowickiej). Fot. 9. Napowietrzna linia wysokiego napięcia przebiegająca przez teren gminy Nadarzyn (Wolica) 24 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn 2.4 Analiza SWOT 2.4.1 Czynniki wewnętrzne Mocne strony Stan przyrody i środowiska Znaczne obszary gminy leżą w obrębie Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu (prawie 25%) Znaczna lesistość (19%) jak na przypadek gminy leżącej w bezpośredniej bliskości aglomeracji warszawskiej (głównie ze względu na Lasy Młochowskie) Znaczna ilość obiektów objętych ochroną prawną (rezerwaty, pomniki przyrody) Brak większych zakładów przemysłowych degradujących środowisko Dobra jakość wód podziemnych (także wielkość zasobów wystarczająca) Podejmowanie działań ochronnych drzew (Szrotówek kasztanowcowiaczek i Przypłaszczek granatek) Renowacja i zakładanie gniazd bocianich Ochrona obszarów szczególnie cennych przyrodniczych w obrębie Lasów Młochowskich (dwa rezerwaty przyrody) Infrastruktura służąca ochronie środowiska Bardzo wysoki stopień zwodociągowania gminy (blisko 100% mieszkańców) Obecność czterech komunalnych oczyszczalni ścieków zlokalizowanych w miejscowościach: Nadarzyn, Młochów, Walendów i Kostowiec Bardzo wysoki stopień potencjalnego (bez przyłączy indywidualnych) zgazyfikowania gminy (blisko 100%) Wszystkie większe firmy działające na terenie gminy posiadają podpisane umowy na wywóz odpadów (100% skontrolowanych) Sfera gospodarcza Stale rosnący udział dochodów własnych gminy 25 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn Bardzo wysoki stopień inwestowania finansów publicznych w gminie Bliskość Warszawy Duża ilość podmiotów gospodarczych na terenie gminy Nadarzyn i gmin sąsiednich Wysoki stopień zelektryfikowania gminy Korzystne położenie wzdłuż trasy katowickiej i niedaleko od krajowych dróg Warszawa-Poznań i Warszawa-Kraków Korzystne warunki dla rozwoju agroturystyki jako źródła dochodów dla ludności wiejskiej gminy Dobre skomunikowanie gminy z resztą kraju oraz zagranicą Atrakcyjne warunki rozwoju usług, handlu, turystyki i rekreacji Obecność tylko nielicznych zakładów stwarzających potencjalne zagrożenie awarią przemysłową (na niewielką skalę) Rezerwy terenów atrakcyjnych do zainwestowania Dobrze rozwinięta sieć telekomunikacyjna (blisko 100%) Sfera społeczna Niska stopa bezrobocia (wiele miejsc pracy istniejących i powstających oraz możliwość rozpoczęcia własnej działalności gospodarczej w szerokim zakresie) Korzystna sytuacja w zakresie możliwości zagospodarowania siły roboczej w działalność pozarolniczą Duży udział ludności w wieku produkcyjnym Duży udział ludności z wykształceniem wyższym, średnim i zawodowym Gęstość zaludnienia niska w porównaniu z innymi gminami podwarszawskimi Sfera prawna i polityczna Aktywne działania władz gminy na rzecz ochrony środowiska naturalnego Dobry wizerunek zewnętrzny gminy (gmina ulokowana na 37 pozycji złotej setki 26 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn gmin w Polsce) Zadawalające informacje o gminie dostępne na stronach internetowych Słabe strony Stan przyrody i środowiska Stałe i czasowe dzikie wysypiska Zaśmiecanie terenu gminy przez przyjezdnych (lasy, szlaki komunikacyjne) Na terenie gminy nie prowadzi się szczegółowego monitoringu stanu środowiska Położenie w strefie zasięgu leja depresyjnego aglomeracji warszawskiej Niski stan czystości wód powierzchniowych (pozaklasowy) Istniejące lokalne i potencjalne zagrożenia dla środowiska przyrodniczego (flory, fauny i przyrody nieożywionej) Niedostatek gleb żyznych – konieczność ochrony obszarów ich występowania Brak działań mających na celu ochronę gleb Stan infrastruktury służącej ochronie środowiska Niskie wykorzystanie systemu gazowego w gminie (zaledwie 60%) Brak źródeł odnawialnych w strukturze gospodarki cieplnej Znaczny udział węgla i drewna w strukturze gospodarki cieplnej wśród użykowników indywidualnych (25% i 10%) Brak zorganizowanej sieci ciepłowniczej Brak zabezpieczeń terenów leśnych i zadrzewionych przed zanieczyszczeniami Stan dróg gminnych, powiatowych i dojazdowych do pól niedostosowany do potrzeb mieszkańców i wymogów unijnych Nieczynne składowisko odpadów w miejscowości Rusiec nie zostało prawidłowo zrekultywowane Znikomy stopień objęcia mieszkańców systemem selektywnej zbiórki 27 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn Brak kontroli stanu technicznego zbiorników bezodpływowych Niewielka liczba podpisanych umów na wywóz odpadów wśród małych i średnich przedsiębiorstw (50% skontrolowanych) Brak Gminnego Punktu Zbiórki Odpadów Niebezpiecznych Brak zintegrowanego systemu odbioru i utylizacji odpadów niebezpiecznych Sfera gospodarcza Duża liczba firm działających w gminie z siedzibą w Warszawie (odpływ podatków) Niekontrolowana zabudowa i lokalizowanie siedzib podmiotów gospodarczych Brak możliwości kontroli nad podmiotami gospodarczymi z poziomu gminnego Niewielka średnia powierzchnia gospodarstw rolnych Mała liczba gospodarstw rolnych produkujących „zdrową żywność” Brak wystarczającej liczby skrzyżowań wyposażonych w sygnalizację świetlną przy trasie katowickiej Sfera społeczna Zatrudnienie przez firmy działające w gminie osób spoza obszaru gminy Brak szkolnictwa wyższego Niska świadomość ekologiczna mieszkańców i turystów Niski poziom wykształcenia osób utrzymujących się z pracy w rolnictwie Zbyt wolno postępujący wzrost świadomości społecznej dotyczącej konieczności gospodarowania w sposób przyjazny dla przyrody i środowiska, brak indywidualnych nawyków i postaw prośrodowiskowych (segregacji odpadów, oszczędności wody, zaśmiecania lasów itp.) Niekontrolowane odrolnianie terenów Sfera prawna i polityczna Niedostateczna ewidencja i monitoring gospodarki odpadami w mniejszych 28 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn miejscowościach na terenie gminy Nieuregulowany stan wysypiska odpadów w Ruścu Brak sieci informatycznej 2.4.2 Czynniki zewnętrzne Szanse Sfera prawna i polityczna Nowoczesne przepisy ochrony przyrody i środowiska, w tym przepisy związane z koniecznością wykonywania ocen oddziaływania inwestycji na środowisko i monitoringu stanu środowiska, Wprowadzenie nowych zasad finansowania inwestycji i działań proekologicznych (preferencyjne kredyty, ulgi podatkowe, dotacje z budżetu państwa) Możliwość uzyskiwania dotacji i pożyczek z funduszy krajowych i zagranicznych na inwestycje zmniejszające uciążliwość gospodarki dla środowiska oraz na rozwój infrastruktury Prawny nakaz opracowywania programów ochrony środowiska przez jednostki administracji samorządowej Wzrost uspołecznienia procesów podejmowania decyzji mających wpływ na stan środowiska Doskonalenie krajowego systemu formalnej edukacji środowiskowej Wdrożenie instrumentów ekonomiczno-prawno mobilizujących do realizacji inwestycji prośrodowiskowych wynikających ze strategii krajowych oraz przyjętych zobowiązań międzynarodowych Rozwój kontaktów i współpracy międzynarodowej z krajami UE na szczeblu samorządów w celu wymiany doświadczeń w zakresie proekologicznych metod gospodarowania Sfera przyrodnicza i społeczno-gospodarcza 29 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn Wzrost skanalizowania gminy z 28 do blisko 100% w wyniku realizacji do 2009 roku III etapu programu kanalizacji gminy Nadarzyn Planowana budowa sortowni odpadów komunalnych Planowane powstanie kolejnych oczyszczalni ścieków w Starej Wsi i Wolicy Możliwość objęcia ochroną prawną nowych obiektów – siedlisk i stanowisk występowania gatunków cennych Możliwość wdrożenia programów rolno-środowiskowych UE Duże zainteresowanie osiedlaniem się na terenie gminy osób o wykształceniu wyższym i średnim posiadających znaczny kapitał Duże zainteresowanie nowych inwestorów Przesycenie inwestycyjne i mieszkaniowe gmin ościennych Możliwość uzyskania zewnętrznego (krajowego i/lub zagranicznego) wsparcia finansowego programów ochrony różnorodności przyrodniczej oraz realizacji programu zalesiania gruntów o niskiej przydatności rolniczej Wspieranie inicjatyw organizacji i instytucji zmierzających do uzyskania pomocy finansowej programów UE na rozwój infrastruktury ochrony środowiska Wspieranie inicjatyw podmiotów gospodarczych zmierzających do uzyskania dofinansowania inwestycji eliminujących zagrożenia dla środowiska i wspierających rozwój zrównoważony ze środków krajowych i zagranicznych Wzrost krajowego i zagranicznego popytu na „zdrową żywność”, bezpieczne dla środowiska formy sportu i rekreacji, turystyki i kontaktu z przyrodą Rozwijanie rolnictwa ekologicznego Zachowanie istniejących walorów przyrodniczych, na bazie których możliwy jest rozwój turystyki i innych usług Tworzenie wielorakiej sfery usług, co spowoduje zwiększenie dochodów mieszkańców gminy Stworzenie możliwości zbytu podstawowych płodów rolnych (zboża, mleka, 30 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn warzyw) Zagrożenia Sfera prawna i polityczna Brak skutecznych przepisów z zakresu budownictwa i zagospodarowania przestrzennego zabezpieczających krajobraz przed degradacją (np. wznoszeniem budynków o formie niedostosowanej do krajobrazu) Pewne opóźnienia w przygotowywaniu niektórych aktów prawnych i przepisów wykonawczych dotyczących ochrony przyrody i środowiska Sfera przyrodnicza i społeczno-gospodarcza Nasilenie transportu, w tym szczególnie materiałów niebezpiecznych Rosnące obciążenie infrastruktury komunalnej (szczególnie drogi) Niszczenie środowiska naturalnego Rosnąca presja turystyczna na obszarach o najcenniejszych walorach przyrodniczych Lokowanie inwestycji przemysłowych na terenach cennych przyrodniczo Występowanie procesów recesyjnych w gospodarce kraju Intensyfikacja produkcji rolnej prowadząca do wzrostu nawożenia, stosowania pestycydów, homogenizacji użytków rolnych oraz zaniku lokalnych odmian roślin uprawnych i ras zwierząt hodowlanych Proces odrolniania Niska dochodowość produkcji rolnej 31 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn 3 STAN I ZAGROŻENIA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO 3.1 Zanieczyszczenia wód 3.1.1 Wody powierzchniowe Trudnym do zmierzenia źródłem zanieczyszczenia wód powierzchniowych są niekontrolowane spływy powierzchniowe z obszarów rolnych, w tym chemizowanych i nawożonych. Pomimo, że ilość wywożonej na użytki rolne gnojowicy w ostatnich latach zmalała (ze względu na spadek pogłowia zwierząt), stanowi ona nadal lokalną uciążliw ość dla środowiska. Zmalała również, głównie ze względów ekonomicznych, ilość zużywanych nawozów sztucznych i środków ochrony roślin. Czynniki te wpływają na zmniejszenie niekorzystnego wpływu rolnictwa na stan czystości wód. Zasoby wód powierzchniowych na obszarze gminy Nadarzyn sprowadzają się do cieków wodnych (Utrata, Zimna Woda, Mrówka) oraz kilkunastów obiektów małej retencji (stawy rybne i inne zbiorniki o niewielkich rozmiarach). Według badań fizyko-chemicznych i bakteriologicznych prowadzonych w 2000 roku przez WIOŚ wszystkie wymienione cieki są pod względem czystości pozaklasowe. Aktualnie tylko 28% ścieków bytowych z terenu gminy odprowadzane jest do systemu kanalizacji zbiorczej, za pośrednictwem którego trafiają do czterech oczyszczalni ścieków w Nadarzynie, Młochowie, Walendowie i Kostowcu. Wszystkie oczyszczalnie gminne posiadają pozwolenia Starosty pruszkowskiego na odprowadzanie ścieków oczyszczonych. Pozostałe ścieki, z gospodarstw nie posiadających przyłączy kanalizacyjnych, gromadzone są w bezodpływowych zbiornikach skąd, zgodnie z zaleceniami, powinny być odbierane przez podmioty gospodarcze posiadające odpowiednie zezwolenia i dowożone pojazdami asenizacyjnymi do punktów zlewnych. Brak jest w gminie ewidencji i kontroli opróżniania tych zbiorników. Wiadomo jednak, że na terenie gminy działają następujące firmy wywożące odpady płynne: Glinicki Marek – Rusiec, Al. Katowicka 165 Nadarzyn Usługi Asenizacyjne Sławomir Wieder – Kajetany , ul. Brzozowa 9 Nadarzyn MZO Pruszków – ul. St. Bryły 4 Pruszków P.U. Hetman Sp. z o. o. – Al. Krakowska 119/114 Warszawa 32 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn Jarper Sp. z o. o. – Al. Krakowska 108a Wólka Mrokowska Rethmann Recykling Sp. z o. o. – ul. Zawodzie 16 Warszawa Eko Standard Usługi Komunalne Marek Szymański – ul. Tetmajera 32 Piaseczno Wywóz nieczystości płynnych Tadeusz Kuleta – ul 3 maja 38 Komorów Sita Polska Sp. z o. o. – ul. E. Ciołka 16 Warszawa Odrębnym problemem czystości wód powierzchniowych są zrzuty wód opadowych. Większość obiektów użyteczności publicznej i podmiotów gospodarczych nie jest wyposażona w systemy zbierania i oczyszczania wód opadowych. Do nielicznych systemów funkcjonujących na terenie gminy na mocy pozwoleń wodno-prawnych należą firmy zestawione w poniższej tabeli. Tabela 8. Zorganizowane systemy zrzutu wód opadowych Firma Ilość wód Data ważności pozwolenia wodno-prawnego Europapier Polska /Urzut/ 50 dm3/s 31.XII.2004 Scania Polska /Stara Wieś/ 110 dm3/s 31.III.2008 Metra Poland Aluminium /Urzut/ 55 m3/d - 3M Poland /Kajetany/ 143 m3/d 31.XII.2004 Sped Pol /Żabieniec k/Młochowa/ 100 dm3/s 31.III.2003 Wytwórnia Klejów i Zapraw Budowlanych „Atlas” /Młochów/ 202 dm3/s XII.2003 dane na podstawie PPOŚ 3.1.2 Wody podziemne Wody podziemne płytkiego krążenia (zasilane głównie opadami atmosferycznymi i, w mniejszym stopniu, wodami powierzchniowymi) są zdecydowanie bardziej podatne na zanieczyszczenia niż wody wgłębne. Wody płytkiego krążenia są pozbawione warstwy izolacyjnej nadkładu, a tym samym są one słabo izolowane przed wpływami antropogenicznymi. Do głównych zagrożeń jakości wód podziemnych zalicza się: Zanieczyszczenia obszarowe 33 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn – gospodarka rolna oraz tereny zurbanizowane – Intensywne nawożenie i stosowanie środków ochrony roślin, rolnicze wykorzystywanie ścieków Zanieczyszczenia liniowe – infiltracja wód z bardzo zanieczyszczonych wód powierzchniowych oraz szlaki komunikacyjne (w szczególności trasa katowicka) Zanieczyszczenia punktowe – odprowadzanie do wód i gleby nieoczyszczonych ścieków, w szczególności z nieszczelnych zbiorników bezodpływowych – nieczynne składowisko odpadów w Ruścu – stacje paliw, magazyny środków chemicznych itp. – nie posiadające wymaganych zabezpieczeń składowiska odpadów komunalnych lub przemysłowych i tzw. „dzikie” wysypiska odpadów – obiekty towarzyszące szlakom komunikacyjnym: parkingi i place postojowe samochodów – fermy zwierząt – cmentarze oraz nieizolowane grzebowiska zwłok zwierzęcych – ścieki (surowe lub niedostatecznie oczyszczone) wprowadzane do gleby Zagrożenie, w dłuższym przedziale czasowym, dla jakości wód płytkiego krążenia mogą stanowić także ścieki komunalne i przemysłowe wprowadzane do wód powierzchniowych oraz nadmierne emisje zanieczyszczeń gazowych i pyłowych do atmosfery. Zagrożenie dla jakości wód podziemnych (wód płytkiego krążenia jak i wód wgłębnych) stanowią także nieczynne (nieużytkowane) i źle zabezpieczone studnie wiercone. Są one źródłem bakteriologicznego skażenia warstwy wodonośnej. Likwidacja zakładów posiadających własne ujęcia (dawne PGR-y, zlewnie mleka, szkoły wiejskie etc.) przy równoczesnym braku bezwzględnego obowiązku likwidacji starych i nieeksploatowanych studni wierconych powoduje, że liczba nieczynnych ujęć prawdopodobnie wzrasta. 34 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn Zagrożeniem dla jakości i ilości zasobów wód podziemnych może być także budowa w obszarach zasobowych ujęć komunalnych nowych studni i ujęć nie związanych z poborem wody na potrzeby zbiorowego zaopatrzenia. Ostatnim zagrożeniem, niezależnym od gminy, jej mieszkańców i użytkowników wód, jest możliwość obniżania się zwierciadła eksploatowanych wód podziemnych w przypadku zwiększania poborów wód podziemnych w warszawskich ujęciach w wyniku powiększania się zasięgu leja depresyjnego. 3.2 Zanieczyszczenie gleb Zanieczyszczenie gleb jest oceniane na podstawie zawartości metali ciężkich (ołowiu, kadmu, cynku, miedzi, niklu, rtęci i arsenu) w powierzchniowej, dwudziestocentymetrowej warstwie gruntu. Miarą zanieczyszczenia gleby jest zawartość metali ciężkich w porównaniu do średniej geochemicznej zawartości w regionie. Pośrednio, zanieczyszczenie gleby m ierzy się również zawartością metali ciężkich, azotanów i pestycydów w jadalnych częściach roślin (świeże owoce, korzenie etc.). Miarą wielkości zanieczyszczenia gleby jest przekroczenie dopuszczalnych zawartości metali, azotanów i pestycydów w jadalnych częściach roślin. Zagrożeniami dla jakości gleb są: Substancje ropopochodne trafiające do gleb wraz z wodami opadowymi (drogi, parkingi, warsztaty samochodowe, stacje paliw) Wprowadzanie do gleb nieczyszczonych ścieków komunalnych i przemysłowych Chemizacja rolnictwa (nawozy naturalne i sztuczne oraz środki ochrony roślin) „Dzikie” wysypiska odpadów komunalnych Emisje do atmosfery zanieczyszczeń gazowych i pyłowych Według badań gleb prowadzonych w ramach regionalnej sieci monitoringu gleb, zawartość metali ciężkich (ołów, kadm, cynk, miedź i nikiel) w glebach gminy w stopniu „0” występuje na całym jej obszarze. 3.3 Odpady Na terenie Gminy Nadarzyn obecnie obowiązuje Uchwała Rady Gminy nr XLII/265/98 z dn. 27.02.1998 r. w sprawie ustalenia szczegółowych zasad utrzymania 35 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn czystości i porządku terenie gminy Nadarzyn. Reguluje ona zagadnienia związane z utrzymaniem czystości i porządku na terenie nieruchomości położonych w granicach administracyjnych gminy Nadarzyn Wysokość opłat reguluje uchwała Rady Gminy nr XLV/286/98 z dn. 19.06.1998 r. w sprawie wysokości opłat za usługi w zakresie usuwania stałych odpadów komunalnych i zasad rozliczania świadczonych usług przez gminę oraz aneks do tej uchwały zmieniający wysokości opłat (Uchwała Rady Gminy nr VI/70/99). Największą grupą odpadów powstających na terenie gminy Nadarzyn są odpady komunalne, związane z codzienną egzystencją człowieka. Zgodnie z treścią ustawy o odpadach, odpadami komunalnymi są: „odpady powstające w gospodarstwach domowych, a także odpady nie zawierające odpadów niebezpiecznych pochodzące od innych wytwórców odpadów, które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów powstających w gospodarstwach domowych”. W skład odpadów komunalnych poza odpadami z gospodarstw domowych wchodzą odpady z obiektów użyteczności publicznej i obsługi ludności oraz odpady z pielęgnacji terenów zieleni. Odpady komunalne zawierają także odpady niebezpieczne, takie jak: zużyte baterie, akumulatory, świetlówki, termometry, opakowania po farbach, lakierach, rozpuszczalniki, smary, oleje, przeterminowane i nie wykorzystane leki. Szacuje się, że w Polsce stanowią one około 0,76% ogólnej masy odpadów. W przypadku gminy Nadarzyn szacuje się (wg. WPGO), że odpady niebezpieczne w zmieszanym strumieniu odpadów komunalnych stanowią tylko 0,64%. Ważną grupę odpadów niebezpiecznych stanowi część odpadów medycznych. Źródłem powstawania niebezpiecznych odpadów medycznych są jednostki służby zdrowia: szpitale, przychodnie, gabinety prywatne, laboratoria. Na terenie gminy zlokalizowane są następujące obiekty wytwarzające bądź mogące wytwarzać tego typu odpady: Apteka w Nadarzynie przy ul. Błońskiej Apteka w Nadarzynie przy ul. Sitarskich Zakład Opieki Zdrowotnej w Nadarzynie przy ul. Sitarskich Zakład Opieki Zdrowotnej w Młochowie Lecznica Zwierząt w Nadarzynie przy ul. Mszczonowskiej Lecznica Zwierząt w Nadarzynie przy ul. Narcyzowej Lecznica Zwierząt w Kajetanach 36 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn Lecznica Mak-Med Międzynarodowe Centrum Słuchu i Mowy w Kajetanach przy ul. Mokrej Inną ważną grupę materiałów niebezpiecznych stanowią materiały zawierające azbest. Szacunkowo całkowita ilość wyrobów zawierających azbest na terenie gminy wynosi 50006000 Mg. Zorganizowanym systemem odbioru odpadów objęte jest blisko 100% mieszkańców oraz wszystkie obiekty użyteczności publicznej, placówki usługowo-handlowe i obiekty turystyczne. Częstotliwość wywozu odpadów z terenu gminy realizowana jest w zależności od potrzeb 2-4 razy w miesiącu. Selektywna zbiórką odpadów objętych znikoma liczba mieszkańców (kilka procent zabudowy wielorodzinnej i jednorodzinnej). Obecnie istnieje jedno gniazdo obsługiwane przez firmę Hetman zlokalizowane przy gimnazjum w Nadarzynie (szkło, plastik i papier). Na terenie gminy zlokalizowane jest jedno nieczynne składowisko odpadów w miejscowości Rusiec (nie jest zrekultywowane) oraz liczne miejsca nielegalnego gromadzenia odpadów (świadome prowadzenie działalności bez stosownych pozwoleń przez podmioty gospodarcze oraz tzw. „dzikie” wysypiska). Specyficzną grupą odpadów są osady ściekowe. Porządkowanie gospodarki ściekowej i rozbudowa kanalizacji będą powodowały zwiększenie ilości osadów ściekowych, które wymagają dalszej utylizacji. Osady ściekowe powstające w oczyszczalniach gminnych w Nadarzynie są odbierane przez firmę Geanova. Ilość osadów ściekowych wytwarzanych w gminie Nadarzyn wynosi około 75 Mg rocznie. Ostatnią grupę odpadów stanowią odpady przemysłowe. Na terenie gminy brak jest dużych zakładów przemysłowych, co nie oznacza, że nie powstają odpady klasyfikowane jako przemysłowe (w świetle prawa każdy podmiot gospodarczy jest wytwórcą odpadów przemysłowych, niezależnie od tzw. komunalno-bytowych). Wszystkie duże obiekty gospodarcze znajdujące się na terenie gminy posiadają podpisane umowy z firmami wywozowymi (wg danych z kontroli przeprowadzonej w 2001 roku). Pośród małych firm ważne umowy na wywóz stałych nieczystości posiadała zaledwie połowa skontrolowanych. Odpady związane z prowadzeniem działalności gospodarczej trafiają zatem poprzez gospodarstwo domowe do strumienia odpadów komunalnych (tzw. odpady komunalnopodobne). 37 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn 3.4 Zanieczyszczenie powietrza W skali powiatu emisja do powietrza pyłów i gazów z terenu gminy Nadarzyn jest znikoma w porównaniu z emisją z innych gmin powiatu pruszkowskiego. Wynika to z faktu, że na terenie gminy Nadarzyn nie ma dużych emitorów zanieczyszczeń (zakłady typu elektrociepłownie, duże zakłady przemysłowe) do powietrza. Do największych punktowych źródeł zanieczyszczeń powietrza zlokalizowanych na terenie gminy należą zestawione w tabeli obiekty. Tabela 9. Główne punkty emisji zanieczyszczeń atmosferycznych Lokalizacja źródła Adres Rodzaj działalności Wysokość komina Urządzenia do redukcji emisji Nadarzyn ul.Turystyczna Garbarnia ok.15 m brak Kajetany ul. Brzozowa Huta szkła ok.15 m brak dane wg UG Nadarzyn Brak jest urządzeń ciepłowniczych działających w oparciu o odnawialne źródła energii, co nie jest zgodne ze „Strategią rozwoju energetyki odnawialnej”, zakładającą udział źródeł odnawialnych w bilansie energetycznym Polski na poziomie 7,5% w roku 2010. Większość gospodarstw domowych na terenie gminy Nadarzyn posiada przydomowe kotłownie lub piece kuchenne służące jako źródło wytwarzania ciepła. Pośród spalanych surowców jest węgiel kamienny (25%) i drewno (10%). Związana jest z tym silna emisja tlenków węgla, siarki, azotu a także pyłów. Ponadto niekiedy wraz z węglem i drewnem spalane są odpady, zawierające różnego rodzaju szkodliwe substancje, które trafiając do powietrza stwarzają zagrożenie dla zdrowia mieszkańców. W ogólnym bilansie emisji zanieczyszczeń atmosferycznych, znaczny udział zanieczyszczenia przypada na komunikacyjne źródła liniowe (w szczególności trasa katowicka). Z uwagi na korzystne ukształtowanie terenu oraz brak wysokiej, zwartej zabudowy, brak jest przeszkód dla swobodnego przepływu mas powietrza a co za tym idzie przewietrzania obszaru. Dzięki temu stan powietrza atmosferycznego na terenie gminy uznać można za dobry. Nie oznacza to jednak, że nie należy dążyć do likwidacji niskiej emisji, 38 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn poprzez rozbudowę sieci gazowej oraz mobilizację i wsparcie mieszkańców do zmiany źródeł ciepła na ekologiczne. Inne zagrożenia środowiska 3.5 3.5.1 Awarie przemysłowe Na terenie gminy Nadarzyn nie ma dużych zakładów przemysłowych, mogących przyczynić się do powstania poważnej awarii przemysłowej. Obszarem o potencjalnie największym zagrożeniu środowiska jest pas położony wzdłuż trasy katowickiej ze względu na transport paliw płynnych, materiałów wybuchowych i palnych, środków biologicznie i chemicznie czynnych itp. Na terenie gminy działa poza tym znaczna ilość małych i średnich przedsiębiorstw z których niektóre mogą stanowić zagrożenie w przypadku wystąpienia awarii. Do firm o szczególnym zagrożeniu należą: Stacje paliw płynnych Shell i Jet z uwagi na nagromadzenie dużej ilości substancji ropopochodnych na terenie obiektu oraz konieczność uzupełniania zapasów przy użyciu cystern Baza transportowa Spedpol ze względu na możliwość pojawienia się na jej terenie towarów w jakikolwiek sposób niebezpiecznych (materiały wybuchowe i palne, środki biologicznie i chemicznie czynne itp.) Firma „Cieślikowski” ze względu prowadzoną działalność w zakresie zbiórki i transportu odpadów niebezpiecznych. Na jej terenie gromadzone są znaczne ilości odpadów niebezpiecznych (lampy fluorescencyjne i inne odpady zawierające rtęć oraz syntetyczne oleje silnikowe, przekładniowe i smarowe a także baterie i akumulatory ołowiowe) 3.5.2 Hałas Na terenie gminy Nadarzyn istnieje kilka obiektów mogących stanowić punktowe źródła zanieczyszczeń akustycznych. Należą do nich: baza transportowa Spedpol firma produkcyjna Prodsan (zbiorniki na gaz) 39 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn oraz małe podmioty gospodarcze związane ze ślusarstwem, usługami wulkanizacyjnymi Do znaczących liniowych źródeł hałasu, zaliczyć należy szlaki komunikacji samochodowej, a w szczególności drogę krajową nr 8, gdzie średnie natężenie ruchu wynosi około 37000 pojazdów/dobę. Wzdłuż trasy katowickiej zlokalizowane są głównie obiekty gospodarcze, ale znajdują się także obiekty mieszkalne (szczególnie we wsi Kostowiec). Położenie domów jest zbyt bliskie względem drogi, ale gmina nie przewiduje budowy ekranów akustycznych po pierwsze ze względu na brak skarg od ludności, po drugie ze względu na plany podnoszenia rangi trasy katowickiej do drogi ekspresowej. Modernizacja drogi i jej przekształcenie związane jest z przeniesieniem obowiązku finansowania budowy ekranów akustycznych na inne podmioty. 3.5.3 Promieniowanie Na terenie gminy Nadarzyn zagrożenie promieniowaniem jonizującym nie występuje. Zagrożenie promieniowaniem niejonizujacym występuje lokalnie, wzdłuż linii wysokiego i średniego napięcia przebiegających przez teren gminy. Wymienione źródła pól elektromagnetycznych powodują zarówno ogólny wzrost poziomu tła promieniowania elektromagnetycznego w środowisku, jak też zwiększenie liczby i powierzchni obszarów o podwyższonym poziomie natężenia promieniowania. Należy jednak stwierdzić, że wzrost poziomu tła elektromagnetycznego nie zwiększa istotnie zagrożenia środowiska i ludności. W dalszym ciągu poziom promieniowania w tle pozostaje wielokrotnie niższy od natężeń, przy których możliwe jest jakiekolwiek szkodliwe oddziaływanie na organizm ludzki. Nie dotyczy to jednak pól elektromagnetycznych w bezpośrednim otoczeniu wszelkiego rodzaju stacji nadawczych, które lokalnie, w odległościach zależnych od mocy, częstotliwości i konstrukcji stacji, mogą osiągać natężenie na poziomie uznawanym za aktywny pod względem biologicznym. Dla linii wysokiego napięcia 220kV i 110kV określa się pas terenu w obrębie którego natężenie pola elektrycznego jest większe od 1kV. Szerokości pasów wynoszą odpowiednio 44m dla 220kV oraz 24m dla 110kV. We wszystkich innych przypadkach obszar powinien być ustalony w zależności od rodzaju urządzenia, jego mocy i innych uwarunkowań. Istotnym źródłem promieniowania niejonizującego są również stacje przekaźnikowe sieci telefonii komórkowej, jednakże emisja promieniowania mikrofalowego odbywa się na 40 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn stosunkowo dużej wysokości nad powierzchnią ziemi, a promieniowanie docierające do poziomu gruntu nie stanowi istotnego zagrożenia dla zdrowia i życia ludzi. Na terenie gminy znajduje się kilka stacji przekaźnikowych: Urzut, Al. Katowicka 259/ Nadarzyn, ul. Turystyczna 50 /TPSA Nadarzyn, ul. Turystyczna 50 /PTK CENTERTEL Nadarzyn, ul. Komorowska/ Nadarzyn, ul. Komorowska/ Fot. 10. Jedna ze stacji nadawczo-odbiorczych sieci telefonii komórkowej w Nadarzynie Ocena aktualnego stanu środowiska i zasobów naturalnych 3.6 Uwzględniając zagospodarowanie terenu, sposób użytkowania gruntów oraz stan zasobów naturalnych w gminie Nadarzyn, można wskazać następujące problemy dotyczące pośrednio lub bezpośrednio ochrony środowiska: Proces odrolniania i urbanizacji Gospodarka odpadami komunalnymi Gospodarka wodno-ściekowa Bardzo niska wiedza ekologiczna mieszkańców z zakresu ochrony środowiska Brak kontroli i regulacji dotyczących osób czasowo przebywających na obszarze gminy Nadarzyn (często nieformalnie zamieszkujących gminę) Wody powierzchniowe i podziemne Zasoby wód powierzchniowych są niewielkie, a pod względem przydatności znikomy ze względu na pozaklasowy stan czystości. Użyteczność gospodarczą wykazują tylko obiekty małej retencji (stawy rybne i przeciwpożarowe). Stan zasobów wód podziemnych jest, zarówno pod względem ilościowym jak i jakościowym, bardzo dobry. 41 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn Powietrze atmosferyczne Stan powietrza atmosferycznego jest zadowalający, jednak okresowo ze względu na wykorzystywane źródło energii cieplnej w paleniskach domowych w postaci węgla i drewna (35%) może następować pogorszenie się tego stanu. Niezależnie stan powietrza atmosferycznego nie jest zadowalający w wąskim paśmie wzdłuż drogi krajowej nr 8. Lasy Stan jakościowy lasów na terenie gminy zależy od miejsca jego położenia. Fragmenty Lasu Młochowskiego (siedziba leśnictwa, rezerwaty) należy do zasobów leśnych wysokie j jakości. Pozostałe lasy państwowe oraz lasy prywatne ze względu na znaczne rozdrobnienie oraz bliskość aglomeracji warszawskiej narażone są na silną antropopresję w postaci przeeksploatowania, niekontrolowanej wycinki, zaśmiecania rozproszonego i skupion ego oraz zagrożenia pożarowego. Stan tych terenów leśnych pomimo wielu zabiegów ze strony właścicieli, władz gminnych, służb leśnych oraz społeczeństwa często znajdują się bardzo złym stanie. Gleba i powierzchnia terenu Wiele obszarów na terenie gminy leży w obrębie Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu gdzie użytkowanie gleb i przekształcanie powierzchni terenu jest ograniczone. Inne tereny ulegają stale procesowi zurbanizowanych co w przypadku braku odrolniania na rzecz terenów wprowadzenia ograniczeń w planach zagospodarowani przestrzennego może w przyszłości stanowić znaczący problem (charakter problemu jest regionalny). Grunty wykorzystywane rolniczo są w dość dobrej kondycji ze względu na brak intensywnej gospodarki rolnej. Fauna i flora Zasoby roślinne i zwierzęce ze względu na przyrost demograficzny, odrolnianie i silną antropopresję są w słabym stanie z wyjątkiem obszarów chronionych i leśnych, gdzie podlegają ochronie a także pielęgnacji. 42 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn 4 ZAŁOŻENIA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA Analiza obowiązującego stanu prawnego 4.1 4.1.1 Wprowadzenie Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, przyjęta w 1997 roku stwierdza, że Rzeczpospolita Polska – kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju – zapewnia ochronę środowiska naturalnego; nakłada ona także na władze publiczne obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa ekologicznego współczesnemu i przyszłym pokoleniom. W 2000 roku został sporządzony dokument programowy „II polityka ekologiczna państwa”, który w 2001 roku został zaakceptowany przez Parlament. Ustala on cele ekologiczne do 2010 i 2025 roku. „II polityka ekologiczna państwa” zakłada, że niepodważalnym kryterium obowiązującym na każdym – także lokalnym i regionalnym – szczeblu jej realizacji jest człowiek, jego zdrowie oraz komfort środowiska, w którym żyje i pracuje. Człowiek jest ściśle związany w swojej działalności z systemem przyrodniczym do którego należą gleba, woda, powietrze oraz wszelkie ekosystemy. Zachowanie równowagi z poszanowaniem zasady zrównoważonego rozwoju wymaga: Spójnego zarządzania dostępem do zasobów środowiska Racjonalnego użytkowania zasobów przyrodniczych Zapobiegania powstawaniu negatywnych skutków działalności gospodarczej Likwidacji negatywnych skutków działalności gospodarczej Głównym celem „II polityki ekologicznej państwa” jest zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego kraju, przy założeniu, że skuteczna regulacja i reglamentacja korzystania ze środowiska nie dopuści do powstania zagrożeń dla jakości i trwałości zasobów przyrodniczych. W toku realizacji jej zapisów, kierować należy się zasadami: Zrównoważonego rozwoju – jako zasada podstawowa, wyznaczająca generalny kierunek zharmonizowanego ze środowiskiem rozwoju społeczno-gospodarczego Przezorności – przewidująca, że rozwiązywanie pojawiających się problemów powinno następować po bezpiecznej stronie oraz związana z nią zasada 43 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn wysokiego poziomu ochrony środowiska Integracji polityk ekologicznej i sektorowych Równego dostępu do środowiska przyrodniczego w kategoriach równoważenia szans człowieka i przyrody oraz sprawiedliwości międzypokoleniowej, międzyregionalnej i międzygrupowej Regionalizacji w ramach ekosystemów europejskich oraz regionalizacji w stosunku do obszarów o zróżnicowanym stopniu przekształcenia i degradacji z równoczesnym rozszerzeniem uprawnień samorządu terytorialnego i wojewodów Uspołecznienia – w praktyce realizowana poprzez konsultowanie projektów aktów prawnych i dokumentów o charakterze strategicznym z przedstawicielami pozarządowych organizacji ekologicznych, zapraszanie przedstawicieli tych organizacji do uczestnictwa w różnego rodzaju pracach resortu ochrony środowiska, konsultowanie ze społecznościami lokalnymi planów inwestycyjnych „Zanieczyszczający płaci” – mówiąca o obowiązku pokrywania kosztów naprawy szkód ekologicznych przez podmiot, który szkody te wyrządził Prewencji – przeciwdziałanie negatywnym skutkom dla środowiska podejmowane być powinno na etapie planowania i realizacji przedsięwzięć Stosowania najlepszych dostępnych technik (BAT) Klauzul zabezpieczających, stosowanie ostrzejszych umożliwiających kryteriów w państwom porównaniu z członkowskim wymogami prawa wspólnotowego Subsydiarności (czyli, stopniowego przekazywanie kompetencji i uprawnień na niższych szczeblach zarządzania środowiskiem), Skuteczności ekologicznej i efektywności ekonomicznej „II polityka ekologiczna państwa” zakłada 2 etapy osiągania swoich celów: W pierwszym okresie członkostwa, zakładającym okresy przejściowe i realizację programów dostosowawczych – etap realizacji celów średniookresowych w latach 2004 – 2010 44 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn W kolejnym etapie członkostwa – etap realizacji celów długookresowych w ramach realizacji „Strategii zrównoważonego rozwoju Polski do 2025 r.” Cele średniookresowe przewidują istotną poprawę stanu środowiska, praktyczne wdrożenie unijnych przepisów i standardów ekologicznych oraz postanowień konwencji międzynarodowych i umów dwustronnych, a także wzmocnienie instytucjonalne podejmowanych działań. Cele długookresowe wiążą się z perspektywą zrównoważenia społeczno- gospodarczych procesów rozwojowych i pełną (możliwą) rewitalizacją zniszczonych ekosystemów. Zakładają one: Ugruntowanie konstytucyjnej zasady zrównoważonego rozwoju Utrwalenie zasady skutecznej kontroli państwa nad strategicznymi zasobami przyrodniczymi Pełną integrację polityk: przestrzennej, ekologicznej i sektorowych Dokonanie przebudowy modelu produkcji i konsumpcji w kierunku poprawy efektywności surowcowo-energetycznej oraz minimalizacji negatywnego oddziaływania na środowisko wszelkich form działalności człowieka i rozwoju cywilizacyjnego Zachowanie obszarów o wysokich walorach turystyczno-rekreacyjnych Utrzymanie i ochronę istniejących ekosystemów o cennych wartościach przyrodniczych i kulturowych Odbudowę zniszczeń powstałych w środowisku przyrodniczym i renaturalizację cennych przyrodniczo obszarów Efektywny wzrost wartości produkcji w rolnictwie i leśnictwie poprzez lepsze wykorzystanie potencjału biologicznego oraz podnoszenie jakości zdrowotnej produktów przy przeciwdziałaniu nadmiernej intensywności procesów produkcyjnych oraz metod upraw i chowu zwierząt Rezygnację z niektórych osiągnięć nauki i techniki, które mogłyby negatywnie oddziaływać na środowisko Wypracowanie mechanizmów reagowania na nowe wyzwania pojawiające się 45 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn wraz z postępującym rozwojem cywilizacji W 2002 r. opracowany został „Program Wykonawczy do II polityki ekologicznej państwa, na lata 2002-2010”, który jest dokumentem o charakterze operacyjnym tj. wskazującym wykonawców i terminy realizacji konkretnych zadań lub pakietów zadań, przewidzianych do realizacji, a także szacującym niezbędne nakłady i źródła ich finansowania. Zapisy ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska porządkują dotychczasową, istniejącą od 1990 roku, praktykę okresowego sporządzania dokumentów programowych o nazwie „Polityka ekologiczna państwa” dla różnych horyzontów czasowych. Artykuły 13-16 ustawy nakładają obowiązek przygotowywania i aktualizowania polityki ekologicznej państwa co 4 lata. Sporządzona w grudniu 2002 r. „Polityka ekologiczna państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010” jest aktualizacją i uszczegółowieniem długookresowej „II polityki ekologicznej państwa”. Okres realizacji „Programu ochrony środowiska gminy Nadarzyn” zbiega się z okresem realizacji celów średniookresowych „II polityki ekologicznej państwa”. W trakcie wdrażania gminnego programu ochrony środowiska proponuje się również realizację celów określonych w „II Polityce ekologicznej państwa” jako długookresowe. 4.1.2 Konwencje i porozumienia międzynarodowe Zgodnie z „Przeglądem realizacji przez Polskę konwencji międzynarodowych oraz umów i porozumień wielostronnych i dwustronnych w zakresie ochrony środowiska” Polska jest obecnie sygnatariuszem 33 konwencji, porozumień międzynarodowych oraz protokołów w dziedzinie ochrony środowiska, z których 21 ratyfikowała. Postanowienia większości konwencji mają odzwierciedlenie w przepisach Unii Europejskiej. Natomiast postanowienia konwencji ratyfikowanych przez Polskę, do których nie przystąpiły inne kraje UE, zgodnie z zasadą klauzul zabezpieczających, mają odzwierciedlenie w postanowieniach polskich przepisów prawnych. 46 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn 4.1.3 Programy sektorowe i regionalne Przy sporządzaniu niniejszego dokumentu brano pod uwagę zapisy różnych programów rządowych oraz regionalnych, a zwłaszcza: II polityki ekologicznej państwa Programu wykonawczego do II polityki ekologicznej państwa Narodowej strategii ochrony środowiska Polityki leśnej państwa Program Ochrony Środowiska i Plan Gospodarki Odpadami Województwa Mazowieckiego Program Ochrony Środowiska i Plan Gospodarki Odpadami Powiatu Pruszkowskiego 4.1.4 Krajowe uwarunkowania prawne w zakresie ochrony środowiska Ustawa z 27.04.2001r. Prawo Ochrony Środowiska (Dz.U. Nr 62, poz. 627, z późniejszymi zmianami) wprowadza: obowiązek realizacji polityki ekologicznej państwa poprzez gminne, powiatowe, wojewódzkie programy ochrony środowiska, z wykonania których co 2 lata sporządzać się będzie raport; opłatę za składowanie odpadów komunalnych, którą ponosić będzie jednostka utrzymująca składowisko; administracyjne kary pieniężne za składowanie odpadów bez pozwolenia i w miejscu do tego celu nie wyznaczonym; przeznaczanie środków powiatowych funduszy ochrony środowiska na realizację przedsięwzięć związanych z gospodarką odpadami i współfinansowanie inwestycji o charakterze ponadlokalnym; programy dostosowawcze dotyczące inwestycji, w których zrealizowanie wymagań ochrony środowiska nie może zostać osiągnięte w terminach ustalonych przepisami, a za utrzymaniem tych inwestycji w ruchu przemawia interes publiczny (ww. programy dostosowawcze nie mogą trwać dłużej niż 6 lat, 47 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn najpóźniej do 31.12.2010r.). Ustawa z 16.04.2004r. o ochronie przyrody (Dz.U. nr 92 poz. 880) określa cele, zasady i formy ochrony przyrody ożywionej i nieożywionej oraz krajobrazu. Ochrona przyrody w rozumieniu ustawy oznacza zachowanie, właściwe wykorzystanie oraz odnawianie zasobów przyrody i jej składników. Ochrona przyrody ma na celu utrzymanie procesów ekologicznych i stabilności ekosystemów, zachowania różnorodności biologicznej, zachowania dziedzictwa geologicznego, zapewnienia ciągłości istnienia gatunków roślin i zwierząt wraz z siedliskami poprzez utrzymywanie lub przywracanie ich do właściwego stanu, utrzymywanie lub przywracanie do właściwego stanu siedlisk przyrodniczych, a także innych zasobów przyrody i jej składników, kształtowanie właściwych postaw człowieka wobec przyrody. Ustawa z 11.01.2001r. o substancjach i preparatach chemicznych (Dz.U. Nr 11, poz. 84, zm. Dz.U. 2002 Nr 142, poz. 1187, zm. Dz.U. 2003 Nr 189, poz. 1852) określa warunki, zakazy lub ograniczenia produkcji, wprowadzania do obrotu lub stosowania substancji i preparatów chemicznych, w celu ochrony przed szkodliwym wpływem tych substancji i preparatów na zdrowie człowieka lub na środowisko. Ustawa z 11.12.1997r. o administrowaniu obrotem z zagranicą towarami i usługami oraz o obrocie specjalnym (Dz.U. Nr 157, poz. 1026) reguluje zasady administrowania obrotem z zagranicą towarami i usługami, a także obrotem specjalnym. Ustawa z 27.04.2001r. o odpadach (Dz.U. Nr 62, poz. 628, z późniejszymi zmianami) zobowiązuje posiadaczy odpadów do poddania odpadów w pierwszej kolejności odzyskowi. Jeżeli odzysk jest nie możliwy z przyczyn technologicznych lub nie uzasadniony ekonomicznie – odpady te należy unieszkodliwiać w sposób zgodny z wymogami ochrony środowiska i planami gospodarki odpadami. W ustawie sformułowano tzw. „zasadę bliskości” stanowiącą, że odpady których nie udało się odzyskać lub unieszkodliwić w miejscu ich powstawania, powinny być, uwzględniając najlepszą dostępną technikę lub technologię, przekazywane do najbliższego miejsca, w którym te procesy są realizowane. Ustawa zobowiązuje województwa, powiaty i gminy do opracowania odpowiednio – wojewódzkich, powiatowych i gminnych planów gospodarki odpadami, które należy aktualizować nie rzadziej niż co 4 lata, i z realizacji których należy składać co 2 lata sprawozdania. W myśl ustawy przedsięwzięcia związane z unieszkodliwianiem odpadów będzie można realizować z udziałem środków z funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej, o ile przedsięwzięcia te zostaną ujęte w planie gospodarki odpadami. Ustawa 48 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn reguluje kwestie w zakresie składowania odpadów. Składować można wyłącznie odpady, których unieszkodliwienie w inny sposób było niemożliwe. Rozróżnia się trzy typy składowisk odpadów: składowiska odpadów niebezpiecznych, obojętnych oraz odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne. Składowiska stanowią obiekty budowlane, do których lokalizacji, budowy i eksploatacji mają zastosowanie przepisy ustaw o zagospodarowaniu przestrzennym oraz prawo budowlane. Organ właściwy do wydania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu dla składowiska odpadów może uzależnić wydanie tej decyzji od przedstawienia przez inwestora ekspertyzy co do możliwości odzysku lub unieszkodliwiania odpadów w inny sposób niż przez składowanie. Wprowadzono zakaz składowania odpadów, m.in.: płynnych; o właściwościach wybuchowych, żrących, utleniających, łatwopalnych; medycznych i weterynaryjnych; opon i ich części. Odpady przed umieszczeniem na składowisku powinny być poddane procesowi przekształcenia fizycznego, chemicznego lub biologicznego i segregacji, w celu ograniczenia zagrożenia dla ludzi i środowiska oraz zmniejszenia objętości odpadów. Ustawa z 11.05.2001r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz.U Nr 63, poz. 638, z późniejszymi zmianami) – określa wymagania, jakie powinny spełniać opakowania oraz wprowadza zasady racjonalnego gospodarowania odpadami powstającymi z opakowań poprzez obowiązek: zapobiegania powstawaniu odpadów z opakowań, promowania opakowań zwrotnych, przeznaczonych do wielokrotnej rotacji, segregacji odpadów opakowaniowych, odzysku i recyklingu pozyskanych odpadów. Ustawa o odpadach opakowaniowych jest odpowiednikiem Dyrektywy 94/62/EC z 1994 r. Ustala ona m.in. limity odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych. W przypadku nie osiągnięcia wyznaczonych poziomów podmioty zobowiązane do opłat produktowych, będą miały powiększone stawki tych opłat o 50 %. Ustawa z 11.05.2001r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz.U z 2001r. Nr 63, poz. 639) – wprowadza bodźce ekonomiczne mające stymulować proekologiczne zachowania podmiotów gospodarczych i całego społeczeństwa oraz zabezpieczenie środków finansowych na racjonalne zagospodarowanie głównie odpadów opakowaniowych i poużytkowych. Przedsiębiorcy sprzedający swoje produkty w opakowaniach mają wybór jednego z trzech sposobów postępowania: stworzenie własnego systemu odzysku i zagospodarowania odpadów, scedowanie realizacji swoich zobowiązań na wyspecjalizowaną organizację lub uiszczanie państwu opłaty produktowej. Za odpady nie zebrane samodzielnie lub przez wyznaczone organizacje, producenci zapłacą opłaty 49 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn produktowe, które zostaną przekazane częściowo do Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska, a częściowo bezpośrednio do gmin. Środki pochodzące z opłat produktowych za opakowania przekazywane będą wojewódzkim funduszom, a następnie gminom, proporcjonalnie do ilości odpadów opakowaniowych przekazanych do odzysku i recyklingu, wykazanych w sprawozdaniach, do sporządzenia których zobowiązana jest każda gmina. Ustawa z 7.06.2001r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz.U z 2001r. Nr 72, poz. 747) – określa zasady i warunki zbiorowego zaopatrzenia w wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi oraz zbiorowego odprowadzania ścieków, w tym zasady działalności przedsiębiorstw wodociągowokanalizacyjnych, zasady tworzenia warunków do zapewnienia ciągłości dostaw i odpowiedniej jakości wody, niezawodnego odprowadzania i oczyszczania ścieków, a także ochrony interesów odbiorców usług, z uwzględnieniem wymagań ochrony środowiska i optymalizacji kosztów. W myśl ww. ustawy zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków należy do zadań własnych gminy. Ustawa z 22.06.2001r. o organizmach genetycznie zmodyfikowanych (Dz.U z 2001r. Nr 76, poz. 811) – reguluje: zamknięte użycie organizmów genetycznie modyfikowanych (GMO) zamierzone uwalniane GMO do środowiska, w celach innych niż wprowadzanie do obrotu wprowadzanie do obrotu produktów z GMO wywóz za granicę i tranzyt produktów z GMO właściwość organów administracji rządowej do spraw GMO Ustawy nie stosuje się do modyfikacji genetycznych genomu ludzkiego. Ustawa z 18.07.2001r. prawo wodne (Dz.U z 2001r. Nr 115, poz. 1229, z późniejszymi zmianami) – reguluje gospodarowanie wodami zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, a w szczególności kształtowanie i ochronę zasobów wodnych, korzystanie z wód oraz zarządzanie zasobami wodnymi. Gospodarowanie wodami jest prowadzone z zachowaniem zasady racjonalnego i całościowego traktowania zasobów wód powierzchniowych i podziemnych, z uwzględnieniem ich ilości i jakości. Gospodarowanie odpadami w myśl ww. ustawy uwzględnia zasadę wspólnych interesów i jest realizowane 50 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn przez współpracę administracji publicznej, użytkowników wód i przedstawicieli lokalnych społeczności, tak aby uzyskać maksymalne korzyści społeczne. Ustawa z 18.04.1985r. o rybactwie śródlądowym (Dz.U. Nr 21, poz. 91, zm. Dz. U. 1997 Nr 128, poz. 602) – reguluje zasady i warunki ochrony, chowu, hodowli i połowu ryb w powierzchniowych wodach. Ustawa z 20.07.1991r. o Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz.U. Nr 77, poz. 335, z późniejszymi zmianami) – określa zadania Inspekcji Ochrony Środowiska. W myśl ww. ustawy Główny Inspektor Ochrony Środowiska jest centralnym organem administracji rządowej, powołanym do kontroli przestrzegania przepisów o ochronie środowiska oraz badania stanu środowiska, nadzorowanym przez ministra właściwego do spraw środowiska. Ustawa z 19.06.1997r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest (Dz.U. Nr 101, poz. 628, ost. zm. Dz. U. Nr 154, poz. 1793) – zakazuje, w celu wyeliminowania produkcji, stosowania oraz obrotu wyrobami zawierającymi azbest: wprowadzania na polski obszar celny wyrobów zawierających azbest oraz azbestu produkcji wyrobów zawierających azbest obrotu azbestem i wyrobami zawierającymi azbest Ustawa z 4.02.1994r. prawo geologiczne i górnicze (Dz.U. Nr 27, poz. 96, z późniejszymi zmianami) – określa zasady i warunki wykonywania prac geologicznych, wydobywania kopalin złóż, ochrony złóż kopalin, wód podziemnych i innych składników środowiska w związku z wykonywaniem prac geologicznych i wydobywaniem kopalin. 4.2 Stan i kierunki rozwoju gospodarczego 4.2.1 Gospodarka rolna, leśna, gospodarcze wykorzystanie wód Atrakcyjne położenie gminy Nadarzyn tuż obok Warszawy powoduje, że tereny rolne przekształcają się w tereny budowlane i są pozyskiwane przez osoby fizyczne i prawne, które lokują tutaj swoją działalność. W związku z tym wyhamowany został w ostatnich latach rozwój produkcji rolnej w gminie. Produkcja zwierzęca zajmuje marginalną część działalności rolniczej. Wyjątek stanowią duże hodowle brojlerów w Strzeniówce i Kajetanach (także produkcja jaj). 51 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn Strukturę obszarową gospodarstw rolnych na terenie gminy należy uznać za niekorzystną, ponieważ dominują w niej gospodarstwa o małej powierzchni głownie do 5 ha. Zjawiskiem niekorzystnym obserwowanym w gospodarstwach rolnych jest proces starzenia się ludności, wynikający z niskiej dochodowości gospodarstw rolnych, która powoduje odpływ z nich ludzi w młodym wieku. Możliwości działania władz lokalnych na rzecz zmiany tej sytuacji są ograniczone, gdyż rozwojem rolnictwa kierują prawa rynkowe i rozwiązania na szczeblu rządowym. Nie występują żadne ukierunkowania produkcji rolnej. Na terenie całej gminy występują rozproszone uprawy zwykłe głównie z przeznaczeniem na własne bądź lokalne potrzeby. Wsią, w której mieszkańcy zajmują się głównie produkcją rolną jest wieś Parole (uprawy zwykłe oraz sadownictwo). Ponadto w Wolicy i innych wsiach znajduje się kilkadziesiąt gospodarstw zajmujących się uprawą warzyw. Stopień organizacji kanałów zbytu produktów rolnych w regionie jest niedostateczny. Większość producentów sama organizuje zbyt produktów poprzez indywidualną sprzedaż na lokalnych targowiskach i w bezpośrednim sąsiedztwie powiatu. Możliwości zbytu produktów sprzyja korzystna lokalizacja giełdy warzywno-owocowej w Broniszach w sąsiadującym z pruszkowskim powiecie warszawskim-zachodnim. Na terenie gminy produkcja leśna prowadzona jest tylko przez Lasy Państwowe, prowadzące własną politykę. Na pozostałych obszarach leśnych (25% czyli około 300 ha) nie jest obecnie prowadzona produkcja leśna. Gospodarcze wykorzystanie wód powierzchniowych i podziemnych na terenie gminy sprowadza się do produkcji rybnej prowadzonej w kilku stawach hodowlanych w Ruścu i Walendowie. Władze gminy Nadarzyn powinny w swoich działaniach uwzględnić następujące kierunki: Rozwoju rolnictwa: Właściwe wykorzystanie naturalnych warunków użytkowych rolniczej przestrzeni produkcyjnej Poprawa warunków do rozwoju produkcji rolnej – budowę i modernizację dróg rolniczych zapewniających właściwą obsługę i wykorzystanie użytków rolnych z możliwością wykorzystania środków celowych, poprawę struktury agrarnej gospodarstw rolnych w zakresie powiększania ich powierzchni i polepszenia 52 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn rozłogu, rekultywację i zagospodarowanie terenów zdegradowanych i zdewastowanych na cele rolnicze lub leśne Poprawa warunków i zmiana gospodarowania – rozwój gospodarstw specjalistycznych w celu dostosowania jakości wytwarzanych produktów do norm unijnych i innych rynków zagranicznych przy zachowaniu zasad ochrony środowiska naturalnego, zwiększenie produkcyjności gospodarstw w wyniku wprowadzania nowoczesnych i efektywnych sposobów gospodarowania w produkcji roślinnej specyficznej dla regionu tj. pomidorów, kapusty i papryki Podnoszenie kwalifikacji zawodowych rolników w zakresie technik gospodarowania, rachunkowości i zarządzania Poprawa wyposażenia gospodarstw w infrastrukturę techniczną z wykorzystaniem środków pomocowych Tworzenie warunków do wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich – rozwój rolnictwa ekologicznego połączonego z agroturystyką jako działalności uzupełniającej działalność podstawową związaną z prowadzeniem gospodarstw rolnych Rozwój usług rolniczych i instytucji obsługi rolnictwa – uaktywnienie współpracy lokalnych władz samorządowych i innych instytucji działających na rzecz środowiska wiejskiego w zakresie pozyskania środków na rozwój infrastruktury, przedsiębiorczości i tworzenia pozarolniczych miejsc pracy Rozwoju leśnictwa: Ze względu na intensywną urbanizację terenu gminy ścisła kontrola ilości wycinanych drzew Zwiększenie przyrostu masy drzewnej oraz przeciętnej zasobności lasów na skutek podwyższania średniego wieku drzewostanów Udostępnianie i przystosowywanie kompleksów leśnych do celów turystycznowypoczynkowych w szczególności na terenie kompleksu leśnego Lasów Młochowskich Polityki przestrzennej w zakresie gospodarki wodnej: 53 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn Zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych do cieków i rowów melioracycjnych oraz doprowadzenie stanu sanitarnego cieków wodnych do zakładanych klas czystości Ochrona wód powierzchniowych przed zanieczyszczeniami obszarowymi – ograniczenie stosowania środków nawożenia przyczyniających się do eutrofizacji wód oraz ochrona roślin w strefach brzegowych cieków wodnych Ograniczenie infiltracji i spływów powierzchniowych zanieczyszczonych wód opadowych – właściwe składowanie odpadów stałych, przechowywanie nawozów sztucznych i środków ochrony roślin oraz obornika i gnojowicy Poprzedzanie zadań melioracyjnych ekspertyzami ekologicznymi wskazującymi optymalne rozwiązania zabezpieczające ekosystemy leśne Tworzenie i utrzymanie odpowiedniego stanu zbiorników małej retencji Polityki przestrzennej w zakresie ochrony wód podziemnych: Ochrona wód gruntowych – eliminacja źródeł ich zagrożeń (nieszczelne zbiorniki bezodpływowe) oraz rozwój sieci kanalizacji sanitarnej Rozwój systemów odprowadzania wód opadowych z terenów utwardzonych (parkingi, drogi oraz tereny dużych firm – szczególnie związanych z transportem) Obowiązek przechowywania nawozów sztucznych i obornika na nieprzepuszczalnych płytach ze ścianami bocznymi oraz gnojowicy w szczelnych zbiornikach, celem zabezpieczenia przed wyciekami agresywnych zanieczyszczeń do gruntu i przedostawania się ich do wód podziemnych Ochrona ujęć wód podziemnych na cele publiczne – ustanowienie stref ochronnych i przestrzeganie przepisów dotyczących zasad zagospodarowania w strefach, w tym likwidację istniejących źródeł zanieczyszczeń i niedopuszczenie do powstawania nowych Optymalizacja zużycia wody do celów różnych dziedzin gospodarki – zbilansowanie zapotrzebowania wody i racjonalnego jej używania 54 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn 4.2.2 Turystyka Ze względu na położenie, gmina Nadarzyn jest miejscem bardzo często odwiedzanym przez mieszkańców Warszawy i osoby spoza regionu. Wynika to przede wszystkim z faktu, iż na terenie gminy zlokalizowanych jest około 2500 działek pracowniczych i rekreacyjnych. Drugą przyczynę stanowi regionalny, ogólnopolski a nawet międzynarodowy ruch związany z handlem i usługami gminy Nadarzyn, gmin sąsiednich oraz Warszawy. Szacuje się, że w szczycie sezonu letniego notuje się około 3500 osób odwiedzających działki. Czas trwania sezonu to około 6 miesięcy (od połowy kwietnia do połowy października) ze szczególnym nasileniem w miesiącach od czerwca do września. Ważnym jest, iż znaczna większość przyjezdnych pojawia się w czasie weekendów. W najbliższym czasie nie przewiduje się zmian w zakresie przestrzennego zagospodarowania terenu nowymi działkami ani też likwidowania istniejących, można zatem przyjąć, że liczba osób przyjezdnych na terenie gminy nie będzie ulegać znacznym zmianom. W gminie znajduje się szereg obiektów obsługujących przyjezdnych: Hotel George w Ruścu (Al. Katowicka 123) – 44 miejsca hotelowe (20 pokoi oraz 2 apartamenty) Hotel Perła Leśna w Nadarzynie (ul. Leśna 1) – 58 miejsc hotelowych (27 pokoi, 2 apartamenty oraz 2 sale konferencyjne na 25 i 60 miejsc) Hotel Baron w Nadarzynie (ul. Mszczonowska 75) – 100 miejsc hotelowych „Strażnica” obiekt – o charakterze hotelowym wraz z wydawnictwem (ul. Warszawska) – brak danych ze względu na fakt, że obiekt jest zamknięty wyłącznie do użytku członków związku wyznaniowego Gospodarstwa agroturystyczne: – Osińscy Bogdan i Teresa Rusiec – ul. Osiedlowa 48 – Kubiak Krystyna i Stanisław Rusiec – ul. Owocowa 21 – Wąsikowscy Maria i Andrzej Rusiec – ul. Główna 24 – Bohno Maria Rozalin – ul. Młochowska 165 – Pączek Jan Rozalin – Daniewice 18 – Sapijaszko Bogusława Rozalin – Daniewice 7 55 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn Fot. 11. Działki pracownicze i rekreacyjne na terenie gminy Nadarzyn (około 2500) W okresie letnim pojawia się dodatkowo typowy ruch turystyczny związany z możliwością odwiedzania miejsc cennych przyrodniczo i kulturowo: XII-wieczny kościół w Nadarzynie XIX-wieczny Zespół Parkowo-Pałacowy w Młochowie Kompleks leśny Lasów Młochowskich z 2 rezerwatami i ścieżką edukacyjnoekologiczną Kierunki rozwoju turystyki: Usprawnienie funkcjonowania oraz działania mające na celu wzrost walorów estetycznych działek pracowniczych i rekreacyjnych (nie przewiduje się zwiększania ich liczebności) Rozwój bazy noclegowej dla osób przyjeżdżających do Warszawy i jej okolic Stworzenie warunków rozwoju turystyki poprzez odpowiednie zagospodarowanie kompleksów leśnych, utworzenie ścieżek rowerowych i szlaków turystycznych; wytyczenie i oznakowanie tras turystyczno-krajoznawczych wraz z budową wiat i parkingów leśnych Poprawa stanu sanitarnego środowiska przyrodniczego – zwiększenie atrakcyjności obszaru Edukacja i promocja turystyczna oraz udział w inicjatywach ponadgminnych Tworzenie warunków do powstania i rozwoju gospodarstw agroturystycznych poprzez ich uwzględnianie w promocji gminy; wsparcie merytoryczne oraz prawne gospodarstw rozpoczynających działalność w tej dziedzinie oraz częściowe wsparcie finansowe na działalność przystosowawczą w tym kierunku 4.2.3 Przemysł Na terenie gminy nie ma zlokalizowanych firm prowadzących działalność typowo 56 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn przemysłową. Funkcjonuje jednak kilkadziesiąt małych i średnich przedsiębiorstw produkcyjnych o ograniczonym wpływie na środowisko naturalne np.: firma Metra Poland Aluminium. Nie planuje się lokalizowania w przyszłości na terenie gminy większych zakładów przemysłowych oddziałujących lub mogących znacząco oddziaływać na środowisko przyrodnicze i społeczne. 4.2.4 Energetyka Gazownictwo Aktualnie stopień zgazyfikowania gminy wynosi 60%, jednakże potencjalnie wszyscy mieszkańcy mają możliwość podłączenia się do sieci gazowniczej. Ze względu jednak na fakt, iż koszty wykonania przyłączy gazowych spoczywają na przyszłych użytkownikach, wiele gospodarstw nie decyduje się na przyłączenie się do sieci. Gmina powinna podjąć działania mające na celu podniesienie stopnia gazyfikacji na swoim terenie poprzez: Kampanię edukacyjną na temat zalet wykorzystania gazu sieciowego Akcję informacyjną o możliwości wykonania przyłączy przez zakład energetyczny (wraz z podaniem kosztów inwestycyjnych i eksploatacyjnych) Działania mające na celu zorganizowanie niewielkiego dofinansowania, propozycję ulg lub ułatwienie formy płatniczej dla gospodarstw znajdujących się w słabej kondycji finansowej Elektroenergetyka Gmina blisko w 100% pokryta jest siecią elektroenergetyczną średniego i niskiego napięcia gwarantującą dostawy energii elektrycznej na odpowiednim poziomie. Na terenie gminy nie występują generatory pracujące do sieci (oddające energię elektryczną do krajowego systemu elektro-energetycznego). W najbliższej przyszłości (nie dalej niż do roku 2006) ma powstać stacja rozdzielcza 110/15kV w Nadarzynie, która w znacznym stopniu ułatwi dystrybucję energii elektrycznej do nowych użytkowników (szczególnie firm lokujących się wzdłuż trasy katowickiej). Ciepłownictwo 57 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn Obszar gminy Nadarzyn nie jest objęty siecią ciepłowniczą. Budynki mieszkalne oraz użyteczności publicznej korzystają z indywidualnych źródeł ciepła, wśród których funkcjonują jedynie źródła konwencjonalne. Ze względu na to, zakłada się następujące kierunki rozwoju energetyki: Tworzenie nielicznych lokalnych sieci ciepłowniczych opartych o olej opałowy lub gaz ziemny mających na celu zastąpienie indywidualnego ogrzewania węglowego i drzewnego w zabudowie wielorodzinnej Zastępowanie indywidualnych źródeł ciepła zabudowy zagrodowej opartych o paliwa konwencjonalne (drewno i węgiel) paliwem odnawialnym. Ze względu na charakter gminy preferuje się na jej wiejskiej części promocję źródła energii odnawialnej w postaci biomasy 4.2.5 System komunikacyjny, transport Przez teren gminy Nadarzyn przebiega droga krajowa nr 8 (Warszawa-Katowice) oraz drogi wojewódzkie Nadarzyn-Błonie i Nadarzyn-Lesznowola łączące trasę katowicką z drogami nr 7 (Warszawa-Kraków) i nr 2 (Warszawa-Poznań). W przyszłości planowane jest podniesienie rangi trasy katowickiej do drogi ekspresowej, w wyniku czego nasilenie ruchu wzrośnie z około 37000 do około 42000 pojazdów/dobę. Tabela 10. Długości dróg (wg klasyfikacji) na terenie gminy Nadarzyn. Rodzaje dróg: Długość [km] Krajowe 13 Wojewódzkie 4 Powiatowe 44 Gminne 177 Pozostałe ~5 dane wg UG Nadarzyn Gmina posiada atut łatwego dostępu do najważniejszych dróg krajowych znaczenia międzynarodowego. Ze względu na satelitarne położenie gminy Nadarzyn względem Warszawy nie występują problemy komunikacyjne. Do Nadarzyna dojeżdżają dwa autobusy 58 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn podmiejskie linii nr 703 i 711 obsługiwane przez Zarząd Transportu Miejskiego w Warszawie. Poza tym regularnie kursują autobusy PKS oraz innych prywatnych przewoźników (z Mszczonowa, Żyrardowa i Grodziska). Szczególnie prywatne firmy przewozowe dopełniają całkowity dostęp do zbiorowej komunikacji mieszkańcom mniejszych wsi. Pośród działań jakie gmina powinna podjąć w ramach rozwoju systemu komunikacyjnego znajdują się: Przygotowanie programu rozbudowy dróg lokalnych i poprawa standardu szlaków już istniejących Współpraca w zakresie budowy i modernizacji dróg przez wszystkich właścicieli dróg biegnących przez obszar gminy Adaptacja docelowej sieci dróg gminnych i powiatowych układu podstawowego oraz podporządkowanie funkcji komunikacyjnych potrzebom i gospodarce gminy Poprawa stanu budownictwa drogowego poprzez modernizację i budowę dróg wszystkich klas o nawierzchni utwardzonej; objęcie planem budowy konstrukcji nawierzchni ulepszonych ciągów drogowych o istniejących nawierzchniach gruntowych Stworzenie właściwych połączeń drogowymi wszystkich klas komunikacyjnych technicznych; pomiędzy zwiększenie ciągami środków na przystosowanie nawierzchni dróg lokalnych do wymogów nowoczesnych pojazdów o dużych tonażach Stworzenie odpowiednich warunków dla pieszych poprzez budowę chodników na terenach zabudowanych, budowę ścieżek rowerowych oraz ciągów pieszych 4.2.6 Rynek pracy W gminie Nadarzyn wskaźnik bezrobocia wynosi 9,3 % i jest stosunkowo niski w odniesieniu do bezrobocia w powiecie pruszkowskim (11,4%) i województwie mazowieckim (13,8%) i blisko dwukrotnie niższy od bezrobocia panującego w kraju (18%). Podkreślić należy ponadto fakt, iż część z osób zarejestrowanych jako bezrobotne to osoby pracujące bez wymaganych dokumentów, zatrudnione przez pracodawcę nielegalnie. 59 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn Władze gminy Nadarzyn powinny przyjąć następujące kierunki działań, aby zapewniać miejsca pracy swoim mieszkańcom i minimalizować bezrobocie: Zapewnienie zatrudnienia mieszkańców gminy podczas realizacji inwestycji na jej terenie Podnoszenie poziom wykształcenia rolników wraz z promocją opłacalnej produkcji rolnej (także w zakresie produkcji energii z biomasy) Intensyfikacji turystyki i agroturystyki jako generatora nowych miejsc pracy Utworzenie profesjonalnej oferty inwestycyjnej skierowanej szczególnie do inwestorów tworzących nowe miejsca pracy (gmina uzyskała certyfikat gminy „Fair Play”) Opracowaniu systemu ulg w podatkach od nieruchomości dla inwestorów tworzących na rynku lokalnym miejsca pracy 4.2.7 Trendy rozwojowe w gospodarce gminy Z uwagi na specyficzny charakter gminy Nadarzyn wynikający przede wszystkim z jej położenia, przewiduje się, że dotychczasowy trend rozwojowy gminy zostanie zachowany w ciągu najbliższych lat. Z tego względu do samoistnego rozwoju gospodarczego gminy należy dodać działania mające na celu zatrzymanie lub spowolnienie procesu odrolniania poprzez: Rozwój doradztwa rolniczego, obejmującego również obsługę rolników w zakresie rozwiązań niezbędnych dla integracji z UE oraz obsługę rolników w zakresie pozyskiwania środków pomocowych Poprawa warunków prowadzenia gospodarki rolnej poprzez rozwój infrastruktury dla rolnictwa, poprawę wyposażenia gospodarstw, wsparcie dla grup producenckich Wsparcie rozwoju niekonwencjonalnych kierunków działalności rolniczych Wsparcie rozwoju agroturystyki Rozwój pozostałych gałęzi gospodarki (handlu, usług, turystyki itd.) jest procesem 60 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn samoistnym w przypadku gminy Nadarzyn i podejmowanie działań wspierających rozwój jest zbędne. Konieczne natomiast jest aby rozwój gospodarczy następował w sposób kontrolowany w zgodzie ze środowiskiem przyrodniczym, kulturowym i społecznym. Zamierzenia gminy w zakresie ochrony środowiska 4.3 Władze gminy Nadarzyn działają aktywnie w sferze promowania działań mających na celu ochronę i poprawę środowiska przyrodniczego na terenie gminy. Dotychczas podjęto szereg działań mających na celu: zmniejszenie ilości ścieków odprowadzanych do gleby i wód poprzez systematyczną realizację kanalizowania gminy wyeliminowanie punktowych źródeł emisji szkodliwych substancji do atmosfery poprzez wymianę instalacji grzewczych opalanych węglem na bardziej przyjazne środowisku paliwa (obiekty użyteczności publicznej) ograniczenie emisji szkodliwych substancji do atmosfery w wyniku termomodernizacja budynków (poprzez zmniejszenie zapotrzebowania na ciepło) W odniesieniu do przyszłości do głównych zamierzeń gminy w zakresie ochrony środowiska należy zaliczyć: W zakresie gospodarki odpadami: rozbudowa systemu selektywnej zbiórki poprzez zakup i rozstawienie specjalnych pojemników W zakresie ochrony wód podziemnych: realizacja ostatniego etapu kanalizowania gminy, który w roku 2006 zapewni 100% porycie terenu gminy systemem kanalizacji W zakresie ochrony wód powierzchniowych: w związku z kanalizowaniem gminy konieczna będzie rozbudowa oczyszczalni ścieków (a wraz z nią modernizacja) W zakresie ochrony powietrza atmosferycznego: dalsza modernizacji kotłów węglowych, realizacja termomodernizacji w budynkach użyteczności publicznej i innych W zakresie edukacji ekologicznej: szerzenie wiedzy ekologicznej wśród mieszkańców gminy oraz kształcenie młodzieży szkolnej w zakresie 61 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn kształtowania postaw proekologicznych 62 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn 5 STRATEGIA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA 5.1 Wprowadzenie Strategia długoterminowa będzie stanowić podstawę planowania działań w zakresie ochrony środowiska w latach 2004-2014 na terenie gminy Nadarzyn. Długoterminowy cel, uwzględniający kierunki rozwojowe w regionie to: Harmonijny, zrównoważony rozwój gminy, w którym wymagania ochrony środowiska mają nie tylko istotny wpływ na przyszły charakter regionu ale również wspierają jego rozwój gospodarczy Strategia do roku 2014 została sformułowana w oparciu o ocenę stanu istniejącego, tendencje mające istotne znaczenie dla przyszłości gminy i najważniejsze kierunki rozwojowe. Została ona opracowana w odniesieniu do poszczególnych elementów środowiska przyrodniczego, dla których zdefiniowano długoterminowe cele i opisano strategię ich osiągnięcia. Realizacja Programu ochrony środowiska ma na celu zachowanie walorów środowiska i poprawę jego stanu na terenach zdegradowanych. Jako główne cele programu przyjmuje się: Stworzenie zintegrowanego systemu gospodarki odpadami komunalnymi z wdrożeniem selektywnej zbiórki niektórych grup odpadów Zachowanie i odtwarzanie występującego na obszarze gminy bogactwa przyrodniczego i krajobrazu Poprawę jakości powietrza atmosferycznego Poprawę jakości i zapobieganie zanieczyszczeniu wód powierzchniowych Ochronę i poprawę jakości wód podziemnych Racjonalne użytkowanie wód podziemnych i gruntów Zapobieganie zanieczyszczeniu powierzchni ziemi Ograniczanie zanieczyszczenia akustycznego w tym hałasu komunikacyjnego Poprawa świadomości ekologicznej wśród mieszkańców gminy 63 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn Realizacja powyższych celów będzie następowała poprzez: Zachowanie odtwarzanie elementów różnorodności biologicznej Eliminację zagrożeń dla jakości wód podziemnych Racjonalizację struktury poboru wód dla różnych celów użytkowych Działania ograniczające zużycie wody Racjonalizację użytkowania zasobów naturalnych Rekultywację terenów poużytkowych i zdegradowanych Ochronę zasobów i jakości wód powierzchniowych Zwiększanie retencji naturalnej i sztucznej Ograniczanie ilości wytwarzanych odpadów Odzysk i przetwórstwo surowców wtórnych Wykorzystanie odpadów organicznych Prawidłowe składowanie odpadów Zmniejszanie emisji substancji szkodliwych do atmosfery, likwidowanie i modernizację źródeł emisji Ograniczanie zanieczyszczeń komunikacyjnych Ograniczanie oddziaływania czynników szkodliwych dla ludzi (hałas, promieniowanie) Ograniczanie ryzyka wystąpienia i potencjalnych skutków poważnych awarii Edukację ekologiczną formalną i nieformalną, podnoszenie świadomości ekologicznej społeczności lokalnych i osób odwiedzających region Monitorowanie stanu i potencjalnych zagrożeń elementów środowiska Wzmocnienie służb ochrony środowiska, egzekwowanie kar, wspieranie działalności ruchów społecznych i organizacji pozarządowych. 64 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn 5.2 Cele ekologiczne do 2014 roku wraz z kierunkami działań 5.2.1 Gospodarka odpadami Minimalizacja ilości powstających odpadów, wzrost stopnia ich wykorzystania, zwiększenie bezpieczeństwa składowania oraz stosowanie nowoczesnych metod utylizacji odpadów Obecnie problemy związane z prawidłowym postępowaniem z odpadami, ich gospodarczym wykorzystaniem i minimalizacją szkodliwego oddziaływania należą do jednych z najważniejszych zagadnień ochrony środowiska. Podstawowym sposobem postępowania z odpadami w gminie Nadarzyn, tak jak na obszarze całego kraju, jest ich składowanie. Duża część składowisk występujących na terenie kraju nie spełnia podstawowych wymagań dotyczących ich lokalizacji oraz zabezpieczenia przed negatywnym oddziaływaniem na środowisko. Na nielicznych składowiskach prowadzony jest systematyczny monitoring. Nie wszystkie składowiska po zakończeniu eksploatacji są prawidłowo rekultywowane. Niewłaściwie zlokalizowane i eksploatowane składowiska oddziałują niekorzystnie na wszystkie komponenty środowiska, a więc powietrze, glebę, rośliny oraz wody powierzchniowe i podziemne. Każde składowisko, jako element obcy w krajobrazie, powoduje również znaczne obniżenie estetyki terenu. W przypadku braku właściwych zabezpieczeń (uszczelnień) odcieki infiltrują przez podłoże i skarpy składowiska, i przy określonych warunkach hydrogeologicznych mogą się rozprzestrzeniać na duże odległości, stając się źródłem długotrwałego zanieczyszczenia wód podziemnych, głównie pierwszego poziomu wodonośnego. Ze względu na fakt, że w najbliższych latach nadal większość odpadów deponowanych będzie na składowiskach, należy ściśle przestrzegać zaleceń dotyczących ich lokalizacji i konstrukcji oraz respektować reżimy technologiczne składowania odpadów. Po zakończeniu eksploatacji składowiska, należy jego teren zrekultywować, uwzględniając właściwy kierunek rekultywacji (np. rekultywację w kierunku leśnym, rekreacyjnym). Powstające w czasie składowania odpadów odcieki powinny być zbierane i oczyszczane. Każde składowisko powinno posiadać opracowaną ocenę oddziaływania na środowisko wykonaną na etapie projektowania obiektu, a w przypadku składowisk już eksploatowanych – decyzję dostosowawczą do obowiązujących przepisów. 65 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn Zgodnie z wymogami art. 143 Ustawy Prawo Ochrony Środowiska (Dz.U. nr 62 poz. 627) technologia stosowana w nowo uruchamianych lub zmienianych w sposób istotny instalacjach (m.in. składowiskach odpadów) i urządzeniach powinna spełniać wymagania, przy których określaniu uwzględnia się w szczególności: Stosowanie substancji o małym potencjale zagrożeń Efektywne wytwarzanie oraz wykorzystanie energii Zapewnienie racjonalnego zużycia wody i innych surowców oraz materiałów i paliw Stosowanie technologii bezodpadowych względnie małoodpadowych oraz możliwość odzysku powstających odpadów Rodzaj, zasięg oraz wielkość emisji Wykorzystywanie porównywalnych procesów i metod, które zostały skutecznie zastosowanie w skali przemysłowej Wykorzystanie analizy cyklu życia produktów Postęp naukowo-techniczny Spełnienie wymagań wymienionych powyżej w praktyce sprowadza się do wypełnienia zapisów Rozporządzeń: Ministra Środowiska z dnia 24 marca 2003 r. (Dz.U. 03.61.549 z dnia 10 kwietnia 2003 r.) w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia jakim powinny odpowiadać poszczególne typy składowisk odpadów Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2002 r. (Dz.U. 02.220.1858 z dnia 19 grudnia 2002 r.) w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów Na terenie gminy Nadarzyn istnieje jedno nieczynne składowisko odpadów komunalnych w Ruścu. Składowisko zostało zamknięte w 1995 r. w sposób niezgodny z wymogami. Od tamtego czasu obiekt nie jest eksploatowany ale również nie został zrekultywowany. Kwatery składowiska oraz obwałowanie uległo naturalnej sukcesji roślinnej. Składowisko nie posiada instalacji do odbioru gazów. Wykonany w 2002 roku 66 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn przegląd ekologiczny składowiska wykazał brak zmian w odciekach od czasu zamknięcia składowiska. Wykonany w 2001 roku projekt przewiduje prowadzenie monitoringu wód, powietrza i gleby. Będzie on prowadzony przez dwa do trzech lat od daty zakończenia eksploatacji składowiska i może być zaprzestany w przypadku stwierdzenia stabilizacji wskaźników zanieczyszczeń. System gospodarki odpadami zapewnia obsługę blisko 100% mieszkańców (w tym wszystkie obiekty użyteczności publicznej) natomiast selektywną zbiórką odpadów objęte jest zaledwie kilka % mieszkańców (jedno gniazdo w Nadarzynie obsługiwane przez firmę Hetman). Na terenie gminy Nadarzyn wskazać można następujące kierunki działań w zakresie gospodarki odpadami: Zmniejszenie ilości wytwarzanych odpadów Do głównych działań zmierzających do ograniczenia ilości powstających w gminie odpadów zaliczyć można: Powołanie do życia organizacji międzygminnej – celowego związku gmin – dla realizacji przedsięwzięcia polegającego na utworzeniu organizacji gospodarki odpadami komunalnymi. Dzięki temu świadczone usługi powinny mieć charakter kompleksowy. Ponadto realizacja przedsięwzięcia powinna zapewnić odbiór wszystkich wytwarzanych w regionie odpadów oraz ich przetworzenie w takim stopniu, jaki wynika z obowiązujących norm prawnych i który zapewni dalszy odzysk wydzielonych strumieni odpadów oraz bezpieczne dla środowiska składowanie pozostałości Zmniejszenie materiałochłonności i ilości odpadów w obiektach usługowohandlowych Większy stopień wykorzystania opakowań biodegradowalnych lub wielokrotnego użytku, zamiast opakowań bezzwrotnych Nadzór nad gospodarką odpadami przemysłowymi Na terenie gminy nie powstają typowe odpady przemysłowe ze względu na brak dużych zakładów przemysłowych wytwarzających tą grupę odpadów. Jednakże na terenie gminy intensywnie prowadzona jest mała i średnia przedsiębiorczość. Z tego względu bardzo 67 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn istotnym staje się prawidłowy nadzór nad odpadami generowanymi przez wszystkie podmioty gospodarcze. Trzeba podkreślić że władze gminy nie ponoszą odpowiedzialności za gospodarkę odpadami przemysłowymi, określonymi w ramach pozwoleń i zezwoleń środowiskowych. Odpowiedzialność za prowadzenie właściwej gospodarki tymi odpadami spoczywa na wytwórcach odpadów. Sposób postępowania z wytwarzanymi odpadami przemysłowymi zdefiniowany jest w ww. pozwoleniach. Ze względu jednak na niewystarczające realizowanie gospodarek odpadami w firmach gmina może w drodze odpowiedniej uchwały nałożyć obowiązek prowadzenia pełnej sprawozdawczości odnośnie generowanych odpadów. Kontrola odpadów niebezpiecznych Bardzo ważnym zagadnieniem jest ścisłe przestrzeganie wywiązywania się jednostek prowadzących działalność gospodarczą z obowiązku uzyskania zezwolenia na wytwarzanie odpadów niebezpiecznych. W zezwoleniu tym wymagane jest m.in. przedstawienie programu obejmującego sposoby zapobiegania odpadów niebezpiecznych lub minimalizacji ich ilości. Istotą problem zagospodarowywania odpadów niebezpiecznych wiąże się z faktem, iż odpady te tylko w niewielkim stopniu są wykorzystywane gospodarczo. Bardzo ważny jest rozwój monitoringu powstawania i składowania odpadów niebezpiecznych. Niezbędne jest utworzenie wojewódzkiej i uzupełnienie krajowej bazy danych o odpadach, zawierającej wytwórców odpadów, ilości i rodzaju wytwarzanych odpadów oraz sposobów postępowania z nimi. Należy egzekwować zakaz składowania odpadów w postaci nieprzetworzonej. Zgodnie ze standardami UE oraz ustawą o odpadach, odpady niebezpieczne powinny być zagospodarowywane lub unieszkodliwiane w miejscu ich powstawania, a jeśli nie jest to możliwe i uzasadnione względami ekonomicznymi, organizacyjnymi, technologicznymi w zakładach specjalistycznych zlokalizowanych możliwie blisko wytwarzającego odpady. Wprowadzanie systemów selektywnej zbiórki odpadów Zakłada się stworzenie systemu obsługującego 100 % mieszkańców gminy Nadarzyn w zakresie wywozu zmieszanego strumienia odpadów i selektywnej zbiórki odpadów użytkowych. Realizowane będzie to poprzez: Stopniowe zwiększanie obsługi mieszkańców do uzyskania założonego poziomu, a następnie jej utrzymanie na tym poziomie. Zadanie to wiąże się, m.in. ze 68 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn zwiększeniem ilości oraz utrzymaniem w odpowiednim stanie technicznym: taboru do transportu odpadów i zbiorników do gromadzenia odpadów zmieszanych i segregowanych Zorganizowanie kompleksowych systemów odzysku surowców wtórnych, odpadów opakowaniowych i poużytkowych. Kluczowe znaczenie będą miały działania poprawiające opłacalność finansową tych przedsięwzięć, bowiem aktualnie koszty segregacji odpadów są nieporównywalnie wyższe od ich składowania Odpowiednie działania edukacyjne oraz informacyjne dla mieszkańców oraz wprowadzenie systemu zachęt ekonomicznych dla społeczeństwa, promujących segregację odpadów, tj. obniżenie opłat lub bezpłatny odbiór wyselekcjonowanych odpadów Należy zwrócić uwagę na alternatywne możliwości wykorzystania frakcji selektywnie gromadzonych, zarówno do celów materiałowych (surowcowych), jak i energetycznych (paliwa alternatywne). Jednak w tym ostatnim przypadku niezbędne jest uzyskanie aprobaty społeczności lokalnych oraz organizacji ekologicznych, które są z reguły bardzo negatywnie nastawione na wszelkie formy energetycznego wykorzystania odpadów Zapewnienie bezpiecznego dla środowiska sposobu zbierania i utylizacji lub unieszkodliwienie usuwanych przez mieszkańców tzw. odpadów problemowych, do których należą: baterie, akumulatory, świetlówki, resztki farb i lakierów, opakowania po pestycydach itp., zużyty sprzęt AGD i RTV, sprzęt komputerowy, wraki samochodowe Udział w tworzeniu Regionalnego Systemu Gospodarki Odpadami Słuszna wydaje się być alokacja czasowa i przestrzenna wydatków na budowy, modernizacje i eksploatacje obiektów służących gospodarce odpadami komunalnymi w regionie (powiecie i województwie). Takie postępowanie docelowo umożliwi sp rawniejsze finansowanie nowoczesnych regionalnych kompleksów utylizacji odpadów wyposażonych w systemy segregacji, odzysku i utylizacji. 69 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn 5.2.2 Ochrona przyrody i krajobrazu Ochrona i wzrost różnorodności biologicznej oraz racjonalne użytkowanie i rozwój istniejącego systemu obszarów chronionych Realizacja powyższego celu będzie polegała na działaniach mających na celu poprawę stanu przyrody: Rozszerzenie w planie zagospodarowania przestrzennego zapisów określających sposoby użytkowania elementów cennych przyrodniczo i krajobrazowo Postęp w działaniach ochronnych i konserwatorskich podejmowanych w takich obiektach jak: (rezerwaty przyrody, obszary chronionego krajobrazu, pomniki przyrody, użytki ekologiczne, stanowiska dokumentacyjne, zespoły przyrodniczokrajobrazowe, parki rekreacyjne, szczególnie chronione gatunki fauny i flory, obiekty zabytkowe) Zadrzewianie, zalesianie i tworzenie skupisk roślinności, szczególnie na gruntach o marginalnym znaczeniu rolniczym. Lasy stanowią jeden z głównych zasobów naturalnych gminy, pełniąc ważną rolę przyrodniczą i gospodarczą. Konieczne jest podjęcie dalszych działań mających na celu powiększenie zasobów leśnych, polepszenie ich zdrowotności i kompleksową ochronę. Zalesienia będą stanowić element renaturyzacji cennych ekosystemów. Wspierane będą działania zmierzające do wzrostu korzystnego oddziaływania lasu na środowisko tj. poprawa funkcji wodochronnej, klimatotwórczej i glebochronnej Wspieranie zachowania tradycyjnych praktyk gospodarskich (w uprawie i hodowli) na terenach przyrodniczo cennych Zapewnienie różnorodności biologicznej i równowagi przyrodniczej Zabezpieczenie lasów i zadrzewień przed zanieczyszczeniami i pożarami Ograniczenie możliwości wycinania drzew i krzewów oraz likwidacji terenów zieleni Wzmocnienie służb ochrony środowiska, egzekwowanie kar, wspieranie działalności ruchów społecznych i organizacji pozarządowych 70 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn 5.2.3 Ochrona powietrza atmosferycznego Sukcesywne ograniczanie emisji zanieczyszczeń do powietrza oraz racjonalna gospodarka ciepłem Obecnie na terenie gminy Nadarzyn nie ma zakładów przemysłowych powodujących znaczące zanieczyszczenie powietrza. W związku z wiodącą funkcją usługowo- mieszkaniowo-wypoczynkową gminy, należy zwrócić uwagę na związaną z rozwojem funkcji produkcyjnej możliwością pogorszenia się stanu powietrza atmosferycznego. Największy udział w zanieczyszczeniu powietrza mają zanieczyszczenia komunikacyjne oraz emisja pochodząca z sektora bytowo-komunalnego tj. gospodarstw indywidualnych ogrzewanych przez indywidualne systemy grzewcze o niskiej sprawności wykorzystania paliw. Ze względu na brak możliwości ograniczenia ruchu na drodze krajowej, jedynym sposobem na ograniczenie emisji zanieczyszczeń do atmosfery jest minimalizacja oddziaływania niskiej emisji. Może to być realizowane w wyniku prowadzanie racjonalnej gospodarki cieplnej poprzez termomodernizację (ocieplanie budynków, wymiana stolarki okiennej), która pozwala na redukcję zużycia energii nawet o 60%, co automatycznie oznacza ograniczenie emisji zanieczyszczeń. Bardzo duże znacz enie w tym zakresie będzie miało prowadzenie odpowiedniej polityki informacyjnej, uświadamiającej możliwe do osiągnięcia korzyści ekonomiczne. Zgodnie z polskimi przepisami, ochrona powietrza oparta jest o zapobieganie powstawaniu zanieczyszczeń, ograniczanie lub eliminowanie wprowadzanych do powietrza substancji zanieczyszczających w celu zmniejszenia stężeń do dopuszczalnego poziomu lub utrzymanie ich na poziomie dopuszczalnych wielkości. W „II Polityce Ekologicznej Państwa”, w horyzoncie do roku 2010 za jeden z celów przyjęto ograniczenie emisji pyłów o 50%, dwutlenku siarki o 56%, tlenków azotu o 31%, lotnych związków organicznych (poza metanem) o 4% i amoniaku o 8% w stosunku do stanu z 1990. W latach 2008-2012 emisja gazów cieplarnianych nie powinna przekraczać 94% wielkości emisji z roku 1988. Na terenie gminy Nadarzyn wskazać można następujące kierunki działań w zakresie ochrony powietrza atmosferycznego: Ograniczenie niskiej emisji oraz rozwój sieci monitoringu powietrza Problem niskiej emisji na terenie gminy ograniczany jest poprzez modernizację oraz integrację istniejących systemów ciepłowniczych a także przestawienie z paliw stałych na 71 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn paliwa płynne. Niestety rosnące ceny i obserwowane na świecie trendy w gospodarowaniu paliwami płynnymi, stanowić mogą barierę dla takiego postępowania. Z tego też względu zasadnym byłoby podjęcie próby wytwarzania energii z paliw odnawialnych (ze względu na wiejski charakter dużej części gminy szczególnie energii uzyskiwanej z biomasy). Na terenach wiejskich, gdzie względy ekonomiczne nie pozwolą na rozwój sieci gazowej, wykorzystywane będą lokalne zasoby energii odnawialnej i wprowadzane takie źródła energii jak gaz płynny lub olej opałowy. W tym celu powinien powstać kompleksowy program, którego realizacja przebiegałaby przy wsparciu ze strony władz. Oprócz emisji zanieczyszczeń typowych przy spalaniu tradycyjnych paliw (m.in. odpowiedzialnych za zmiany klimatyczne i substancji zakwaszających), dodatkowym problemem jest fakt spalania w paleniskach domowych niektórych odpadów komunalnych (opakowania plastikowe, butelki PET etc.), co powoduje emisję szkodliwych substancji do powietrza. Bardzo istotne jest więc prowadzenie edukacji i uświadomienie zagrożeń z tym związanych. Niska emisja, pochodząca gospodarstw indywidualnych oraz lokalnych ciepłowni, stanowi lokalnie poważny problem. Niska emisja jest zagadnieniem trudnym do szybkiego rozwiązania ze względu na brak informacji o rozkładzie przestrzennym emisji, a także bardzo duże rozproszenie jej źródeł. Dodatkowo, uciążliwości związane z niską emisją charakteryzują się sezonowością i zróżnicowaniem przestrzennym. Zatem koniecznym wydaje się rozwój sieci monitoringu, która pozwoliłaby na zgromadzenie informacje o poziomie emisji na poszczególnych obszarach i wyznaczyć regiony, w jakich w pierwszej kolejności powinna być ona ograniczana. System taki powstaje z inicjatywy Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska na terenie całego kraju. Wykorzystanie alternatywnych źródeł energii Alternatywnym dla spalania paliw tradycyjnych sposobem wytwarzania energii jest wykorzystanie: Biomasy Energii geotermalnej Energii wód płynących Energii słonecznej 72 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn Energii wiatru Obowiązek uwzględnienia wzrostu wykorzystania odnawialnych źródeł energii w polityce społeczno-gospodarczej i politykach sektorowych wynika nie tylko z polityki Unii Europejskiej ale również z rezolucji Sejmu RP z dnia 8 lipca 1999r. W „II Polityce Ekologicznej Państwa” za cel do roku 2010 uznano co najmniej podwojenie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych w stosunku do roku 2000 (co jest zgodne z celami Unii Europejskiej). Wykorzystanie alternatywnych źródeł wymaga jednak bardzo szczegółowej analizy stanu istniejącego i możliwych do osiągnięcia korzyści. Zatem stworzone powinny zostać mechanizmy i rozwiązania organizacyjne, instytucjonalne, prawne i finansowe, które pozwolą zwiększyć zainteresowanie wykorzystaniem energii ze źródeł odnawialnych. Ograniczenie emisji komunikacyjnej poprzez modernizację systemu transportu Niezbędne jest rzetelne egzekwowanie okresowych kontroli stanu technicznego pojazdów. Pojazdy w złym stanie technicznym powinny być zatrzymywane i nie dopuszczane do ruchu. Emisję ze źródeł ruchomych reguluje w Unii Europejskiej szereg dyrektyw ustanawiających wymogi techniczne i dopuszczalne wartości dla zanieczyszczeń, które stopniowo będą wprowadzane w Polsce. Bardzo duże znaczenie będzie miało podniesienie standardu dróg i poprawa ich stanu technicznego. W obliczu bardzo szybkiego rozwoju motoryzacji konieczne jest rozbudowywanie i modernizacja infrastruktury drogowej. Należy również dążyć do rozbudowy i promowania transportu zbiorowego kołowego o znaczeniu lokalnym i kolejowego o znaczeniu ponadlokalnym. 5.2.4 Ochrona wód powierzchniowych i podziemnych Ochrona zasobów oraz utrzymanie wysokiej jakości wód powierzchniowych i podziemnych W ostatnich latach powszechnie wzrosło zagrożenie dla wód i gruntu ze względu na systematyczny rozwój sieci wodociągowej na obszarach wiejskich, przy niewystarczającym rozwoju kanalizacji. Działania w zakresie ochrony wód powierzchniowych będą prowadzone w kierunku rozbudowy i modernizacji infrastruktury technicznej. Ponadto coraz większy nacisk należy położyć na zmniejszenie zanieczyszczeń obszarowych. W zakresie wód podziemnych rozwijany będzie monitoring, zarówno regionalny jak i lokalny. Działania 73 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn ochronne realizowane będą poprzez ochronę ujęć wód podziemnych oraz ochronę zbiorników wód podziemnych. Na terenie gminy Nadarzyn wskazać można następujące kierunki działań w zakresie ochrony wód powierzchniowych i podziemnych: Tworzenie systemów odprowadzania i oczyszczania ścieków Nieuporządkowana gospodarka ściekowa stanowi jedno z głównych źródeł zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych (głównie pierwszego horyzontu wodonośnego). Ścieki sanitarne powstające w indywidualnych gospodarstwach domowych odprowadzane są najczęściej do zbiorników bezodpływowych, z których znaczna część, ze względu na nieszczelność, przenika do gruntu i wód podziemnych. W związku z powyższym niewiele gospodarstw korzysta usług firm prowadzących odbiór nieczystości płynnych. Na obszarach wiejskich często ścieki bytowe wykorzystywane są do nawożenia pól uprawnych. Najważniejszymi działaniami jakie należy podjąć powinny być: Rozbudowa systemów odprowadzania i oczyszczania ścieków Stała kontrola posiadania przez gospodarstwa domowe umów na wywóz odpadów płynnych ze zbiorników bezodpływowych oraz osadów z oczyszczalni przydomowych Realizacja inwestycji zmniejszających ilość zanieczyszczeń biogennych pochodzących z działalności rolniczej (budowa zbiorników na gnojowicę i gnojówkę oraz płyt gnojowych) Ograniczenie spływu powierzchniowego Poza punktowymi źródłami, znaczący udział w zanieczyszczeniu wód powierzchniowych mają substancje biogenne pochodzące ze spływów obszarowych, związanych z uprawą pól i nawożeniem. Należy szukać rozwiązań zmierzających do ograniczenia w rolnictwie nadmiernego stosowania nawozów, które zwiększają eutrofizację wód powierzchniowych. Powinny zatem zostać opracowane przepisy zgodne z dyrektywą 91/676/EWG o ochronie wód przed zanieczyszczeniem azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych. Dyrektywa nakazuje krajom członkowskim opracowanie i wdrożenie do praktyki kodeksu dobrej praktyki rolniczej. Kodeks ten stanowi zbiór zasad, porad i zaleceń, które powinny być uznane jako obowiązujące normy etycznego postępowania względem 74 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn środowiska. Przestrzeganie kodeksu jest dobrowolne, ale wynika z wymagań Dyrektywy Azotanowej (91/676/EWG), która jest jednym z podstawowych aktów prawnych w UE w dziedzinie ochrony środowiska w odniesieniu do rolnictwa. Zgodnie z zapisami niniejszej Dyrektywy nawozy naturalne mogą być stosowane tylko w okresie od 1 marca do 30 listopada. Ponadto muszą one być przykryte lub wymieszane z glebą nie później niż następnego dnia po ich zastosowaniu. Ist otnym zapisem jest również zakaz ich stosowania w odległości mniejszej niż 20 m od stref ochronnych źródeł i ujęć wody. Nawozy naturalne w postaci płynnej mogą być stosowane gdy poziom wody gruntowej znajduje się co najmniej na głębokości 1,2 m od poziomu terenu. Roczna dawka nawozu organicznego nie może przekraczać ilości zawierającej 170 kg N na 1 ha (ok. 45 m3 gnojowicy lub ok. 40 t obornika). Racjonalne użytkowanie wód podziemnych Racjonalne korzystanie z zasobów środowiska jest jedną z podstawowych zasad zrównoważonego rozwoju. Należy więc dążyć do kontrolowanego poboru i korzystania z wód podziemnych o odpowiedniej jakości. Na terenie gminy Nadarzyn wskazać można następujące kierunki działań w zakresie ochrony wód podziemnych: Ograniczanie poboru wody Wody podziemne, zgodnie z polskimi przepisami, powinny być użytkowane wyłącznie na potrzeby ludności jako woda pitna i jako surowiec dla przemysłu spożywczego. Wody podziemne powinny stanowić rezerwę wody pitnej, ale z względu na znaczne zasoby wód podziemnych niektóre firmy wykorzystują ją niezgodnie z przeznaczeniem, tzn. do celów produkcyjnych. W celu zminimalizowania poboru wód podziemnych powinno się dążyć do zwiększania udziału oczyszczonych wód powierzchniowych w bilansie wodnym sektora gospodarczego. Poprzez edukację, przepisy prawne i czynniki ekonomiczne powinno kształtować się odpowiednie postawy i nawyki mające na celu oszczędzanie wody zarówno w gospodarstwach domowych jak również w produkcji rolnej i usługach. Ograniczanie zanieczyszczenia 75 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn Na zanieczyszczenie narażone są przede wszystkim wody pierwszego horyzontu wodonośnego. Ograniczanie degradacji gleb i wód podziemnych powinno realizować się poprzez porządkowanie gospodarki wodno-ściekowej, zwłaszcza na terenach nieskanalizowanych, gdzie istotnym zagrożeniem są nieszczelne zbiorniki bezodpływowe. Bardzo duże znaczenie będzie miało również prowadzenie akcji edukacyjnych mających na celu ograniczenie zużycia wody, redukcję ilości ścieków wprowadzanych do wód i gleb, jak również stosowanie zasad dobrych praktyk rolniczych. Rozwój monitoringu Duże znaczenie gospodarcze oraz występujące powszechnie zagrożenie wód podziemnych wymaga prowadzenia stałej kontroli stanu i jakości zasobów wód podziemnych. Dobrze rozwinięty monitoring ma na celu wspomaganie działań zmierzających do likwidacji lub ograniczenia ujemnego wpływu czynników antropogenicznych oraz określenia trendów i dynamiki zmian jakości wód podziemnych. W związku z powyższym na terenie gminy Nadarzyn należy dążyć do stworzenia i rozwoju sieci monitoringu stanu i jakości wód podziemnych szczególnie na terenach podlegających ochronie (pogranicze Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 215) oraz obszarach potencjalnie zagrożonych zanieczyszczeniem wód podziemnych wokół: Składowiska odpadów komunalnych w Ruścu Oczyszczalni ścieków komunalnych w Nadarzynie, Kostowcu, Walendowie i Młochowie Stacji paliw płynnych (Shell, Jet) Stacji obsługi samochodów (Scania, Man, Daf, Iveco, Evo bus) Bazy transportowej Spedpol Firmy „Cieślikowki” Oraz innych dużych firm ze względu na posiadanie oczyszczalni ścieków lub systemów burzowych Modernizacja systemów zaopatrzenia w wodę W gminie Nadarzyn sieć wodociągowa jest podstawowym sposobem zaopatrzenia 76 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn ludności w wodę. Wody podziemne są źródłem wody pitnej w zasadzie dla wszystkich mieszkańców gminy. Z tego względu niezbędne jest dostarczanie odbiorcom wody spełniającej standardy wody pitnej (zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z 19.11.2002 w sprawie wymagań dotyczących jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi). W celu zapewnienia mieszkańcom gminy dostępu do wody pitnej odpowiedniej jakości należy podjąć następujące działania: Zapewnienie właściwej obsługi i konserwacji istniejącej sieci wodociągowej W razie konieczności modernizację i wymianę sieci wodociągowych ze względu na jej wiek lub rodzaj zastosowanych materiałów 5.2.5 Ochrona przed hałasem i promieniowaniem Zmniejszenie uciążliwości zamieszkiwania na terenach zurbanizowanych Do zanieczyszczenia akustycznego środowiska przyczynia się głównie hałas drogowy, który stanowi największe zagrożenie w nadchodzących latach. Coraz częściej problem ten dotyczy nie tylko mieszkańców terenów znajdujących się w pobliżu większych tras komunikacyjnych, ale także dróg dojazdowych. W „II polityce Ekologicznej Państwa” za cel w horyzoncie czasowym do roku 2010 uznano m.in. ograniczenie hałasu na obszarach miejskich wokół terenów przemysłowych oraz głównych dróg do poziomu nie przekraczającego w porze nocnej 55 dB (poziom równoważny) i 65 dB (chwilowe przekroczenia). Rozwiązania prawne obowiązujące w Polsce w zakresie ochrony przed hałasem są zbliżone do modelu funkcjonującego w Unii Europejskiej, który koncentruje się na regulowaniu dopuszczalnego poziomu hałasu emitowanego przez indywidualne źródła. Hałas komunikacyjny Na terenie gminy Nadarzyn, z uwagi na obecność drogi krajowej nr 8 (trasa katowicka), zagrożenie hałasem drogowym stanowi istotny problem w skali gminy. Na drodze tej zgodnie z „Syntezą wyników Generalnego Pomiaru Ruchu w roku 2000 na drogach krajowych”, średnie natężenie ruchu wynosi ok. 37000 pojazdów/dobę. W chwili obecnej jednak, podjęcie radykalnych działań mających na celu ograniczenie hałasu nie jest wskazane ze względu na perspektywę podniesienia rangi trasy 77 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn katowickiej do drogi ekspresowej. Promieniowanie W celach ochrony przed promieniowaniem stosuje się podział na: Promieniowanie jonizujące, pojawiające się w wyniku użytkowania zarówno wzbogaconych, jak i naturalnych substancji promieniotwórczych w energetyce jądrowej, ochronie zdrowia, przemyśle, badaniach naukowych Promieniowanie niejonizujące, pojawiające się wokół linii energetycznych wysokiego napięcia, radiostacji, pracujących silników elektrycznych oraz instalacji przemysłowych, urządzeń łączności, domowego sprzętu elektrycznego, elektronicznego itp., nadmierne dawki promieniowania działają szkodliwie na człowieka i inne żywe organizmy, stąd ochrona przed szkodliwym promieniowaniem jest jednym z ważnych zadań ochrony środowiska W odniesieniu do promieniowania jonizującego, na podstawie informacji zawartych w roczniku statystycznym GUS, a także opierając się na aktualnym komunikacie Prezesa Państwowej Agencji Atomistyki w sprawie sytuacji radiacyjnej Polski w I kwartale 2002 r., należy stwierdzić, że rejestrowane obecnie w Polsce moce dawek promieniowania oraz zawartość cezu 137 w powietrzu i mleku, będąca podstawowym wskaźnikiem reprezentującym skażenie promieniotwórcze materiałów środowiskowych oraz artykułów spożywczych sztucznymi izotopami promieniotwórczymi, utrzymują się na poziomie z 1985 r. tzn. z okresu przed awarią w Czarnobylu. Na terenie gminy Nadarzyn nie występują źródła promieniowania jonizującego. W ostatnich latach notuje się wzrost oddziaływania promieniowania niejonizującego na środowisko. Powodowane jest to m.in. przez rozwój radiokomunikacji oraz powstawanie coraz większej liczby nadawczych stacji radiowych i telewizyjnych. Dodatkowymi źródłami promieniowania niejonizującego są stacje bazowe telefonii komórkowej, systemów przywoławczych, radiotelefonicznych, alarmowych automatycznych itp., pokrywających coraz gęstszą siecią obszary dużych skupisk ludności. Należy jednak stwierdzić, że wzrost poziomu tła elektromagnetycznego nie zwiększa istotnie zagrożenia środowiska i ludności. W dalszym ciągu poziom promieniowania w tle pozostaje wielokrotnie niższy od natężeń, przy których możliwe jest jakiekolwiek szkodliwe oddziaływanie na organizm ludzki. Nie dotyczy to jednak pól elektromagnetycznych w 78 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn bezpośrednim otoczeniu wszelkiego rodzaju stacji nadawczych, które lokalnie, w odległościach zależnych od mocy, częstotliwości i konstrukcji stacji, mogą osiągać natężenie na poziomie uznawanym za aktywny pod względem biologicznym. Zagrożenie promieniowaniem niejonizującym może być stosunkowo łatwo wyeliminowane lub ograniczone pod warunkiem zapewnienia odpowiedniej separacji przestrzennej człowieka od pól przekraczających określone wartości graniczne. W przepisach obowiązujących w Polsce ustalone zostały dopuszczalne poziomy elektromagnetycznego promieniowania niejonizującego na terenach dostępnych dla ludzi. Szczególnej ochronie podlegają obszary zabudowy mieszkaniowej, a także obszary, na których zlokalizowane są szpitale, żłobki, przedszkola, internaty (rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 11 sierpnia 1998 r). Zaleca się przestrzeganie wielkości stref ochronnych w otoczeniu źródeł promieniowania niejonizującego, w szczególności linii wysokiego i średniego napięcia a także w bezpośrednim sąsiedztwie masztów sieci telefonii komórkowej. Należy również prowadzić okresowe pomiary natężenia pola elektromagnetycznego w pobliżu istotnych źródeł promieniowania niejonizującego. 5.2.6 Monitoring środowiska oraz ograniczanie ryzyka poważnych awarii Poszerzenie i aktualizacja wiedzy o stanie środowiska i jego zagrożeniach, a także ograniczanie ryzyka wystąpienia poważnych awarii i minimalizacja ich skutków Aktualna i kompletna wiedza na temat stanu poszczególnych komponentów środowiska jest podstawą do planowania i realizacji wszelkich przedsięwzięć w zakresie ich ochrony. Konieczne jest zatem prowadzenie monitoringu: Różnorodności biologicznej Stanu i jakości wód powierzchniowych i podziemnych Zanieczyszczeń powietrza Jakości gleb Klimatu akustycznego Pól elektromagnetycznych 79 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn Na podstawie prowadzonych badań możliwe będzie stworzenie ogólnodostępnej bazy informacji o stanie środowiska w gminie. Ponadto, konieczne jest upowszechnianie wyników badań naukowych i wiedzy na temat stanu środowiska, szczególnie wśród mieszkańców gminy, aby mogli oni zapoznać się ze stanem i zagrożeniami zasobów przyrody w ich miejscu zamieszkania. Realizacja powyższego celu powinna opierać się na eliminowaniu źródeł potencjalnych zagrożeń, a tym samym zmniejszaniu ryzyka wystąpienia poważnych awarii oraz ograniczaniu skutków tych zdarzeń dla środowiska. Podstawowymi działaniami w tej dziedzinie są: Nadzór nad przestrzeganiem przepisów dotyczących transportu drogowego substancji niebezpiecznych Udział w tworzeniu infrastruktury ratownictwa ekologicznego przy szlakach komunikacyjnych Modernizacja i poprawa wyposażenia jednostek straży pożarnej w środki ratownictwa ekologicznego Stworzenie systemu powiadamiania ludności o wystąpieniu poważnych awarii i sposobach postępowania 5.2.7 Edukacja ekologiczna Wzrost świadomości ekologicznej mieszkańców w zakresie ochrony środowiska i racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych gminy oraz edukacja ekologiczna osób odwiedzających region Znaczenie edukacji ekologicznej jako istotnego elementu ochrony środowiska będzie rosło w najbliższych latach. Zgodnie z założeniami „II Polityki Ekologicznej Państwa” do głównych celów i działań w perspektywie do roku 2010 należy zaliczyć prowadzenie działań na rzecz wzrostu świadomości ekologicznej i kształtowania opinii społeczeństwa. Edukacja ekologiczna powinna być prowadzona na wszystkich poziomach szkolnictwa, począwszy od przedszkoli i szkół podstawowych. Władze gminne powinny prowadzić akcje promujące selektywną zbiórkę odpadów, ochronę wód powierzchniowych i podziemnych oraz powietrza atmosferycznego przed zanieczyszczeniami, jak również różnego rodzaju inicjatywy z 80 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn zakresu zalesiania i porządkowania terenów leśnych. W prowadzeniu akcji mających na celu edukację ekologiczną można wykorzystać potencjał pozarządowych organizacji ekologicznych. Wiele organizacji prowadzi zakrojone na dużą skalę akcje informacyjne skierowane do szerokich kręgów społeczeństwa. Na terenie gminy Nadarzyn cel ekologicznej edukacji, kształtując wśród najmłodszych mieszkańców gminy właściwe nawyki dotyczące ochrony środowiska, realizowany poprzez organizację spotkań w centrum edukacji ekologicznej IKEA. Ponadto mieszkańcy biorą udział w różnego rodzaju akcjach ekologicznych (takich jak np.: „Sprzątanie Świata”) oraz konkursach i olimpiadach z zakresu ochrony środowiska i ekolog ii o zasięgu lokalnym i regionalnym. Działania edukacyjne powinny być prowadzone na dwóch płaszczyznach: Edukacja formalna – realizowana w systemie oświatowym Edukacja nieformalna – podnosząca ekologiczną świadomość społeczności i władz lokalnych Edukacja formalna powinna uwzględniać następujące działania: Realizację zajęć zawierających elementy edukacji ekologicznej w przedszkolach, szkołach podstawowych Utrzymywanie klas o profilu kształcenia ekologiczno-przyrodniczym w szkołach Wprowadzenie przedmiotu „Ekologia” do siatki zajęć szkolnych Uczestnictwo uczniów w olimpiadach, konkursach i programach ekologicznych o charakterze regionalnym i krajowym Ponadprogramową edukację z zakresu ekologii i ochrony środowiska, prowadzenie odrębnych zajęć dotyczących ochrony środowiska, organizowanie zajęć w terenie i wycieczek krajoznawczych, prowadzenie ekologicznych kół zainteresowań, wykonywanie wystaw i ekspozycji, albumów i kronik prezentujących osiągnięcia uczniów w poznawaniu i ochronie środowiska Zaangażowanie szkół i uczniów w akcjach sprzątania terenu gminy, sadzenia drzew i pielęgnacji zieleni, opieki nad zwierzętami, zbierania surowców wtórnych, a także innych przedsięwzięciach proekologicznych zasługujących na 81 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn uwagę Edukacja nieformalna obejmować powinna: Przedsięwzięcia edukacyjne i promocyjno-informacyjne, dotyczące ochrony środowiska, podejmowane przez władze samorządowe i podległe im służby komunalne na rzecz upowszechniania proekologicznych postaw mieszkańców gminy: – Urządzanie konkursów, festynów i innych imprez o tematyce ekologicznej – Organizowanie seminariów, warsztatów, wykładów i szkoleń związanych z ekologią i ochroną środowiska – Sporządzanie i rozprowadzenie wśród mieszkańców różnych materiałów informacyjnych (np. ulotek, folderów, publikacji prasowych) poświęconych ochronie środowiska – Tworzenie ścieżek edukacji ekologicznej Przedsięwzięcia edukacyjne i promocyjno-informacyjne dotyczące ochrony środowiska podejmowane w gminie przez inne podmioty, takie jak: – Pozarządowe organizacje ekologiczne – Placówki służby zdrowia – Straż pożarną – Instytucje naukowe i kulturalne – Dyrekcje lasów państwowych – Przedsiębiorstwa turystyczne i uzdrowiskowo-rekreacyjne 82 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn Harmonogram przedsięwzięć na lata 2004 – 2007 5.3 W niniejszej części opracowania zaproponowano harmonogram realizacji poszczególnych zadań wynikających z analizy w zakresie kosztów. W celu określenia nakładów finansowych na realizację poszczególnych inwestycji oraz sposobu finansowania wykorzystano dane zawarte w ankiecie dostarczonej przez gminę Nadarzyn oraz w obowiązujących dokumentach wyższego szczebla administracyjnego. Dla obniżenia ponoszonych jednorazowo nakładów inwestycyjnych proponuje się wdrażanie etapowe kolejnych zadań. Przy realizacji powyższych zadań niezbędne będzie w pierwszej kolejności uruchamianie środków z budżetu gminy, a następnie wykorzystywanie środków z dotacji. Możliwe do wykorzystania środki finansowe ze źródeł zewnętrznych to: Dotacje – NFOŚiGW, WFOŚiGW, PFOŚiGW, EkoFundusz, Program Małych Dotacji GEF, Program Aktywizacji Obszarów Wiejskich PAOW Pożyczki z funduszy celowych i kredytów preferencyjnych – NFOŚiGW, WFOŚiGW, BOŚ, EkoFundusz Harmonogram realizacji poszczególnych zadań, wynikających z niniejszego programu, należy dostosować do możliwości pozyskiwania środków finansowych. Kolejność realizacji dopuszcza się wg przyjętych przez Radę Gminy priorytetów. Ze względu na fakt, iż obecnie żadna ze szkół na terenie gminy nie posiada klasy o profilu kształcenia ekologiczno-przyrodniczym, postuluje się, aby w celu sprawniejszego realizowania formalnej edukacji ekologicznej, utworzyć przynajmniej jedną tego typu klasę. Zaleca się również wprowadzenie do siatki zajęć przedmiotu „Ekologia”, w ramach którego uczniowie zapoznają się z podstawowymi informacjami na temat proekologicznej gospodarki odpadami, racjonalnego wykorzystania zasobów wodnych oraz innych aspektów dotyczących ochrony środowiska naturalnego i zasobów przyrodniczych. Wiele celów i zamierzeń wykracza poza ramy czasowe 2004-2007, dlatego też w tabeli znajdują się odleglejsze terminy realizacji zadań. Niektóre terminy realizacji zadań wynikają z okresów przyjętych w opracowaniach wyższego rzędu. Przedstawione w tabelach nakłady na realizację Programu Ochrony Środowiska należy traktować jako orientacyjne z uwagi na fakt, iż w chwili sporządzania Programu 83 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn ustalenie niektórych kosztów nie jest możliwe. Harmonogram zadań został podzielony na trzy części dotyczące problemów: Ochrony poszczególnych komponentów środowiska (tabela 11) Racjonalnego zarządzania środowiskiem i edukacji ekologicznej (tabela 12) Gospodarki odpadami (tabela 13) Cele i zamierzenia dotyczące odpadów należy traktować jako uzupełnienie do przedsięwzięć zawartych w Planie Gospodarki Odpadami Gminy Nadarzyn. 84 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn 5.3.1 Ochrona zasobów Tabela 11. Harmonogram rzeczowo-finansowy Programu Ochrony Środowiska dla gminy Nadarzyn (OCHRONA ZASOBÓW) Lp. Nazwa zadania i zakres rzeczowy Termin realizacji Jednostka odpowiedzialna Podmioty uczestniczące Koszty realizacji /PLN/ Źródła finansowania Zadania w zakresie ochrony wód podziemnych i powierzchniowych 1 Opracowanie i wdrożenie systemu informowania społeczeństwa o jakości wody do picia 2004-2007 Gmina Nadarzyn – – Środki własne gminy 2 Inwentaryzacja zbiorników bezodpływowych dla ścieków 2004-2006 Gmina Nadarzyn Indywidualne gospodarstwa domowe – Środki własne gminy 3 Rozbudowa sieci kanalizacyjnej 2004-2009 Gmina Nadarzyn Indywidualne gospodarstwa domowe – Środki własne gminy 4 Budowa oczyszczalni ścieków w Wolicy i Starej Wsi 2007-2009 Gmina Nadarzyn Właściciele okolicznych posesji – Środki własne gminy 5 Modernizacja istniejących stacji uzdatniania wody 2004-2010 Gmina Nadarzyn – – Środki własne gminy 2004-2006 Gmina Nadarzyn Użytkownicy ujęć – Środki własne gminy Ograniczanie wykorzystania wód podziemnych dla innych celów niż zbiorowe zaopatrzenie ludności w wodę do picia poprzez: 6 oszczędne gospodarowanie wodą wykorzystywanie wód gorszej jakości, np. wód powierzchniowych 85 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn Lp. 7 Nazwa zadania i zakres rzeczowy Wykonanie drenażu na wody opadowe Termin realizacji Jednostka odpowiedzialna Podmioty uczestniczące Koszty realizacji /PLN/ Źródła finansowania 2004-2010 Gmina Nadarzyn Właściciele posesji – Środki własne gminy Użytkownicy ujęć – Środki własne gminy – – Środki własne gminy Chronienie wód podziemnych przed ich degradacją – jakościową i ilościową poprzez: 8 9 wyznaczanie stref ochronnych wokół ujęć oraz ujmowanie ich w planach zagospodarowania Gmina Nadarzyn 2004-2010 Dyrektor RZGW promowanie rolnictwa ekologicznego Wymiana fragmentów sieci wodociągowej w której zastosowane były otuliny azbestowo-cementowe 2005 Gmina Nadarzyn Zadania w zakresie ochrony powietrza atmosferycznego 1 Przyłącza mieszkańców do sieci gazowej 2004-2007 Mazowiecka Spółka Gazowa Sp. z o.o. Oddział Gazownia Warszawska 2 Opracowanie koncepcji zaopatrzenia w nowoczesne ekologiczne źródła energii 2004-2005 3 Uwzględnienie w planie zagospodarowania przestrzennego gminy zapisów dotyczących zamiany tradycyjnych kotłowni opalanych węglem na kotłownie ekologiczne 4 Opracowanie planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i gaz Gmina Nadarzyn Środki inwestora Indywidualne gospodarstwa domowe – Powiat pruszkowski Gmina Nadarzyn – Budżet powiatu 2004-2010 Gmina Nadarzyn Użytkownicy instalacji – – 2004-2010 Gmina Nadarzyn Indywidualne gospodarstwa domowe – Środki własne gminy Środki prywatne 86 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn Lp. Nazwa zadania i zakres rzeczowy Termin realizacji Jednostka odpowiedzialna Podmioty uczestniczące Koszty realizacji /PLN/ Źródła finansowania 5 Koncepcja budowy dużych kotłowni opalanych, np. olejem opałowym, gazem lub z wykorzystaniem energii odnawialnej dla zgrupowania domków jednorodzinnych, obiektów użyteczności publicznej 2004-2010 Gmina Nadarzyn Użytkownicy instalacji – Środki własne gminy 5 Utrzymanie dobrego stanu powietrza na terenach wiejskich poprzez wymianę palenisk węglowych na gazowe i olejowe, gazyfikację gospodarstw domowych 2004-2010 Indywidualne gospodarstwa domowe Gmina Nadarzyn – – Zadania w zakresie ograniczania hałasu i promieniowana elektromagnetycznego Uwzględnienie w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego danych o: 1 dopuszczalnym poziomie hałasu w środowisku na terenach chronionych akustycznie źródłach promieniowania elektromagnetycznego obszarach ograniczonego użytkowania 2004-2010 Gmina Nadarzyn Użytkownicy instalacji generujących hałas i promieniowanie elektromagnetyc zne – – Zadania w zakresie ochrony przyrody i krajobrazu 1 Opracowanie dokumentacji ekofizjograficznej gminy jako podstawy sporządzania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego 2004-2005 Gmina Nadarzyn – – Środki własne gminy 2 Uwzględnienie w regulaminie utrzymania czystości i porządku w gminie ustawowego zakazu wypalania roślinności na łąkach, pastwiskach, nieużytkach, rowach, pasach przydrożnych 2004-2005 Gmina Nadarzyn – – – 87 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn Lp. Nazwa zadania i zakres rzeczowy Termin realizacji Jednostka odpowiedzialna Podmioty uczestniczące Koszty realizacji /PLN/ Źródła finansowania 3 Określanie w studium uwarunkowań i kierunkach rozwoju przestrzennego gminy obszarów oraz zasad ochrony środowiska i jego zasobów, ochrony przyrody, krajobrazu 2004-2010 Gmina Nadarzyn – – – 4 Uwzględnianie obszarów proponowanych do sieci NATURA 2000 w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego 2004-2010 Gmina Nadarzyn – – – 5 Dokonywanie oceny skutków oddziaływania planów i przedsięwzięć na walory przyrodnicze obszarów kandydujących do sieci NATURA 2000 2004-2010 Gmina Nadarzyn – – Środki własne gminy 6 Bieżące uwzględnianie w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego nowo stanowionych na terenie gminy prawnych form ochrony przyrody 2004-2010 Gmina Nadarzyn – – – 7 Rozważenie uchwalenia ulg w opłatach i podatkach lokalnych dla mieszkańców terenów objętych ochroną prawną gospodarujących przyjaźnie dla środowiska 2004-2010 Gmina Nadarzyn Właściciele posesji – – 8 Ustanawianie na terenie gminy nowych form ochrony przyrody 2004-2010 Gmina Nadarzyn Właściciele posesji – – 9 Uwzględnienie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego terenów przeznaczonych do zalesienia 2004-2010 Gmina Nadarzyn – – – 10 Bieżące informowanie Starosty Pruszkowskiego o zmianach dotyczących przeznaczania lasów na inne cele – – Lasy Państwowe Lasy Państwowe 2004-2010 Gmina Nadarzyn Właściciele posesji 88 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn Termin realizacji Lp. Nazwa zadania i zakres rzeczowy 11 Ochrona istniejących lasów, zadrzewień i zakrzewień oraz wprowadzenie nowych zalesień, zadrzewień i zakrzewień Jednostka odpowiedzialna Podmioty uczestniczące Koszty realizacji /PLN/ Źródła finansowania – Środki własne gminy – – Lasy Państwowe 2004-2010 Gmina Nadarzyn Właściciele posesji Zadania w zakresie ochrony gleb 1 Informacja dla mieszkańców o wynikach monitoringu gleb 2005-2010 Gmina Nadarzyn – Zadania w zakresie zapobieganie awariom przemysłowym 1 Inwentaryzacja instalacji stanowiących potencjalne zagrożenia środowiska i życia ludzi. 2004-2005 ZZK Gmina Nadarzyn 16 000 Budżet powiatu 2 Informowanie społeczeństwa o wystąpieniu poważnych awarii 2004-2010 ZZK Gmina Nadarzyn 5 000 Budżet powiatu 3 Ochrona przed powodzią w zlewni Utraty Praca ciągła Starosta pruszkowski Budżet państwa Gmina Nadarzyn 7 000 ZKK Środki z funduszy strukturalnych 4 Sporządzenie wykazu podmiotów gospodarczych posiadających środki, materiały i instalacje stanowiące potencjalne zagrożenie środowiska i życia ludzi 2004-2010 Gmina Nadarzyn Podmioty gospodarcze – Środki własne gminy 5 Informowanie społeczeństwa o wystąpieniu poważnych awarii przemysłowych 2004-2010 Gmina Nadarzyn – – Środki własne gminy 6 Ochrona przed powodzią gminy 2004-2010 Gmina Nadarzyn Zarządzający obiektami małej retencji – Środki własne gminy 89 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn Lp. Nazwa zadania i zakres rzeczowy Termin realizacji Jednostka odpowiedzialna Podmioty uczestniczące Koszty realizacji /PLN/ Źródła finansowania 7 Uwzględnianie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego ustaleń w zakresie poważnych awarii 2004-2010 Gmina Nadarzyn – – – 8 Uwzględnianie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego wymogów ochrony przeciwpowodziowej oraz zagospodarowania doliny Utraty 2004-2010 Gmina Nadarzyn – – – 90 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn 5.3.2 Zarządzanie i edukacja Tabela 12. Harmonogram rzeczowo-finansowy Programu Ochrony Środowiska dla gminy Nadarzyn (ZARZĄDZANIE I EDUKACJA) Lp. Nazwa zadania i zakres rzeczowy Termin realizacji Jednostka odpowiedzialna Podmioty uczestniczące Koszty realizacji /PLN/ Źródła finansowania Zadania w zakresie edukacji ekologicznej 1 Dzień Ziemi Dzień Ochrony Środowiska Sprzątanie Świata PFOŚiGW Mieszkańcy Organizacja imprez masowych: WAiOŚ Każdego roku ZEKiS, Wójt gminy Podmioty gospodarcze WFOŚiGW – Placówki oświatowe Środki własne gminy WAiOŚ 2 Wspieranie rozwoju „Zielonych szkół” 2004-2010 ZEKiS Sponsorzy Placówki oświatowe – Urząd Gminy Mieszkańcy 3 Tworzenie i rozwijanie gminnych centrów edukacji ekologicznej 4 Rozwijanie różnych form edukacji ekologicznej społeczeństwa dorosłego i młodzieży w szkołach 2004-2010 Urząd Gminy 5 Pełne wdrożenie w gminie systemu informacji o środowisku i jego ochronie, a potem jego uzupełnianie 2004-2006 Urząd Gminy 2004-2010 Urząd Gminy Sponsorzy Placówki oświatowe Sponsorzy – Mieszkańcy Placówki oświatowe – Środki własne gminy Środki własne gminy Sponsorzy – – Środki własne gminy Środki własne gminy 91 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn Lp. Nazwa zadania i zakres rzeczowy Termin realizacji Jednostka odpowiedzialna Podmioty uczestniczące Koszty realizacji /PLN/ Źródła finansowania Zadania w zakresie zwiększenia aktywności społeczeństwa na rzecz środowiska 1 Powołanie jednostek z udziałem powiatu, gmin i biznesu w celu rozwiązania problemów gospodarowania odpadami niebezpiecznymi Urząd Gminy 2004-2006 Powiat Inne gminy 5 000 PFOŚiGW Podmioty gosp. Organizowanie seminariów, wystaw, pisanie artykułów propagujących: 2 zalesienie i zadrzewienie w gminie budowę zbiorników retencyjnych odnawialne źródła energii 2004-2010 WAiOŚ Inne gminy Samorząd gminy WZMiUM o/Grodzisk 18 000 PFOŚiGW Inne gminy 30 000 Środki własne gminy Urząd Gminy 3 Opracowanie programu zagospodarowania sozotechnicznego szlaków turystycznych, ścieżek przyrodniczo-edukacyjnych, miejsc campingowych, parkingów, itp. 2004-2005 4 Uwzględnienie w planie zagospodarowania przestrzennego zadań w zakresie zagospodarowania sozotechnicznego terenów atrakcyjnych turystycznie 2004-2010 Urząd Gminy – – – 5 Organizowanie tzw. zielonych miejsc pracy w zakresie magazynowania, segregacji, odzysku odpadów, utrzymania czystości i porządku w miejscach publicznych, na szlakach turystycznych 2004-2010 Urząd Gminy – – Środki własne gminy 6 Rozpropagowywanie regulaminów konkursów, przeprowadzanie etapu gminnego konkursów: ekologiczna szkoła, ekologiczne sołectwo 2004-2010 Urząd Gminy Placówki oświatowe – Środki własne gminy Starostwo Powiatowe 92 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn Lp. Nazwa zadania i zakres rzeczowy Termin realizacji Jednostka odpowiedzialna Podmioty uczestniczące Koszty realizacji /PLN/ Źródła finansowania – – Zadania w zakresie zarządzania środowiskiem 1 Uchwalenie gminnego programu ochrony środowiska i planu gospodarki odpadami 2004-2005 Urząd Gminy – Budżet powiatu Promowanie efektów ekologicznych uzyskanych w wyniku realizacji przedsięwzięć proekologicznych 2004-2010 3 Wzmocnienie kadry ochrony środowiska w gminie 2004-2005 Urząd Gminy – – Środki własne gminy 4 Utworzenie i rozwój bazy informatycznej o środowisku i jego ochronie 2004-2006 Urząd Gminy – – – 5 Dostosowanie uchwały rady gminy w sprawie utrzymania czystości i porządku w gminie, zaopatrzenia w wodę, odprowadzenie ścieków do wymogów UE i prawa ekologicznego 2004-2006 Urząd Gminy – – – 6 Doskonalenie służb ochrony środowiska w gminach, radnych gmin, sołtysów w zakresie prawa ekologicznego 2004-2010 Urząd Gminy Placówki edukacji ekologicznej – Środki własne gminy 7 Opracowanie nowych miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego z uwzględnieniem przepisów prawa ekologicznego 2004-2010 Urząd Gminy – – – 8 Współpraca gmin w rozwiązywaniu problemów ochrony wód w zlewniach, ponadgminne systemy gospodarowania odpadami, ochrony przyrodą 2004-2010 Urząd Gminy Inne gminy – – 2 WAiOŚ Urząd Gminy 10 000 Fundusze celowe Środki własne gminy 93 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn Lp. Nazwa zadania i zakres rzeczowy Termin realizacji Jednostka odpowiedzialna Podmioty uczestniczące Koszty realizacji /PLN/ Źródła finansowania Zadania w zakresie ograniczenia zużycia energii, wody i materiałów 1 Realizacja zadań małej retencji województwa mazowieckiego do 2015 r. Urząd gminy 2004-2010 WZMiUM w Warszawie Budżet województwa mazowieckiego Właściciele terenów – NFOŚiGW Ekofundusz Środki UE 2 Analiza zużycia wody podziemnej przez mieszkańców, działalności gospodarcze, przecieki Mieszkańcy 2004-2005 Urząd Gminy Podmioty gospodarcze – Środki własne gminy – Środki własne gminy Mieszkańcy 3 Edukacja ekologiczna społeczeństwa na rzecz ograniczania ilości wytwarzanych odpadów 2004-2006 Urząd Gminy Podmioty gospodarcze Placówki oświatowe 4 Włączenie programu budowy obiektów małej retencji (małych zbiorników wodnych o funkcjach hodowlanych, przeciwpożarowych i innych) do miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy 2004-2010 Urząd Gminy – – – 5 Zastąpienie tradycyjnego oświetlenia ulicznego energooszczędnymi lampami z automatycznym sterowaniem 2004-2010 Urząd Gminy Firmy montażowe – Środki własne gminy 94 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn Lp. Nazwa zadania i zakres rzeczowy Termin realizacji Jednostka odpowiedzialna Podmioty uczestniczące Koszty realizacji /PLN/ Źródła finansowania Zadania w zakresie wykorzystania energii odnawialnej 1 Uwzględnienie w planie zagospodarowania przestrzennego terenów możliwych do lokalizacji elektrowni wodnych, wiatrowych i innych obiektów źródeł odnawialnej energii 2004-2010 Urząd Gminy – – – 2 Promowanie wśród mieszkańców gminy działań zmierzających do produkcji energii ze źródeł odnawialnych, głównie kolektorów słonecznych, palenisk wykorzystujących drewno opałowe i słomę, biogazowni wykorzystujących odchody zwierzęce, siłowni wiatrowych, uprawy wierzby energetycznej 2004-2010 Urząd Gminy – – Środki własne gminy 3 Pomoc w finansowaniu odnawialnych źródeł energii 2004-2010 Urząd Gminy – – Środki własne gminy 95 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn 5.3.3 Gospodarka odpadami Tabela 13. Harmonogram rzeczowo-finansowy Programu Ochrony Środowiska dla gminy Nadarzyn (GOSPODARKA ODPADAMI) Lp. Nazwa zadania i zakres rzeczowy Termin realizacji Jednostka odpowiedzialna Podmioty uczestniczące Koszty realizacji /PLN/ Źródła finansowania Zadania w zakresie gospodarki odpadami 1 Inwentaryzacja emisji odpadów powstających na terenie powiatu pruszkowskiego z gospodarstw domowych, oczyszczalni ścieków, małych i średnich przedsiębiorstw 2004-2005 WAiOŚ Gmina Nadarzyn 15 000 Budżet powiatu 2 Monitoring, kontrola i egzekucja wydanych zezwoleń dla podmiotów gospodarujących odpadami 2004-2006 WAiOŚ Gmina Nadarzyn 60 000 Budżet powiatu Budżet powiatu 3 4 Partnerstwo publiczno-prywatne w zakresie zbiórki i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych (w tym także odpadów zawierających azbest) Opracowanie systemu zbierania zwłok zwierzęcych 2004-2006 WAiOŚ Gmina Nadarzyn 100 000 Środki inwestora Środki własne gminy 2004-2007 Wydział Inwestycji i Drogownictwa Gmina Nadarzyn 10 000 Budżet powiatu WAiOŚ WFOŚiGW 5 Budowa instalacji do unieszkodliwiania lub utylizacji padłych zwierząt w gminie Brwinów Budżet powiatu WAiOŚ 2004-2007 Urzędy gmin Gmina Nadarzyn – Budżety gmin Fundusz UE 96 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn Opracowanie: 6 bazy informacyjnej zawierającej dane dotyczące lokalizacji, ilości i stanu wyrobów zawierających azbest 20 000 PINB 2004-2005 WAiOŚ Budżet powiatu Gmina Nadarzyn 10 000 programu usuwania wyrobów zawierających azbest Opracowanie powiatowego programu selektywnej zbiórki: odpadów ulegających biodegradacji odpadów opakowaniowych odpadów wielkogabarytowych sprzętu elektrycznego i elektronicznego odpadów budowlanych opon i wraków samochodowych 2005-2006 WAiOŚ Gmina Nadarzyn 18 000 Budżet powiatu 8 Inwentaryzacja urządzeń zawierających powyżej 5 litrów PCB i opracowanie programu likwidacji odpadów niebezpiecznych zawierających trwałe zanieczyszczenia organiczne (PCB) 2006-2007 WAiOŚ Gmina Nadarzyn 10 000 Budżet powiatu 9 Ewidencjonowanie podmiotów wytwarzających odpady 2004-2010 WAiOŚ Gmina Nadarzyn – Budżet powiatu WAiOŚ Gmina Nadarzyn 10 Prowadzenie kampanii promocyjnej, edukacyjnej i informacyjnej w zakresie gospodarowania odpadami 2004-2010 ZEKiS Placówki oświatowe Opracowanie powiatowego systemu gospodarowania odpadami niebezpiecznymi występującymi w strumieniu odpadów komunalnych 2004-2010 WAiOŚ Gmina Nadarzyn 7 11 Budżet powiatu – PFOŚiGW 10 000 Budżet powiatu 97 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn 12 Koordynacja i współpraca z gminami powiatu pruszkowskiego w celu objęcia selektywną zbiórką wszystkich mieszkańców powiatu 13 Wdrożenie pełnego systemu zbierania i unieszkodliwiania zwłok zwierzęcych 2004-2006 2004-2010 Gminy powiatu pruszkowskiego – Gmina Nadarzyn Wojewódzki lekarz Starosta powiatu weterynarii pruszkowskiego – Budżety gmin Budżet powiatu – Budżety gmin Władze powiatów: pruszkowskiego, grodziskiego, Gmina Nadarzyn piaseczyńskiego, sochaczewskiego, warszawskiegozachodniego 14 Doskonalenie współpracy z powiatami ościennymi w zakresie importu i eksportu odpadów 2004-2010 15 Rekultywacja nieczynnego składowiska w Ruścu 2004-2009 Gmina Nadarzyn 16 Poprawa i doskonalenie selektywnej zbiórki odpadów opakowaniowych 2004-2006 17 Inwentaryzacja i likwidacja dzikich składowisk odpadów 18 2 000 Budżet powiatu – – Środki własne gminy Gmina Nadarzyn Indywidualne gospodarstwa domowe – Środki własne gminy 2004-2006 Gmina Nadarzyn – – Środki własne gminy Weryfikacja regulaminów utrzymania czystości i porządku w gminie 2004-2005 Gmina Nadarzyn – – Środki własne gminy 19 Wdrożenie systemu pełnej i wiarygodnej ewidencji zbieranych odpadów komunalnych 2004-2005 Gmina Nadarzyn – Środki własne gminy 20 Wdrożenie systemu zbierania zwłok zwierzęcych 2005 Gmina Nadarzyn – Środki własne gminy Indywidualne gospodarstwa domowe Indywidualne gospodarstwa domowe 98 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn 21 Objęcie zorganizowaną zbiórką odpadów wszystkich mieszkańców powiatu 22 Wdrażanie systemów segregacji odpadów występujących w strumieniu odpadów komunalnych ze szczególnym uwzględnieniem selektywnej zbiórki odpadów niebezpiecznych i zwiększenia stopnia odzysku odpadów biodegradowalnych. 23 Prowadzenie edukacji ekologicznej w poszczególnych okresach i zakresach tematycznych (wraz z akcjami informacyjnymi) 2005 Gmina Nadarzyn Indywidualne gospodarstwa domowe – Środki własne gminy 2004-2010 Gmina Nadarzyn Indywidualne gospodarstwa domowe – Środki własne gminy 2005 2006 80 000 Gmina Nadarzyn Placówki oświatowe 2007 24 Monitoring realizacji planu 25 Opracowanie i aktualizacja gminnego planu gospodarki odpadami 60 000 Środki własne gminy 40 000 2004-2007 Gmina Nadarzyn – 10 000 Środki własne gminy 2007 Gmina Nadarzyn – 10 000 Środki własne gminy 99 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn 6 SPOSÓB MONITORINGU I OCENY WDRAŻANIA PROGRAMU 6.3 Systemy monitoringu Monitoring dostarcza informacji, w oparciu o które można ocenić zmiany stanu środowiska. Jest również podstawą oceny efektywności wdrażania polityki środowiskowej. Rozróżniamy dwa rodzaje monitoringu: Monitoring jakości środowiska Monitoring polityki środowiskowej W okresie wdrażania niniejszego programu, monitoring będzie wykorzystywany dla uaktualnienia polityki ochrony środowiska. Celem monitoringu jest zwiększenie efektywności polityki środowiskowej poprzez zbieranie, analizowanie i udostępnianie danych dotyczących jakości środowiska i zachodzących w nim zmian. Informacja o stanie środowiska jest niezbędna do ustanawiania priorytetów ochrony środowiska, monitorowania, egzekwowania i przestrzegania przepisów ochrony środowiska. Powinna służyć zarówno podejmującym decyzje, jak i społeczeństwu, sektorowi prywatnemu, pozarządowym organizacjom ekologicznym i wszystkim zainteresowanym grupom. 6.3.1 Monitoring stanu środowiska Monitoring stanu środowiska obejmuje badania ciągłe i okresowe prowadzone przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska oraz Wojewódzką i Powiatową Stację Sanitarno-Epidemiologiczną, które mogą służyć do oceny stanu środowiska, jak również wskazywać postęp w zakresie: Poprawy czystości wód powierzchniowych i podziemnych Poprawy jakości powietrza atmosferycznego Ograniczania hałasu Wprowadzania zintegrowanego systemu gospodarki odpadami 100 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn 6.3.2 Monitoring procesu wdrażania POŚ Monitoring Programu Ochrony Środowiska polega na ocenie stopnia realizacji i terminowości wykonania przyjętych celów i zadań, a także rozbieżności między założeniami a realizacją programu i ich przyczyny. Gmina, co 2 lata (zgodnie z art. 18 ust.2 Ustawy Prawo Ochrony Środowiska) ma obowiązek sporządzić raport z wykonania Programu Ochrony Środowiska i przedstawić go Radzie Gminy w celu oceny i akceptacji oraz wprowadzenia niezbędnych korekt wynikających ze zmian uwarunkowań lub zmian w przepisach prawa. Do oceny postępów w realizacji programu oprócz sprawozdań z realizacji działań inwestycyjnych i wykonania zadań edukacyjnych oraz organizacyjnych mogą służyć wyniki badań monitoringowych, jak również niektóre wskaźniki statystyczne. Porównanie ilości emitowanych zanieczyszczeń w latach sprawozdawczych z odpowiednimi danymi z ubiegłego wielolecia pozwoli ocenić sumaryczne efekty realizacji programu. Monitoring procesu wdrażania Programu Ochrony Środowiska dla gminy Nadarzyn będzie obejmował w szczególności: 6.4 Określenie stopnia wykonania działań Określenie stopnia realizacji przyjętych celów Ocenę rozbieżności pomiędzy przyjętymi celami i działaniami a ich wykonaniem Analizę przyczyn wykrytych rozbieżności Wdrażanie Gminnego Programu Ochrony Środowiska 6.2.1 Harmonogram weryfikacji i raportowanie realizacji programu Jak wspomniano wcześniej, Ustawa Prawo Ochrony Środowiska nakłada na gminę obowiązek sporządzenia co 2 lata raportu z wykonania Programu Ochrony Środowiska i przedłożenia go Radzie Gminy. Realizacja zadań, wyszczególnionych w „II Polityce Ekologiczna Państwa”, a zwłaszcza wdrożenie systemów informatycznych oraz modyfikacja systemu statystyki publicznej, państwowego monitoringu środowiska i pozostałych mechanizmów nadzoru i kontroli, umożliwi wykonywanie co 2 lata oceny realizacji Gminnego Programu Ochrony Środowiska oraz oceny realizacji programów naprawczych poszczególnych komponentów środowiska. „II Polityka ekologiczna państwa” zakłada, że głównym celem średniookresowym (do 101 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn 2010 r.) w sprawie kontroli i monitoringu jest pełna harmonizacja procedur i zakresu działań w tej dziedzinie z zaleceniami OECD, wymogami Unii Europejskiej oraz zobowiązaniami wobec konwencji międzynarodowych. Realizacja tego celu wymaga w latach 2004-2006 powołania nowych struktur organizacyjnych i wdrożenia systemów obiegu informacji w dziedzinie środowiska, niezbędnych do spełnienia przez Polskę warunków uczestnictwa w Unii Europejskiej i realizacji innych zobowiązań międzynarodowych, w tym: Wdrożenia systemu informatycznego PRTR (uwalnianie i transfer zanieczyszczeń – 2004 r.) Wdrożenia systemu informatycznego SPIRS (rejestracja obiektów niebezpiecznych zgodnie z wymaganiami dyrektywy Seveso II – 2004 r.) Wdrożenia systemu rejestracji substancji niebezpiecznych spełniającego wszystkie wymagania ustawy o substancjach i preparatach chemicznych oraz ustawy o ochronie roślin uprawnych (2004 r.) Wzmocnienia i rozwoju działalności Krajowego Centrum BAT (2004 r.) 6.2.2 Edukacja ekologiczna w aspekcie wdrażania POŚ W przyjętej przez Sejm Rzeczpospolitej Polskiej w 2002 r. „II Polityce Ekologicznej Państwa”, w zasadzie uspołeczniania, zapisano prawo do udziału społeczeństwa w podejmowaniu decyzji ekologicznych. Zasada uspołeczniania będzie realizowana poprzez stworzenie instytucjonalnych i prawnych warunków do udziału wszystkich zainteresowanych podmiotów wywierających bezpośredni lub pośredni wpływ na sposób i intensywność korzystania ze środowiska. Aby udział ten był wystarczająco szeroki i przynosił oczekiwane efekty, konieczne jest z jednej strony stymulowanie samej chęci takiego udziału, natomiast z drugiej tworzenie sprzyjających warunków dla praktycznej realizacji tej potrzeby or az dostarczenie wiedzy i umiejętności pomocnych w konkretnych działaniach. Podstawowe znaczenie dla szerokiego, społecznego udziału w osiąganiu celów ekologicznych mają: Odpowiednia edukacja ekologiczna Zapewnienie powszechnego dostępu do informacji o środowisku Stworzenie instytucjonalnego zabezpieczenia dla wyrażania przez społeczeństwo 102 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn swoich opinii i wpływania na podejmowane, istotne dla środowiska decyzje Edukacja ekologiczna jest procesem kształtowania świadomości ekologicznej. Poziom świadomości ekologicznej społeczeństwa zależy od ilości i jakości informacji, która do niego dociera oraz od form i sposobów edukacji. Edukacja, która trafia do społeczeństwa powinna być ścisła, bezstronna i kompletna. Jasność i klarowność treści powinna być wynikiem jednoznaczności sformułowań. Edukacja ekologiczna powinna być prowadzona na wszystkich poziomach szkolnictwa, począwszy od szkół podstawowych po szkoły wyższe, a także wśród społeczności lokalnej gminy. W prowadzeniu edukacji można wykorzystać potencjał pozarządowych organizacji ekologicznych. 6.2.3 Upowszechnianie informacji o stanie środowiska i wykonaniu programu Obecnie informacja ekologiczna w Polsce dostępna jest dla społeczeństwa poprzez: Publikacje Głównego Urzędu Statystycznego Publikacje Ministerstwa Środowiska Publikacje służb państwowych – Inspekcję Ochrony Środowiska, Państwowy Zakład Higieny, Inspekcję Sanitarną Publikacje o charakterze edukacyjnym i popularyzatorskim jednostek naukowobadawczych Publikacje opracowane przez organizacje pozarządowe, Polski Klub Ekologiczny, Ośrodki i Centra Edukacji Ekologicznej, Fundacje Ekologiczne Prasę popularnonaukową o tematyce ekologicznej Programy telewizyjne i radiowe Targi i giełdy ekologiczne Plakaty, plakaty filmowe, filmy Festiwale i konkursy ekologiczne Akcje edukacyjne i promocyjne 103 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn Internet Gromadzenie i udostępnianie informacji dotyczących środowiska jest jednym z zadań Inspekcji Ochrony Środowiska (art. 28 ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska). Zgodnie z powyższym, do celów swojej działalności IOŚ włączyła zadania edukacji ekologicznej i szerokiego informowania społeczeństwa o faktycznym stanie środowiska w Polsce oraz działaniach mających na celu jego ochronę, w tym również sprawozdania z realizacji wykonania założeń przyjętych w niniejszym opracowaniu. Przedstawiciele WIOŚ, zgodnie z wymaganiami wynikającymi z art. 8a ust.2 Ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska, przygotowują i przedstawiają Radom Powiatów i Sejmiku Województwa coroczną informacje o stanie środowiska i podejmowanych działaniach na rzecz jego poprawy. 104 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn BIBLIOGRAFIA 1. Wojewódzki Program Ochrony Środowiska dla Województwa Mazowieckiego, Warszawa 2003 2. Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Pruszkowskiego, Pruszków 2004 3. Gminny Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Nadarzyn, Warszawa 2004 4. Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej 2003. Główny Urząd Statystyczny. Warszawa 2004 5. Powiaty w Polsce. Główny Urząd Statystyczny. Warszawa 2003 6. Przegląd realizacji przez Polskę konwencji międzynarodowych oraz umów i porozumień wielostronnych i dwustronnych w zakresie ochrony środowiska, Ministerstwo Środowiska – Departament Współpracy z Zagranicą, Warszawa 2002 7. Strategia rozwoju gminy Nadarzyn do roku 2006, Nadarzyn 1999 8. Juda-Rezler K. – „Oddziaływanie zanieczyszczeń powietrza na środowisko”, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2000 9. Stan zdrowotny lasów w Polsce w 2001 roku, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa 2002 10. Wytyczne sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym, Ministerstwo Środowiska, Warszawa 2002 11. Podstawowe problemy środowiska w Polsce. Raport wskaźnikowy, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa 2001 12. Dokumentacja nieczynnego składowiska odpadów komunalnych w miejscowości Rusiec (ocena wpływu, projekt badań monitoringowych, przegląd ekologiczny). Przedsięb. Inż.-Usł. „Inżynieria Pro Eko”. Warszawa 1993, 2001, 2002 13. Wybrane akty prawne obowiązujące w zakresie ochrony środowiska 105 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nadarzyn SPIS TABEL Tabela 1. Liczba mieszkańców Gminy Nadarzyn 1990 – 2020 .............................................. 6 Tabela 2. Struktura bonitacji gleb w gminie Nadarzyn ........................................................... 9 Tabela 3. Obiekty małej retencji w gminie Nadarzyn........................................................... 12 Tabela 4. Wykaz pomników przyrody na terenie gminy Nadarzyn ...................................... 15 Tabela 5. Obiekty zabytkowe w gminie Nadarzyn ............................................................... 16 Tabela 6. Eksploatowane ujęcia wód na terenie gminy Nadarzyn ........................................ 17 Tabela 7. Wskaźniki zanieczyszczeń w ściekach oczyszczonych ......................................... 20 Tabela 8. Zorganizowane systemy zrzutu wód opadowych .................................................. 33 Tabela 9. Główne punkty emisji zanieczyszczeń atmosferycznych ...................................... 38 Tabela 10. Długości dróg (wg klasyfikacji) na terenie gminy Nadarzyn............................... 58 Tabela 11. Harmonogram rzeczowo-finansowy Programu Ochrony Środowiska dla gminy Nadarzyn (OCHRONA ZASOBÓW) ............................................................................ 85 Tabela 12. Harmonogram rzeczowo-finansowy Programu Ochrony Środowiska dla gminy Nadarzyn (ZARZĄDZANIE I EDUKACJA) ................................................................. 91 Tabela 13. Harmonogram rzeczowo-finansowy Programu Ochrony Środowiska dla gminy Nadarzyn (GOSPODARKA ODPADAMI) .................................................................... 96 SPIS WYKRESÓW Wykres 1. Faktyczna liczba ludności gminy Nadarzyn (z uwzględnieniem „działkowicz ów”) – oprac. wł. ..................................................................................................................... 7 Wykres 2. Procentowa struktura użytkowania gruntów w gminie Nadarzyn .......................... 9 Wykres 3. Struktura gospodarki cieplnej wg źródeł energii (dane wg UG Nadarzyn)........... 24 SPIS FOTOGRAFII Fot. 1. Zalew w Krakowianach (pozostałość po spiętrzeniu znajdującego się tu młyna wodnego) ...................................................................................................................... 12 Fot. 2. Jedno z zasiedlonych bocianich gniazd ..................................................................... 14 Fot. 3. Zespół parkowo-pałacowy w Rozalinie .................................................................... 16 Fot. 4. Oczyszczalnia ścieków komunalnych w Nadarzynie ................................................. 18 Fot. 5. Wyposażenie oczyszczalni ścieków w Nadarzynie ................................................... 19 Fot. 6. Elementy infrastruktury związanej z gospodarką odpadami stałymi na terenie gminy Nadarzyn....................................................................................................................... 22 Fot. 7. Obwałowanie i drenaż nieczynnego składowiska odpadów komunalnych w miejscowości Rusiec ..................................................................................................... 23 Fot. 8. Teren Zakładu Usług Komunalnych ......................................................................... 23 Fot. 9. Napowietrzna linia wysokiego napięcia przebiegająca przez teren gminy Nadarzyn (Wolica) ........................................................................................................................ 24 Fot. 10. Jedna ze stacji nadawczo-odbiorczych sieci telefonii komórkowej w Nadarzynie ... 41 Fot. 11. Działki pracownicze i rekreacyjne na terenie gminy Nadarzyn (około 2500) .......... 56 SPIS RYSUNKÓW Rysunek 1. Położenie gminy Nadarzyn w powiecie pruszkowskim ........................................ 6 106
