Segmentacja rynku pracy 2

Segmentacja rynku pracy 2
Lokalne rynki pracy
Rynek pracy nierejestrowanej
Sektor prywatny
1
Lokalne rynki pracy
Definicja dostosowana do warunków danego
kraju
Lokalność sieci, sitwy, podział na swoich i
obcych, nepotyzm,
Połączenia między lokalnymi rynkami pracy
Klasyfikacje:
• stopień zmonopolizowania
• głębokość rynku pracy
• rodzaj zasobów
2
Metodologia pomiaru lokalnego
rynku pracy na podstawie
Góra, M., Sztanderska, U. (2006)
“Wprowadzenie do analizy lokalnego
rynku pracy. Przewodnik”. Warszawa,
Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej,
online.
3
Stopień zmonopolizowania
lokalnego rynku pracy
• przedsiębiorstwo monopolistyczne,
kombinat produkcyjny lub wydobywczy
oraz pewna niewielka sieć organizacji
towarzyszących typu usługowego czy
administracyjnego,
• rynek pracy bez istotnej alternatywy dla
pracownika
4
Rynek pracy niezmonopolizowany
• znaczna liczba zatrudniających
przedsiębiorstw i organizacji, nawet
niewielkich rozmiarów
• znacznie więcej alternatyw zatrudnienia
• konkurencja między pracodawcami o
najlepszych pracowników
5
Głębokość lokalnego rynku pracy
• głęboki rynek pracy - obszary bardziej
zindustrializowane i zurbanizowane,
zróżnicowana struktura branżowa, duża liczba
działających jednostek gospodarczych.
• rynek płytki: słabiej uprzemysłowiony i
zurbanizowany dominacja jedna lub kilka branż
• znaczenie recesji i restrukturyzacji na obu
typach rynku
• programy restrukturyzacji regionu
6
Rodzaj zasobów utylizowanych na
lokalnym rynku pracy
• Powstawanie lokalnych rynków pracy wokół pewnych
źródeł zasobów naturalnych i kopalin
• bogate zasoby materialne, ich konfiguracja wyrażające
się w produktach i usługach danej lokalnej społeczności
• Coraz ważniejsze umiejętności ludzi, ich doświadczenie,
znajomość najlepszych źródeł zaopatrzenia i zbytu, sieć
zaufania do partnerów handlowych i biznesowych.
• „najlepsze pierniki z Torunia, buty w Krakowie, a wyroby
bursztynowe i meble z Gdańska”
• lokalne rynki pracy mają swoje wyraziste specjalności:
Żarki koło Częstochowy „addidasy”, w Myszków ogólnie obuwie, Brzeziny - konfekcja damska, w
okolicach Grójca przetwory owocowe i warzywne,
Zakopane – turystyka.
7
Nieformalny rynek pracy czyli
praca nierejestrowana
•
•
•
•
Rynek nieformalny
Praca nierejestrowana
Czarny rynek pracy (black labour market)
Szary rynek pracy (shadow economy)
8
Krajowa definicja pracy
nierejestrowanej
• Omijanie i nieprzestrzeganie przepisów
podatkowych, bhp, związanych z
ubezpieczeniem społecznym i
ubezpieczeniem od nieszczęśliwych
wypadków, brak ochrony stosunku pracy
9
Potoczne obserwacje pracy
niezarejestrowanej
Każdy korzysta z pracy nierejestrowanej:
• Usługi sąsiedzkie: sprzątanie, zakupy, drobne naprawy,
opieka nad dziećmi, prace ogrodowe, mycie okien,
wypieki, „rzucanie okiem”)
• Korepetycje
• Zatrudnianie cudzoziemek w domu
• Usługi turystyczne: noclegi i wyżywienie
• Targowiska
• Mała gastronomia w rejonach turystycznych
• Drobna działalność handlowa w sieci internetowej
• Usługi medyczne
• Sprzedaż miodu, drewna opałowego, jajek
10
Obszary niezbadane pracy nierejestrowanej
(trudności metodologiczne i etyczne badania)
• Tzw. alternatywne szacunki (ilość pieniądza w
obiegu, zużycie prądu elektrycznego, proporcja
firm stroniących od kas fiskalnych)
• Jak badać zjawisko penalizowane prawem
11
Praca nierejestrowana polskich
obywateli za granicą
• w 2005 - 23% pracujących na czarno
nielegalnie zatrudnionych obywateli
polskich pracujących za granicą, w 2006
- 12% (CBOS – deklaracje rodzin)
12
Praca nierejestrowana bardzo
trudna do zbadania
• Praca dla gangu
• Praca dla mafii
• Inne działania przestępcze: handel
kradzionymi ruchomościami, handel
ludźmi, hazard, gospodarka odpadami
13
Przyzwolenie na korzystanie z
pracy nierejestrowanej
• Wielu obywateli pracuje w tej formie
dorywczo lub sezonowo
• Pracują w tej formie bezrobotni,
szczególnie długoterminowi
• Trudny rynek pracy
• Korzystanie z pracy nierejestrowanej jako
ułatwienie życiowe
• Dziedzictwo socjalizmu
14
Egzystowanie rynku pracy nierejestrowanej
wytwarza specyficzne relacje społeczne między
pracownikiem i pracodawcą
Przykład 1: praca nierejestrowana w masarniach
rzemieślniczych w latach 80: położenie
pracodawcy i pracownika: obawy i szantaż
Przykład 2: budownictwo indywidualna obecnie:
nadużycie i nielojalność
Niepewność, obawy
15
Zasięg pracy na czarno - szacunki
• W pierwszej połowie lat 90. u.w. GUS - 2,5 % ogółu
zatrudnionych (360 tys. osó
• Wg Państwowej Inspekcji Pracy - 10%,
• wg CBOS – około 10%,
• wg Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową - 29,6%.
• Pod koniec lat 90. 2,4 ml osób, tj. 14% osób czynnych
zawodowo, w tym 150 tys. cudzoziemców (GUS)
• Straty budżetu państwa z tytułu niepłaconych podatków
oceniono w roku 1998 na sumę 13 md złotych, tj. 10 %
wpływów budżetowych (Narodowa Strategia, 2000)
• Najczęściej zatrudniani nieformalne bezrobotni, emeryci
i renciści, cudzoziemcy i studenci (opinie
przedsiębiorców w badaniu IBnGR)
16
Raporty Głównego Inspektora
Pracy z lat 2008- 2010
• branże szczególnie dotknięte
zatrudnieniem nierejestrowanym:
zakwaterowanie i usługi gastronomiczne,
transport i gospodarka magazynowa,
budownictwo, handel i naprawy.
• mniej: przetwórstwo przemysłowym i
pozostała działalności usługowa
(Sprawozdanie GIP 2010).
17
Praca niezarejestrowana w Polsce, Badania GUS,
1995, 1998, 2004, 2009
Rok
1994
1998 2004 2009
Udział 6,6% - 7,5% 9%
9,6% 4,9%
18
Stała czy dorywcza?
• Bardziej charakter dorywczy (15,3 - 42,7%
w zależności od województwa) lub
sezonowy (27,8 - 30,9%) niż stały (26,8%
- 56,9%)
• badania BAEL GUS: praca
nierejestrowana najczęściej pracą
dodatkową i nie stanowiącą
podstawowego źródła utrzymania (Praca
niezarejestrowana, 1985, 1998, ).
19
Strategie pracodawców
• Oczekiwanie korzyści ekonomicznych,
strategia konkurencji opartej na niskich
kosztach pracy
• Stopień łatwości ukrycia
• Swoista ochrona ze strony lokalnego PUP
• Łączenie pracy nierejestrowanej z pracą
oficjalną (pieniądze pod stołem, z ręki do
ręki)
20
Strategie pracowników
• Ujmowanie pracy niezarejestrowanej jako
dodatkowego zarobku
• Ujmowanie jako sytuacji przejściowej
• Racjonalizacja w paradygmacie „zbyt
dużych danin dla państwa”
21
Strategie bezrobotnych
• Im dłuższe pozostawanie na bezrobociu
bez zasiłku, tym bardziej prawdopodobna
praca na czarno
• Łączenie ubezpieczenia zdrowotnego dla
bezrobotnych i pracy niezarejestrowanej
• Łączenie ubezpieczenia KRUS i pracy
niezarejestrowanej
• Ujmowanie pracy niezarejestrowanej jako
formy zaradności
• Racjonalizacja mająca na celu osłabienie22
poczucia nieetyczności
Strategie Państwa Polskiego
• Ujmowanie jako wentyl bezpieczeństwa
wobec pewnych grup ) np. nauczyciele,
długotrwale bezrobotni, emeryci i renciści)
• Niskie kary, brak instytucji recydywy
• Ujmowanie jako części strategii
konkurencyjnej opartej na niskich kosztach
• Przyzwolenie na reaktywny styl działania
PIP
• Obawy przed oporem pracodawców
23
Rynek sektora prywatnego: jaki jest
każdy widzi?
24
Zatrudnieni wg sektorów własności
w tys.
Sektory własności
Sektor publiczny
w tym własność
państwowa
w tym własność
komunalna
Sektor prywatny
w tym własność
prywatna krajowa
w tym własność
spółdzielcza
w tym własność
zagraniczna
Ogółem zatrudnionych
1990
1996
8941,9
7 338,1
16280,0
2000
2009
5412,5
3864,5
3988,5
2216,3
3606,5
1649,4
1235,6
1593,7
1810,7
10074,9
4,2
11179,7
9979,8
10175,8
8612,9
613,1
442,6
286,1
337,7
602,0
1291,6
15487,4
15159,2
13782,3
25
Przeciętne wynagrodzenie miesięczne
brutto wg sektorów w złotych
Sektor
Publiczn
1995
2000
2009
874,30
2065,6
3101,74
759,41
1760,0
2846,72
y
Prywatn
y
26
Charakterystyka pracy w sektorze
prywatnym
• Małe i średnie firmy
• Prymat kontraktu indywidualnego nad
zbiorowym
• Stosunki pracy: twarzą w twarz
• Patriarchalny styl kierowania
• Familiaryzm
27