Jak można, a jak nie można zakazić się HIV?

11
1.
Jak można, a jak nie można zakazić się HIV?
Epidemia AIDS rozpoczęła się na świecie w roku 1981 serią zachorowań młodych, zdrowych dotąd mężczyzn na
zapalenie płuc spowodowane Pneumocystis carinii 1 (obecnie Pneumocystis jiroveci).
Pierwsze przypadki opisano w USA, jednakże niewiele później informacje o AIDS zaczęły napływać z wielu innych
krajów świata.
Krótko po pojawieniu się AIDS poznano drogi przenoszenia się nieznanego jeszcze wówczas, prawdopodobnie
zakaźnego czynnika. Po poznaniu wirusa HIV i po 25 latach trwania epidemii nic się w tym zakresie nie zmieniło, nie poznano
żadnych nowych dróg zakażenia.
Istnieją 3 drogi przenoszenia zakażenia HIV:
1. poprzez krew,
2. poprzez kontakty seksualne,
3. z zakażonej matki na jej dziecko.
W Polsce pierwszy przypadek zakażenia HIV rozpoznano w roku 1985, zaś pierwsze zachorowanie na AIDS w roku
1986r. W większości przypadków zakażenie HIV dotyczy ludzi młodych, będących między 20 a 29 rokiem życia, ale zdarzyć się
może w każdym wieku, także po 60 roku życia (sam wiek nie chroni przed zakażeniem).
Codziennie 2 osoby w Polsce dowiadują się o swoim zakażeniu HIV.
Zakażenie HIV do 31 stycznia 2007r. potwierdzono u 10 637 obywateli polskich 2 , z czego 5 388 (50,65%) to osoby,
które nabyły je w konsekwencji przyjmowania dożylnie środków odurzających.
Informacja ta sugeruje, iż HIV stanowi problem głównie osób przyjmujących dożylnie substancje odurzające.
Zapomina się przy tym (lub nie wie), że „narkomani” stanowią najlepiej przebadaną grupę osób w Polsce. Zdając sobie sprawę z
ryzyka, na które się wystawiają, sami zgłaszają się na badania, poddawani są testom podczas pobytów w oddziałach
detoksykacyjnych, a także gdy rozpoczynają leczenie w ośrodkach resocjalizacji (jak np. MONAR).
Natomiast w świadomości większości pozostałych osób pozostaje zwykle informacja, iż jeśli nie jest się
homoseksualistą i narkomanem właśnie, to nie ma ryzyka zakażenia HIV. W pamięci wielu osób utrwaliło się pojęcie „grup
ryzyka” i poczucie, że jeśli się nie należy do żadnej, to ryzyko nabycia zakażenia nie istnieje. Nie jest brany pod uwagę fakt, iż
może wystarczyć jedno „ryzykowne zachowanie”, by nabyć zakażenie HIV. W Polsce z roku na rok rośnie liczba osób zakażonych
w następstwie kontaktów heteroseksualnych.
Warto pamiętać o dwóch podstawowych prawdach:
1.
większość osób z tak zwanych „grup ryzyka” nie jest zakażonych HIV
W latach 1987 – 2001 testy w kierunku obecności przeciwciał anty-HIV wykonało ponad 80 000 osób przyjmujących
dożylnie środki odurzające, wyniki dodatnie uzyskało 5,5% badanych. W tym samym czasie testy wykonało ponad 8 000
homoseksualnych mężczyzn, wśród których odsetek zakażonych także był niewielki i wynosił 5,3% 3 .
2.
większość osób zakażonych żyje z HIV nie zdając sobie z tego sprawy
Z zakażeniem HIV można żyć średnio 10 - 12 lat bez żadnych objawów z nim związanych. Przy małym stopniu
znajomości dróg zakażenia wiele osób nie podejrzewa nawet, iż kontakty heteroseksualne stwarzać mogą ryzyko, co powoduje
późne rozpoznawanie zakażenia, czasem tak późne, że niemożliwe jest już jakiekolwiek leczenie.
1
Gottlieb MS, Schroff R, Schanker HM i wsp. Pneumocystis carinii pneumonia and mucosal candidiasis in previously healthy homosexual
men. Evidence of new acquired cellular immunodeficiency. N Engl J Med 1981;305:1425-31.
2
Wg danych Państwowego Zakładu Higieny w Warszawie (www.pzh.gov.pl)..
3
na podstawie sprawozdań publikowanych w latach 1987 - 2003 przez dr Wandę Szatę w Przeglądzie Epidemiologicznym.
krajowe centrum ds. AIDS
22
Nie można zakazić się HIV:
•
mieszkając pod jednym dachem z osobą zakażoną HIV,
•
poprzez używanie wspólnych talerzy, szklanek, sztućców,
•
korzystanie z tej samej łazienki (dobrze, by każdy lokator miał własną szczoteczkę do zębów i maszynkę do golenia 4 , ale to
nie jest już dzisiaj żadnym problemem), czy toalety,
•
nie można się zakazić HIV poprzez ślinę, łzy, mocz 5 , a także pot 6 ,
•
nie można nabyć zakażenia HIV w kinie, teatrze, na basenie.
•
komary nie przenoszą HIV, co wykazano w badaniach samych komarów i innych owadów ssących krew 7 , 8 , jak i w
badaniach epidemiologicznych, prowadzonych w rejonach o dużej częstości zakażeń HIV, ciepłych i wilgotnych, w których
komary występują przez cały rok 9 .
Rycina 1. Okładka książki pod tytułem „Moja babcia ma AIDS: historia Annishy”, napisanej przez zakażoną HIV kobietę
by pomóc zrozumieć dzieciom, że mieszkanie z osobą seropozytywną jest bezpieczne, że można się do niej przytulać, wykonywać
razem wszystkie domowe czynności, że można dalej przyjaźnić się z dziećmi zakażonymi HIV i bawić się z nimi. Książka była
rozdawana przez działaczy południowo-afrykańskiej organizacji pozarządowej „A positive force”, utworzonej przez autorkę
książki i jej męża, podczas XIII Światowej Konferencji AIDS w Durbanie, w roku 2000.
Ryzyko przeniesienia zakażenia HIV podczas uprawiania sportu jest niezwykle małe. W badaniach Browna i wsp.,
obserwujących 155 gier Narodowej Ligi Futbolowej USA wykazano, iż dochodziło w nich do średnio 3,7 kontuzji z pojawieniem
się krwi podczas 1 meczu u zawodników jednej drużyny, przy czym 88% obrażeń stanowiły zadrapania, pozostałą część –
skaleczenia. Potencjalne ryzyko zakażenia HIV w związku z kontuzjami na boisku dla każdego gracza oszacowano na 1 na 85
milionów kontaktów podczas gry 10 .
Znacznie łatwiejsze jest przeniesienie w takich sytuacjach zakażenia wirusem HBV, gdyż występuje on w większych
stężeniach we krwi i jest bardziej stabilny w środowisku, jednak w literaturze medycznej opisano tylko 1 przypadek przeniesienia
zakażenia tym wirusem wśród zawodników sumo w Japonii, a potencjalnym źródłem zakażenia był nie mający objawów
klinicznych zawodnik, w którego krwi obecny był zarówno antygen HBs, jak i HBe wirusa (obecność antygenu HBe wiąże się z
większą ilością krążącego we krwi wirusa, a w związku z tym – z większą zakaźnością).
4 w Australii opisano przypadek zakażenia HIV-1, który został ujawniony po oddaniu krwi w stacji krwiodawstwa przez 16-letnią dziewczynę, która
nie utrzymywała dotąd kontaktów seksualnych, nie dokonywała też innych ryzykownych zachowań. W badaniach rodziny okazało się, iż jej starsza,
18-letnia siostra jest zakażona HIV (nie wiedziała o tym wcześniej). Wykazano, iż obie siostry zakażone są rzadkim subtypem HIV (tak zwanym
subtypem rosyjskim – A), a prawdopodobną drogę przeniesienia zakażenia stanowiło wspólne używanie tej samej maszynki do golenia nóg.
Autorzy doniesienia podkreślają, iż jest to bardzo rzadki sposób przenoszenia zakażenia. (French MA, Herring BL, Kaldor JM i wsp. Intrafamiliar
transmission of HIV infection from individuals with unrecognized HIV-1 infection. AIDS 2003;17:1977-81.)
5
Lifson AR. Do alternate modes for transmission of human immunodeficiency virus exist? JAMA 1988;259:1353-6.
Wormser GP, Bittner S, Forster G i wsp. Absence of infectious human immunodeficiency virus type 1 in “natural’ eccrine sweat. J Infect
Dis 1992;165:155-8.
7
Piot P, Schoefield CJ. No evidence for arthropod transmission of AIDS. Parasitol Today 1986;2:294.
8
Goddard J. Why mosquito’s cannot transmit the AIDS virus. Infect Med 1997;14:3534.
9
Castro KG, Lieb S, Jaffe HW i wsp. Transmission of HIV in Belle Glade, Florida: lessons for other communities in the United States.
Science 1998;239:193-7.
10
Brown LS Jr, Drotman P, Chu A, Brown CL Jr, Knowlan D. Bleeding injuries in professional football: estimating the risk for HIV
transmission. Ann Intern Med 1995;122:271-4.
6
krajowe centrum ds. AIDS
33
W USA nie zgłoszono żadnego przypadku wirusowego zapalenia wątroby typu B związanego z uprawianiem sportu 11 .
W roku 1999 ukazały się zalecenia Komitetu Medycyny Sportowej i Sprawności Fizycznej Amerykańskiej Akademii
Pediatrii, mówiące, iż ze względu na niezwykle małe prawdopodobieństwo przeniesienia zakażenia na innych sportowcy zakażeni
HIV, HBV lub HCV powinni móc uprawiać każdy rodzaj sportu (może z wyjątkiem boksu i zapasów, ale boks nie jest też sportem
zalecanym dla młodzieży), a wiadomość o ich zakażeniach powinna być poufna 12 .
Wiedza o rzeczywiście istniejącym ryzyku zakażania HIV, sposobach zmniejszania tego ryzyka, a także o możliwościach
stosowania profilaktyki poekspozycyjnej potrzebna jest wszystkim. Niezbędne są informacje, kiedy jest ona wskazana, jakie leki
są zalecane, gdzie można je zdobyć, jak długo trzeba je przyjmować i jakie mogą powodować działania uboczne, aby zmniejszyć
ryzyko zakażenia HIV, jeśli się takie w życiu zdarzy.
Dorota Rogowska-Szadkowska
ostatnia aktualizacja: luty 2007r.
11
Mast EE, Goodman RA, Bond WW, Favero MS, Drotman DP. Transmission of blood-borne pathogens during sports: risk and prevention.
Ann Intern Med 1995;122:283-5.
12
American Academy of Pediatrics. Committee on Sports Medicine and Fitness. Human immunodeficiency virus and other blood-borne viral
pathogens in the athletic setting. Pediatrics 1999;104:1400-3.
krajowe centrum ds. AIDS