Nauki o człowieku
advertisement
NAUKI O CZŁOWIEKU Biologia kości Terminologia PODSTAWOWE INFORMACJE O KOŚCIACH • Kośd jest jedną z najmocniejszych substancji biologicznych • Szkielet jednak to mniej niż 20% masy ciała FUNKCJE KOŚCI Układ kostny jest strukturą żywą, zdolną do: • wzrostu • adaptacji • naprawy FUNKCJE KOŚCI Podstawowym elementem składowym układu kostnego jest tkanka kostna. FUNKCJE KOŚCI Układ kostny składa się ze: • • • • szkieletu chrząstek więzadeł tkanki łącznej (stabilizacja/łączenie) FUNKCJE KOŚCI Podpieranie • kościec stanowi wewnętrzną podporę organizmu Produkcja krwi • szpik kostny produkuje nową krew Ochrona • otacza delikatne organy Dźwignia • mięśnie poruszają kośdmi aby wywoład ruchy ciała Zapasy minerałów • sole wapnia – 98% • fosfor – 85% RODZAJE TKANKI KOSTNEJ • tkanka kostna gąbczasta • tkanka kostna zbita okostna kośd śródkostna STRUKTURA KOŚCI GĄBCZASTEJ beleczki kostne przestrzenie wypełnione szpikiem kostnym STRUKTURA KOŚCI GĄBCZASTEJ przecięte beleczki kostne żółty szpik kostny (tkanka tłuszczowa) STRUKTURA KOŚCI ZBITEJ • Szlif kostny ukazujący osteony osteon kanał Haversa STRUKTURA KOŚCI ZBITEJ • Szlif kostny ukazujący strukturę osteonu kanał Haversa blaszki międzysystemowe jamki kostne SKŁAD TKANKI KOSTNEJ • Kośd składa się z: – substancji mineralnych (hydroksyapatyt) do 50% – organicznych — białek (kolagen) KOLAGEN Kolagen jest odpowiedzialny za elastyczność i wytrzymałość. NIEORGANICZNE SKŁADNIKI KOŚCI: • 2 sole: fosfat wapnia i wodorotlenek wapnia • małe ilości magnezu, fluoru, sodu Minerały są odpowiedzialne za twardość i zdolność do wytrzymywania nacisku. ROZWÓJ KOŚCI • przed 8 tyg. życia płodowego szkielet płodu złożony jest z błon włóknistych i chrząstki szklistej • po 8 tyg. tkanka kostna zaczyna zastępowad błony włókniste i chrząstkę szklistą. Miejsce, od którego rozpoczyna się proces kostnienia nazywane jest punktem kostnienia WZROST KOŚCI NA DŁUGOŚD • Częśd chrząstki nasadowej znajdująca się bliżej nasady dzieli się, tworząc więcej tkanki chrzęstnej, natomiast częśd znajdująca się bliżej trzonu jest przekształcana w kośd. W ten sposób zwiększana jest długośd trzonu. chrząstka nasadowa WZROST KOŚCI NA DŁUGOŚD • Częśd chrząstki nasadowej znajdująca się bliżej nasady dzieli się, tworząc więcej tkanki chrzęstnej, natomiast częśd znajdująca się bliżej trzonu jest przekształcana w kośd. W ten sposób zwiększana jest długośd trzonu. nowe komórki chrząstki nasadowej skostniała chrząstka nasadowa WZROST KOŚCI NA DŁUGOŚD • w okolicy pokwitania intensywnośd wzrostu kości gwałtownie się zwiększa w wyniku połączonego wpływu hormonu wzrostu, hormony tarczycy i hormonów płciowych • powoduje to wzrost tempa tworzenia kości w stosunku do prędkości tworzenia nowej chrząstki w obrębie chrząstki nasadowej. W ten sposób dochodzi do zaniku chrząstki nasadowej. WZROST KOŚCI NA GRUBOŚD • za proces odpowiadają komórki kościotwórcze (osteoblasty) znajdujące się na przylegającej do kości warstwie okostnej i komórki kościogubne (osteoklasty) zlokalizowane na przylegającej do kości warstwie śródkostnej okostna kośd śródkostna WZROST KOŚCI NA GRUBOŚD • osteoblasty znajdujące się pod okostną odkładają kostną strukturę międzykomórkową na zewnętrznej powierzchni kości. powoduje to pogrubienie trzonu kości • w tym samym czasie osteoklasty znajdujące się wewnątrz trzonu (w śródkostnej - endosteum) niszczą kośd i powiększają jamę szpikową. nowe komórki kości zanik komórek kości WZROST KOŚCI NA GRUBOŚD • w rezultacie powiększa się średnica kości, mimo, że warstwa kości tworząca trzon pozostaje w zasadzie bez zmian CZĘŚCI SZKIELETU • Szkielet kranialny (czaszka) • Szkielet postkranialny (pozaczaszkowy) CZĘŚCI SZKIELETU • Szkielet osiowy • Szkielet kooczyn TYPY KOŚCI • kości długie powierzchnia stawowa TYPY KOŚCI • kości długie nasada przynasada jama szpikowa trzon jama szpikowa przynasada nasada powierzchnia stawowa TYPY KOŚCI • kości płaskie TYPY KOŚCI • kości płaskie tkanka gąbczasta śródkoście/diploë tkanka zbita tkanka zbita TYPY KOŚCI • kości krótkie (zaliczane czasem do kości długich) TYPY KOŚCI • kości różnokształtne PŁASZCZYZNY I OSIE CIAŁA • Osie ciała: – pionowe (w tym główna) – poprzeczne/poziome – strzałkowe • Płaszczyzny ciała: – strzałkowe (w tym pośrodkowa) – czołowe – poprzeczne/poziome PŁASZCZYZNY I OSIE CIAŁA strzałkowa (tu: pośrodkowa) oś poprzeczna /pozioma oś pionowa (tu: główna) poprzeczna /pozioma oś strzałkowa czołowa KIERUNKI CIAŁA przyśrodkowy boczny boczny grzbietowy dłoniowy górny bliższy dalszy bliższy dolny grzbietowy podeszwowy dalszy PŁASZCZYZNY ZĘBÓW PŁASZCZYZNY ZĘBÓW PŁASZCZYZNY ZĘBÓW językowa wargowa wargowa językowa
