Psychologia ogólna – wymagania egzaminacyjne
advertisement
Psychologia ogólna – wymagania egzaminacyjne 1. Koncepcje psychologiczne człowieka i ich konsekwencje dla pedagoga. Psychoanaliza – główne założenia koncepcji Freuda, pojęcia konfliktów i mechanizmów obronnych. Freud Sigmund (1856-1939), psychiatra wiedeński, który uzupełniając studia przed końcem XIX w. w Paryżu uformował doktrynę psychoanalizy. Z licznych jego prac najogólniejszą teorię zawierają: Vorlesungen zur Einfhrung in die Psychoanalyse i Über Psychoanalyse z 1910. Ważną dla psychoanalizy teorię marzeń sennych zawiera Die Traumdeutung, 1910 (O marzeniach sennych, 1923), dla psychologii życia codziennego Zur Psychopatologie des Alltagslebens, 1915 (Psychopatologia życia codziennego). Teorię kultury ze stanowiska psychoanalizy Freud rozwinął w: Totem und Tabu, 1913, a metafizyczne koncepcje psychoanalizy przedstawił w Das Ich und das Es, 1923. Myślą centralną psychoanalizy Freuda było, że psychiczność nie jest identyczna ze świadomością, że istnieje także życie psychicznie nieświadome. Ma ono w całości podłoże irracjonalne: pierwotnymi, bowiem elementami życia psychicznego są popędy, zwłaszcza seksualne, rozum zaś odgrywa tylko rolę służebną. Psychoanaliza Freuda stała się także pewną filozoficzną koncepcją kultury i człowieka, stąd też głęboko przeniknęła do niektórych poglądów filozoficznych i do twórczości literackiej. Freuda struktura osobowości - Zgodnie z teorią psychoanalizy Freuda podstawowymi składnikami struktury osobowości są: -"id" najstarszy ze składników, którego treść stanowi wszystko, co dziedziczone, wrodzone, ustalone konstytucyjnie (genetycznie), przede wszystkim popędy wynikające z budowy ciała, znajdujące swój pierwszy wyraz psychiczny, którego formy nie są nam znane. Ta najstarsza część aparatu psychicznego pozostaje najważniejsza przez całe życie. Od niego zaczęła się praca badawcza psychoanalizy. -" ego", koordynuje postrzeżenia zmysłowe z akcją mięśni. Pełni funkcje samoobronne na zewnątrz, przez rozpoznawanie bodźców, gromadzenie o nich doświadczenia (w pamięci), unikanie zbyt silnych bodźców (poprzez ucieczkę), uczy się zmieniać w celowy sposób świat zewnętrzny na swoją korzyść (aktywność). Kontroluje "id" poprzez uzyskiwanie władzy nad popędami. Stara się uzgodnić relacje 1 Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom. pomiędzy "id" i "superego". -" superego", owoc długotrwałego okresu dzieciństwa, dorastania i dojrzewania, w którym człowiek jest poddany kontroli i wpływom wychowawczym rodziców i społeczeństwa (odziedziczona przeszłość i kulturowa teraźniejszość z którymi muszą być uzgadniane działania). Działanie "ego" jest wtedy właściwe, gdy jednocześnie czyni ono zadość wymogom "id", "superego" i realności, gdy potrafi ze sobą pogodzić ich wymogi. Freuda teoria pomyłek - Pogląd Freuda, wg, którego omyłki życia codziennego, np. przejęzyczenia, zapominanie rzeczy, mylenie imion, są wynikiem nieświadomych pragnień i motywów, a nie działaniem przypadku. Freuda teoria snów - Pogląd, który wyjaśnia funkcję i treść marzeń sennych, poddający interpretacji symbolikę zawartą w snach. Zgodnie z tym poglądem marzenia senne pełnią funkcję samoobroną, rekompensującą, ostrzegawczą. Libido, pojęcie związane ze strukturą osobowości, wprowadzone przez Z. Freuda do psychoanalizy. Mianem libido Freud nazwał jeden z podstawowych popędów - eros, którego celem jest: 1) dążenie do stwarzania coraz to większych całości, tworzenie więzi,2) samozachowanie,3) dążenie do zachowania gatunku. Libido pojawia się u początków życia. Wraz z kształtowaniem się struktury osobowości, różnicującej się na: id, ego, superego, początkowo cała zawartość libido jest zgromadzona w ego. Ego też przez całe życie pozostaje wielkim rezerwuarem, z którego do poszczególnych obiektów są wysyłane lub wycofywane impulsy libido. Przeciwieństwem libido jest popęd destrukcyjny, nazwany przez Freuda "popędem śmierci". Edypa kompleks w psychoanalizie S. Freuda i C.G. Junga jeden z podstawowych kompleksów (obok kompleksu Elektry) związany z rozwojem libido. Jest to skierowanie przez kilkuletnich (3-6-letnich) chłopców pragnień seksualnych (najczęściej nieświadome) w stronę matki, co wywołuje poczucie winy i lęk przed karą, oraz postrzeganie ojca jako rywala. Prawidłowe rozwiązanie kompleksu Edypa ma decydować o późniejszym życiu emocjonalnym człowieka. 2 Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom. Kompleks Edypa opisał Freud, sięgając do mitologicznej historii syna króla Lajosa i Jokasty. Kompleks Edypa jest fazą w rozwoju psychoseksualnym. Behawioryzm – znaczenie otoczenia jako źródła bodźców i wzmocnień; inżynieria behawiorystyczna jako sposób kształtowania i modyfikowania zachowań; konsekwencje dla pedagoga. Behawioryzm, (angielskie behaviour – zachowanie się), kierunek w psychologii XX w., popularny szczególnie w USA. Polega na odrzuceniu pojęcia świadomości oraz introspekcji jako metody subiektywnej i na badaniu wyłącznie bodźców bądź ich układu (sytuacji) i reakcji fizjologicznych im odpowiadających, czyli na analizie obiektywnego zachowania się człowieka lub zwierzęcia. Zachowanie człowieka jest, zdaniem behawiorystów, zespołem reakcji ruchowych i zmian fizjologicznych bedących odpowiedzią organizmu na określone bodźce nie tylko w przypadku prostych odruchów, ale również dla bardziej złożonych problemów (rozwiązywanie zadań intelektualnych, konflikty motywacyjne, myślenie itp.). Zadaniem psychologii ma, więc być badanie związków między bodźcami i reakcjami (formuła S-R, czyli stimulus-reaction) oraz wywieranie wpływu na zachowanie się ludzi. B. zakładał, że zachowanie się, rozwój i osobowość człowieka są efektem zewnętrznych bodźców działających na jednostkę. Zmiany zachowania się człowieka stanowią wynik uczenia się nowych reakcji (nie mają znaczenia instynkty ani cechy wrodzone, dlatego b. nazywano teorią uczenia się). Założenia kierunku zaczęły z czasem spotykać się z krytyką także jego zwolenników, co doprowadziło do powstania odłamów b., zw. ogólnie neobehawioryzmem. Głównymi przedstawicielami tego kierunku byli: J.B. Watson (prekursor), który 1913 przedstawił własną koncepcję psychologii, odrzucającą analizowanie świadomości i introspekcję, jako metodę subiektywną i nienaukową, natomiast przyjmującą, że każde zachowanie się człowieka jest wyłącznie wynikiem reakcji na bodziec. B.F. Skinner który zradykalizował założenia teorii b., ale zajął się gł. dziedzinami praktycznymi psychologii, zwł. nauczaniem programowanym i terapią behawioralną (behawioryzm radykalny i operacjonistyczny), E. Tolmantwórca b. celowościowego (teleologicznego), który wprowadził nowy schemat: S-O-R (stimulus-organismreaction), E.L. Thorndike (behawioryzm umiarkowany), C.L. Hull (neobehawioryzm). Behawioryzm spowodował zmiany w metodologii psychologii jako nauki, poszerzył zakres jej zainteresowań i problematykę badawczą, a także wpłynął na nauki społ. (b. społ., reprezentowany m.in. przez G.H. Meada). 3 Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom. Psychologia poznawcza – rola przetwarzania informacji, pojęcie struktur poznawczych i ich znaczenie. 2. Uczenie się i pamięć. Pojęcie i główne rodzaje uczenia się (warunkowanie, uczenie się sensomotoryczne, werbalne i przez rozwiązywanie problemów) i ich znaczenie w życiu i rozwoju człowieka. Uczenie się, proces zdobywania i gromadzenia doświadczeń, w wyniku, czego powstają nowe formy zachowania się i działania lub następuje modyfikacja zachowań i działań wcześniej nabytych. Wskutek uczenia się opanowany zostaje cały system wiadomości, umiejętności, nawyków, przyzwyczajeń, przekonań. Terminu uczenie się używa się zarówno w znaczeniu wąskim - dla określenia świadomego i zamierzonego zdobywania wiadomości i umiejętności, jak i w znaczeniu szerokim - dla określenia zarówno uczenia się zamierzonego, jak i niezamierzonego (mimowolnego). Istnieje wiele teorii wyjaśniających zjawisko uczenia się. Współcześnie wyodrębnia się dwie ich grupy: 1) teorie koneksjonistyczne, przyjmujące, że podstawą uczenia się są różnego typu połączenia między bodźcami i reakcjami (np. teorie I.P. Pawłowa, B.F. Skinnera, L. Thorndike'a), 2) teorie poznawcze, wyjaśniające uczenie się jako zmianę schematów poznawczych (np. teorie K. Lewina, E.Ch. Tolmana). We współczesnej psychologii amerykańskiej procesy uczenia się uznawane są za główną dziedzinę badań psychologicznych. W zależności od przyjętych kryteriów rozróżnia się wiele rodzajów i form uczenia się. W związku z rodzajem motywacji i nastawienia wyodrębnia się: 1) uczenie się umyślne, ukierunkowane na zdobycie wiedzy, umiejętności, sprawności itp., 2) uczenie się mimowolne (uboczne), nie zamierzone. Zależnie od przyjętych sposobów i technik wyróżnia się: 1) uczenie się pamięciowe (mechaniczne) metodą biernego powtarzania, 2) uczenie się przez zrozumienie (wgląd), wniknięcie w istotę zagadnienia, sens 4 Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom. opanowywanego materiału, 3) uczenie się sensoryczne (spostrzeżeniowe, percepcyjne), polegające na wytwarzaniu się odruchów warunkowych pod wpływem wzmacniania określonych doświadczeń, 4) uczenie się metodą prób i błędów (porażek i sukcesów), występujące najczęściej u dzieci i zwierząt oraz w sytuacjach, gdy brak jest wskazówek, jak rozwiązać zadanie przejawia się w szukaniu, próbowaniu i eliminowaniu czynności zbędnych, ćwiczeniu się w czynnościach skutecznych, prowadzących do celu, 5) uczenie się przez naśladownictwo, czyli intencjonalne wykonywanie przez osobę uczącą się czynności, które przedtem wykonywał ktoś inny, 6) uczenie się przez działanie, tzn. wykorzystywanie opanowanej wiedzy do rozwiązywania zadań praktycznych, 7) uczenie się przez przeżywanie, co oznacza kształtowanie stosunku do określonych wartości moralnych, społecznych, estetycznych i innych. Efekty uczenia się zależą od właściwości psychofizycznych ucznia, przede wszystkim od zdolności zapamiętywania oraz od koncentracji i trwałości uwagi. Od sytuacji uczenia się (struktura i rodzaj przyswajanych treści, lokal i jego urządzenie, stan organizmu uczącego się itp.). Warunkowanie, mechanizm powstawania odruchów warunkowych przez stosowanie bodźca warunkowego w połączeniu z bodźcem bezwarunkowym, zarówno w warunkach doświadczalnych, jak i w naturalnych sytuacjach życiowych. Wyróżnia się dwa podstawowe typy warunkowania: 1) klasyczne, polegające na wytworzeniu reakcji specyficznej, która powstaje wskutek działania bodźca obojętnego biologicznie dzięki wielokrotnemu łączeniu go z bodźcem nieobojętnym biologicznie, zwanym bodźcem bezwarunkowym. Takie właśnie warunkowanie zbadane zostało eksperymentalnie po raz pierwszy przez I.P. Pawłowa. W doświadczeniach Pawłowa bodziec warunkowy (np. światło, dźwięk) stosowano wraz z pokarmem (bodziec bezwarunkowy). Szereg powtórzeń tej sytuacji powodowało, że osobnik reagował wydzielaniem śliny również w sytuacji działania wyłącznie bodźca warunkowego, 2) instrumentalne, polegające na wzmacnianiu bodźcem biologicznie nieobojętnym tej reakcji, którą pragnie się utrwalić. Najpierw wywołuje się reakcję, a następnie wzmacnia ją przez nagradzanie (ćwiczenie za pomocą nagród). Reakcje niepożądane są karane (ćwiczenie za pomocą kar) lub pozbawiane nagrody (ćwiczenie za pomocą pozbawienia nagrody). 5 Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom. Sensomotoryczny (łc. sensus ‘zmysł’ + motoryczny – niem. motorisch) psychol. Zmysłowo - ruchowy Werbalny: 1. słowny, odnoszący się do słów. 2. językozn. czasownikowy, odnoszący się do czasownika, pochodzący od niego; werbalizować ujmować w słowa, wyrażać coś za pomocą słów. Pamięć jako proces przetwarzania informacji, rodzaje pamięci (pamięć ultrakrótkotrwała, krótkotrwała i długotrwała). Pamięć jeden z podstawowych procesów psychicznych, dzięki któremu osobnik gromadzi informacje i zdobywa doświadczenie, co wpływa na jego aktualne zachowania. Do podstawowych funkcji pamięci należą: zapamiętywanie, przechowywanie i odpamiętywanie (przypominanie). Zapamiętywanie polega na wytworzeniu w wyższych ośrodkach nerwowych śladu pamięciowego i kojarzeniu nowych informacji z wytworzonymi wcześniej śladami pamięciowymi. Przechowywanie to utrzymywanie się w układzie nerwowym zapamiętanego materiału. Odpamiętywanie polega na aktywizowaniu śladów pamięciowych i przybierać może formę przypomnienia, rozpoznania lub reprodukcji. Ze względu na czas pamiętania, wyróżnia się: 1) pamięć bezpośrednią (krótkotrwałą) - pamiętanie bodźców bezpośrednio po ich zadziałaniu. 2) Pamięć długotrwałą pamiętanie bodźców, przedmiotów, czynności przez długi a czasem nieograniczony okres czasu. W zależności od sposobu zapamiętywania wyróżnia się: 1) pamięć logiczną zapamiętywanie materiału w formie myślowych struktur uwzględniających związki zachodzące między jego elementami; 2) pamięć mechaniczną polegającą na wiernym zapamiętaniu a następnie odtworzeniu danego materiału bez wnikania w jego sens. U różnych osobników występować może zdolność do łatwego zapamiętywania określonego rodzaju bodźców i mamy wówczas do czynienia z różnymi typami pamięci. Najczęściej wyróżnia się typy: wzrokowy, słuchowy i ruchowy. Cechy pamięci różniące osobników to: 1) trwałość - wiąże się z przechowywaniem zapamiętanego materiału i mierzona jest czasem, w którym się przechowuje; 2) szybkość - mierzona jest czasem lub liczbą powtórzeń potrzebnych do przyswojenia sobie materiału; 3) wierność (dokładność) - mierzona zgodnością odpamiętanego 6 Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom. materiału z wcześniej zapamiętanym; 4) gotowość - łatwość przypominania sobie materiału wyrażana czasem potrzebnym danej jednostce na przypomnienie; 5) pojemność (zakres) określa ilość i różnorodność materiału, który może być zapamiętany. Pamięć związana jest ze zjawiskiem zapominania polegającym na niemożności odpamiętania danego materiału. Zaburzenia pamięci spowodowane są najczęściej uszkodzeniami ośrodkowego układu nerwowego, chorobami (np. psychozą depresyjną) lub zaburzeniami psychicznymi i dotyczyć mogą zarówno zapamiętywania, przechowywania jak i przypominania. Do najbardziej znanych zaburzeń należą amnezja, déjá vu. 3. Procesy regulacyjne zachowań ludzkich: Procesy percepcyjne Wrażenia i spostrzeżenia jako procesy poznawcze odzwierciedlające rzeczywistość zmysłową – aktywny charakter percepcji, rola cech sensorycznych, tła, uprzedniego doświadczenia, emocji, motywacji, postaw. Wrażenia, wrażenia zmysłowe Odzwierciedlenie określonej własności przedmiotu (jednorodnego bodźca), działającego na dany receptor. Wrażenie jest elementarnym składnikiem procesu poznawczego, najprostszą i podstawową informacją dotyczącą np.: kształtu, wielkości, barwy, dźwięku, zapachu. W zależności od zmysłu dzieli się wrażenia na: wzrokowe, słuchowe, smakowe, węchowe, dotykowe i ruchowe. Przy opisie wrażeń bierze się ponadto pod uwagę: jakość (właściwości różniące wrażenia tego samego typu, odbierane tym samym zmysłem, np. odróżnianie barwy zielonej od czerwonej), intensywność (odzwierciedlanie ilości energii bodźca), trwanie (odzwierciedlanie czasu trwania bodźca). Psychologia Spostrzeganie, spostrzeżenie, percepcja, proces poznawczy polegający na całościowym odzwierciedleniu rzeczy i zjawisk oddziaływujących w danej chwili na narządy zmysłowe jednostki. Spostrzeganie zachodzi dzięki współdziałaniu poszczególnych analizatorów, w wyniku zdobytego doświadczenia i w powiązaniu z innymi procesami poznawczymi. 7 Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom. Procesy intelektualne Rola wyobraźni w poznawaniu rzeczywistości; wyobraźnia twórcza i odtwórcza. Wyobraźnia psychiczna zdolność tworzenia obrazów (tzw. wyobrażeń) ludzi, zwierząt, przedmiotów, krain, zjawisk itp., istniejących, ale nieobecnych w danej chwili, lub nie istniejących (wymyślonych). Działanie wyobraźni polega w znacznym stopniu na twórczym przekształcaniu uprzednich doświadczeń. Aktywizuje się ona samoistnie pod wpływem różnych bodźców (np. słów, dźwięków, zapachów, spostrzeżeń) lub w wyniku świadomego aktu woli. Odgrywa znaczącą rolę w kształceniu i w procesach twórczych. Wyobrażenia, powstające w wyobraźni przedstawienia ludzi, zwierząt, przedmiotów, zjawisk, krain itp., niebędących w danym momencie obiektem postrzegania i bądź to znanych danemu podmiotowi z doświadczenia (wyobrażenia odtwórcze), bądź nieznanych mu bezpośrednio lub przezeń wymyślonych (wyobrażenia wytwórcze). Wyobrażenia nie są tak dokładne, jak spostrzeżenia - cechuje je m.in. mniejsza wyrazistość, nietrwałość, fragmentaryczność, a często przewaga cech typowych, rodzajowych czy gatunkowych nad indywidualnymi. Myślenie – jego istota i rola, struktura (rodzaje materiału, operacje intelektualne, reguły myślenia); rodzaje myślenia Myślenie, w szerokim znaczeniu myślenie to wszelki przebieg świadomych procesów psychicznych. W węższym znaczeniu myślenie rozumiane jest jako aktywny proces poznawczy. Myślenie jest ściśle związane z całokształtem procesów psychicznych człowieka, a szczególnie z mową. Fizjologicznie podstawą myślenia jest złożona analityczno-syntetyczna działalność kory mózgowej. Rozróżnia się postaci myślenia np.: teoretyczne (głównie formy myślenia abstrakcyjnego), praktyczne (połączone głównie z praktyczną działalnością), formy myślenia konkretnego (obrazowo-ruchowego), myślenie bierne - reproduktywne i myślenie samodzielne - produktywne. 8 Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom. Procesy emocjonalne Emocje jako odzwierciedlenie stosunku jednostki do rzeczywistości – ich funkcja (wykrywania wartości i mobilizowania energii); cechy emocji, ich źródła. Emocje, silne wzruszenie, podniecenie, przeżycie - związane z tym, że człowiek jest systemem reagującym na siebie i na swoje stosunki z otoczeniem. Mają swój znak (+) - rozkosz, przyjemność, zadowolenie lub (-) - cierpienie, przykrość, niezadowolenie. Wywoływane są przez różne czynniki, a reakcje emocjonalne są różnorodne: jedne wywołują tendencje do reagowania w określonym kierunku (np. ciekawość − podejmowanie czynności badawczych; strach -ucieczka lub znieruchomienie; gniew atak), inne emocje wyrażają się reakcjami ekspresyjnymi, takimi jak radość, żal, przykrość. Emocje są wywoływane przez: 1) bodźce pierwotne tj. te, które pochodzą od narządów zmysłowych lub wewnętrznych i związane są z zaspokajaniem potrzeb i z procesami patologicznymi mogą one wywoływać niespecyficzny stan ogólny przyjemny lub przykry (np. samopoczucie). 2) bodźce wtórne tj. te, które nabywane są przez doświadczenie, a związane są z bodźcami pierwotnymi (bezwarunkowymi). 3) bodźce kinestatyczne tj. te, które związane są z własnymi czynnościami (np. nadmierna aktywność, długotrwała bezczynność). Przebiegają w formie bardzo zróżnicowanego procesu, z czym wiążą się różne reakcje emocjonalne. 1) wzrost napięcia mięśniowego, 2) intensyfikację procesów umysłowych, 3) pobudzenie układu autonomicznego, a z kolei parasympatycznego - co prowadzi do zmiany czynności narządów wewnętrznych. Zachowanie zgodnie z rozwijającą się emocją (zbliżenie, oddalenie) mogą nie dochodzić do skutku, jeśli powstały jakieś procesy hamujące. Emocje trwają dłużej także po przerwaniu kontaktu. Siła emocji jest tym większa, im większe przeszkody wewnętrzne muszą być pokonane (np. zasady, normy, kary), aby powstrzymać od wystąpienia reakcji emocjonalnych. W procesie leczenia zarówno dostrzeganie, jak i rozpoznawanie i 9 Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom. właściwe reagowanie na przejawy emocji przeżywanych przez pacjenta odgrywają bardzo dużą rolę. Procesy motywacyjne Motywacja jako proces regulacyjny – cechy motywacji i jej rola, czynniki wpływające na atrakcyjność celu i przekonanie o możliwości jego osiągnięcia; pojęcie i rodzaje potrzeb. Motywacja, układ motywów ludzkiego postępowania - przedmiot badań wielu nauk (psychologii, socjologii, nauki o moralności i ogólnie biorąc nauk zajmujących się interpretacją ludzkich zachowań). Odróżnia się trwałą strukturą motywacyjną, która nadaje ogólny kierunek ludzkiemu postępowaniu, od aktualnej motywacji, wywołującej określone zachowanie w danym kontekście sytuacyjnym. Motywacja rozumiana jest jako wewnętrzny mechanizm, który uruchamia i organizuje ludzkie zachowanie oraz kieruje na osiągnięcie celu. Rodzaje motywacji są klasyfikowane wg potrzeb i pragnień ludzkich. Regulacyjna funkcja emocji i motywów (ich wpływ na kierunek, energię i sprawność działania oraz na procesy poznawcze). 4. Różnice indywidualne Zdolności – inteligencja i zdolności specjalne; teorie inteligencji; rola czynników wrodzonych i wpływów środowiska w determinowaniu zdolności; diagnoza inteligencji; inteligencja wybitna i upośledzenie umysłowe. Zdolności, w psychologii układ warunków wewnętrznych danej jednostki, umożliwiający wykonywanie określonych czynności oraz decydujący o poziomie i jakości osiągnięć w realizowanej przez jednostkę działalności. Wyróżnia się zdolności ogólne, do których zalicza się: inteligencję, spostrzegawczość, sprawność myślenia, pamięć, zręczność, wyuczalność, oraz zdolności specjalne, takie jak: matematyczne, muzyczne, plastyczne, techniczne, sportowe itp. Rozwój zdolności zależy zarówno od wrodzonych (organicznych) właściwości układu 10 Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom. nerwowego, jak również od wpływu środowiska społecznego, od wychowania i wykształcenia, a także od własnej aktywności jednostki, jej motywacji, zainteresowań i postaw. Inteligencja (z łacińskiego intelligentia – pojętność), w psychologii – zespół zdolności umysłowych umożliwiających jednostce korzystanie z nabytej wiedzy przy rozwiązywaniu nowych problemów i racjonalnym zachowaniu w różnych sytuacjach życiowych. Wyróżnia się trzy podstawowe formy inteligencji: praktyczną – umiejętność rozwiązywania konkretnych zagadnień; abstrakcyjną – zdolność operowania symbolami i pojęciami; społeczną – umiejętność zachowania się w grupie. Inteligencję mierzy się tzw. ilorazem inteligencji, który oznacza się skrótem IQ (z angielskeigo – Intelligence Quotient). Iloraz inteligencji badany jest za pomocą specjalnie opracowanych testów. Temperament i jego rola w determinowaniu zachowania – typologie a teorie opisowe; regulacyjna teoria Strelaua; podstawowe cechy temperamentu (reaktywność i aktywność; parametry czasowe zachowań); wpływ temperamentu na działanie. Temperament (z łaciny temperamentum – umiar), zespół pewnych, względnie stałych cech osobowości, charakterystycznych dla danej jednostki, przejawiających się w jej zachowaniu, procesach psychicznych zwłaszcza zaś emocjonalnych. Cechy te to m.in.: impulsywność, towarzyskość, aktywność, wytrwałość, ruchliwość. W znaczeniu potocznym temperament określa się jako usposobienie człowieka np. charakteryzuje się go jako żywego, krewkiego, łagodnego, czasami się też mówi, że ktoś ma np. temperament muzyczny, artystyczny. Najwcześniejszego i najbardziej znanego podziału temperamentu dokonał Hipokrates (V w. p.n.e.), wyróżnił on 4 jego typy: 1) sangwinik – człowiek o żywym i zmiennym usposobieniu, 2) melancholik – mało uczuciowy i mało aktywny, 3) choleryk – pobudliwy i mało wytrwały w działaniu, 4) flegmatyk – mało pobudliwy, lecz wytrwały i konsekwentny w działaniu. Popularność tej typologii przetrwała do dziś, choć jej interpretacja uległa w ciągu wieków zmianom. 11 Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom. Strelau Jan (1931-) polski psycholog. Od 1976 profesor Uniwersytetu Warszawskiego, od 1984 kierownik katedry psychologii różnic indywidualnych tamże. Od 1986 członek Polskiej Akademii Nauk. Współzałożyciel i przewodniczący (1984-1988) European Association of Personality Psychology. Od 1989 członek Europejskiej Akademii Nauk, od 1992 członek zarządu International Union of Psychological Science. 1993-1995 Przewodniczący International Society for Study of Individual Differences. Zajmuje się badaniem osobowości, głównie temperamentu i jego wpływu na zachowanie człowieka. Główne prace: Temperament i typ układu nerwowego (1969), Temperament, osobowość, działanie (1985), O inteligencji człowieka (1987), Badania nad temperamentem. Teoria, diagnoza, zastosowanie (1991). 5. Osobowość jako nadrzędny system regulacji i integracji działań Ogólna charakterystyka różnych grup teorii osobowości; teoria Reykowskiego; mechanizmy emocjonalno – popędowe a mechanizmy poznawcze; regulacyjna rola struktury „ja”. Osobowość 1) zbiór względnie stałych, charakterystycznych dla danej jednostki cech i właściwości, które wyznaczają jej zachowania i pozwalają odróżnić ją od innych; 2) zespół warunków wewnętrznych wpływających na sposób, w jaki człowiek przystosowuje się do otoczenia; 3) zespół psychologicznych mechanizmów: np. tożsamość, mentalność, potrzeby, postawy, inteligencja, uznawane wartości, które powodują, że człowiek jest zdolny do kierowania własnym życiem, a jego zachowania są zorganizowane i względnie stałe. Najnowsze ujęcia dotyczące osobowości akcentują, że wprawdzie cechy biofizyczne człowieka i zewnętrzne oddziaływanie są podstawą osobowości, ale jej nie determinują. Natomiast decydujący wpływ na kształtowanie się osobowości ma aktywność samej jednostki. 12 Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
