Wstęp do psychologii Wykład inauguracyjny za

WPROWADZENIE DO
PSYCHOLOGII
(zastępstwo 5.10.2015)
dr Mateusz Hohol
CO BADA PSYCHOLOGIA?
•
Nauka o duszy?
•
Nauka o umyśle?
•
Nauka o myśleniu?
•
Nauka o zachowaniu?
•
Nauka o przejawach działania mózgu?
W STAROŻYTNOŚCI…
Platon (dualizm):
• dualizm: umysł jest czymś innym niż ciało, jest
bliski światu idei
• Hipokrates (materializm)
• wyróżnił czter y typy psychologiczne:
sangwiniczny, flegmatyczny, choler yczny,
melancholiczny
• kolejne typy powodowane są przewagą w
organizmie jednego z fluidów: krwi, flegmy,
żółci żółtej, żółci szarej; rażąca dysproporcja
między poziomem fluidów skutkuje chorobą
psychiczną
•
PROBLEM
UMYSŁ-CIAŁO
„Jak to możliwe, żeby w
świecie, składającym się w
całości z cząstek materialnych i
pól siły, istniały systemy
świadome?” Searle, 1999
•
misterianizm
•
pseudoproblem
•
problem do rozwiązania
KARTEZJUSZ
•
Tło intelektualne: filozofia
mechanistyczna
•
Zwierzęta są automatami,
posiadającymi tylko rozciągłość
•
Człowiek jest złożeniem
dwóch substancji:
•
res extensa (rzecz rozciągła)
•
res cogitans (rzecz myśląca)
Jak umysł łączy się z ciałem?
•
Nicolas Malebranche:
•
•
koordynacja ciała i umysłu możliwa jest
dzięki interwencji Boga
(okazjonalizm)
Baruch Spinoza:
•
istnieje tylko jedna
substancja (Bóg) a umysł i
ciało są dwoma
przejawami (własnościami)
tej substancji)
QUALIA
•
Qualia (l. poj. = quale),
inaczej „jakości
doznaniowe” to świadomie
przeżywane przez podmiot
stany mentalne związane z bodźcami zmysłowymi
Frank Jackson: czy qualia można zredukować do ciała
(mózgu)?
1. wyobraźmy sobie kognitywistkę Mary – zawodowo
zajmuje się ona kolorami i ich percepcją z punktu
widzenia neuroscience.
2. od urodzenia Mary przebywa w pomieszczeniu, gdzie
wszystko (a także jej ciało) pomalowane jest na czarno,
biało i w odcieniach szarości.
3. Mary zdobyła całą znaną nam wiedzę o kolorze
czerwonym: zna odpowiadającą czerwieni długość fali
elektromagnetycznej, wie jakie komórki są na nią
wrażliwe, jaka jest reakcja układu nerwowego na falę itd.
4. Mary nie doświadczyła jednak nigdy czerwieni, nie wie
jakie qualia pojawiają się w świadomości, gdy widzi się
coś czerwonego.
5. po wielu latach izolacji w czarno-białym pokoju Mary
zostaje wypuszczona – czy widząc coś, co większość
ludzi uznaje za czerwone, Mary uzyska nową wiedzę?
6. Wniosek Franka Jacksona: TAK, dopiero wtedy Mary
dowie się co znaczy odczuwać czerwień, a zatem
wiedza o qualiach jest nieredukowalna do wiedzy o
stanach układu nerwowego i świecie fizycznym
PSYCHOLOGIA
EKSPERYMENTALNA: PIONIERZY
Wundt
Ebbinghaus
Fechner
METODA NAUKOWA
(1) problem badawczy
(2) hipoteza
(4) analiza danych
(3) eksperyment
(5) wniosek: potwierzenie lub obalenie hipotezy
BEHAWIORYZM
•
Umysł redukuje się do zachowań
i dyspozycji do zachowań
•
Behawiorysta przedkłada zdania
z psychologii potocznej (folk
psychlogy) na zdania fizykalne
•
„x odczuwa ból” redukuje się
do „x krzyczy i wykonuje
konwulsyjne ruchy”
•
model „czarnej
skrzynki” (bodziec-reakcja)
FUNKCJONALIZM
•
Każdy bogaty system opisać można w dwóch nieredukowalnych do
siebie warstwach:
•
warstwa fizykalna (z czego jest zbudowany?)
•
warstwa funkcjonalna (co robi?)
•
Umysł nie jest tożsamy z neuronalnym podłożem, ale jest funkcją,
która realizowana jest w odpowiednim podłożu.
•
Stany mentalne realizowane mogą być przez różne heterologiczne
podłoża (mózg człowieka, mózgi kosmitów, krzemowe obwody
robotów…)
SZTUCZNA INTELIGENCJA
•
Umysł ma się do mózgu tak,
jak program (software) do
fizycznej strony komputera
(hardware)
•
Egalitaryzm umysłowy: stany
mentalne nie są tylko
domeną ludzi – mogą
posiadać je także roboty
UMYSŁ I MÓZG
rezonans magnetyczny
UMYSŁ I MÓZG
„Zjawiska umysłowe , wszelkie świadome i
nieświadome zjawiska psychiczne , doznania
wzrokowe czy słuchowe, doznania bólu, łaskotki,
swędzenie, myśli, z pewnością całość naszego życia
psychicznego, są efektem procesów zachodzących w
naszym mózgu”. J.R. Searle
MATERIALIZM
ELIMINACYJNY
•
S t a ny m e n t a l n e t o o b i e k t y
postulowane przez teorię (jak np.
elektrony) - sensownie jest
postulować tylko istnienie
użytecznych obiektów
•
Słownik psychologii potocznej (folk
psychology) powinien zostać
zastąpiony - i zostanie! słownikiem neuronaukowym
•
Umysł podzieli ten sam los co
p n e u m a s t o i k ó w, e s e n c j a
alhemików, flogiston i elan vital
UMYSŁ UCIELEŚNIONY
•
Umysł nie jest ani oderwany
od mózgu ani nie jest
mózgiem
•
Nasze umysły kształtowane są
dynamicznie przez
doświadczenia naszych ciał
•
„Kształt umysłu” zależny jest
od kształtu ciała i interakcji ze
środowiskiem w jakie
nieustannie wchodzi
SPOSTRZEGANIE EMOCJI:
MECHANIZMY OBWODOWE
•
Niedenthal et al (2001) badali wpływ naśladowania
bodźca przy użyciu własnych mięśni twarzy na
percepcję ekspresji mimicznej
•
Zadanie: określ kiedy twarz zmienia się z radosnej na
smutną i odwrotnie?
•
Badanym osobom (w przeciwieństwie do grupy
kontrolnej) blokowano możliwość naśladowania,
umieszczając między zębami a wargami pióro
•
Zablokowanie ekspresji mimicznej wydłużało czas
wykrycia zmiany ekspresji twarzy
SPOSTRZEGANIE EMOCJI:
MECHANIZMY OBWODOWE
•
Oberman, Winkielman & Ramachandran
(2007) wykorzystując elektromiografię
(EMG) badali 4 mimiczne ekspresje emocji:
radość, wstręt, strach, smutek)
•
Warunki: (1) pióro między zębami, (2)
żucie gumy, (3) pióro między wargami, (4)
warunek kontrolny (brak zadania)
•
I eksperyment: na podstawie zapisu EMG
stwierdzono, że (I) aktywuje mięśnie
ekspresji radości; (II) aktywuje sporadycznie
różne mięśnie; (III) nie wywiera wpływu
•
II eksperyment: (I) pogarsza rozpoznawanie
ekspresji radości, ale nie na wstrętu, strachu
i smutku
UCIELEŚNIENIE
W ŻYCIU SPOŁECZNYM
•
Zajonc et al (1987) wykazali,
że po 25 latach twarze
małżonków są do siebie
bardziej podobne niż na
początku związku
•
Prawdopodobnie wygląd
twarzy zmienia się dzięki
ciągłemu imitowaniu partnera/
partnerki (empatia, teoria
umysłu)
•
Zaobserwowano korelację
między jakością małżeństwa a
podobieństwem twarzy
JESZCZE RAZ:
CO BADA PSYCHOLOGIA?
•
Nauka o duszy?
•
Nauka o umyśle?
•
Nauka o myśleniu?
•
Nauka o zachowaniu?
•
Nauka o przejawach działania mózgu?
WWW.HOHOL.PL