Czy czwarta rewolucja przemysłowa radykalnie zmieni rolę i

advertisement
 Panel dyskusyjny
Czy czwarta rewolucja przemysłowa radykalnie zmieni rolę i
znaczenie organizacji pracodawców oraz związków
zawodowych?
•
•
•
Co powinni zrobić politycy, przedsiębiorcy i pracownicy, by wykorzystać szanse,
jakie stwarza trwająca rewolucja cyfrowa?
Jak przemysł 4.0 oraz gospodarka „na zamówienie” zrewolucjonizuje istniejący
system stosunków pracy?
Jak zmieniający się rynek pracy wpłynie na dialog społeczny na poziomie Unii
oraz państw członkowskich?
Czwarta rewolucja przemysłowa, a wraz z nią cyfryzacja, gospodarka dzielenia się i rozwój
w zakresie genetyki, sztucznej inteligencji, robotyki, nanotechnologii, druku 3D i
biotechnologii oraz nadciągające zmiany niosą ze sobą wielką obietnicę przyszłego
dobrobytu i nowych miejsc pracy, ale też wielkie wyzwania.1
Cyfryzacja to dynamicznie rozwijające się zjawisko, które pociąga za sobą zmiany w
łańcuchach wartości w przemyśle. Szybko przekształca charakter biznesu i gwałtownie
zmienia aktualne modele biznesowe. W zdigitalizowanym świecie firmy będą musiały
dostosować się do tego trendu, aby móc czerpać korzyści z cyfryzacji i rozwijać się na
zglobalizowanym rynku. Podnoszenie wydajności stanowi klucz do sukcesu przedsiębiorstwa
na globalnych rynkach.
Cyfryzacja pełni rolę siły napędowej i sprawczej innowacji. Przekłada się też na nowe
możliwości otwierające się przed całą gamą branż, nieograniczone do jednego tylko sektora.
Co więcej, powodzenie firmy nie zależy już od jej rozmiaru, ale od szybkości, z jaką reaguje
na zmieniający się świat i z jaką się do niego dostosowuje, oraz od jej gotowości do
wprowadzania innowacji.
Według raportu Światowego Forum Ekonomicznego pod tytułem „Przyszłość pracy –
zatrudnienie, umiejętności i strategia wobec kapitału ludzkiego w kontekście czwartej
rewolucji przemysłowej” cyfryzacja i postęp technologiczny niosą ze sobą istotne
konsekwencje dla rynku pracy. Wiele zawodów zostanie poddanych fundamentalnej
1
„The Future of Jobs – Employment, Skills and Workforce Strategy for the Fourth Industrial Revolution”, Światowe Forum
Ekonomiczne, styczeń 2016 r., s. 1, http://www.weforum.org/reports/the-future-of-jobs.
transformacji, powstaną też nieznane dotąd kategorie zawodów, a nowo powstałe miejsca
pracy mogą częściowo lub całkowicie wyprzeć inne. 2
Zmienią się też umiejętności wymagane w starych i nowych profesjach. Transformacji
ulegną sposób i miejsce wykonywania pracy, co z kolei pociągnie za sobą zmiany w
sposobie zarządzania i wyzwania natury regulacyjnej. Należy się spodziewać gwałtownego
tempa przemian, a przekształcenia modeli biznesowych wywrą niemal natychmiastowy
wpływ na zatrudnienie i zapotrzebowanie na nowe umiejętności zawodowe. Wszystko to
jednoznacznie wskazuje, jak wielką rolę odgrywać będą umiejętność proaktywnego
dostosowywania się do sytuacji przez korporacje, rządy, społeczeństwa i jednostki, a także
zdecydowany i wspólny wysiłek na rzecz adaptacji.3
Tym samym cyfryzacja gospodarki doprowadzi do powstania nowego, elastycznego świata
pracy. Systemy kształcenia, edukacja zawodowa i szkolenia związane z działalnością
zawodową będą musiały dostosować się do zmieniających się wymagań rynków pracy.
Również raport „Gospodarka i digitalizacja”4 podkreśla, że tempo, skuteczność oraz efekty
cyfryzacji zależą od regulacji oraz sposobów, w jaki społeczeństwa będą potrafiły załagodzić
jej skutki na rynku pracy w okresie przejściowym. Za podstawowe cele uznaje się
promowanie większej wydajności i zachęcanie do pracy równolegle z ograniczaniem
dotkliwych skutków zmienności dochodów gospodarstw domowych.
W komunikacie Komisji „Cyfryzacja europejskiego przemysłu. Pełne wykorzystanie możliwości
jednolitego rynku cyfrowego”5 odnajdujemy stwierdzenie, że „transformacja cyfrowa zmienia
rynek i charakter pracy pod względem strukturalnym. Istnieją obawy, że zmiany te mogą mieć
wpływ na warunki zatrudnienia i jego poziom oraz rozkład dochodów. Zmierzenie się z tymi
wyzwaniami wymaga wszechstronnego dialogu na temat społecznych aspektów cyfryzacji z
udziałem wszystkich zainteresowanych stron zaangażowanych we wszystkie aspekty pracy,
kształcenia i szkolenia”.
Jak napisano w „Raporcie o globalnych zagrożeniach 2016” Światowego Forum
Ekonomicznego6 dotyczącym skutków i szans, jakie niesie ze sobą cyfryzacja: „Według
jednego z szacunków kraje europejskie, które nie zareagują odpowiednio na rozwój
technologii, mogą stracić 600 miliardów euro wartości dodanej w ciągu następnej dekady, co
2 „The Future of Jobs – Employment, Skills and Workforce Strategy for the Fourth Industrial Revolution”, World Economic Forum,
styczeń 2016 r., s. 1, 6–8. http://www.weforum.org/reports/the-future-of-jobs.
3
4
5
6
„The Future of Jobs – Employment, Skills and Workforce Strategy for the Fourth Industrial Revolution”, World Economic Forum,
styczeń 2016 r., s. 1, 6–8. http://www.weforum.org/reports/the-future-of-jobs.
„The economy and digitalization”, Mårten Blix, http://www.martenblix.com/, s. 32
https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/news/communication-digitising-european-industry-reaping-full-benefits-digital-singlemarket
Światowe Forum Ekonomiczne: „The Global Risks Report 2016”, wydanie 11, styczeń 2016 r., http://www.weforum.org/reports/theglobal-risks-report-2016.
odpowiada około 10% europejskiej bazy przemysłowej. Przedsiębiorstwa, decydenci i
społeczeństwo obywatelskie muszą zatem wypracować odpowiednie ramy pozwalające im
zająć się istotnymi zagrożeniami związanymi z transformacją w kierunku bardziej
zdigitalizowanej gospodarki”.7
Według raportu Światowego Forum Ekonomicznego „Przyszłość pracy” badane firmy
najczęściej wskazywały na „zmieniające się środowisko pracy i elastyczne porozumienia
dotyczące pracy”8 jako na główne tendencje pośród technologicznych motorów zmian
(odpowiedzi takiej udzieliło 44% firm).9
Mówi się, że powodzenie państw w czasach rozwoju technologicznego w dużym stopniu
będzie zależało od instytucji państwowych. Struktury bardzo sztywne mogą mieć tendencję
do utrudniania postępu, jaki będzie możliwy dzięki cyfryzacji i niepotrzebnego
komplikowania procesu adaptacji. Rządy, które nie znajdą równowagi pomiędzy
przywództwem a współpracą z biznesem, również mogą wiele stracić. Skutkami będą
wyższe bezrobocie i spowolnienie wzrostu wydajności. Niektóre strategie mogłyby jednak
ułatwić dostosowanie się rynku pracy do zmian i pomóc czerpać korzyści płynące z
cyfryzacji. Są to:
• obniżenie opodatkowania pracy (wykonywanej przez ludzi),
• zmniejszenie niepewności regulacyjnej dotyczącej gospodarki dzielenia się, co
pozwoliłoby osiągnąć elastyczność konieczną do adaptacji i obniżyłoby ryzyko
zwiększonego bezrobocia strukturalnego,
• zwiększenie możliwości kształcenia ustawicznego,
• ograniczenie asymetrii zabezpieczenia społecznego pomiędzy pracą na etat a
pracą na zlecenie,
• ustalenie zasad regulacji gospodarki cyfrowej, które mogą zostać wykorzystane
do przyspieszenia reform w różnych sektorach.10
•
W przedstawionym na trójstronnym szczycie społecznym ds. wzrostu i zatrudnienia 16 marca
2016 r. wspólnym oświadczeniu na temat cyfryzacji europejscy partnerzy społeczni
(Europejska Konfederacja Związków Zawodowych, BusinessEurope, Europejskie Centrum
Przedsiębiorstw Publicznych i Europejskie Stowarzyszenie Rzemiosła oraz Małych i Średnich
Przedsiębiorstw) stwierdzają między innymi, że „trwająca rewolucja cyfrowa ma potencjał
tworzenia miejsc pracy. Niektóre istniejące dziś zawody i pola działalności będą ewoluować;
inne miejsca pracy znikną, a na ich miejsce pojawią się nowe. Europa ma do odegrania
7
8
Światowe Forum Ekonomiczne: „The Global Risks Report 2016”, wydanie 11, styczeń 2016 r., s. 18.
9
10
Definicja: Nowe technologie umożliwiają wprowadzanie innowacji w zakresie pracy, takich jak praca zdalna, przestrzenie do
coworkingu czy telekonferencje. Organizacje będą prawdopodobnie zatrudniać coraz mniejsze grupy pracowników etatowych
pełniących stałe, kluczowe funkcje. Będą ich wspierać osoby z innych krajów oraz zewnętrzni konsultanci i kontrahenci
realizujący konkretne projekty. „The Future of Jobs – Employment, Skills and Workforce Strategy for the Fourth Industrial
Revolution”, Światowe Forum Ekonomiczne, styczeń 2016 r., s. 6. http://www.weforum.org/reports/the-future-of-jobs, s. 6
„The Future of Jobs – Employment, Skills and Workforce Strategy for the Fourth Industrial Revolution”, Światowe Forum
Ekonomiczne, styczeń 2016 r., s. 7–8. , http://www.weforum.org/reports/the-future-of-jobs.
„The economy and digitalization”, Mårten Blix, http://www.martenblix.com/, s. 35
kluczową rolę w zagwarantowaniu, aby proces ten doprowadził do pozytywnych,
sprawiedliwych i trwałych rezultatów. Przyszłość pracy, zabezpieczenie społeczne,
opodatkowanie, stwarzanie równych szans i sprawiedliwa gospodarka cyfrowa wobec
wszystkich przedsiębiorstw, bez względu na ich wielkość i branżę, oraz wobec pracowników, a
także podnoszenie poziomu umiejętności cyfrowych – oto główne wyzwania, którym musimy
wspólnie stawić czoła.
To, czy cyfryzacja ostatecznie doprowadzi do zwiększenia zatrudnienia, będzie zależało od
skutecznego przystosowania się europejskich przedsiębiorstw do zmian technologicznych
oraz od stworzenia przez Unię korzystnych warunków politycznych i prawnych,
chroniących jednocześnie interesy firm i pracowników. (…). Władze publiczne i partnerzy
społeczni na różnych poziomach muszą razem ocenić, jak najlepiej przekształcić politykę
umiejętności, regulacje i instytucje rynku pracy, a także organizację pracy i procedury
informacyjne, konsultacyjne i partycypacyjne, aby transformacja cyfrowa przyniosła
maksimum korzyści wszystkim zainteresowanym. Większość działań trzeba będzie podjąć
na poziomie poszczególnych krajów, sektorów i miejsc pracy. Partnerzy społeczni na
każdym poziomie mogą przyczynić się do obrócenia cyfrowej rewolucji w sukces
wszystkich obywateli i przedsiębiorstw Unii, tym samym wzmacniając i utrwalając
europejski model społeczny. Jednak Unia Europejska powinna pełnić w tym procesie
kluczową rolę koordynatora”.11
Jak stwierdzono we wspólnej analizie zatrudnienia przedłożonej przez europejskich
partnerów społecznych, „dialog społeczny na wszystkich relewantnych poziomach jest
obecnie szczególnie ważny w celu wypracowania sprawiedliwych, odpowiedzialnych i
skutecznych rozwiązań, które przyczynią się do ożywienia koniunktury oraz rozwijania
spójności społecznej i partycypacyjnego charakteru gospodarki i społeczeństwa Unii
Europejskiej. Osiągnięcie takich efektów będzie wymagało od partnerów społecznych
zrozumienia wspólnych celów w zakresie tworzenia zrównoważonego wzrostu
gospodarczego, wartościowych miejsc pracy i spójności społecznej, ale też gotowości do
znajdowania rozwiązań prowadzących do osiągnięcia tychże wspólnych celów”.
Powyższe stwierdzenie w znacznym stopniu dotyczy też sytuacji, w której musimy
uprzedzać cyfryzację oraz przygotowywać i dostosowywać się do jej przebiegu, a także
wypracowywać takie podejście, które pomoże zaplanować długookresowe pozytywne
efekty i pozwoli Europie wykorzystać możliwości oferowane przez cyfryzację.
Jak najlepiej dostosować rynki pracy, stosunki pracy i organizację pracy, aby
zagwarantować sprawne funkcjonowanie, elastyczność i wydajność rynków i organizacji
pracy w cyfrowym i zglobalizowanym świecie?
11
Unijni partnerzy społeczni przyjęli wspólne oświadczenie w kwestii cyfryzacji podczas trójstronnego szczytu
społecznego 16 marca 2016 r.
https://www.businesseurope.eu/publications/tripartite-social-summit-16-march-2016-statement-european-social-partners.
I, co ważniejsze, jaką rolę w tym procesie odegrają partnerzy społeczni i dialog społeczny?
Jak zagwarantować, aby dialog społeczny przyczynił się do konkurencyjności i wzrostu w
Europie i wszystkich krajach członkowskich?
Download