Imielski_Zaburzenia psychiczne.indd

Książkę dedykuję mojemu Ojcu i Przyjacielowi
– psychologowi Jerzemu Imielskiemu
Redakcja i korekta: Magdalena Ziarkiewicz
Projekt okładki: Katarzyna Juras
Copyright © 2010 E\Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa
ISBN 978-83-7383-440-8
Wydawnictwo Naukowe Scholar Spółka z o.o.
ul. Krakowskie Przedmieście 62, 00-322 Warszawa
tel./fax (22) 826 59 21, (22) 828 95 63, (22) 828 93 91
dział handlowy: jak wyżej, w. 105, 108
e-mail: [email protected]; [email protected]
http://www.scholar.com.pl
Wydanie pierwsze
Skład i łamanie: WN Scholar (Jerzy Łazarski)
Druk i oprawa: Drukarnia Wydawnictw Naukowych w Łodzi
Spis treści
Podziękowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10
Od autora . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11
Znaczenie i sens pojęć używanych w książce . . . . . . . . . . .
17
Zamiast wprowadzenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
21
Rozdział I
„Panie doktorze, czy ja jestem normalny?
– problem nieprawidłowości psychologicznego
funkcjonowania u ludzi zdrowych psychicznie . . . . . . . . . .
Złudzenia zmysłowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Przejściowe stany osłabienia sprawności intelektualnej . . . . .
Drobne zaburzenia nastroju . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Objawy nerwicowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Objawy podobne do psychotycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
29
33
38
41
43
44
Rozdział II
Czy w całym tym bałaganie jest jakiś porządek?
Podstawowe prawa psychopatologii. . . . . . . . . . . . . . . . . . .
50
Rozdział III
Biologiczne podstawy świadomości i zachowania
– bardzo krótka powtórka z budowy i funkcjonowania
ludzkiego układu nerwowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Struktura i organizacja ludzkiego układu nerwowego. . . . . . .
Typ układu nerwowego a jakość codziennego funkcjonowania
człowieka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
66
66
73
6
Rozdział IV
Zaburzenia psychotyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Podstawowe objawy psychotyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Psychozy schizofreniczne i z kręgu schizofrenii . . . . . . . . . . .
Ostre zaburzenia psychotyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Paranoja (obłęd) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Stany psychotyczne w przebiegu zatrucia substancjami
psychoaktywnymi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Reakcje psychotyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Leczenie psychoz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział V
Zaburzenia afektywne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Jednobiegunowe zaburzenia nastroju . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dwubiegunowe zaburzenia nastroju . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zaburzenia schizoafektywne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Żałoba jako emocjonalna reakcja na psychologiczną
sytuację utraty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Sezonowe zaburzenie afektywne
(seasonal affective disorder – SAD) . . . . . . . . . . . . . . . . .
Leczenie zaburzeń afektywnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział VI
Nerwice i inne zaburzenia lękowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Natura i istota zjawiska lęku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Fizjologia reakcji lękowych. Reakcja mobilizacyjna
organizmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Poligraf i „wykrywanie kłamstwa” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Somatyzacja lęku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zjawisko generalizacji lęku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Lęk antycypacyjny (lęk przed lękiem). . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dwa oblicza lęku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Jak wpędzić psa w chorobę nerwową,
czyli „nerwica eksperymentalna” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Konflikt emocjonalny. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Osobowość a zaburzenia nerwicowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
77
79
87
101
101
104
104
104
112
114
119
120
120
122
124
128
129
131
134
135
136
136
137
137
138
140
7
Podstawowe cechy osoby nerwicowej. . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Jasne strony neurotyzmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Błędne koło . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Cztery podstawowe rodzaje nerwicy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Nerwica lękowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Jeszcze nerwica czy już psychoza?
Problem zaburzeń z pogranicza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Leczenie nerwic . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Fobie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Leczenie fobii. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Inne zaburzenia lękowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zaburzenia psychosomatyczne.
Problem chorób z przystosowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
141
163
165
168
179
179
180
181
185
186
187
Rozdział VII
Zaburzenia osobowości i zachowania . . . . . . . . . . . . . . . . .
Pojęcie osobowości. Czym właściwie jest osobowość? . . . . .
Kwestionariusze osobowości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Prywatne teorie osobowości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Pojęcie osobowości nieprawidłowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zaburzenia osobowości a inne jednostki diagnostyczne . . . . .
Cechy wspólne wszelkich zaburzeń osobowości. . . . . . . . . . .
Kliniczne postacie zaburzeń osobowości. . . . . . . . . . . . . . . . .
Leczenie zaburzeń osobowości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
191
192
195
196
198
202
203
206
236
Rozdział VIII
Uzależnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Natura uzależnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Uzależnienie psychiczne a uzależnienie fizyczne . . . . . . . . . .
Różnica pomiędzy nadużywaniem a uzależnieniem . . . . . . . .
Cechy substancji uzależniającej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Przebieg procesu uzależnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Objawy uzależnienia od substancji psychoaktywnych . . . . . .
Zespół abstynencyjny (zespół odstawienia). . . . . . . . . . . . . . .
Delirium (majaczenie) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zespół Otella . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
238
241
243
244
245
249
256
267
269
270
8
Głód narkotykowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Predyspozycje do uzależnień . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zjawisko współuzależnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Uzależnienie a reakcja rodziny i bliskich . . . . . . . . . . . . . . . .
Mity i nieporozumienia związane z uzależnieniami . . . . . . . .
Leczenie uzależnień . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Chemiczne pomoce w zdrowieniu z nałogów . . . . . . . . . . . . .
271
273
278
280
281
288
291
Rozdział IX
Zaburzenia o podłożu organicznym . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Istota i natura zaburzeń organicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Leczenie zaburzeń organicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
295
296
301
Rozdział X
Podstawowe zasady higieny psychicznej . . . . . . . . . . . . . . .
Kim jest osoba „dobrze przystosowana”? . . . . . . . . . . . . . . . .
Radzenie sobie ze stresem.
Mechanizmy obronne osobowości . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Elementy profilaktyki zaburzeń psychicznych
i emocjonalnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Psychoterapia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Psycholog a psychiatra. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
303
303
310
320
337
340
Rozdział XI
Psychologiczne badanie diagnostyczne . . . . . . . . . . . . . . . .
Psychologiczne metody diagnostyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
342
347
359
Rozdział XII
Podręczny słownik psychopatologii . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
360