Nazwa ośrodka: OTS “Wolna Przedsiębiorczość” Centrum Wspierania Biznesu w Świdnicy Tytuł pakietu: Narzędzia marketingu internetowego w rozwoju małej firmy Grupa: Internet Autor: Tomasz Bednarski Data opracowania: 20-08-2007 Marketing internetowy w swej istocie nie różni się od marketingu tradycyjnego. Podstawową różnicą jest fakt wykorzystywania narzędzi, które są typowe dla tego nowoczesnego medium komunikacyjnego. Co więcej nie można rozdzielać funkcji marketingu tradycyjnego od funkcji marketingu internetowego. Należy je rozumieć jako element spójnej całości obejmującej marketing firmy w sposób całościowy, z wykorzystaniem wszystkich dostępnych środków technicznych. Marketing internetowy jest zatem elementem strategii marketingowej firmy, który uzupełnia komunikację tradycyjną i wykorzystuje możliwości technologiczne jakie daje Internet, do lepszej realizacji celów firmy. Internet jest szczególnie interesującym kanałem promocji i sprzedaży produktów i usług małych i średnich firm. Umożliwia nawiązanie walki konkurencyjnej z większymi przeciwnikami na rynku, poszerzenie rynków zbytu, prowadzenie badań preferencji klientów, prowadzenie sprzedaży eksportowej bez konieczności angażowania wielkiego kapitału finansowego i technicznego. Internet zmniejsza dystans między firmą a jej klientem i daje możliwość zaistnienia na szerokim rynku firmie lokalnej. 1. Wchodzić czy nie wchodzić? Należy pamiętać, że Internet nie jest cudownym środkiem na wszystkie bolączki i nie rozwiąże wszystkich problemów firmy. Jest narzędziem, które trzeba wykorzystywać w sposób przemyślany i systematyczny. Tylko w ten sposób może przynieść spodziewane efekty i stać się prawdziwym źródłem przychodów. Wiedzę na temat właściwego wykorzystania Internetu daje plan rozwoju firmy (biznes plan) oraz opracowana strategia 1 Projekt współfinansowany przez UNIĘ EUROPEJSKĄ, ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego www.konkurencyjnosc.gov.pl www.parp.gov.pl marketingowa. Te dwa dokumenty pozwolą nam dobrać właściwy model istnienia i działania w sieci. Mikro firma nie zawsze ma czas, środki i wiedzę na wykonanie tego typu dokumentów i analiz. W takim przypadku można zadać sobie kilka pytań, które dadzą podstawę do podjęcia decyzji: Czy będę mógł dotrzeć do mojej grupy docelowej? Czy uda mi się zdobyć nowych klientów lub zatrzymać dotychczasowych? Czy moje produkty/usługi nadają się do marketingu internetowego? Czy moja konkurencja prowadzi działania marketingowe w Internecie? Dwa pierwsze pytania odnoszą się do odbiorców firmy. Jeżeli osoby korzystające z produktów / usług firmy korzystają z Internetu to prawdopodobnie nasza obecność w sieci bardzo nam pomoże i ułatwi utrzymywanie stałego kontaktu z klientami. Umiejętne wykorzystanie kontaktu przełoży się na wzrost sprzedaży i budowanie lojalności klientów. Odpowiedź na pytanie trzecie wydaje się oczywista. Wszystkie produkty i usługi nadają się do promowania w Internecie. Strona internetowa to narzędzie o dużych możliwościach w zakresie prezentacji oferty, tworzenia świadomości, budzenia potrzeby u klientów i zachęcania do podjęcia konkretnych działań (rezerwacji miejsca, zakupu, zaangażowania). Nawet zakład fryzjerski, gabinet lekarski, szewc czy serwis agd może promować swoje usługi w Internecie. Co prawda zrealizowanie usługi jest niemożliwe wirtualnie, ale możliwe jest zachęcenie i pozyskanie klienta. Odpowiadając na pytanie czy produkt/usługa nadaje się do marketingu internetowego: tak nadaje się, należy jednak wybrać optymalny zestaw narzędzi oraz strategię ich wykorzystania do realizacji celów firmy. Warto się także zastanowić nad przyszłością i konkurencją. Jeżeli konkurencja już jest w sieci to jesteśmy narażeni na utratę klientów aktywnie korzystających z Internetu. Jeżeli jej nie ma to być może niedługo się tam pojawi i lepiej być tym pierwszym, który wejdzie do wirtualnego świata i zyska miano innowatora w danej branży. 2 Projekt współfinansowany przez UNIĘ EUROPEJSKĄ, ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego www.konkurencyjnosc.gov.pl www.parp.gov.pl Jeżeli nasza krótka analiza wskazuje, że nasi klienci obecni i potencjalni korzystają z Internetu, wiemy jak chcemy go wykorzystać do wzrostu sprzedaży i wiemy z kim będziemy konkurować pozostaje dobrać odpowiednie narzędzia, które wykorzystamy w procesie pozyskiwania klientów i powiększania sprzedaży. 2. Narzędzia marketingu internetowego. Realizację celów marketingowych firmy wspiera szereg narzędzi dostępnych w Internecie. Najważniejsze z nich to: Strona internetowa, Sklep internetowy, Statystyki ruchu na witrynie, Wyszukiwarki, Społeczności i programy lojalnościowe, Publicity i public relations, Reklama. Dobór odpowiedniego zestawu i zaplanowanie działań ułatwi nam zapoznanie się z etapami jakie napotykamy w kontaktach z każdym klientem: budowanie świadomości istnienia produktu, budowanie zainteresowania przez przekazywanie informacji, budowanie pożądania przez promocję, prowadzenie sprzedaży, wspieranie powtórnych, regularnych zakupów. Poniższa tabela podpowiada jakie narzędzia wykorzystać do realizacji poszczególnych zadań. Ma ona charakter pomocniczy. Nie wszystkie narzędzia będziemy wykorzystywać we wszystkich działaniach. Prawdopodobnie każda firm wybierze zestaw optymalny dla siebie. 3 Projekt współfinansowany przez UNIĘ EUROPEJSKĄ, ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego www.konkurencyjnosc.gov.pl www.parp.gov.pl Tabela 1. Narzędzia marketingowe na poszczególnych etapach sprzedaży. Budowanie Budowanie Wspieranie zainteresowania świadomości Budowanie Prowadzenie powtórnych, przez istnienia pożądania sprzedaży regularnych przekazywanie produktu zakupów informacji Strona internetowa X X Sklep internetowy X X Statystyki ruchu na witrynie X Budowanie społeczności i program lojalnościowy Newslettery Budowanie wizerunku i bezplatna reklama Publicity i PR Reklama Wyszukiwarki Program partnerski Fora internetowe, grupy dyskusyjne X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X 4 Projekt współfinansowany przez UNIĘ EUROPEJSKĄ, ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego www.konkurencyjnosc.gov.pl www.parp.gov.pl 2.1. Strona internetowa i sklep internetowy. Strona internetowa to najważniejszy element strategii marketingowej w Internecie. To tutaj trafiają internauci skuszeni reklamą, odesłani przez wyszukiwarki oraz stali klienci. Korzystając z niej wyrabiają sobie pogląd na temat firmy, produktów i usług. Strona jest wizytówką i sprzedawcą jednocześnie. Odpowiedni układ funkcjonalny, estetyka i zawartość składają się na całość, która tworzy określony wizerunek oraz organizuje proces sprzedaży. Strona internetowa ma pochwycić i poprowadzić internautę, którzy został wstępnie przyciągnięty przez komunikaty jakie generowaliśmy z wykorzystaniem innych narzędzi: publicity, newslettery i reklamę. Zadaniem strony internetowej jest skłonienie odwiedzającego do zadziałania w określony sposób np: zakład fryzjerski będzie przekonywał do odwiedzenia zakładu lub rezerwacji godziny wizyty (telefonicznej lub internetowej), sklep z muzyką będzie zachęcał do zamówienia płyt, zakład produkcyjny będzie zachęcał do kontaktu w sprawie ustalenia szczegółowych warunków oferty. Pożądane akcje, jakie ma podjąć przyszły klient przekładają się na osiągnięte wyniki. Ich podjęcie powinno być możliwie łatwe, wygodne i tak przedstawione, aby w żaden sposób nie zniechęcić klienta. Jak przygotować witrynę, która pomoże nam zrealizować cele i będzie charakteryzowała się cechami o których mowa powyżej? Można postępować według poniższej procedury: 1. Wyznaczenie celów szczegółowych i zadań jakie stawiamy przed stroną internetową. 2. Identyfikacja odbiorców. 3. Określenie korzyści dla użytkownika. 4. Określenie pożądanych akcji internautów. 5. Projekt koncepcji wizualnej i funkcjonalnej. 6. Wykonanie. 5 Projekt współfinansowany przez UNIĘ EUROPEJSKĄ, ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego www.konkurencyjnosc.gov.pl www.parp.gov.pl 7. Wdrożenie. 8. Kontrola funkcjonowania i skuteczności. Jakie aspekty techniczne należy uwzględnić? 1. Planowane techniki promocji. 2. Współpraca z innymi systemami. 3. Plany rozwoju w przyszłości. 4. Stan infrastruktury informatycznej w firmie. 5. Wymogi prawne odnośnie bezpieczeństwa. 6. Wymogi bezpieczeństwa przyjęte w firmie. 7. Wymogi bezpieczeństwa wymagane przez klientów. Projekt i wykonanie najlepiej zlecić wyspecjalizowanej firmie, której poczynania należy kontrolować i weryfikować z założeniami jakie poczyniliśmy na początku. Jaki pożytek z witryny, która będzie ładna i migająca jeżeli nie wpłynie na wzrost sprzedaży? Niewielki. Zatem istotne jest monitorowanie i analiza zachowania klienta na stronie internetowej i sklepie. Analiza tego typu jest źródłem informacji na temat jak optymalnie zorganizować układ witryny, jak dobierać treść oraz prowadzić klienta przez poszczególne etapy zapoznawania się z produktem i proces zakupu. Informacje na temat zachowań klienta na witrynie oraz skuteczności poszczególnych form reklamy możemy pozyskać ze statystyk ruchu. Sukces w marketingu internetowym jest mocno uzależniony od partnerów, z którymi zdecydujemy się współpracować w zakresie budowy strony internetowej i realizacji działań związanych z promocją. Czym się kierować przy poszukiwaniu wykonawcy? Warto zadać sobie i firmie internetowej następujące pytania: Jakie ma doświadczenie potwierdzone portfolio? Jaki typ współpracy oferuje? Bierny wykonawca czy aktywny doradca? 6 Projekt współfinansowany przez UNIĘ EUROPEJSKĄ, ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego www.konkurencyjnosc.gov.pl www.parp.gov.pl Czy stara się zrozumieć koncepcję przed rozpoczęciem prac? Kto z naszej strony będzie odpowiedzialny za koordynację projektu? Najkorzystniej będzie związać się z firmą, która ma duże doświadczenie i aktywnie uczestniczy w procesie projektowania koncepcji marketingu internetowego z osobą z naszej firmy. Takie działanie daje dużą pewność, że efekt końcowy będzie zgodny z założeniami. 2.2 Statystyki ruchu na witrynie. Statystyki ruchu na witrynie to nieodzowny element marketingu internetowego. Dzięki informacji na temat odwiedzin i zachowania użytkowników możemy stworzyć witrynę, która zacznie generować dla nas przychody. Statystki tworzone są dzięki małym programom, które zaszywa się w kod witryny. Systemy obsługujące statyki dostarczają wyspecjalizowane firmy. Najbardziej popularne w Polsce to Stat.pl, Gemius.pl oraz Google. Różnią się one interfejsem oraz oferowanymi funkcjami, ale cel mają wspólny – dostarczyć maksymalnie dużo informacji do analizy. Podstawowe funkcje statystyk to zbieranie, przetwarzanie i prezentowania informacji o: ilości, długości odwiedzin, sposobie zachowania użytkownika – czyli jakie strony po kolei przeglądał, które odnośniki otwierał, ile czasu spędził na witrynie, na której witrynie opuścił stronę, tym jak internauta trafił na nasza stronę – z jakiej strony internetowej, z jakiej wyszukiwarki, jakich użył słów kluczowych, gdzie mieszka użytkownik strony, jakiego systemu operacyjnego i przeglądarki używa i wiele innych informacji technicznych. 7 Projekt współfinansowany przez UNIĘ EUROPEJSKĄ, ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego www.konkurencyjnosc.gov.pl www.parp.gov.pl Wyniki prezentowane są w różnej formie. Widać to na poniższych rysunkach. Rys. 1. Informacje ogólne o odwiedzinach w systemie statystyk Google Rys. 2. Panel narzędziowy w statystykach Google 8 Projekt współfinansowany przez UNIĘ EUROPEJSKĄ, ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego www.konkurencyjnosc.gov.pl www.parp.gov.pl Rys. 3. Mapa lokalizacji internatów odwiedzających stronę internetową Strona internetowa jest miejscem, w którym mamy szansę zaprezentować się, sprzedać produkt lub usługę. Mamy niemal nieograniczone możliwości w zakresie tworzenia „wirtualnego salonu sprzedaży”. Możemy dowolnie kształtować zawartość, wygląd i sposób działania witryny. Jednak nawet najciekawsza, najbardziej przyjazna, najbardziej efektowna witryna niewiele nam da jeżeli nikt jej nie będzie odwiedzał. W tym celu należy dobrać odpowiedni zestaw narzędzi i strategię „przyciągania” klientów. 2.3 Wyszukiwarki. Wyszukiwarka internetowa (ang. search engine) to program lub strona internetowa, której zadaniem jest ułatwienie użytkownikom Internetu znalezienie informacji w sieci. (Źródło: Wikipedia) Wyszukiwarki są bardzo ważnym narzędziem, dzięki któremu możemy dotrzeć do naszych przyszłych klientów. W polskim Internecie liczą się trzy wyszukiwarki: Google (ok. 85%), 9 Projekt współfinansowany przez UNIĘ EUROPEJSKĄ, ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego www.konkurencyjnosc.gov.pl www.parp.gov.pl Onet.pl (ok. 5%), Wp.pl (ok. 5%). Więcej informacji na temat popularności wyszukiwarek znajduje się na stronie ranking.pl. Aby nasza witryna pojawiła się w wyszukiwarce trzeba ją odpowiednio przygotować. Proces przygotowania strony internetowej do współpracy z wyszukiwarką, a następnie kompleksowa promocja w wyszukiwarkach powinien być jednym z priorytetów marketingu internetowego. Dlaczego? Ponieważ zależy na jak najlepszej pozycji w wyszukiwarce. Im lepsza pozycja tym więcej odwiedzających. Większość osób nie wchodzi dalej niż na 2 stronę wyników. Nie trzeba wspominać że nr 1 jest marzeniem każdej firmy. Proces przygotowania składa się z dwóch etapów. Etapy traktujemy umownie ponieważ działania przeplatają się i mają charakter ciągły. Pozycjonowanie – oddziaływanie strony na wyszukiwarki, tak aby premiowały ją wysokimi miejscami. Zazwyczaj kilka lub kilkanaście haseł. Optymalizacja – szereg działań mających na celu przygotowanie danej strony do współpracy z wyszukiwarką. Wstęp do promocji w wyszukiwarkach. Najlepiej już na etapie projektowania. Bardzo łatwo spowodować niewłaściwymi technikami zdyskwalifikować witrynę w wyszukiwarce. Dlatego warto związać się z dobrymi partnerami, którzy mają doświadczenie i mają na uwadze długookresową współpracę. Page Rank Googla Page Rank to specjalna skala ocen, które Google nadaje stronom internetowym. Im wyższy page rank tym wyżej w wynikach. Page Rank zależy od ilości odnośników do naszej strony, które znajdują się na innych stronach. „Waga” danego głosu (czyli odnośnika) zależy również od jego PR. 10 Projekt współfinansowany przez UNIĘ EUROPEJSKĄ, ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego www.konkurencyjnosc.gov.pl www.parp.gov.pl 2.4. Przygotowanie witryny. Wyszukiwarki coraz lepiej sobie radzą z oceną witryny. Liczy się wiele czynników: zgodność ze standardami np. XHTML, CSS - lepsze działanie witryny i lepsze penetrowanie przez wyszukiwarkę, właściwe określenie znaczników <title> i <description> dla podstroi, właściwe określenie słów kluczowych, zastosowanie „przyjaznych” adresów internetowych, które są lepiej rozpoznawane przez wyszukiwarki, wykorzystanie mapy witryny, czyli spisu treści stron podany na tacy prosto do rąk wyszukiwarki, rejestracja witryny w wyszukiwarkach, dodawanie odnośników na różnych stronach internetowych. Zestaw właściwych słów kluczowych można dobrać analizując zachowanie internatów i monitorowanie haseł jakich poszukują. Informacje na ten temat możemy pozyskiwać z kilku źródeł: z wyszukiwarek, które publikują rankingi słów kluczowych oraz informacje na temat ilości zapytań, ze statystyk własnych stron internetowych, z analizy stron konkurencji. Odpowiednio dobrany zestaw słów kluczowych, właściwe ich zamieszczenie w kodzie źródłowym strony, prawidłowe przygotowanie całości witryny oraz mapa witryny (umieszczona na serwerze jest odczytywana przez wyszukiwarkę i dzięki temu lepiej indeksowana) daje dobre podstawy do rozpoczęcia pozycjonowania. Do sukcesu brakuje jeszcze odpowiedniej liczby odnośników do naszej strony, które publikowane są na innych stronach internetowych. Możemy je pozyskać na zasadzie komercyjnej (wykupując linki) lub przyjmując odpowiednią strategię informacyjną, która polega na publikowaniu lub nakłanianiu redaktorów różnych portali do publikowania aktualności, artykułów, analiz i innych materiałów informacyjnych. Jest to trudna i czasochłonna metoda, ale pozwala nie 11 Projekt współfinansowany przez UNIĘ EUROPEJSKĄ, ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego www.konkurencyjnosc.gov.pl www.parp.gov.pl tylko na podbicie wartości PageRank, ale także sprzyja dotarciu do większej liczby potencjalnych klientów i zwiększeniu świadomości istnienia naszej firmy i produktów. 2.5. Budowanie społeczności i programy lojalnościowe Co jest tańsze - zdobycie nowego klienta czy utrzymanie dotychczasowego? Czy łatwiej sprzedać coś osobie, która już zna twoją firmę i korzystała z usług/ produktów czy przyciągnąć nową, zaprezentować jej ofertę i przekonać do zakupu? Odpowiedź jest prosta – oczywiście tańsze i łatwiejsze jest przekonanie dotychczasowego klienta do dalszej współpracy niż pozyskiwanie kolejnych. Nie można oczywiście zrezygnować z poszukiwania nowych odbiorców, ale utrzymanie dotychczasowych pozwoli nam na osiągnięcie lepszych wyników finansowych i zastosowanie bardziej wyrafinowanych technik marketingowych. Bardzo dobrym sposobem na związanie klientów z firmą jest stworzenie wirtualnej społeczności. Utrzymanie dużego grona stałych klientów i stworzenie społeczności wokół firmy i jej produktów/usług ma duże zalety: stali klienci i członkowie społeczności kupują więcej niż inni, możemy obniżyć wydatki na reklamę, mamy możliwość lepszego zrozumienia potrzeb odbiorców i personalizacji oferty, mamy grupę zadowolonych klientów, którzy rekomendują nasze produkty i przyciągają kolejnych. Wirtualna społeczność jest grupą osób, które mają podobne zainteresowania, problemy lub chcą załatwić różne sprawy. Społeczność pozwala tym osobom na spotkanie, wymianę doświadczeń, dyskusję i/lub pomoc. Społeczność wirtualna to miejsce, w którym jej członkowie znajdują bliskość i bezpieczeństwo. Takie miejsce powstaje z połączenia kilku elementów: forum dyskusyjne, lista dyskusyjna, czat, komunikator, biuletyn informacyjny (newsletter), blog. Dzięki tym narzędziom członkowie społeczności mogą się komunikować. Jeżeli wokół naszej firmy i jej produktów zgromadzi się pewna społeczność będziemy mogli zastosować szereg rożnych zachęt do dalszych zakupów. Bonusy takie jak: członkostwo w klubach, 12 Projekt współfinansowany przez UNIĘ EUROPEJSKĄ, ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego www.konkurencyjnosc.gov.pl www.parp.gov.pl upominki, rabaty, punkty, mieszana współpraca, newslettery, pozwolą na utrzymanie stałego kontaktu z klientami i zapewnienie stałej sprzedaży. 2.6. Reklama Reklama dźwignią handlu. Stwierdzenie to dotyczy również handlu internetowego i mimo, że jest to działanie kosztowne warto zastosować wybrane metody reklamy. Aby wydatkowane środki przyniosły efekt musimy dokonać miejsca, czasu i form publikowanej reklamy. Informacje na temat preferowanego miejsca i czasu reklamy podsunie nam wykonana analiza marketingowa i biznes plan, o którym wspomniano na początku tego artykułu. Internetowa reklama może przybrać różne formy: reklama banerowa, odnośniki tekstowe, teksty sponsorowane, reklama mailowa, reklama w wyszukiwarkach, program partnerski. Co trzeba wiedzieć projektując kampanię: Które miejsca odwiedzają nasi potencjalni klienci? Jak reagują na poszczególne formy reklamy? Jaki efekt chcemy osiągnąć (wizytę w sklepie internetowym czy budowanie świadomości marki)? 13 Projekt współfinansowany przez UNIĘ EUROPEJSKĄ, ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego www.konkurencyjnosc.gov.pl www.parp.gov.pl Po udzieleniu odpowiedzi na te pytania można rozpocząć przygotowywać treść reklamy graficznej bądź tekstowej. Podczas emisji reklam koniecznie trzeba monitorować jej skuteczność analizując statystki ruchu na stronie internetowej oraz poziom sprzedaży. W ten sposób w krótkim czasie zdobędziemy wiedzę, która z form działań reklamowych jest najbardziej opłacalna oraz czy nasza oferta jest wystarczająco dobrze się prezentuje. Dzięki tej informacji będziemy mogli dalej optymalizować działania marketingowe. Internet może być świetnym miejscem na rozpoczęcie lub rozwinięcie biznesu. Możliwości jakie ze sobą niesie są niemal nieograniczone, a zestaw narzędzi marketingowych wręcz imponujący. Jest to szczególnie atrakcyjne dla małych i średnich firm, które nie mogły korzystać z zaawansowanych form promocji i reklamy ze względu na ograniczenia kosztowe związane z wykorzystaniem tradycyjnych mediów. Internet stał się oknem na świat także dla małego biznesu. Oknem, które warto szeroko otworzyć. W artykule przedstawiono podstawowe narzędzia jakie wykorzystywane są powszechnie do prowadzenia marketingu w Internecie. Niektóre z nich omówiono bardziej szczegółowo, a o niektórych tylko wspomniano. Wprowadzając firmę do Internetu warto zgłębić możliwości jakie daje i dobrać odpowiednich partnerów biznesowych, którzy poprowadzą nas przez meandry tego medium. Warto ponosić nakłady na wszelkie działania związane z rozwojem handlu przez Internet, które mogą przynieść przychody jakie były do tej pory poza zasięgiem lokalnych firm. Należy jednak pamiętać, że nic samo nie przychodzi i tylko dobre przygotowanie przyniesie efekty, których oczekujemy. 14 Projekt współfinansowany przez UNIĘ EUROPEJSKĄ, ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego www.konkurencyjnosc.gov.pl www.parp.gov.pl