Sudan Zachodni

Sudan
•
•
•
•
Kraina geogr. i hist. rozciągająca się między
Saharą, Kotlina Kongo, aż po Wyż.
Abisyńską, sięgając O. Atlantyckiego, gł.
sawanna trawiasta, trzy główne obszary
historyczne:
Sudan Zachodni (na zach. d jez. Czad), pd.
i wsch. Senegal, wsch. Gambię, G. Bissau,
środ. i wsch. Gwineę oraz Sierra Leone, pn.wsch. Liberię, pd. Mali i przygraniczne rejony
Mauretanii, Burkinę Faso, pn. część WKŚ,
Ghany, Togo, Beninu, Nigerii i Kamerunu
oraz większą część Nigru;
Sudan Środkowy (od jeziora Czad do Rep.
Sudanu, większa część Czadu;
Sudan Wschodni - obszar Republiki
Sudanu aż do Nilu Białego, głównie Darfur i
Kordofan
Sudan Zachodni (1)
Sudan Zachodni (2)
• Obszar: (na zach. od jez.
Czad) – obejmuje: pd. i wsch.
Senegal, wsch. Gambię, Gwineę
Bissau, środ. i wsch. Gwineę oraz
Sierra Leone, pn.-wsch. Liberię,
pd. Mali i przygraniczne rejony
Mauretanii, Burkinę Faso, pn.
część WKŚ, Ghany, Togo,
Beninu, Nigerii i Kamerunu oraz
większą część Nigru.
Sudan Zachodni (3)
• Języki:
a)rodzina semito-chamicka
- gałąź czadyjska (język hausa)
b) rodzina nilo-saharyjska
- język songhaj (izolat)
c) rodzina niger-kordofańska
- języki mande
- języki gur (m.in. mossi, dogon,
senufo)
- języki zachodnioatlantyckie
(m.in. wolof, serer, fulfulde)
Sudan Zachodni (4)
Główne ludy:
a) ludy bantuidalne zachodnie
zamieszkują w Gwinei, Gambii,
Senegalu, m.in.:
- Wolofowie (3,3 mln) – osiadli
rolnicy z Senegalu, muzułmanie,
wysocy, bardzo czarnoskórzy,
sława dzielnych wojowników, silne
wpływy na inne ludy, w większości
muzułmanie,
- Sererowie (1 mln) – gł. Senegal,
rolnicy, poddani silnej wolofizacji,
zachowali wiele elementów
dawnych wierzeń.
Sudan Zachodni (5)
b) Fulbeje (Peul, Fulanie) – ok. 12
mln, rozproszeni na ogromnych
przestrzeniach Sudanu od
Senegalu po Kamerun. Na tych
terenach tworzyli w przeszłości
liczne państwa, podporządkowując
sobie okoliczne ludy. Zróżnicowani
językowo i społecznie: Fulbeje
osiadli (Dżidda) i koczowniczy
pasterze (Bororo). Zalicza się do
nich także liczne grupy
sfulbeizowane, np. Tukulerów (1,3
mln). Niejasna geneza, rasowe
wpływy kuszyckie i semickie,
językowo spokrewnieni z
Wolofami.
Sudan Zachodni (6)
c) ludy Mande – rolnicze ludy
zamieszkujące ziemie w górnym biegu
Nigru, char. Wioski w stylu sudańskim,
m.in.:
- Mandingowie (10 mln), twórcy
największych imperiów Sudanu;
- Soninke (1,2 mln), z pogranicza Mali i
Mauretanii, bardzo silnie zislamizowani,
twórcy państwa Ghana (VIII-X w.);
- Malinke (3 mln), od Senegalu po WKŚ,
twórcy średniowiecznego państwa Mali;
- Bambara (3 mln), Mali, bogata sztuka,
słabo zislamizowani ;
- Diula, żarliwi krzewiciele islamu, kupcy i
rzemieślnicy;
- Bozo (120 tys.), wew. delta Nigru, rybacy,
tradycyjne wierzenia, sakralna opieka nad
ziemią i wodą
Sudan Zachodni (7)
d) Songhaj – ok. 2 mln, wraz ze
spokrewnionymi Dżerma
mieszkają wzdłuż łuku Nigru.
Rolnicy i rybacy, nigryci z
domieszką rasy białej, w XIV w.
stworzyli potężne państwo
Songhaj, którego sława (zwł.
bogactw Timbuktu) dotarła do
Europy.
Sudan Zachodni (8)
e) ludy woltyjskie (Gur), ok. 12 mln- ludy
różnego pochodzenia, które w wyniku
długiego współżycia upodobniły
obyczaje i język. Gł. kopieniacze
zamieszkujący dorzecze Białej i Czarnej
Wolty. Ze względu na pochodzenie
dzielą się na:
- autochtoniczne ludy paleonigryckie,
w tym ludy refugialne, które schroniły się
przed islamem w tereny trudno
dostępne, zachowując wiele cech
archaicznej kultury, m.in. Dogonowie
(500 tys.), Somba (200 tys.), Bobo,
Lobi, Senufo;
- ludy cywilizacji neosudańskiej,
zislamizowani najeźdzcy ze Wschodu,
m.in. Bariba (400 tys.), Mossi (6 mln).
Sudan Zachodni (9)
f) Hausa (Hausawa), ok. 20 mln,
północna Nigeria i południowy
Niger, rolnicy, kupcy i
rękodzielnicy, twórcy
średniowiecznych miast-państw
(m.in. Kano), od XIX w. żarliwi
muzułmanie, język o tradycjach
piśmienniczych stał się
środkiem komunikacji
międzyetnicznej w regionie –
lingua franca (ok. 60 mln
użytkowników). Dzięki tradycji
pisanej Hausa posiadają silna
świadomość wspólnoty
historycznej i językowej.
Sudan Zachodni (10)
Sudan Zachodni (11)
Sudan Zachodni (12)
•
Charakterystyka regionu: brak
poważniejszych przeszkód
naturalnych sprzyjał migracjom i
najazdom, niewystępowanie muchy
tse-tse umożliwiało rozwój hodowli
bydła i koni. Zasoby złota sprzyjały
kontaktom ze światem
śródziemnomorskim i cywilizacjami
Afryki Pn., kształtowanie się
wielkich grup etnicznych i
potężnych państw. Dominacja
islamu, liczne klęski suszy.
Tradycyjne kultury paleonigryckie –
bogata mitologia i sztuka.
Sudan Środkowy (1)
Obszar: większa część Republiki
Czad.
Języki:
a) rodzina nilo-saharyjska
- jęz. chari-nilowe, m.in. sara
b) rodzina niger-kordofańska
- jęz. adamawa wschodnie,
m.in. azande
c) rodzina semito-chamicka
- gałąź czadyjska, m.in. Daba,
gidar
Sudan Środkowy (2)
Główne ludy:
a) ludy hausoidalne, ok. 5 mln, pn.
Kamerun i Czad, ok. 30 różnych
grup etnicznych, z których
większość zajmuje się rolnictwem
(kopieniactwem), niekiedy
rybołówstwem (np. Buduma znad J.
Czad), część posiada tradycje
państwowe i jest zislamizowana
(m.in. Kotoko, Madara), większość
to typowe ludy refugialne (np. Daba)
reprezentujące kult. Paleonigrycką.
W lit. określa się je terminem Kirdi
(„niewierni”, „parszywe psy”).
Sudan Środkowy (3)
b) ludy środkowego Sudanu, pd.
Czad, RŚA, wpływy kuszyckie i
semickie oraz zarabizowani nigryci,
ludy rolnicze o różnej przynależności
językowej, m.in. Barma (100 tys.),
Sara (1, mln);
c) rolnicze ludy Banda (600 tys.) i
Azande (800 tys.), rolnicy z pd. pasa
środkowego Sudanu (sawanna),
oprócz typowych zbóż uprawiają
rośliny bulwiaste (maniok, pataty),
silne wpływy tradycyjnych wierzeń,
tajne bractwa i stowarzyszenia
Sudan Środkowy (4)
•
Charakterystyka regionu: liczne
napięcia i konflikty pomiędzy
ekspansywnymi ludami islamu, a
rolniczymi ludami refugialnymi, spory
polityczne zwłaszcza pomiędzy
mieszkańcami pustyni i sawanny.
Sudan Wschodni (1)
Obszar: obszar Republiki Sudanu
aż do Nilu Białego, głównie
Darfur i Kordofan.
D
A
R
F
U
R
Języki:
a) rodzina nilo-saharyjska
- jęz. chari-nilowe, m.in. fur,
większość jęz. nuba
b) rodzina niger-kordofańska
- niektóre jęz. nuba
Sudan Wschodni (2)
Główne ludy:
a)
b)
c)
d)
Fur (Fori), ok.. 0.5 mln, pogranicze
Sahary i Darfuru, formalnie
zislamizowani, wiele elementów
dawnej kultury przedislamskiej,
historyczne królestwa Darfur i Wadaj;
Baggara – koczownicy z nizin
otaczających Darfur i Kordofan;
Nuba – zamieszkujace Kordofan
liczne, drobne ludy, które schroniły się
przed podbojem arabsko-islamskim, gł.
Rolnicze ludy refugialne;
ludy kordofańskie – trudne do
sklasyfikowania, przemieszanie
Nubijczyków z Arabami.
Sudan Wschodni (3)
.
Charakterystyka regionu: wojna w
Darfurze – od 2003, stanowiące
większość w tym regionie ludy
murzyńskie zażądały dla siebie
podobnych praw jak przyznanych
południu kraju. Dwie główne siły
rebelianckie: Armia Wyzwolenia
Sudanu (SLM/A) oraz Ruch
Sprawiedliwości i Równości (JEM)
oskarżyły rząd w Chartumie
o faworyzowanie arabskich nomadów
kosztem murzyńskich rolników. Do
walk z rebeliantami rząd w Chartumie
skierował składającą się głównie
z Arabów armię Dżandżałidów, która
jest odpowiedzialna za liczne
zbrodnie na ludności Darfuru