INNY ŚWIAT echo życia Bogowie Olimpu też są niepełnosprawni... temida Temida (gr. Θέμις Thémis, łac. Themis) – w mitologii greckiej bogini i uosobienie sprawiedliwości, prawa i wiecznego porządku.Tradycyjnie była przedstawiana z rogiem obfitości, z wagą, mieczem i z opaską na oczach (stąd ślepa Temida, ślepe prawo). Była jedną z tytanid. Uchodziła za córkę Uranosa i Gai oraz za drugą żonę Zeusa. Miała dużo dzieci, które wpływały w istotny sposób na losy świata. Ze związku z bogiem Olimpu narodziły się m.in. trzy Hory. W mitologii greckiej boginie te strzegły ładu między ludźmi i rytmem natury, uważane są czasem za personifikację trzech pór roku. Nosiły imiona: Eunomia (praworządność), Dike (sprawiedliwość) i Ejrene (pokój – wyobrażana z małym Plutosem, bóstwem bogactwa na ręku, rogiem obfitości i gałązką oliwną). W Atenach znano je zaś pod imionami: Tallo (bujna), Aukso (rosła) i Karpo (owocna). Następnymi dziećmi Temidy i Zeusa były trzy Mojry: Kloto („Prządka” nici żywota), Lachesis („Przeznaczająca”, która tej nici strzeże) i Atropos („Nieodwracalna”, która ją przecina). Mojry najczęście w sztuce przedstawiano jako trzy stare prządki. Symbolizowały starogreckie pojęcia filozoficzno-mitologiczne dotyczące losu ludzkiego i porządku świata. Były boginiami życia i śmierci, jedynymi ponad bogami olimpijskimi, których rozkazom nie podlegały. Znały one przyszłość ludzi i bogów. W mitologii greckiej boginie losu, utożsamiane przez Rzymian z Parkami. Dzieckiem Temidy była także także dziewica Astraja (uosobienie sprawiedliwości; porzuciła ona niebo i zamieszkała na Ziemi; ostatnia z bogiń nieśmiertelnych, żyjąca pośród ludzi w Wieku Żelaza, zrażona ich zbrodniami powróciła na firmament i pozostała wśród gwiazd, stając się gwiazdozbiorem Panny, a jej szale do ważenia uczynków stworzyły gwiazdozbiór Wagi.) oraz nimfa rzeki Erydanu (Eridanos). Niektórzy twierdzą także, że owocem związku Temidy z Gromowładnym były Hesperydy, które pilnowały w tajemniczym, strzeżonym przez smoka Ladona sadzie jabłoni rodzącej złote jabłka (mit o Heraklesie). Według mitografów i filozofów Temida miała być główną doradczynią Zeusa. Pomimo więc ślepoty, była mądrą i użyteczną boginką. Uważa się m.in., że to ona radziła Zeusowi wziąć skórę z Amaltei oraz, że przewidziała wojnę trojańską. Niepełnosprawność nie była więc przeszkodą w jej działalności, nie przeszkadzała także, aby była boginią bardzo szanowaną. Liczono się z jej zdaniem oraz proszono o radę. Zawsze sprawiedliwa, potrafiła zapobiec zbrodni i nieszczęściom. 34 INNY ŚWIAT Giovanni Antonio Bazzi - Trzy Parki, 1525 Pierwotnie mojra było raczej pojęciem filozoficznym i oznaczało przeznaczenie i los człowieka oraz ogólne, nieubłagane prawa świata. Każda istota ludzka od narodzin miała swoją mojrę, określającą długość życia oraz szczęście i nieszczęścia jakie ją spotkają. Ta „indywidualna” mojra stanowiła część losu całego świata i w tym znaczeniu bezosobowa mojra była nieubłagana jak przeznaczenie. Mojra oznaczała prawa, których nawet bogowie nie mogli omijać, nie narażając porządku świata na niebezpieczeństwo. Z czasem wyobrażenie Mojry przyjęło postać pojedynczego bóstwa, które było personifikacją przeznaczenia człowieka, a później trzech sióstr - prządek losu człowieka, które mieszkały w pałacu w sąsiedztwie Olimpu, czuwając nad życiem każdego człowieka. Burne, Ogród Hesperyd, 1870 Alfred Agache, Mojry, 1885 Rodzanice, narecznice, sudiczki to w wierzeniach słowiańskich odpowiedniki greckich Mojr. Niewidzialne demony przeznaczenia związane z Dolą, występujące zazwyczaj w liczbie trzech. Opiekowały się kobietami ciężarnymi, zaś po urodzeniu dziecka pojawiały się przy kołysce, aby wyznaczać mu los na całe życie. Wedle przekazów, rodzanicom składano ofiary w najważniejszych momentach życia, jak narodziny dziecka czy wesele. Zjawiały się także podczas postrzyżyn; ofiarowywano im wówczas obcięte włosy dziecka i urządzano dla nich poczęstunek. Po chrystianizacji postacie rodzanic zastąpiono wyobrażeniem opiekuńczych aniołów, czy nawet trzech świętych (Barbara, Paraskiewa, Anastazja). Według informacji zawartych w źródłach ruskich rodzanicom oddawano cześć składając im w ofierze chleb, ser i miód; kobiety warzyły dla nich kaszę. Norny to też opowiednik mojr – w mitologii nordyckiej trzy boginie przeznaczenia, przędące nić ludzkiego życia. Ponadto potrafiły zsyłać koszmary nocne i tworzyły runy. Pojawiały się przy narodzinach, ale mogły też przeciąć złotą nić życia, sprowadzając śmierć. Norny nie należały do odrębnej rasy. Mogły pochodzić zarówno od karłów, olbrzymów, elfów, jak i samych Asów. Ich kult przetrwał nawet przyjęcie chrześcijaństwa. Urd (Urdhr; Los, Przeznaczenie) – odpowiedzialna jest za przeszłość. Utożsamiana z przybywającym księżycem, uważana za dobroczynną i błogosławiącą ludziom.Werdandi (Werdhandi, Stawanie się) – odpowiedzialna za teraźniejszość. Utożsamiana z księżycową pełnią, także uznawana za boginię dobroczynną. Skuld (Obowiązek) – odpowiedzialna za przyszłość. Najmłodsza z Norn, określała długość życia narodzonych dzieci, uważano ją za bezlitosną i okrutną, personifikowała księżyc ubywający. Norny mieszkały w okolicach najwyższego korzeniaYggdrasila (wiecznie zielonego jesionu, gałęziami sięgającego nieba, a korzeniami – podziemnej krainy zmarłych) wychodzącego z Asgardu, nieopodal mrocznej studni Urd (była ona źródłem siły drzewa). W pobliżu znajdowało się jezioro, z którego czerpały wodę, by podlewać korzeń. 35