temida - Echo Życia

INNY ŚWIAT
echo życia
Bogowie Olimpu też są niepełnosprawni...
temida
Temida (gr. Θέμις Thémis, łac. Themis) – w mitologii greckiej bogini i uosobienie sprawiedliwości, prawa i wiecznego
porządku.Tradycyjnie była przedstawiana z rogiem obfitości,
z wagą, mieczem i z opaską na oczach (stąd ślepa Temida, ślepe
prawo).
Była jedną z tytanid. Uchodziła za córkę Uranosa i Gai oraz
za drugą żonę Zeusa. Miała dużo dzieci, które wpływały w
istotny sposób na losy świata. Ze związku z bogiem Olimpu
narodziły się m.in. trzy Hory. W mitologii greckiej boginie
te strzegły ładu między ludźmi i rytmem natury, uważane
są czasem za personifikację trzech pór roku. Nosiły imiona:
Eunomia (praworządność), Dike (sprawiedliwość) i Ejrene
(pokój – wyobrażana z małym Plutosem, bóstwem bogactwa
na ręku, rogiem obfitości i gałązką oliwną). W Atenach znano je zaś pod imionami: Tallo (bujna), Aukso (rosła) i Karpo
(owocna).
Następnymi dziećmi Temidy i Zeusa były trzy Mojry: Kloto
(„Prządka” nici żywota), Lachesis („Przeznaczająca”, która
tej nici strzeże) i Atropos („Nieodwracalna”, która ją przecina). Mojry najczęście w sztuce przedstawiano jako trzy stare
prządki. Symbolizowały starogreckie pojęcia filozoficzno-mitologiczne dotyczące losu ludzkiego i porządku świata. Były
boginiami życia i śmierci, jedynymi ponad bogami olimpijskimi, których rozkazom nie podlegały. Znały one przyszłość
ludzi i bogów. W mitologii greckiej boginie losu, utożsamiane
przez Rzymian z Parkami.
Dzieckiem Temidy była także także dziewica Astraja (uosobienie sprawiedliwości; porzuciła ona niebo i zamieszkała na
Ziemi; ostatnia z bogiń nieśmiertelnych, żyjąca pośród ludzi
w Wieku Żelaza, zrażona ich zbrodniami powróciła na firmament i pozostała wśród gwiazd, stając się gwiazdozbiorem
Panny, a jej szale do ważenia uczynków stworzyły gwiazdozbiór Wagi.) oraz nimfa rzeki Erydanu (Eridanos).
Niektórzy twierdzą także, że owocem związku Temidy z
Gromowładnym były Hesperydy, które pilnowały w tajemniczym, strzeżonym przez smoka Ladona sadzie jabłoni rodzącej złote jabłka (mit o Heraklesie).
Według mitografów i filozofów Temida miała być główną
doradczynią Zeusa. Pomimo więc ślepoty, była mądrą i użyteczną boginką. Uważa się m.in., że to ona radziła Zeusowi
wziąć skórę z Amaltei oraz, że przewidziała wojnę trojańską.
Niepełnosprawność nie była więc przeszkodą w jej działalności, nie przeszkadzała także, aby była boginią bardzo szanowaną. Liczono się z jej zdaniem oraz proszono o radę. Zawsze
sprawiedliwa, potrafiła zapobiec zbrodni i nieszczęściom.
34
INNY ŚWIAT
Giovanni Antonio Bazzi - Trzy Parki, 1525
Pierwotnie mojra było raczej pojęciem filozoficznym
i oznaczało przeznaczenie i los człowieka oraz ogólne, nieubłagane prawa świata. Każda istota ludzka od
narodzin miała swoją mojrę, określającą długość życia
oraz szczęście i nieszczęścia jakie ją spotkają. Ta „indywidualna” mojra stanowiła część losu całego świata
i w tym znaczeniu bezosobowa mojra była nieubłagana jak przeznaczenie. Mojra oznaczała prawa, których nawet bogowie nie mogli omijać, nie narażając
porządku świata na niebezpieczeństwo. Z czasem wyobrażenie Mojry przyjęło postać pojedynczego bóstwa,
które było personifikacją przeznaczenia człowieka, a
później trzech sióstr - prządek losu człowieka, które
mieszkały w pałacu w sąsiedztwie Olimpu, czuwając
nad życiem każdego człowieka.
Burne, Ogród Hesperyd, 1870
Alfred Agache, Mojry, 1885
Rodzanice, narecznice, sudiczki to w wierzeniach słowiańskich
odpowiedniki greckich Mojr. Niewidzialne demony przeznaczenia
związane z Dolą, występujące zazwyczaj w liczbie trzech. Opiekowały się kobietami ciężarnymi, zaś po urodzeniu dziecka pojawiały się
przy kołysce, aby wyznaczać mu los na całe życie. Wedle przekazów,
rodzanicom składano ofiary w najważniejszych momentach życia, jak
narodziny dziecka czy wesele. Zjawiały się także podczas postrzyżyn;
ofiarowywano im wówczas obcięte włosy dziecka i urządzano dla nich
poczęstunek. Po chrystianizacji postacie rodzanic zastąpiono wyobrażeniem opiekuńczych aniołów, czy nawet trzech świętych (Barbara,
Paraskiewa, Anastazja). Według informacji zawartych w źródłach ruskich rodzanicom oddawano cześć składając im w ofierze chleb, ser i
miód; kobiety warzyły dla nich kaszę.
Norny to też opowiednik mojr – w mitologii nordyckiej trzy boginie
przeznaczenia, przędące nić ludzkiego życia. Ponadto potrafiły zsyłać
koszmary nocne i tworzyły runy. Pojawiały się przy narodzinach, ale
mogły też przeciąć złotą nić życia, sprowadzając śmierć. Norny nie
należały do odrębnej rasy. Mogły pochodzić zarówno od karłów, olbrzymów, elfów, jak i samych Asów. Ich kult przetrwał nawet przyjęcie
chrześcijaństwa. Urd (Urdhr; Los, Przeznaczenie) – odpowiedzialna
jest za przeszłość. Utożsamiana z przybywającym księżycem, uważana za dobroczynną i błogosławiącą ludziom.Werdandi (Werdhandi, Stawanie się) – odpowiedzialna za teraźniejszość. Utożsamiana z
księżycową pełnią, także uznawana za boginię dobroczynną. Skuld
(Obowiązek) – odpowiedzialna za przyszłość. Najmłodsza z Norn,
określała długość życia narodzonych dzieci, uważano ją za bezlitosną
i okrutną, personifikowała księżyc ubywający.
Norny mieszkały w okolicach najwyższego korzeniaYggdrasila
(wiecznie zielonego jesionu, gałęziami sięgającego nieba, a korzeniami – podziemnej krainy zmarłych) wychodzącego z Asgardu, nieopodal mrocznej studni Urd (była ona źródłem siły drzewa). W pobliżu
znajdowało się jezioro, z którego czerpały wodę, by podlewać korzeń.
35