Document

Hamartiologia





Grzech jako odrzucenie powołania;
Współczesne zmiany w doktrynie
grzechu:
odejście od legalizmu na rzecz biblijnej
wizji;
wykorzystanie danych z psychologii i
socjologii w rozumieniu kondycji
człowieka;
pogłębienie sakramentalne i pastoralne.
Grzech w Starym Testamencie




o



Grupy terminów odnoszących się do grzechu:
Zerwanie przymierza z Bogiem;
Niszczenie skutków przymierza – więzi z ludźmi;
Grzech jako zło.
Hebrajskie terminy:
Pesha – bunt, zerwanie przymierza (Iz 1, 2-3);
Avon – naruszenie więzi społecznych (1 Sm 1,6);
Hattat – zejście z drogi, rezultat złych czynów
(Rdz 4, 13)
Grzech w Nowym Testamencie





Kontekst przebaczenia i pojednania (Mt
26, 28);
Chrystus przyszedł szukać grzeszników (J
8, 31) i zwyciężyć szatana (Łk 18, 10);
Intencjonalny wymiar grzechu.
Św. Paweł ukazuje zagadnienie w
polaryzacji ciało (sarx) – duch;
Św. Jan ukazuje zagadnienie w polaryzacji
przyjąć – odrzucić Chrystusa;
Grzech w Nowym Testamencie
Główne terminy:
Adikia – nieprawość, niesprawiedliwość i
nieposłuszeństwo wobec Boga (Rz 1, 18);
Anomia – bezprawie polegające na
odrzuceniu prawa moralnego (1 J 3, 4);
Hamartia – grzeszne czyny, błądzenie.

Św. Augustyn i św. Tomasz





1. Grzech to czyn, słowo, lub pożądanie
przeciwne odwiecznemu prawu Bożemu;
2. G. to odejście od Boga i zwrócenie się
do stworzenia
1. Zerwanie prawa wiecznego;
2. Zejście z drogi prowadzącej do celu
ostatecznego;
3. Złe korzystanie z wolności
Próby kwestionowania grzechu





Nurt sekularystyczny;
Subiektywozowanie ocen moralnych;
Relatywizm etyczny;
Utożsamienie grzechu z poczuciem winy;
Skrajne interpretacje grzechu;
Sens teologiczny grzechu





Akt nieposłuszeństwa wobec Boga;
Lekceważenie Boga połączone z apoteozą
człowieka;
Akt niewdzięczności wobec miłości Boga;
Grzech w istocie uderza w człowieka;
Dobrowolnym zejściem z drogi
prowadzącej do Boga.
Sens teologiczny grzechu

•
•
•
•
Wymiar personalistyczny grzechu:
Alienacja; wewnętrzna dezintegracja; utrata celu
i miłości KDK 13;
Naruszenie relacji do Stwórcy, relacji synowskiej
(Dives in Misericordia 5-6), zerwanie więzi z
Chrystusem;
Eklezjalne konsekwencje (1 Kor 6, 15-20) –
niszczenie nadprzyrodzonego braterstwa;
Powszechność grzechu (Rz 8, 19-22);
Adhortacja Reconciliatio et
paenitentia (02.12.1984)
Grzech jako akt wolności wymierzony przeciw Bogu:
 Rywalizacja z Bogiem;
 Zerwanie z prawem moralnym;
 Złudne dążenie do bycia jak On.
„Grzech jest bez wątpienia aktem wolności człowieka, ale
pod jego warstwą ludzką działają czynniki, które stawiają
go poza człowiekiem, na pograniczu, tam, gdzie ludzka
świadomość, wola i wrażliwość stykają się z siłami
ciemności …” (RP 14).
 Grzech należy rozumieć w kontekście zbawienia i
konfrontacji z Bożą miłością;
 Grzech jako akt jednostki i przez analogię grzech
społeczny.

Przyczyny grzechów




Nie można do nich zaliczyć:
Boga (Jk 1, 13);
Świata (Rdz 1);
Szatana (1 P 5, 8).
Przyczyną grzechu jest człowiek:
•
w swojej wolności (wola jako przyczyna formalna);
•
pragnie niewłaściwych dóbr;
•
pragnie właściwe dobra osiągnąć w niewłaściwy
sposób.
Przyczyny wynikające z deformacji
poznania i woli










Pożądliwość;
Afekty;
Wady (nałogi);
Pycha;
Chciwość;
Nieczystość;
Zawiść;
Nieumiarkowanie w jedzeniu i piciu;
Gniew;
Lenistwo.
Rozróżnianie grzechów







Grzech aktualny - habitualny;
Grzech wewnętrzny – zewnętrzny;
Grzech słabości – złej woli;
Grzech własny – cudzy;
Grzech uczynku – zaniedbania;
Grzech odpuszczalny – nieodpuszczalny (przeciw
Duchowi Świętemu - Mt 12, 31-33);
Grzech wołający o pomstę do nieba
(morderstwo, grzech sodomski, odmowa
zapałyty, uciskanie biednych)
Grzech śmiertelny
Warunki:
Pełna świadomość;
Pełna dobrowolność;
Ciężkość materii;
Należy uwzględnić intencję i okoliczności.
 Skutki: utrata łaski uświęcającej, stan
winy, stan kary, utrata zasług
nadprzyrodzonych, wyrzuty sumienia.

Istota grzechu śmiertelnego



Rezygnacja z Boga poprzez odwrócenie się
od Niego.
Nadanie wyższej wartości dobru
doczesnemu niż zbawieniu;
Dezorganizacja porządku moralnego:
- uznanie Boga za kogoś niższego niż stworzenie;
- przedmiotowe traktowanie innych;
- świat rzeczy materialnych przerasta Boga i drugiego
człowieka.
Grzech powszedni
Nie niszczy nastawienia na cel ostateczny,
wypełniania powołania i życia w łasce.
„Jeśli mówimy, że nie mamy grzechu, to
samych siebie oszukujemy” (1 J 1, 8-9);
Racje zaistnienia g. p.:
 Wykroczenie przeciw powinności moralnej;
 Ze względu na niewielki przedmiot;
 Ze względu na niepełność aktu
(ograniczenie świadomości lub wolności).

Potrzeba metanoi (Mk 1, 15)



Podwójne znaczenie wezwania do
nawrócenia, czyli przemiany myślenia,
mówienia i działania:
Wyjście ze stanu grzechu („Jeśli się nie
nawrócicie wszyscy podobnie zginiecie”
Łk 13, 3)
Stały proces jednoczenia się z Bogiem (Mt
18, 13)
Nawrócenie - aspeky








Jest przejściem ze stanu grzechu do stanu łaski;
Dokonuje się ze względu na zasługi Chrystusa;
Ma wymiar religijny i moralny;
Etapy w aspekcie chrystologicznym:
Na płaszczyźnie religijno-psychologicznej (uświadomienie
grzechu i odrzucenie go)
Na płaszczyźnie zbawczej (trwanie w jedności z
Chrystusem czerpiąc z Jego łaski);
Na płaszczyźnie dynamizmu życia (zmiana postaw i
zachowań)
Aspekt eklezjalny – uczestnictwo w sakramentach św.
(sakrament pokuty i jego warunki)
Encyklika Jana Pawła II:
Veritatis Splendor


Związek między wolnością a prawem na
podstawie;
Problem opcji fundamentalnej.





























TEOLOGIA MORALNA FUNDAMENTALNA
Tezy do egzaminu
Teologia moralna jako nauka
Historia teologii moralnej  Okres starożytności chrześcijańskiej
 Średniowiecze
 Epoka nowożytna
 Rozwój polskiej teologii moralnej
Antropologia teologiczna  osoba jako zasada integrująca duszę i ciało
 Biblijne podstawy godności osoby ludzkiej
Ogólne pojęcie prawa
Prawo wieczne i naturalne
Prawo ludzkie stanowione
Pozytywne prawo Boga
Sytuacje niemożności zachowania prawa
Pojęcie sumienia w Piśmie św. i refleksji teologicznej
Kryteria podziałów sumienia
Normatywność sumienia
Systemy osiągania pewności sumienia
Formacja sumienia
Dobro moralne czynu w przekazach biblijnych i refleksji teologicznej
Naturalna i ponadnaturalna sprawność działaniowa
Grzech w przekazie Starego i Nowego Testamentu
Hamartiologia w myśli teologicznej
Biblijna i teologiczna klasyfikacja grzechów
Przyczyny i konsekwencje grzechów
Lektury:
1. Jan Paweł II. Encyklika Veritatis splendor (Rzym 06. 08. 1993).
2. S. Olejnik. Teologia moralna fundamentalna. Włocławek: Włocławskie Wydawnictwo Diecezjalne 1998.
3. F. Greniuk. Katolicka teologia moralna w poszukiwaniu własnej tożsamości, Lublin 1993.