Cuda natury świata

advertisement
Cuda świata natury
AFRYKA
Amfiteatr
Ogromne półkole płasko
zakończonych
klifów
w
Królewskim
Parku
Narodowym
Natal
w
Republice Południowej Afryki
nazwano Amfiteatrem. Klify
wznoszą się tu na wysokość
1500 m, na końcach osiągają
nawet 3000 m.
Płaskowyż rozciągający się na
szczycie klifu nazywany jest
Pofung, co w języku tubylców
znaczy miejsce elanda (eland największa z antylop).
Amfiteatr - ciąg dalszy
Amfiteatr jest częścią masywu
Gór Smoczych (Drakensberg),
który rozpościera się na
długość tysiąca km od
Przylądka Dobrej Nadziei do
Transwalu.
U stóp klifu znajduje się
rezerwat Giant's Castle najstarszy rezerwat Republiki
Południowej Afryki. Elandy,
antylopy, pawiany, orły i
orłosępy brodate to tylko
niektóre ze spotykanych tutaj
zwierząt. W skale widoczne są
rozległe, czasami biegnące
przez całą wysokość klifu
spękania oraz wybrzuszenia
skalne,
wyglądające
jak
ogromne
podpory
podtrzymujące klif.
Wodospad Wiktorii
Jeden z najwspanialszych
wodospadów
świata,
Wodospad Wiktorii, leży na
rzece Zambezi, które stanowi
granicę między Zambią a
Zimbabwe. W górnym biegu
rzeka płynie powoli przez
szeroką, płytką dolinę. Już w
odległości około 50 km od
wodospadu dostrzec można
unoszącą się w powietrzu na
wysokość 300 m chmurę pyłu
wodnego. Z daleka słychać
łoskot przetaczającej się wody.
Tubylcy nazywają wodospad
Mosi-oa-Tunja co znaczy dym,
który grzmi.
Wodospad Wiktorii – ciąg dalszy
Rzeka Zambezi przeciska się przez
zagradzającą jej drogę głęboką
rozpadlinę
skalną,
formując
Wodospad Wiktorii. Rozpadlina
powstała na skutek ruchów ziemi
około 150 mln lat temu. W
najszerszym miejscu wodospad
mierzy 1690 m.
Naprzeciwko skalnego urwiska,
gdzie woda spada w dół, w
odległości zaledwie 75 m wyrasta
inny klif. Między nimi znajduje się
wąski wąwóz, na którego dnie
woda tworzy kipiel, zwaną
Gotującym się Kotłem. W dalszym
biegu rzeki, na przestrzeni 72 km,
znajdują się liczne przełomy.
Ameryka Południowa
Kanion Colca i Dolina
Wulkanów
Kanion Colca w peruwiańskich
Andach wygląda jakby został
wycięty
z
gigantycznym
nożem. Jest to najgłębszy
wąwóz świata. Ośnieżone
białe szczyty, często ukryte w
chmurach, wyrastają 3,2 km
ponad dno doliny. Rzeka
Colca, dzika i bagnista w porze
deszczowej, wije się pośród
wygasłych
wulkanów,
rozrzuconych wzdłuż dna
doliny.
Kanion Colca i Dolina Wulkanów – ciąg dalszy
Ponad górami kanionu Colca
rozciąga się 64-kilometrowa
Dolina
Wulkanów,
gdzie
znajduje się 86 stożków
wulkanicznych. Niektóre z
nich osiągają wysokość prawie
300 m.
Jedne wyrastają z pól, u
podstaw innych nagromadziła
się
zastygła
lawa.
na
niektórych stożkach rosną
kaktusy, inne są zupełnie
nagie.
Między
Doliną
Wulkanów a Pacyfikiem leży
wypełniony
otoczakami,
gorący, piaszczysty wąwóz,
zwany Toro Muerto.
Wodospad Angel
W 1935 roku amerykański pilot
Jimmy Angel przelatywał nad
górami Wenezueli, szukając złota.
Kiedy znalazł się nad Diabelską
Górą, dostrzegł jakieś wodospady.
Po dwóch latach wrócił, by
przyjrzeć im się bliżej. Jednak
samolot, którym leciał, rozbił się i
ugrzązł w bagnie. Angel i jego
towarzysz przez jedenaście dni
przedzierali się przez dżunglę, aby
dotrzeć do wodospadów. Jimmy
Angel nie znalazł złota, odkrył
natomiast najwyższy na świecie
wodospad, który nazwano później
jego nazwiskiem.
Wody
wodospadu
Angel,
osiemnaście razy wyższego od
Niagary, spadają z wysokości
1054m.
Wodospad Angel – ciąg dalszy
Las tropikalny wokół wodospadu
jest tak gęsty, że teren ten jest
praktycznie niedostępny. W porze
deszczowej, kiedy poziom wód w
rzekach znacznie się podnosi,
można dotrzeć tam łodzią. Przez
pozostałą część roku wodospad
oglądać można jedynie znad
ziemi.
Diabelska Wyspa, zwana przez
Indian Auyán Tepui, to szczyt
masywu stołowego czy też
płaskowyż,
powstały
prawdopodobnie 65 mln lat temu
na skutek pionowych ruchów
skorupy ziemskiej. Pod wpływem
działania czynników klimatycznych
krawędź masywu uległa erozji, a
widocznym tego śladem są liczne
pęknięcia i szczeliny, z których
podczas
pory
deszczowej
wypływa woda.
Ameryka Północna
Gejzer old faithful
Yellowstone to pierwszy park
narodowy
na
świecie
(ustanowiony w 1872 roku), a
zarazem największy park
narodowy USA. Przeważająca
jego część leży na terytorium
stanu Wyoming. Jest to
wulkaniczny plaskowyż w
Górach Skalistych, pełen gór,
jezior
i
lasów.
Innymi
atrakcjami tego rejonu są klify
zbudowane
z
czernego
obsydianu
oraz
tysiące
gejzerów i gorących źródeł.
Gejzer old faithful – ciąg dalszy
Określenie gejzer pochodzi od
islandzkiego słowa geysa,
które znaczy wybuchać lub
tryskać.
Głęboko
pod
powierzchnią ziemi znajdują
się bardzo gorące skały.
Podgrzewają
one
wypełniającą otwór lub kanał
wodę do stanu wrzenia, a
następnie wrzątek i para
zostają wyrzucone na znaczną
wysokość.
Po opróżnieniu kanału gejzer
stopniowo wypełnia sie znów
wodą i cały proces powtarza
się. Gejzer Old Faithful jest
aktywny nieprzerwanie od
przynajmniej 200 lat. Co
godzinę 45 tys. litrów wrzącej
wody wyrzucane jest przez 5
minut na wysokość 30-45
metrów.
Zorze Polarne
Zorze polarne to oślepiające
wstęgi, łuki, promienie albo
firanki w świetlne, migoczące na
niebie w rejonach polarnych. Te z
północy zwane są zorzą północną
(aurora borelis), te z południa zorzą
południową
(aurora
australis).
Nie wyjaśniono
do końca
mechanizmu ich powstawania.
Uważa się, że są rezultatem
wychwytywania przez ziemskie
pole magnetyczne drobnych
cząsteczek energii, emitowanych
przez Słońce. Mniej więcej co
jedenaście lat Słońce wchodzi w
fazę podwyższonej aktywności,
wysyłając w przestrzeń kosmiczną
duże ilości cząsteczek energii.
Właśnie
wtedy
zorze
są
najwspanialsze.
Zorze Polarne – ciąg dalszy
Światła miast i wysokie budynki na
horyzońcie
mogą
utrudniąć
obserwacje, najlepiej więc oglądać
zorze polarne w miejscach położonych
z dala od obszarów miejskich. W
miejscowości Churchill w Kanadzie
zorzę można ujrzeć przez średnio 300
nocy w roku, podczas gdy w
amerykańskim stanie Floryda ukazuje
się ona czterokrotnie.
Zorze polarne występują najczęściej na
wysokości
90-130
km
nad
powierzchnią ziemi, pojawiają się też
jednak znacznie wyżej. W 1959 roku
zmierzono
zorzę
północną
na
wysokości 160 km. Rozciągała się ona
na przestrzeni ponad 4800 km.
Zorze polarne znane są ludzkości od
ponad 2 tys. lat. Były one w przeszłości
przedmiotem wielu mitów. We
wczesnym średniowieczu Wikingowie
wierzyli, że zorze polarne to galopujący
po przestworzach wojownicy. W
Arktyce Eskimosi byli przekonani, że
zorze zostały stworzone po to. by
oświecać drogę zmarłym niedawno
ludziom.
Antarktyda
Lodowiec Szelfowy
Rossa
Lodowiec Szelfowy Rossa to
ogromny, trójkątny pokład
lodu, wypełniający niemal
całkowicie zatokę u wybrzeży
Antarktydy. Jest to największa
unosząca się na wodzie bryła
lodu na świecie. Szeroka na
800 km i wdzierająca się 970
km w głąb lądolodu pokrywa
lodowa jest wielkości Francji.
Lodowiec Szelfowy Rossa – ciąg dalszy
Szelf został odkryty w 1840 roku
przez
angielskiego
badacza
polarnego Jamesa Clarka Rossa.
Ross,
próbując
zlokalizować
południowy biegun magnetyczny,
przedarł się przez pas lodu
pakowego, wypłynął na otwarte
wody morza i dotarł do
wznoszącego się na wysokość 5060
m
lodowego
urwiska,
stanowiącego barierę nie do
przebycia.
Część skraju lodowca stanowi
zwarta linia klifów, w innych
miejscach znajdują się zatoki i
cyple. Grubość pokrywy lodowej
waha się ty od 185 m do 760 m.
Ponieważ na Lodowiec Szelfowy
napierają lodowce spływające z
lądolodu. przesuwa się o w
kierunku morza od 1,5 do 3 m na
dobę.
Suche Doliny Antarktyki
Bezśnieżne i wolne od lodu
doliny to nic niezwykłego chyba że znajdują się w
rejonach polarnych. Chociaż
niemal cała Antarktyka skuta
jest lodem, na jej obszarze
znajdują się trzy suche doliny.
Leżą one na stałym lądzie
kontynentu, na wschód od
Lodowca Szelfowego Rossa i
noszą nazwy Dolina Taylora,
Dolina Wrighta i Dolina Wiktorii.
Są to niecki w kształcie litery U,
o
stromych
krawędziach,
wyrzeźbione przez lodowce,
które dawno już stopniały.
Potrzeba było milionów lat, by
lód
skuł
prawie
całą
powierzchnię
Antarktyki
pokrywą o średniej grubości
3tys. m.
Suche Doliny Antarktyki – ciąg dalszy
W suchych dolinach śnieg nie
pada jednak prawie wcale;
roczna suma opadów wynosi
zaledwie 25 mm. Kiedy jednak
śnieg spadnie, jest wywiewany
przez suche wiatry albo topi się
na
ogrzanych
słońcem
okolicznych skałach.
Na obszarze każdej z dolin,
pozbawionych
zupełnie
roślinności, znajdują się słone
jeziora. Największym z nich jest
jezioro
Vanda,
którego
głębokość przekracza 60 m, a
powierzchnia skuta jest 4metrową
warstwą
lodu.
Temperatura wody na dnie
jeziora wynosi aż 25°C i
utrzymuje się dzięki pokrywie
lodowej,
nie
pozwalającej
ciepłu przenikać do atmosfery.
Australia
Bora-Bora
Amerykańskie pisarz James A.
Michener nazwał Bora-Bora w
archipelagu
Wysp
Towarzystwa najpiękniejszą
wyspą na świecie i osadził w
jej scenerii swoją powieść pt.
Południowy Pacyfik, która
została przerobiona później na
musical. Wielu ludzi uważa, że
Bora-Bora to raj na ziemi.
Pierwsi osadnicy przybyli tu z
południowo-wschodniej Azji
2tys. lat temu.
Bora-Bora – ciąg dalszy
Pośrodku wyspy wznoszą się
pozostałości
wulkanu
z
dwoma wierzchołkami. Mount
Otemanu,
obecnie
o
wysokości 725 m, wznosił się
niegdyś na wysokość 5400 m
n.p.m.
później
erupcje
zniszczyły wierzchołek. Ten
dawno
wygasły
wulkan
porasta teraz gęsty, zielony
las.
Dookoła
wyspy
rozpościera sie turkusowa
laguna, oddzielona od morza
piaszczystą mierzeją. Wszystko
to opasane jest pierścieniem
rafy koralowej, upstrzonym
piaszczystymi
wysepkami,
nazywanymi motus.
Wielka Rafa Koralowa
Wielka Rafa Koralowa u wybrzeży
stanu Queensland jest największą,
najbardziej
różnorodną
i
najpiękniejszą rafą koralową na
świecie. Jest też jedną z
najmłodszych raf - niektóre jej
odcinki liczą sobie tylko 500 tys.
lat. Rozciąga się na długości
ponad 2 tys. km, od miasta
Brisbane do zatoki Papau.
Budulcem rafy są szkielety
martwych korali. Na Wielką Rafę
Koralową składa się około 3 tys.
raf i małych wysp koralowych o
ogromnie
zróżnicowanej
powierzchni - od kilku zaledwie
metrów do 50 km². Wielka Rafa
Koralowa rozpościera się 330 km
w głąb Pacyfiku. Całkowity jej
obszar wynosi 259 tys. km².
Wielka Rafa Koralowa – ciąg dalszy
Wielka Rafa Koralowa słynie z
koralowców, chociaż stanowią
one zaledwie 1/10 żyjących tu
organizmów.
Na
rafie
występują ich przynajmniej
350 gatunków o różnorodnym
kształcie,
rozmiarach
i
barwach. Wymagają one
odpowiedniego środowiska.
Rafy tworzą się tylko w
słonych i ciepłych wodach
(utrzymujących temperaturę
nie mniejszą niż 22°C). Woda
musi zawierać wystarczającą
ilość tlenu, nie może więc to
być woda stojąca i musi ona
być wystarczająco czysta, aby
szlam nie zablokował systemu
trawiennego koralowca
Azja
Karakorum
Karakorum to potężny łańcuch
górski, biegnący równolegle do
Himalajów. Rozciąga się na
przestrzeni 800 km, przez
terytoria północnej Indii i
Pakistanu. Karakorum znaczy po
turecku czarne rumowisko skalne,
co jest dość zaskakującym
określeniem dla tych skrzących się
w słońcu, pokrytych śniegiem
szczytów.
W masywie tym znajduje się
więcej długich lodowców niż w
jakimkolwiek innym miejscu na
Ziemi, za wyjątkiem obszaru
polarnego. Największy z nich to
lodowiec Hispar-Biafo (o długości
100 kmj), przecinający przełęcz
Hispar. Ponad lodowcami góruje
pasmo potężnych szczytów, a
wsród nich K2, druga co do
wielkości góra świata (8610 m
n.p.m.).
Karakorum – ciąg dalszy
Po raz pierwszy została ona
zdobyta w 1954 roku przez
włoską wyprawę, kierowaną
przez Ardito Desio. K2
nazywana
jest
niekiedy
okrutną górą, na jej zboczach
straciło
życie
wielu
himalaistów.
W
paśmie
Karakorum znajduje się 19
szczytów, wznoszących się
powyżej 7260 m n.p.m. Ich
wierzchołki są zazwyczaj
spiczaste, ostro zarysowane,
otoczone setkami kominów i
iglic skalnych.
Mount Everest
Himalaje zostały uformowane
w ciągu kilku ostatnich
milionów lat. Po rozpadnięciu
się pierwotnego wielkiego
kontynentu półkuli północnej
- Laurazji, Indie zaczęły z
wolna przemieszczać się na
północ, w kierunku Azji, i w
końcu zderzyły się z nią. Dno
morskie
między
dwoma
płytami zostało zgniecione i
wypiętrzone. Na północnym
obrzeżu Indii uformowały się
góry. Proces ten trwa nadal i
Himalaje ulegają w dalszym
ciągu wypiętrzaniu.
Mount Everest – ciąg dalszy
Najwyższa góra na naszej planecie,
Mount Everest, rośnie około 5 cm
rocznie. Pomiary satelitarne
wykazują, że obecnie jej wysokość
wynosi 8872 m n.p.m. Uznana za
najwyższy szczyt świata w 1852
roku, w roku 1862 otrzymała swoją
angielską nazwę.
Mount Everest wznosi się na granicy
między Nepalem a Tybetem. W
końcu dziewiętnastego wieku Tybet
i Nepal zamknęły swoje granice dla
Europejczyków. Dopiero w początku
lat dwudziestych naszego stulecia
zezwolono na wysokogórskie
wyprawy.
Pierwsi szczęśliwie dotarli na Mount
Everest w 1953 roku
Nowozelandczyk Edmund Hillary i
Szerpa Tenzig Norgay. Od tego czasu
około 400 ludzi powtórzyło ten
wyczyn. Aby uniknąć zniszczenia
środowiska naturalnego, nepalskie
władze ograniczają dostęp do tych
terenów
Europa
Santoryn
Santoryn albo Thira, jak ją się
czasami też nazywa, leży w
południowej
części
Morza
Egejskiego. Niegdyś była to prawie
okrągła wyspa, powstała na skutek
licznych erupcji wulkanicznych, ale
w 1680 roku przed narodzeniem
Chrystusa nastąpił potężny wybuch,
który rozsadził środek wyspy,
tworząc
zagłębienie
(kalderę)
wypełnione wodą morską.
Jak twierdzą naukowcy, wybuch
rozerwał górę o wysokości około
1300 m i wyrzucił w powietrze
blisko 100 km³ skał.
Ślady upadku materiału skalnego
odnaleziono w Egipcie i w całym
wschodnim
basenie
Morza
Śródziemnego. Na małej wysepce
Nea Kameni, leżącej w obrębie
kaldery, znajduje się nadal aktywny
krater
Matterhorn
Pierwszą
zakończoną
powodzeniem wyprawę na
Matterhorn poprowadził w
roku 1865 angielski alpinista
Edward
Whymper.
To
pierwsze udane wejście miało
jednak
gorzki
posmak.
Czterech spośród siedmiu
uczestników
ekspedycji
zginęło, kiedy urwała się lina i
odpadli ze ściany północnej.
Ciała jednego z alpinistów
nigdy nie odnaleziono.
Matterhorn – ciąg dalszy
Górujący nad szwajcarską wioską
Zermatt Matterhorn znany jest ze
swej charakterystycznej sylwetki.
Nie jest najwyższym szczytem w
Alpach, nie jest nawet najwyższym
wzniesieniem
Szwajcarii. Ma
jednak cztery ściany, których
krawędzie łączą się pod takim
kątem, że nadają mu wygląd
piramidy. Jego piękno jest jeszcze
bardziej uderzające dzięki temu,
że góra ta stoi samotnie.
Alpy powstały około 40 mln lat
temu, gdy dwie płyty skorupy
ziemskiej zderzyły się ze sobą,
tworząc łańcuch pochylonych,
pofałdowanych gór.
Download