SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI
advertisement
G IMNAZJUM NR 10 I M . I GNACEGO J ANA W P ADEREWSKIEGO G L IWICA CH 44 - 100 GLIWICE UL. LIPOWA 29 NIP 631 – 22 –47 –699 REGON 276556775 TEL (32) 279 98 55; FAX (32) 231 17 45 WYMAGANIA EDUKACYJNE Z GEOGRAFII W KLASIE I Podręcznik: R. Malarz, Puls Ziemi 1, Wyd. Nowa Era obowiązują wszystkie wiadomości i umiejętności ze szkoły podstawowej z przedmiotu: przyroda; oraz: Poziom wymagań Rozdział Temat lekcji O czym będziesz się uczyć na lekcjach geografii? Wykraczający na ocenę celującą Dopełniający na ocenę bardzo dobrą Rozszerzający na ocenę dobrą Podstawowy na ocenę dostateczną Konieczny na ocenę dopuszczającą Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: • wymienia źródła • wyjaśnia, czym • potrafi wyjaśnić • potrafi przyporządkować informacji geograficznej zajmuje się geografia pojęcia: klimatologia, dział geografii do zjawisk • wyróżnia dyscypliny fizyczna, społecznokartografia zachodzących w geografii ekonomiczna i środowisku • wyjaśnia znaczenie regionalna terminu „geografia” Uczeń: • rozpoznaje działy geografii oraz zna wszystkie źródła informacji geograficznej 1 I. O B R A Z Z I E M I Kształt i wymiary Ziemi. • zna średni promień i obwód Ziemi • podaje wymiary Ziemi • wyjaśnia różnice między • zna imiona bądź oraz główne cechy jej elipsoidą a geoidą nazwiska uczonych i ich kształtu dokonania w zakresie poznania kształtu i wymiarów Ziemi Globus jako model Ziemi. Siatka geograficzna. • wskazuje na mapie lub na globusie równik, równoleżniki, południk 0° oraz półkulę południową, północną, wschodnią i zachodnią • wyjaśnia pojęcia: siatka geograficzna • nazywa po polsku i angielsku kierunki główne • wymienia cechy południków i równoleżników • wskazuje na globusie oraz mapie świata zwrotniki i koła podbiegunowe • nazywa po polsku i angielsku kierunki główne i pośrednie • biegle posługuje się kierunkami świata • omawia sposoby określania północy w terenie Długość i szerokość geograficzna. • określa współrzędne geograficzne punktu • zapisuje i odczytuje wartości współrzędnych geograficznych • określa położenie geograficzne punktów i obszarów na mapie i globusie • wyjaśnia terminy: „długość geograficzna”, „szerokość geograficzna” • odszukuje na fragmencie siatki kartograficznej punkty o podanych współrzędnych • określa położenie matematycznogeograficzne punktów i obszarów na globusie oraz na mapie • odszukuje obiekty na mapie na podstawie podanych współrzędnych geograficznych • potrafi odczytać współrzędne geograficzne na fragmentach siatki kartograficznej • oblicza odległość (rozciągłość południkową) między dwoma punktami na mapie, korzystając z zależności 1° – 111,2 km • stosuje ze zrozumieniem pojęcia: „długość geograficzna”, „szerokość geograficzna” • bez problemu posługuje się współrzędnymi geograficznymi Współrzędne geograficzne – ćwiczenia. Ćwiczenia – współrzędne geograficzne i mapa. • omawia historię poznawania kształtu i wymiarów Ziemi • podaje wartość azymutu geograficznego • podaje zasady działania oraz możliwości wykorzystania odbiornika GPS • ocenia znaczenie umiejętności określania współrzędnych geograficznych w życiu człowieka 2 Obraz Ziemi na mapie. Podział i rodzaje map. • wyjaśnia terminy: „siatka kartograficzna” • wymienia cechy każdej mapy • wie co oznaczają kolory na mapie hipsometrycznej Wyznaczanie • w słoneczny dzień w kierunków świata. południe wskazuje kierunek północny • podaje różnice między planem a mapą • dokonuje podziału map ze względu na ich skalę oraz treść • podaje różnice między siatką kartograficzną a geograficzną • wykazuje znaczenie skali • potrafi odczytać mapy w przedstawianiu informacje z wybranych różnych informacji map tematycznych geograficznych na mapie • posługuje się w terenie planem miasta • wskazuje możliwości praktycznego wykorzystania planów i różnych rodzajów map • wyjaśnia, na czym polega generalizacja mapy oraz uzasadnia jej przydatność • wymienia 3 sposoby określania kierunków w terenie • wskazuje północ za pomocą busoli • określa kierunki świata w terenie różnymi sposobami • wskazuje miejsce swojego zamieszkania i szkoły • orientuje plan w terenie • wyszukuje ulice według legendy • wskazuje ważne miejsca na planie Gliwic • oblicza skalę mapy, • bez problemu wykonuje znając odległość wszystkie zadania rzeczywistą między związane ze skalą obiektami przedstawionymi na mapie Plan Gliwic. • wymienia 3 cechy planu Skala mapy. • wymienia rodzaje skal • posługuje się skalą oraz podaje ich mapy do obliczania przykłady odległości w terenie • poprawnie zapisuje skale • wskazuje skale większą i mniejszą • przekształca postacie skali • odczytuje skalę z każdej mapy i na jej podstawie oblicza odległości w terenie • mierzy odległość między obiektami • wykonuje szkic terenowy • wykonuje szkic terenowy • wykonuje szkic po w skali uwzględniając w skali posługując się wyznaczeniu azymutu do kierunek północny busolą i taśmą mierniczą różnych obiektów Ćwiczenia ze skalą mapy. Obliczanie odległości rzeczywistej i skali mapy. Pomiar w terenie a skala. • szkicuje obiekty uwzględniając kierunki świata • bez problemu posługuje się planem Gliwic w codziennym życiu Szkic terenowy. 3 Przedstawianie zjawisk na mapach. • wymienia metody przedstawiania zjawisk na mapach • wyjaśnia terminy: „wysokość względna” , „wysokość bezwzględna”, „poziomica” • odczytuje z map informacje przedstawione za pomocą różnych metod kartograficznych, w tym odczytuje wysokość bezwzględną • oblicza wysokość względną wybranych punktów oraz charakteryzuje rzeźbę terenu na podstawie rysunku poziomicowego i mapy hipsometrycznej • charakteryzuje wybrane • charakteryzuje sposoby metody przedstawiania przedstawiania rzeźby zjawisk na mapach terenu na mapach • stosuje ze zrozumieniem terminy: „wysokość względna”, „wysokość bezwzględna” Praca z mapą samochodową. • analizuje i interpretuje treści map ogólnogeograficznych tematycznych, turystycznych • dobiera odpowiednią mapę w celu uzyskania określonych informacji geograficznych • identyfikuje położenie i charakteryzuje odpowiadające sobie obiekty geograficzne na fotografiach, zdjęciach lotniczych i satelitarnych oraz mapach topograficznych • lokalizuje na mapach (również konturowych) kontynenty • posługuje się w terenie planem oraz mapą topograficzną, turystyczną i samochodową (m.in. orientuje mapę oraz identyfikuje obiekty geograficzne na mapie i w terenie) • lokalizuje na mapach (również konturowych) najważniejsze obiekty geograficzne na świecie i w Polsce • projektuje i opisuje trasy • przeprowadza prostą podróży na podstawie map interpolację, np. wykreśla turystycznych, poziomice topograficznych i samochodowych • robi prezentację podróży pokazując miejsca na mapie ściennej • omawia wybrane miejsca • przedstawia wycieczkę swojej podróży wykorzystując zdjęcia ciekawych miejsc Praca z mapą turystyczną. Orientowanie się w terenie za pomocą mapy. Podróż po Polsce. • tworzy krótką podróż (Prezentacja) po Polsce wymieniając tylko kolejne miasta • w ciekawy sposób prezentuje swoją wycieczkę wykorzystując różne pomoce 4 Tajemnice kosmosu. • wymienia nazwy ciał niebieskich znajdujących się w Układzie Słonecznym • wymienia nazwy planet • rozpoznaje i nazywa ciała Układu Słonecznego, niebieskie przedstawione zaczynając od nazwy na ilustracji planety znajdującej się najbliżej Słońca • korzystając z danych liczbowych, porównuje planety Układu Słonecznego • charakteryzuje wybrane ciała niebieskie: planety, planetoidy, gwiazdy, satelity, meteory i meteoryty • omawia rolę lotów kosmicznych w poznaniu wszechświata Ruch obiegowy Ziemi i jego następstwa. • wyjaśnia terminy: „ruch obiegowy Ziemi”, „równonoc wiosenna”, „równonoc jesienna”, „przesilenie zimowe”, „przesilenie letnie” • wymienia daty dni rozpoczynających pory roku • wie ile trwa rok zwykły a ile przestępny • zna nazwy miesięcy oraz ilość dni i nocy w każdym z nich • podaje najważniejsze geograficzne następstwa ruchu obiegowego Ziemi • podaje cechy ruchu obiegowego Ziemi • wskazuje na mapie świata obszary, na których występują dni lub noce polarne • posługując się rysunkiem, wyjaśnia zjawiska zaćmienia Słońca i zaćmienia Księżyca • charakteryzuje strefy oświetlenia Ziemi • wyjaśnia przyczyny występowania dnia i nocy polarnej • omawia wpływ ruchu obiegowego na zmiany w przyrodzie i życie człowieka Obliczanie wysokości Słońca nad widnokręgiem. • odczytuje wzory na obliczanie wysokości Słońca nad widnokręgiem • oblicza wysokość Słońca nad horyzontem w dni równonocy • oblicza współrzędne miejsca na podstawie wysokości Słońca nad horyzontem i daty • bez problemu wykonuje wszystkie zadania związane z obliczaniem wysokości Słońca nad widnokręgiem II. Z I E M I A W E W S Z E C H Ś W I E C I E • podaje daty przesileń i równonocy na podstawie ilustracji przedstawiających oświetlenie Ziemi w ciągu roku • podaje różnicę między teorią geocentryczną i heliocentryczną • przedstawia (wykorzystując również własne obserwacje) zmiany w oświetleniu Ziemi oraz w długości trwania dnia i nocy w różnych szerokościach geograficznych i porach roku • samodzielnie oblicza wysokość Słońca nad widnokręgiem 5 Ruch obrotowy Ziemi i jego następstwa. • wyjaśnia terminy: „ruch obrotowy Ziemi”, „południe”, „północ”, „doba”, „górowanie Słońca”, „południk miejscowy”, „gnomon” • podaje najważniejsze geograficzne następstwa ruchu obrotowego Ziemi • podaje kierunek i czas obrotu Ziemi dookoła własnej osi • podaje cechy ruchu obrotowego Ziemi • opisuje dzienną wędrówkę Słońca po sklepieniu niebieskim, posługując się ilustracją lub planszą • charakteryzuje dwa rodzaje prędkości Ziemi • omawia zastosowanie gnomonu • posługuje się ze zrozumieniem pojęciem „ruch obrotowy” • omawia ruch obrotowy Ziemi, posługując się tellurium lub globusem Czas słoneczny. • wyjaśnia terminy: „czas słoneczny”, „czas strefowy”, „czas urzędowy” • wie ile jest stref czasu i ile wynosi różnica czasu pomiędzy strefami • wyjaśnia, dlaczego zostały wprowadzone strefy czasowe i międzynarodowa linia zmiany daty • wymienia rodzaje kalendarzy i podaje ich cechy • rozwiązuje proste zadania z obliczaniem czasu słonecznego i strefowego • posługuje się mapą stref czasowych do określania różnicy czasu strefowego i słonecznego na Ziemi • oblicza kąt, o jaki obraca się Ziemia w określonym czasie • oblicza czas słoneczny i strefowy danego miejsca na podstawie jego położenia matematycznogeograficznego • charakteryzuje czas słoneczny, strefowy, uniwersalny i urzędowy • stosuje ze zrozumieniem pojęcia: „czas słoneczny”, „czas strefowy”, „czas uniwersalny” i „czas urzędowy” • ustala, jaki dzień tygodnia nastąpi po przekroczeniu międzynarodowej linii zmiany daty Czas słoneczny a długość geograficzna. Czas strefowy. 6 Skład i budowa atmosfery. • wyjaśnia terminy: „atmosfera”, „troposfera” • podaje skład chemiczny powietrza atmosferycznego • wymienia nazwy warstw atmosfery, zaczynając od nazwy tej warstwy, która znajduje się najbliżej powierzchni Ziemi • omawia na podstawie schematu zmiany temperatury powietrza w poszczególnych warstwach atmosfery • charakteryzuje poszczególne warstwy atmosfery • oblicza zmiany temperatury powietrza wraz ze wzrostem lub spadkiem wysokości • charakteryzuje zjawisko inwersji temperatury powietrza • omawia wpływ człowieka na zmiany zachodzące w składzie powietrza atmosferycznego Temperatura powietrza. • wyjaśnia termin „izoterma” • podaje czynniki wpływające na temperaturę powietrza na Ziemi • analizuje temperaturę powietrza w wybranych miejscach na podstawie map klimatycznych lub wykresu przebiegu temperatury powietrza • oblicza średnią roczną amplitudę temperatury powietrza oraz średnią roczną temperaturę powietrza • sporządza wykres przedstawiający przebieg temperatury powietrza • omawia zależność temperatury powietrza od kąta padania promieni słonecznych • wymienia czynniki klimatotwórcze oraz wyjaśnia na przykładach ich wpływ na zróżnicowanie temperatury powietrza na Ziemi • oblicza temperaturę powietrza na różnych wysokościach n.p.m. • charakteryzuje skale (Celsjusza, Fahrenheita i Kelvina), wykorzystywane do określania wartości temperatury powietrza Jak powstaje wiatr? • wyjaśnia pojęcia: „ciśnienie atmosferyczne”, „niż baryczny”, „wyż baryczny”, „izobara” • wyjaśnia przyczynę powstawania wiatru • sporządza schemat wyżu • stosuje ze zrozumieniem i niżu barycznego pojęcia: „niż baryczny”, „wyż baryczny” III. A T M O S F E R A 7 Wiatry okresowo • wymienia przykłady zmienne i lokalne. wiatrów stałych i okresowo zmiennych oraz lokalnych, występujących na kuli ziemskiej Opady atmosferyczne. Osady atmosferyczne. • wymienia rodzaje opadów i osadów atmosferycznych • wyjaśnia terminy: „wilgotność powietrza”, „wilgotność względna”, „resublimacja” • wyjaśnia terminy: „pogoda”, „klimat” • wymienia czynniki klimatotwórcze Klimaty na Ziemi. • wymienia przyrządy do pomiaru pogody i ich jednostki Pogoda i klimat. • wymienia rodzaje wiatrów z codziennego życia • wskazuje na mapie świata obszary występowania różnych rodzajów wiatrów • charakteryzuje rodzaje wiatrów na podstawie ilustracji • wskazuje związek pomiędzy rytmem upraw i „kulturą ryżu” a cechami klimatu monsunowego w Azji PołudniowoWschodniej • wyjaśnia, w jaki sposób powstają cyklony tropikalne, charakteryzuje je i podaje ich przykłady • analizuje występowanie opadów na kuli ziemskiej na podstawie mapy stref klimatycznych • podaje przykłady obszarów charakteryzujących się nadmiarem lub niedoborem opadów atmosferycznych • wymienia rodzaje opadów i osadów atmosferycznych ze względu na sposób powstania • omawia przyczyny nierównomiernego rozmieszczenia opadów atmosferycznych na Ziemi • rozpoznaje przedstawione na ilustracji opady i osady atmosferyczne • wyjaśnia na podstawie • charakteryzuje rodzaje schematu procesy chmur, a także opadów powstawania chmur, i osadów atmosferycznych opadów i osadów atmosferycznych na kuli ziemskiej • wykazuje zróżnicowanie klimatyczne Ziemi na podstawie analizy map temperatury powietrza i opadów atmosferycznych oraz map stref klimatycznych na Ziemi • wykazuje na przykładach związek między wysokością Słońca a temperaturą powietrza • podaje różnice między klimatem a pogodą • charakteryzuje wpływ czynników klimatotwórczych na • stosuje ze zrozumieniem terminy: „pogoda”, „klimat” • charakteryzuje klimat górski • podaje na podstawie map tematycznych zależności między strefami oświetlenia Ziemi a • charakteryzuje strefy klimatyczne pod względem warunków sprzyjających działalności człowieka 8 • wymienia strefy klimatyczne na kuli ziemskiej i wskazuje ich zasięg na mapie klimat • charakteryzuje na podstawie wykresów lub danych liczbowych przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w ciągu roku w wybranych stacjach meteorologicznych, położonych w różnych strefach klimatycznych strefami klimatycznymi • wymienia składniki pogody i przyrządy do ich pomiarów • wykonuje obserwacje meteorologiczne, np. opadów, wilgotności, zachmurzenia • wykonuje pomiary pogody dostępnymi przyrządami i je zapisuje • potrafi scharakteryzować pogodę na podstawie jej elementów • wyjaśnia terminy: „kondensacja”, „parowanie”, „morze”, „zatoka”, „cieśnina” • omawia na podstawie schematu zasoby wodne Ziemi • wymienia stany skupienia wody w przyrodzie i podaje przykłady ich występowania • omawia obieg wody w przyrodzie na podstawie schematu oraz w najbliższej okolicy • dostrzega i wyjaśnia związki między warunkami klimatycznymi a zasoleniem wody morskiej Czytanie map klimatycznych. Obserwacje meteorologiczne. Pomiary składników pogody. Obieg wody w przyrodzie. IV. W O D Y Obieg wody w najbliższej okolicy. 9 Z I E M I Oceany i kontynenty na świecie. • wymienia nazwy oceanów i kontynentów oraz wskazuje je na mapie fizycznej świata • wymienia nazwy • nazywa i wskazuje na oceanów i kontynentów mapie umowne granice oraz wskazuje je na między kontynentami mapie konturowej świata • wie jaki ocean oblewa i z której strony każdy kontynent • wskazuje na mapie wybrane zatoki, morza, cieśniny i wyspy Prądy morskie. • podaje przykłady ruchów wody morskiej • wskazuje na mapie świata wybrane prądy morskie oraz wymienia ich nazwy • wyjaśnia wpływ prądów morskich na klimat • charakteryzuje przyczyny • charakteryzuje zjawisko i skutki ruchów wody El Nino morskiej Rzeki świata. • wyjaśnia terminy: „rzeka główna”, „dopływ”, „zlewisko”, „dorzecze”, „dział wodny” • wskazuje na mapie świata najdłuższe rzeki • wyjaśnia termin „przepływ” • zaznacza na ilustracji dorzecze, dział wodny i zlewisko • wymienia elementy dorzecza • wymienia rodzaje i podaje przykłady zasilania rzek • podaje przykłady gospodarczego wykorzystania rzek • analizuje wykresy długości rzek i ich przepływu • nazywa i wskazuje na mapie różne typy genetyczne jezior oraz obszary bagienne • podaje przykłady gospodarczego wykorzystania stawów i sztucznych zbiorników wodnych • wyjaśnia związki między • charakteryzuje powodzie warunkami i podaje ich przykłady klimatycznymi, a rodzajem zasilania rzek • stosuje ze zrozumieniem pojęcia: „rzeka główna”, „dopływ”, „zlewisko”, „dorzecze”, „dział wodny” Jeziora i bagna na • wyjaśnia terminy: świecie. „jezioro”, „bagno”, „wieloletnia zmarzlina • wymienia różne typy genetyczne jezior • omawia warunki powstawania bagien • wskazuje na mapie charakterystyczne cechy kontynentów (góry, wyżyny, niziny, półwyspy) • charakteryzuje różne typy genetyczne jezior i podaje ich przykłady 10 Wody podziemne. • wyjaśnia terminy: „wody podziemne”, „źródło”, „wody artezyjskie”, „gejzer” • wymienia rodzaje wód podziemnych • analizuje budowę niecki artezyjskiej na podstawie ilustracji • podaje przykłady gospodarczego wykorzystania wód podziemnych • wskazuje na mapie świata obszary występowania wód artezyjskich i gejzerów Budowa wnętrza Ziemi. • wymienia warstwy wnętrza Ziemi w kolejności od warstwy znajdującej się najgłębiej • wymienia metody badania wnętrza Ziemi • podaje różnicę między litosferą a skorupą ziemską • omawia na podstawie • charakteryzuje metody schematu budowę wnętrza badania wnętrza Ziemi i Ziemi podaje ich zastosowanie • wyjaśnia termin „prądy konwekcyjne” • charakteryzuje warstwy wnętrza Ziemi • omawia zróżnicowanie temperatury wnętrza Ziemi Skały i minerały. • wymienia nazwy wybranych skał i minerałów • wyjaśnia terminy: „skała”, „minerał” • wskazuje różnice między minerałem a skałą • podaje przykłady • rozpoznaje skały i gospodarczego określa ich rodzaj wykorzystania skał • podaje przykłady minerałów skałotwórczych • charakteryzuje wybrane skały i warunki ich powstawania V. W N Ę T R Z E Z I E M I Muzeum Geologii Złóż w Gliwicach – powstawanie skał. • omawia procesy prowadzące do aktywności gejzeru • charakteryzuje wybrane rodzaje wód podziemnych • charakteryzuje niebezpieczeństwa związane z zanieczyszczeniem wód podziemnych Muzeum Geologii Złóż w Gliwicach – rozpoznawanie skał i minerałów. 11 Dzieje Ziemi. • określa wiek Ziemi • omawia na podstawie • wymienia nazwy er, tabeli stratygraficznej zaczynając od najstarszej najważniejsze wydarzenia z przeszłości geologicznej Ziemi • podaje przykłady skamieniałości przewodnich • wyjaśnia rolę skamieniałości przewodnich w odtwarzaniu dziejów Ziemi • przedstawia hipotezy wyginięcia dinozaurów • dostrzega zmiany w świecie organicznym w dziejach Ziemi • wymienia nazwy okresów geologicznych Trzęsienia ziemi. • wymienia procesy wewnętrzne kształtujące rzeźbę powierzchni Ziemi • wyjaśnia terminy: „hipocentrum”, „epicentrum”, „Ognisty Pierścień Pacyfiku” • podaje główne cechy płytowej budowy litosfery • wskazuje na mapie świata obszary aktywne sejsmicznie • omawia skutki trzęsień ziemi • wykazuje związki • stosuje ze zrozumieniem pomiędzy płytową budową terminy: „hipocentrum”, litosfery a występowaniem „epicentrum”, „orogeneza” zjawisk wulkanicznych i trzęsień ziemi Wulkanizm. • wyjaśnia terminy: „wulkan”, „lawa”, „magma” • wymienia produkty erupcji wulkanicznej • wymienia przykłady • omawia skutki wulkanów i wskazuje je wulkanizmu na mapie • wymienia na podstawie schematu elementy budowy wulkanu • wykazuje znaczenie czynników społecznokulturowych w tworzeniu nowoczesnej gospodarki Japonii na tle niekorzystnych cech środowiska przyrodniczego Jak powstały góry? • wymienia nazwy orogenez i rodzaje gór • wyjaśnia terminy: „ruchy górotwórcze”, „góry fałdowe”, „góry zrębowe” • wymienia nazwy wielkich form ukształtowania powierzchni Ziemi • wskazuje na mapie świata przykłady gór fałdowych, wulkanicznych i zrębowych • charakteryzuje wielkie formy ukształtowania powierzchni Ziemi • charakteryzuje na podstawie schematów mechanizm powstawania gór fałdowych i zrębowych • omawia różnice między górami fałdowymi a zrębowymi • określa na podstawie danych statystycznych ukształtowanie powierzchni kontynentów • omawia najważniejsze wydarzenia w poszczególnych erach dziejów Ziemi 12 Niszczenie skał. VI. R E Ź B I A R Z E P O W I E R Z C H N I Z I E M I • wyjaśnia terminy: „wietrzenie”, „erozja” • wymienia rodzaje wietrzenia Procesy krasowe. • wyjaśnia terminy: „krasowienie”, „erozja” • podaje rodzaje skał, które ulegają krasowieniu Praca rzeki. • wymienia rodzaje ujść rzecznych • wyjaśnia terminy: „erozja wgłębna”, „erozja boczna”, „akumulacja” Lodowce górskie. • wyjaśnia pojęcie: „granica wiecznego śniegu” • wskazuje na mapie świata obszary • wymienia procesy zewnętrzne kształtujące rzeźbę powierzchni Ziemi • charakteryzuje rodzaje wietrzenia i formy terenu powstałe w jego wyniku • rozpoznaje na ilustracjach formy terenu powstałe w wyniku wietrzenia • posługuje się ze zrozumieniem pojęciami: „wietrzenie”, „erozja” • charakteryzuje wybrane rodzaje ruchów masowych • podaje przykłady form krasowych występujących na powierzchni i w głębi Ziemi • wskazuje na mapie regiony, w których występują zjawiska krasowe • charakteryzuje na podstawie ilustracji budowę jaskini oraz występujące w niej formy krasowe • omawia procesy krasowe • zapisuje reakcję i wyjaśnia, w jaki sposób chemiczną rozpuszczania powstają formy krasowe skały wapiennej • posługuje się ze zrozumieniem terminami: „krasowienie”, „erozja” • rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby powstałe w wyniku działania procesów krasowych • wskazuje na mapie świata przykłady rzek posiadających ujście deltowe lub lejkowate • podaje przykłady form erozji i akumulacji rzecznej • wyjaśnia proces powstawania meandrów • omawia warunki sprzyjające powstawaniu delt oraz ujść lejkowatych • przedstawia rzeźbotwórczą rolę rzeki w jej górnym, środkowym i dolnym odcinku • rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby terenu powstałe w wyniku działalności rzeki • stosuje ze zrozumieniem pojęcia „spadek rzeki” oraz oblicza średni spadek rzeki • wskazuje różnice między lodowcem górskim a lądolodem • dostrzega związek między warunkami • rozpoznaje i podpisuje na schemacie formy polodowcowe • wymienia przykłady form powstałych w • przedstawia rzeźbotwórczą rolę lodowców górskich i lądolodów • stosuje ze zrozumieniem • wyjaśnia wpływ zmian klimatycznych na zmiany powierzchni pokrywy lodowej 13 Lądolody. występowania lądolodów klimatycznymi a występowaniem lodowców górskich i lądolodów na Ziemi wyniku działalności lodowców górskich i lądolodów pojęcie: „granica wiecznego śniegu” • rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby powstałe w wyniku działalności lodowców górskich i lądolodów Działalność wiatru. • wyjaśnia terminy: „korazja”, „niecka deflacyjna”, „wydma paraboliczna”, „barchan”, „grzyb skalny” • wskazuje na mapie wybrane pustynie • wymienia rodzaje pustyń ze względu na budowę i położenie • podaje przykłady form powstałych na skutek erozyjnej i akumulacyjnej działalności wiatru • wskazuje różnice między barchanem i wydmą paraboliczną • przedstawia rzeźbotwórczą rolę wiatru • określa genezę wybranych pustyń • rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby powstałe w wyniku działalności wiatru Praca morza. • wyjaśnia termin „abrazja” • podaje przykłady form powstałych w wyniku rzeźbotwórczej działalności morza • wymienia najważniejsze typy wybrzeży morskich • wskazuje na mapie świata typy wybrzeży • omawia na podstawie ilustracji proces powstawania klifu i mierzei • wyjaśnia genezę • wyjaśnia pojęcia: „wał poszczególnych typów burzowy”, „ripplemarki wybrzeży morskich • rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby terenu powstałe w wyniku działalności morza • wyjaśnia terminy: „gleba”, „żyzność gleby” • wymienia czynniki glebotwórcze • wymienia najważniejsze rodzaje gleb strefowych i astrefowych na Ziemi • wskazuje i nazywa poziomy glebowe na profilu glebowym • wskazuje na mapie świata miejsca występowania głównych typów gleb • charakteryzuje poziomy glebowe Typy wybrzeży. VII. T A J E M N I Gleby. • omawia wpływ szaty roślinnej na rzeźbotwórczą działalność wiatru • wskazuje na mapie świata obszary zagrożone pustynnieniem • uzasadnia potrzebę racjonalnego gospodarowania glebami 14 C A Strefy roślinne na • wymienia strefy Ziemi. klimatyczno-roślinne świata N A T U R Y • wymienia strefy klimatyczno-roślinne świata • nazywa główne strefy roślinne na kuli ziemskiej i wskazuje je na mapie świata • charakteryzuje poszczególne strefy roślinne występujące na Ziemi • wykazuje wpływ klimatu na zróżnicowanie roślinności i gleb na Ziemi • identyfikuje konflikt interesów pomiędzy ekologicznymi skutkami wylesiania Amazonii a jej gospodarczym wykorzystaniem; określa cechy rozwoju i problemy wielkich miast w Brazylii Ocena celujący: Dodatkowo uczeń: Posiada wiadomości znacznie przekraczające wiadomości i umiejętności opisane w podstawie programowej Z powodzeniem bierze udział w konkursach przedmiotowych na szczeblu szkolnym i pozaszkolnym 15
