Wysiękowe zapalenie opłucnej

PULMONOLOGIA, CHOROBY INFEKCYJNE, HEMATOLOGIA Vol 15 No 2
Wysiękowe zapalenie opłucnej
dr n. med. Katarzyna Krenke, dr n. med. Joanna Lange
z Kliniki Pneumonologii i Alergologii Wieku Dziecięcego Akademii Medycznej w Warszawie
Kierownik Kliniki: prof. dr hab. n. med. Marek Kulus
Streszczenie:
Wysiękowe zapalenie opłucnej stanowi ważny problem kliniczny. W dzieci dochodzi do niego przede wszystkim w przebiegu bakteryjnych zapaleń
płuc. Pacjenci powinni otrzymywać leczenie systemowe oraz miejscowe. Rokowanie jest dobre, a powikłania rzadkie.
Słowa kluczowe: Wysiękowe zapalenie opłucnej, rozpoznanie i leczenie.
Sumary:
Infectious pleurisy is an important clinical problem. In children it is mainly a complication of pneumonias. Patients should receive systemic and local
treatment. Prognosis is good, and complications are rare.
Key words: Infectious pleurisy, diagnosis and treatment.
W warunkach fizjologicznych w jamie opłucnej znajduje się
niewielka ilość płynu (ok. 0,3 ml/kg m.c.) (1). Pojawienie się
go w większej ilości jest zawsze zjawiskiem patologicznym
i wymaga podjęcia szybkich działań diagnostycznych i właściwego leczenia. Płyn w jamie opłucnej może mieć charakter
przesiękowy lub wysiękowy. Najczęstsze przyczyny wysięków
i przesięków u dzieci przedstawiono w tabeli 1 i 2 (2, 3).
W warunkach fizjologicznych jama opłucnej jest jałowa.
Nie ma ona kontaktu ze środowiskiem zewnętrznym, więc do
Tabela 1. Najczęstsze przyczyny wysięku w jamie opłucnej.
Zakażenia
Układowe choroby tkanki łącznej
Zakażenia bakteryjne
Gruźlica
Reumatoidalne zapalenie
opłucnej
Zakażenia grzybicze
Toczeń trzewny
Zakażenia wirusowe
Zakażenia pasożytnicze
Płyn w wyniku reakcji
polekowych
Nitrofurantoina
Dantrolen
Metysergid
Bromokryptyna
Prokarbazyna
Choroby przewodu
pokarmowego
Amiodaron
Metotreksat
Ostre zapalenie trzustki
Inne przyczyny
Przewlekłe choroby trzustki
Choroby osierdzia
Perforacja przełyku
Niedodma płuca
Ropień w jamie brzusznej
Hemothorax
Przepuklina przeponowa
Chylothorax
Zabiegi chirurgiczne na jamie
brzusznej
Sarkoidoza
Przeszczepienie płuc
Choroby nowotworowe
Chłoniaki
Białaczki
Mięsak Ewinga
Przerzuty nowotworowe
Tabela 2. Najczęstsze przyczyny przesięku w jamie opłucnej.
-
Niewydolność krążenia
-
Marskość wątroby
-
Dializy otrzewnowe
jej zakażenia dochodzi na drodze pośredniej z sąsiadujących
narządów, w tym przede wszystkim z płuc, znacznie rzadziej
z jamy brzusznej. Inną drogą zakażenia jest przedostanie się
drobnoustrojów z zewnątrz w wyniku przerwania ciągłości
tkanek (uraz, operacje torakochirurgiczne).
Konsekwencją toczącego się jamie opłucnej lub w jej sąsiedztwie procesu zapalnego jest zwykle pojawienie się płynu.
U dzieci najczęstszą przyczyną wysiękowego zapalenia opłucnej są powikłania zapaleń płuc wywoływanych przez bakterie
typowe, atypowe oraz prątki gruźlicy, znacznie rzadziej przez
inne czynniki patologiczne takie jak wirusy, grzyby czy pasożyty.
Wysięk parapneumoniczny może pojawić się w jamie
opłucnej w przebiegu:
1. zapalenia płuc,
2. ropnia płuca,
3. zakażonych rozstrzeni oskrzeli (4, 5).
W patogenezie i ewolucji wysięku parapneumonicznego
wyróżnia się kilka faz: (6)
1. Faza suchego zapalenia opłucnej, gdzie stan zapalny szerzy się na opłucną bez gromadzenia się płynu w jej jamie.
Podrażnienie opłucnej ściennej jest powodem bólu w klatce piersiowej.
2. Faza wysiękowa, w której w wyniku zwiększonej pod
wpływem mediatorów zapalnych przepuszczalności naczyń
dochodzi do gromadzenia się płynu w jamie opłucnej. Płyn
taki jest przejrzysty i nie zawiera bakterii.
3. Faza włóknikowo-ropna rozpoczyna się, gdy do płynu
w jamie opłucnej przedostają się bakterie. W tym okresie
dochodzi do pojawienia się włóknika i tworzenia przegród
dzielących jamę opłucnej na liczne przestrzenie wypełnione płynem. W płynie pojawia się coraz większa liczba komórek głównie granulocytów obojętnochłonnych. Dochodzi do obniżenia pH oraz poziomu glukozy ze względu na
metabolizm komórek bakteryjnych i granulocytów. Wzra-
241