Filozofia humanistyki

Filozofia humanistyki
Przedmiot trwa dwa semestry (2x30godz.)
Cele przedmiotu: Stworzenie podstaw dla poznawczej humanistycznej autorefleksji.
Przedstawienie wybranych koncepcji specyfiki poznania humanistycznego i analiza jego
wybranych ideałów. Zasadnicze spory i „zwroty” współczesnej humanistyki.
Warunki zaliczenia: Obecność i aktywny udział na zajęciach. Dwa eseje w pierwszym
semestrze i praca semestralna w semestrze letnim.
Program semestru zimowego (2008)
I Humanistyka wobec różnych rodzajów wiedzy.
(Pojęcie ideału poznania. Humanistyka poznawcza i niepoznawcza. Humanizm i racjonalizm.
Nauka i filozofia a humanistyka. „Nauki o duchu” i ”nauki moralne” jako tradycyjne postaci
humanistyki).
Literatura1:
Stefan Amsterdamski., Filozofia nauki i socjologia wiedzy, [ w:] Racjonalność
współczesności, (red) H. Kozakiewicz, E. Mokrzycki, M.J. Siemek, Warszawa 1992.
Ideały nauki i konflikty wartości. Studia złożone w darze Profesorowi Stefanowi
Amsterdamskiemu, red. E. Chmielecka, J. Jedlicki, A. Rychard, Warszawa 2005 (wybrane
rozprawy).
Pierre Hadot, Filozofia jako ćwiczenie duchowe, przeł. P. Domański, Warszawa 2003, tu:
Filozofia jako sposób życia i Przerwany dialog z Michlem Foucaultem s. 287-309.
Pierre Hadot, Czym jest filozofia starożytna?, przeł. Piotr Domański, Warszawa 2000, Tu:
Cześć druga: Filozofia jako sposób życia, r. 5 Platon i akademia i r. 6 Arystoteles i jego
szkoła.
Wiesław Juszczak, Pani na żurawiach. Realność Bogów, Kraków 2002, tu: wybrane
fragmenty.
Krzysztof Pomian, Trzy modele poznania, w: Obecność. Leszkowi Kołakowskiemu w 60
rocznicę urodzin, Aneks, Londyn 1987.
Jean-Francois Revel, Matthieu Ricard, Mnich i filozof, Szczecin 2000, tu: Rozdział pierwszy:
Od naukowych badań do poszukiwań duchowych, Rozdział szósty: Oddziaływanie na świat,
oddziaływanie na siebie.
Marek. J. Siemek, Wolność, rozum, intersubiektywność, Warszawa 2002, tu: Nauka i
naukowość jako ideologiczne kategorie filozofii.
Tadeusz Wojniłłowicz Zielichowski, Odrzucony przeszczep. Russell, „Twórczość” 2005 nr 1.
II Spory o czas narodzin humanistyki i jej poznawczy status.
Michel Foucault, Słowa i rzeczy. Archeologia nauk humanistycznych. Gdańsk 2005. tu: tom II
Nauki humanistyczne.
Odo Marquardt, Apologia przypadkowości, Warszawa 1994, tu: O nieodzowności nauk
humanistycznych.
Stephen Toulmin, Kosmopolis, przeł. T. Zarębski, Wrocław 2004, tu: Rozdział pierwszy. Na
czym polega problem z nowoczesnością.
Literatura obejmuje pozycje obowiązkowe i nieobligatoryjne. Lista lektur obowiązkowych jest ostatecznie
kształtowana i uzupełniana w trakcie realizacji programu .
1
III Fenomenologiczne i hermeneutyczne inspiracje w humanistyce
Jean-Francois Lyotard, Fenomenologia, Warszawa 2002, tu: wybrane fragmenty.
Odo Marquard, Rozstanie z filozofią pierwszych zasad, Warszawa 1994, tu: Pytanie o pytanie
na które odpowiedzią jest hermeneutyka.
IV Humanistyka między wiedzo-władzą a kryptoteodyceą
Michel Foucault, Panoptyzm, [w:] „Literatura na świecie” 1988 nr 6.
Michel Foucault, Gry władzy, tamże.
Odo Marquard, Apologia przypadkowości, Warszawa 1994, tu: Wątki teodycei w filozofii
nowożytnej.
V Relacje między humanistyką a przyrodoznawstwem w świetle nowych koncepcji
przyrody i idei ekologicznych oraz osiągnięć biotechnologii. Idea „pohumanistyki” i
„transhumanistyki”.
Clifford Geertz, Zastane światło. Antropologiczne refleksje na tematy filozoficzne. Kraków
2003, tu: Niepojęte oziębienie stosunków: Charles Taylor i nauki przyrodnicze.
Phil Macnaghten, John Urry, Alternatywne przyrody. Nowe myślenie o przyrodzie i
społeczeństwie, Warszawa 2005, tu: wybrane rozdziały.
Luc Ferry, Nowy ład ekologiczny, Warszawa 1995.
VI. Humanistyka w świetle sporów o instytucję uniwersytetu.
(Od średniowiecznej idei universitas do współczesnych dyskusji o kryzysie i końcu
uniwersytetu. Współczesne dyskusje o praktycznym wymiarze i zaangażowaniu wiedzy
akademickiej.)
Literatura:
A.Bloom, Umysł zamknięty. O tym jak amerykańskie szkolnictwo wyższe zawiodło
demokrację i zubożyło dusze dzisiejszych studentów, Poznań 1997, wybrane fragmenty
Wolf Lepenies, Niebezpieczne powinowactwa z wyboru, Warszawa 1996, tu: wybrane
rozdziały
Jean-Francois Lyotard, Kondycja ponowoczesna. Raport o stanie wiedzy, Warszawa 1997, tu:
Nauczanie i jego uprawomocnienie przez skuteczność
L. Kołakowski, Po co uniwersytet, „Gazeta Wyborcza”, 14 marca 1994
B. Readings, Zmierzch uniwersytetu? Fragmenty książki University in Ruins, w: „Res Publica
nowa,” 2002 nr 11
Joachim Ritter, Zadanie nauk humanistycznych w społeczeństwie współczesnym, w:
S.Czerniak Rolewski (red.) Studia z filozofii niemieckiej, tom 2, Toruń, 1996
T. Sławek, Antygona w świecie korporacji, Katowice 2002, tu: wybrane fragmenty
Dyskusja o zaangażowaniu antropologii, „Opcit” numery 21-23 (A. Kościańska, J.Tokarska
Bakir, M. Buchowski, J. Burszta).
Program semestru letniego obejmie zagadnienia zwrotu ikonicznego, performatywnego oraz
postkolonialnego w humanistyce.
Dorota Wolska
Konwersatorium:
Ponad (między) kulturą i naturą?
Przedmiotem konwersatorium będzie problem relacji „kultury” i „natury” w jego nowych
artykulacjach, jakie pojawiają się we współczesnych dyskusjach tyczących stosunku ludzi do
zwierząt, tego co „ludzkie”, do tego co „zwierzęce” oraz wybranych idei ekologicznych.
W ramach konwersatorium podjęta będzie także wypływająca z tych dyskusji kwestia krytyki
idei humanizmu oraz humanistyki rozpoznawanej jako nadto antropocentryczna. Czym
miałaby być pojawiająca się w tych dyskusjach idea transhumanistyki?
Bibliografia:
Georgio Agamben, The Open. Man and Animal, Stanford, California 2004
Walter Benjamin, Ulica jednokierunkowa, przeł. Kopacki, Warszawa 1997, tu: „O
planetarium”.
John Berger, “Po cóż patrzeć na zwierzęta?”, w: tegoż, O patrzeniu, Warszawa 1999, s. 7-39.
Jacques Derrida, The Animal That Therefore I Am (More to Follow), w: “Critical Inquiry”,
Vol.28, Winter, 2002
Luc Ferry, Nowy ład ekologiczny. Drzewo, zwierze i człowiek., przeł. H. i A. Miś, Warszawa
1995.
Anna Grimshaw, Kino antropologiczne Jeana Roucha, w: „Kwartalnik filmowy”.
Antropologia i film, 2004 nr 47-48, s.45-77
Stanley and Roslind Godlovithch, John Harris (ed.), Animals, Men and Morals, New York
1972.
Maria Popczyk, Estetyczne przestrzenie ekspozycji muzealnych. Artefakty przyrody i dzieła
sztuki, Kraków 2008 , tu: Estetyczne środowisko przyrody, s.49-135
Jerzy Stempowski, Nowe marzenia samotnego wędrowca, w: „Marchołt. Kwartalnik
poświęcony sprawom literatury i kultury”, kwiecień 1935, s.425-452
H.P. Steeves (ed.), Animal Others. On Ethics, Ontology, and Animal Life, Albany 1999
Jennifer Wolch & Jody Emel (ed.), Animal Geographies. Place, Politics, and Identity in the
Nature-Culture Borderlands, London – New York 1998.
Czasopisma:
Czas kultury, 2007 nr 6, tu: dział: ZO/Opozycje
Krytyka Polityczna, 2008 nr 15, tu: Dział: Nie-ludzka polityka
Znak , 2008 nr 6, tu dział: Temat miesiąca
Materiał wizualny:
Jean Rouch, Polowanie na hipopotamy
Jean Rouch , Polowanie na lwa…
Przewidziana jest także wizyta w uniwersyteckim muzeum przyrodniczym
.
Warunki zaliczenia:
Uczestnictwo w zajęciach (dopuszczalne dwie nieobecności w semestrze).
Znajomość omawianych na konwersatorium lektur.
Współprowadzenie wybranego spotkania.
Praca pisemna na zakończenie semestru.