KONCEPCJE ROZWOJU I BADAŃ KULTURY Kierunek

KONCEPCJE ROZWOJU I BADAŃ KULTURY
Kierunek
Ewolucjonizm
Dyfuzjonizm
Funkcjonalizm
Holizm
Przedstawiciele
Charakterystyka
E. Tylor,
Świat zmienia się stopniowo, w sposób ciągły i
L.A. White,
jednokierunkowy, na skutek zmian ilościowych i
J.H. Steward
jakościowych następuje przejście od form niższych do
wyższych (bardziej doskonałych); ewolucja identyczna
jest z postępem; człowiek traktowany jest jako część
przyrody; postęp społeczno-kulturowy ma charakter
kumulatywny; okresy rozwoju kultury:
a) okres dzikości: powstanie rodzaju ludzkiego ->
rybołówstwo i użycie ognia -> wynalazek łuku i
strzał-> wynalazek sztuki garncarstwa
b) okres barbarzyństwa: oswojenie zwierząt ->
topienie rudy i obróbka żelaza
c) okres cywilizacji: użycie alfabetu fonetycznego i
powstanie zabytków piśmiennych -> starożytność
-> nowożytność
Prawo konwergencji – w podobnych warunkach podobne
formy kulturowe mogą powstać niezależnie od siebie;
teoria przeżytków – badanie reliktów ma naprowadzić na
ślady wcześniejszych faz rozwojowych kultury i być
podstawą rozumienia dalszego rozwoju społecznokulturowego; współcześni ewolucjoniści uważają, że
kultury ludów pierwotnych nie można uznać za
reprezentatywną dla wczesnych etapów rozwoju całej
ludzkości (na podstawie historii jednego społeczeństwa
nie można odtwarzać ewolucji kultury w ogóle).
F. Boas,
Kultura rozwija się poprzez zapożyczanie i przenikanie
E. Sapir
się wytworów z jednej kultury do innej, zadaniem
badaczy jest ustalenie skąd pochodzi dany wytwór i jak
się dostał do kultury danej społeczności; istotny jest
wpływ wysoko rozwiniętych ośrodków, z których
rozprzestrzeniają się elementy kultury do innych
społeczności; dyfuzjonizm operuje pojęciem akulturacji i
wewnętrznej przemiany pod wpływem innych kultur.
B. Malinowski
Istotne są funkcje, jakie kultura pełni w życiu danej
społeczności; badacze analizują struktury społeczne i
instytucje oraz wzajemne powiązania elementów kultury;
funkcje mogą być jawne bądź ukryte; mogą również
występować dysfunkcje – zjawiska, elementy wnoszące
napięcia, sprzeczności, konflikty; poszczególne elementy
kultury można zrozumieć, kiedy rozpatruje się je jako
powiązane ze sobą, kiedy pyta się o to jak działają
poszczególne elementy kultury.
B. Malinowski
Kultura traktowana jest całościowo, istotna jest jej rola w
społeczeństwie; ważne elementy kultury to instytucje, a
siatka zależności między nimi tworzy strukturę systemu
kulturowego; instytucje powinny działać racjonalnie –
optymalnie zaspokajać różne ludzkie potrzeby w
określonej sytuacji społecznej.
Kierunek
etnopsychologiczny
(szkoła kultury i
osobowości)
R. Benedict,
M. Mead,
C. Kluckhohn,
E. Sapir,
R. Linton
Strukturalizm
C. Lévi-Strauss
Istotna jest ludzka osobowość i jej kulturowe
uwarunkowania; kultura jest podstawowym czynnikiem
kształtującym ludzką osobowość, stanowi też podstawę
wyjaśnienia regularności i zróżnicowania zachowań
człowieka; edukacja to przerzucanie pomostu między
kulturą a osobowością; badacze starają się wyodrębnić
dominującą w kulturze orientację (styl, wzory) i wskazać
współzależności poszczególnych elementów kultury;
pojęcie integracji funkcjonalnej – określa ład ludzkiej
działalności podporządkowanej wymogom określonego
sytemu; pojęcie integracji logicznej – określa spójność
pojęć dotyczących systemu wartości i wierzeń
regulujących zachowania w danej kulturze.
Kładzie nacisk na badanie powtarzalnych struktur, form
(nie na ich genezę czy funkcje); rzeczywistość społeczna
to przejaw zewnętrzny „rzeczywistości ludzkiej”; celem
badań jest analiza rzeczywistości społeczno-kulturowej,
która prowadzi do odkrycia nowej, nieznanej
rzeczywistości oraz struktur wytworzonych w umyśle w
celu uporządkowania świata i nadania mu logicznej
zwartej formy; podejście ahistoryczne.
Źródło: opracowanie własne na podstawie: J. Gajda, Antropologia kulturowa. Wprowadzenie do wiedzy o kulturze
część 1, Wyd. Adam Marszałek, Toruń 2004, s. 56-69.
TYPY KULTURY
Kryteria podziału
Przynależność do określonych
warstw i grup społecznych
Charakterystyczny typ
gospodarowania i układu
stosunków między ludźmi
Przynależność do religii lub
dystansowania się wobec niej
Charakter aktywności ludzi w
różnych dziedzinach
Zakres występowania
określonych cech kultury
Poziom kultury
Przynależność do grupy
wiekowej
Stosunek do obowiązującej
polityki państwa
Typy kultury
rycerska
szlachecka
mieszczańska
chłopska
ludowa
robotnicza
inteligencka
pasterska
myśliwska
rolnicza
zbieracko-łowiecka
świecka (laicka)
religijna:
o buddyjska
o chrześcijańska (katolicka, prawosławna,
protestancka)
o islamu
w dziedzinie intelektualnej:
o intelektualna
o humanistyczna
o techniczna
o informatyczna
w dziedzinie artystycznej:
o literacka
o plastyczna
o muzyczna
o filmowa itp.
w zależności od typu zawodu:
o pedagogiczna
o kulinarna itp.
ze względu na egzystencję fizjologiczno-emocjonalną
człowieka:
o zdrowotna
o erotyczna itp.
globalna
kontynentalna
narodowa
regionalna
wysoka (elitarna)
masowa (popularna)
młodzieżowa
o subkultury
oficjalna
alternatywna
kontrkultura
Źródło: na podstawie J. Gajda, Antropologia kulturowa. Wprowadzenie do wiedzy o kulturze część 1, Wyd. Adam
Marszałek, Toruń 2004, s. 21-22.