7. Możliwości zainicjowania postępowania mediacyjnego oraz jego
advertisement
dr Marta Janina Skrodzka Możliwości zainicjowania postępowania mediacyjnego oraz jego etapów Wprowadzenie Mediacja jako jedna z alternatywnych metod rozwiązywania sporów może być stosowana na różnych etapach konfliktu. Warto jednak przypomnieć, że ze względu na zasadę dobrowolności, może zostać przeprowadzona tylko wtedy kiedy obie strony sporu wyrażą chęć do wzięcia w niej udziału. Także podstawa wszczęcia postępowania mediacyjnego może być różna, zgodnie bowiem z przepisem art. 1831 § 2 k.p.c. mediację prowadzi się na podstawie umowy o mediację albo postanowienia sądu kierującego strony do mediacji. Umowa może być zawarta także przez wyrażenie przez stronę zgody na mediację, gdy druga strona złożyła wniosek, o którym mowa w art. 1836 § 1 k.p.c. (czyli wniosek jednej ze stron o przeprowadzenie mediacji). Zgodnie zaś z art. 1831 § 4 k.p.c., mediację prowadzi się przed wszczęciem postępowania, a za zgodą stron także w toku sprawy. W związku z tym, zasadniczymi rodzajami mediacji, ze względu na sposób i moment wszczęcia postępowania mediacyjnego, są: mediacja pozasądowa, inaczej zwana przedsądową (która co do zasady zastępuje postępowanie sądowe lub też je poprzedza i jest inicjowana przez jedną lub obie strony sporu) oraz mediacja sądowa (będąca częścią postępowania sądowego, której inicjatorem, co do zasady, jest sąd). Celem niniejszego artykułu jest zatem wskazanie głównych różnic pomiędzy wymienionymi dwoma rodzajami wszczęcia postępowania mediacyjnego oraz skutków z tym związanych. Mediacja pozasądowa (przedsądowa) a. Mediacja umowna, prowadzona w oparciu o klauzulę zawartą w umowie Warto zaznaczyć i podkreślić po raz kolejny, że na mediację można zdecydować się jeszcze przed zaistnieniem sporu, tj. na etapie tworzenia i podpisywania umów z drugą stroną. Takie przyszłościowe myślenie, na co wskazywałam w jednym z poprzednich artykułów, może być bardzo pożyteczne, ponieważ zapobiega powstawaniu sporów w przyszłości. Mediacja pozasądowa może zostać w pierwszej kolejności oparta o klauzulę, będącą odpowiednio przygotowanym zapisem umownym. Każdorazowo klauzula powinna być precyzyjna, jej rolą jest bowiem doprowadzenie do rozwiązania sporu na drodze pozasądowej. Nie powinna sama w sobie rodzić wątpliwości interpretacyjnych, które byłyby podstawą do jej negowania. Dobra klauzula powinna w związku z tym określać zakres sporów, które będą rozpatrywane w oparciu o nią; a także podmiot – ośrodek z którego zostanie wybrany mediator lub konkretną osobę mediatora; jak również regulamin, w oparciu o który będzie prowadzone postępowanie mediacyjne. Klauzula powinna także przewidywać oczekiwania stron odnośnie różnych sposobów rozwiązania sporu uwzględniając np. możliwość prowadzenia negocjacji i/lub mediacji i/lub arbitrażu. Wybrana klauzula powinna także określać czas trwania postępowania mediacyjnego oraz dokładny moment, od którego liczony będzie upływ terminu na przeprowadzenie mediacji; jak również ewentualny dalszy sposób rozwiązania sporu, w przypadku niemożności zawarcia ugody. Tak skonstruowana klauzula wyklucza, co do zasady, wątpliwości interpretacyjne i zastępuje w umowie standardową klauzulę sądową (która najczęściej otrzymuje brzmienie: wszelkie spory wynikłe z niniejszej umowy będą rozstrzygane przez sąd powszechny w ......). Wpisanie jej zaś powoduje, że w przypadku wystąpienia sporu strony najpierw próbują mediować, a dopiero jeżeli to nie przyniesie spodziewanego efektu poddają swój spór pod rozstrzygnięcie sądu lub inny wybrany przez siebie sposób pracy nad nim. Klauzula mediacyjna umieszczona w umowie, może mieć następujące brzmienie: „Wszelkie spory wynikające z niniejszej umowy lub pozostające w związku z nią - będą rozwiązywane w trybie postępowania mediacyjnego przez mediatorów Podlaskiego Centrum Arbitrażu i Mediacji przy Izbie Przemysłowo-Handlowej w Białymstoku, w oparciu o Regulamin Podlaskiego Centrum Arbitrażu i Mediacji. Jeżeli spór nie zostanie rozwiązany zgodnie z Regulaminem Podlaskiego Centrum Arbitrażu i Mediacji w terminie 30 dni od złożenia wniosku o przeprowadzenie mediacji lub w innym terminie uzgodnionym pisemnie przez strony, każda ze stron może poddać spór pod rozstrzygnięcie właściwego sądu.” Bardziej złożona klauzula, która zawiera w sobie - obok wykorzystania postępowania mediacyjnego - zapis na sąd polubowany, co pozwala przy rozwiązywaniu sporu uniknąć długotrwałego i kosztownego postępowania sądowego przed sądami powszechnymi może brzmieć następująco: „Wszelkie spory wynikające z niniejszej umowy lub pozostające w związku z nią - będą rozwiązywane w trybie postępowania mediacyjnego przez mediatorów Podlaskiego Centrum Arbitrażu i Mediacji przy Izbie PrzemysłowoHandlowej w Białymstoku, w oparciu o Regulamin Podlaskiego Centrum Arbitrażu i Mediacji. Jeżeli spór nie zostanie rozwiązany zgodnie z Regulaminem Podlaskiego Centrum Arbitrażu i Mediacji w terminie 45 dni od złożenia wniosku o przeprowadzenie mediacji lub w innym terminie uzgodnionym pisemnie przez strony, spór zostanie skierowany i ostatecznie rozstrzygnięty w trybie postępowania arbitrażowego, zgodnie z Regulaminem Wschodniego Sądu Arbitrażowego przy Izbie Przemysłowo-Handlowej w Białymstoku.” b. Mediacja umowna, prowadzona w oparciu o wyraźną umowę o mediację Jeżeli strony nie zapisały w umowie klauzuli mediacyjnej lub innej wskazującej na pozasądowe możliwości rozwiązania sporu, a doszło pomiędzy nimi do konfliktu, nadal mogą zdecydować się na mediację poprzez zawarcie tzw. wyraźnej umowy o mediację. Przepisy k.p.c nie zawierają szczególowych wytycznych co do treści umowy o mediację. Oznacza to, że umowa taka może być zawarta w dowolnej formie, poprzez złożenie przez strony sporu zgodnych oświadczeń woli. Ustawodawca wskazał jednak (art. 1831 § 3 k.p.c.), że umowa taka powinna zawierać przynajmniej przedmiot mediacji, osobę mediatora albo sposób wyboru mediatora. W praktyce strony zawierając umowę o mediację wskazują ponadto: regulamin, w oparciu o który prowadzone jest postępowanie mediacyjne; sposób ponoszenia kosztów postępowania mediacyjnego; konieczność przestrzegania zasady poufności; sposób rozpoczęcia i zakończenia postępowania mediacyjnego. Oznacza to, że umowa mediacyjna zawiera wszystkie elementy klauzuli mediacyjnej nieco je tylko rozbudowując i uszczegółowiając. W wyniku zawarcia umowy mediacyjnej, wszczęcie procedury postępowania mediacyjnego polega na złożeniu wniosku przez jedną ze stron. Należy jednak zaznaczyć, że w przypadku gdy wniosek został doręczony mediatorowi przez jedną ze stron, mediacja nie zostanie wszczęta gdy: strony zawarły umowę o mediację, w której wskazano jako mediatora osobę niebędącą stałym mediatorem, a osoba ta, w terminie tygodnia od dnia doręczenia jej wniosku o przeprowadzenie mediacji, odmówiła przeprowadzenia mediacji (art. 1836 § 2 pkt 2 k.p.c.); lub strony zawarły umowę o mediację bez wskazania mediatora i osoba, do której strona zwróciła się o przeprowadzenie mediacji, w terminie tygodnia od dnia doręczenia jej wniosku o przeprowadzenie mediacji, nie wyraziła zgody na przeprowadzenie mediacji albo druga strona w terminie tygodnia nie wyraziła zgody na osobę mediatora (art. 1836 § 2 pkt 3 k.p.c.). c. Mediacja na wniosek Jeszcze innym sposobem wszczęcia postępowania mediacyjnego, jest tzw. wszczęcie mediacji w sposób dorozumiany, tj. kiedy jedna ze stron złoży wniosek o przeprowadzenie mediacji, zaś druga strona wyrazi na to zgodę. Taka sytuacja ma miejsce gdy strony nie zawarły w umowie będącej podstawą sporu klauzuli mediacyjnej lub też po zaistnieniu sporu nie zdecydowały się na zawarcie umowy o mediację. Inicjatywa mediacji na wniosek należy zatem do jednej ze stron sporu. Zgodnie z przepisem art. 1837 k.p.c. wniosek o przeprowadzenie mediacji powinie zawierać oznaczenie stron, będących w sporze; dokładnie określone żądanie; przytoczenie okoliczności uzasadniających żądanie; podpis strony oraz wymienienie załączników dołaczonych do wniosku. Wniosek taki doręcza się mediatorowi wybranemu przez jedną ze stron wraz z dołączonym dowodem doręczenia jego odpisu drugiej stronie (art. 1836 § 1 k.p.c.). Należy wskazać, że zgodnie z przepisem art. 1836 2 pkt. 1 i 4 k.p.c. mediacja nie zostanie wszczęta jeżeli: stały mediator, w terminie tygodnia od dnia doręczenia mu wniosku o przeprowadzenie mediacji, odmówił przeprowadzenia mediacji; lub druga strona nie wyraziła zgody na mediację. Oznacza to, że do przeprowadzenia postępowania mediacyjnego, potrzebna jest zgoda drugiej strony na udział w mediacji (zgodnie z zasadą dobrowolności w nim obowiązującą). Mediacja sądowa Jeżeli strony sporu nie zdecydowały się na wszczęcie postępowania mediacyjnego w oparciu o wksaznae wyżej możliwości, decyzję o przeprowadzeniu mediacji można podjąć także po wszczęciu przewodu sądowego. Mediacja sądowa jest częścią przewodu sądowego. Zgodnie z przepisem art. 1831 § 2 k.p.c. mediację prowadzi się także w oparciu o postanowienie sądu kierującego strony do mediacji. Postanowienie takie może zapaść na posiedzeniu niejawnym, a sąd może skierować strony do postępowania mediacyjnego aż do zamknięcia pierwszego posiedzenia wyznaczonego na rozprawę (art. 1838 § 1 k.p.c.). Inicjatorem mediacji sądowej do zamknięcia pierwszego posiedzenia jest zatem przede wszystkim sąd. Mimo to, po zamknięciu posiedzenia sąd może skierować strony do mediacji, jeżeli strony sporu złożyły w tej sprawie zgodny wniosek (art. 1838 § 1 k.p.c.). Warto jednak pamiętać, że sąd może wydać postanowienie o skierowaniu stron do mediacji tylko jeden raz (art. 1838 § 2 k.p.c.). Także w przypadku mediacji sądowej obowiązuje zasada dobrowolności, bowiem mediacji nie prowadzi się, jeżeli storna w terminie tygodnia od dnia ogłoszenia lub doręczenia jej postanowienia o skierowaniu do mediacji nie wyraziła zgody na mediację (art. 1838 § 3 k.p.c.). W postanowieniu sąd wyznacza mediatora oraz czas jej trwania, jednakże strony mogą wybrać innego mediatora a także wnieść o wyznaczenie dłuższego terminu mediacji (art. 1839 k.p.c.). Ponadto sąd może upoważnić mediatora do zapoznania się z aktami sprawy oraz przedłużyć termin na przeprowadzenie mediacji, jeżeli jest ona już prowadzona. W sytuacji gdy jedna ze stron nie wyraziła zgody na mediację albo jeżeli w wyznaczonym terminie nie doszło do zawarcia ugody, przewodniczący sądu wyznacza rozprawę (art. 18310 k.p.c.). Zakończenie Warto wskazać, że postępowanie mediacyjne, czy to wszczęte na etapie przedsądowym, czy też w trakcie trwającego postępowania sądowego, nie zamyka drogi do dochodzenia swoich racji w ramach postępowania sądowego. Daje jednak możliwość na szybsze, tańsze i bardziej korzystne – bo wypracowane przez same strony sporu, zakończenie konfliktu.
