Co to jest LATERALIZACJA? Lateralizacja – to przewaga jednej

Co to jest LATERALIZACJA?
Lateralizacja – to przewaga jednej strony podczas czynności ruchowych.
Schemat ciała ludzkiego wydaje się być symetryczny: człowiek posiada dwoje uszu, oczu, dwie
pary kończyn. Jest to jednak pozorna symetria.
Lateralizacja, czyli stronność, funkcjonalna dominacja jednej ze stron ciała związana jest
z dominowaniem jednej z półkul mózgowych.
Większość ludzi prezentuje model lateralizacji jednorodnej prawostronnej: dominacja prawego
oka (prawooczność), ręki (praworęczność), nogi (prawonożność).
Lateralizacja rozwija się w ciągu życia dziecka. Praworęczność zwykle ustala się około 2 – 3 roku
życia, a leworęczność w wieku 3 – 4 lat. Ostatecznie dominacja czynności ruchowych w większości
przypadków ustala się do 6 roku życia. Proces lateralizacji zostaje zakończony w wieku szkolnym.
Modele lateralizacji
Lateralizacja jednorodna prawostronna lub lewostronna - (np. prawooczność, praworęczność,
prawonożność lub lewooczność, leworęczność, lewonożność).
Lateralizacja niejednorodna – skrzyżowana (dominujące narządy ruchu i zmysłów znajdują się po obu
stronach osi ciała, np. dziecko praworęczne, lewooczne, prawonożne. W tych przypadkach trudności
spowodowane są głównie zaburzeniami współdziałania oka i ręki (koordynacji wzrokowo - ruchowej)
ujawniają się podczas rysowania, pisania (niekształtne litery w nierównych odstępach, opuszczanie
linijki), i czytania (przeskakiwanie liter, opuszczanie sylab, opuszczanie wyrazów, zmiana kolejność
liter).
Lateralizacja nieustalona (słaba) – brak funkcjonalnej dominacji jednej strony ciała. Jest stanem
przejściowym (po 6 r.ż. świadczy o opóźnieniu procesu lateralizacji) lub trwałym, oburęczność utrzymuje
się do końca życia. U dzieci tych często występują trudności w nauce. Dziecko ma trudności w orientacji
lewej i prawej strony własnego ciała, w orientacji w przestrzeni, wykazuje trudności z odwzorowaniem
figur geometrycznych, rozpoznawaniem i odwzorowywaniem liter i cyfr podobnych pod względem
kształtu, lecz inaczej ułożonych w przestrzeni (p-b-d-g).
Nieprawidłowa lateralizacja nie musi być powodem niepokoju, dopóki nie towarzyszą jej
dodatkowe zaburzenia tj. zaburzenia motoryczne, zaburzenia percepcji wzrokowej, orientacji
w przestrzeni i wtórne zaburzenia emocjonalne.
W wieku poniemowlęcym pozostawia się dzieciom całkowitą swobodę w zakresie wyboru ręki
podczas czynności ruchowych. W późniejszym okresie, ze względu na trudności techniczne, jakie
sprawia pisanie lewą ręką oraz na korzystanie z urządzeń, których konstrukcja preferuje ludzi
praworęcznych, korzystne jest utrwalenie praworęczności u oburęcznych dzieci (szczególnie, gdy
dominuje u nich prawe oko). Dlatego też dopuszczalne jest, aby w sposób taktowny i bez nacisku
uświadomić dziecku oburęcznemu, że może, (lecz nie musi) spróbować wykonać daną czynność prawą
ręką. W wieku przedszkolnym należy wspierać aktywność lewej ręki w przypadku dziecka lewostronnego
i usprawniać ją motorycznie.
Nigdy nie należy przyuczać do pracy prawą ręką dzieci, które: *zlaletralizowane są lewostronnie,
*o wczesnej i silnej dominacji lewej ręki, *upośledzonych umysłowo, *lewoocznych (dążymy do
jednorodnej lateralizacji oka i ręki - dominacji po tej samej stronie ciała), *o małej sprawności ruchowej
prawej ręki, *akceptujących swoją leworęczność i niechętnych wobec prób przyuczania, *jąkających się.
Dzieci leworęczne przestawiane na „siłę” prezentują zaburzenia osobowości. Obserwuje się u nich
zaburzenia emocjonalne: płaczliwość, lękliwość lub ataki złości, agresji. Zaburzenia nerwicowe objawiają
się jąkaniem, moczeniem nocnym. Kształtuje się u nich poczucie mniejszej wartości, lękowa postawa
wobec otoczenie, unikanie kontaktów społecznych oraz nadpobudliwość psychomotoryczną. Utrwala się
też niechęć do przedszkola, szkoły i zajęć dydaktycznych.
opr. mgr Hanna Milczewska
Bibliografia
M. Bogdanowicz, Psychologia kliniczna dziecka w wieku przedszkolnym, WSiP, Warszawa 1995r.
M. Bogdanowicz, RYZYKO DYSLEKSJI Problem i diagnozowanie, Wydawnictwo HARMONIA,
Gdańsk 2004r.
Która rączka, która noga, które oko, które ucho?
Arkusz sprawdzający lateralizację u dziecka.
Imię i nazwisko dziecka:…………………………………………………..
Ręka
Polecenia dla dziecka
(każde polecenie
wykonywane jest x 2)
Obserwacja I
(wstępna)
Obserwacja II
(końcowa)
Data:…………..
Wiek:………….
L
P LiP
Ocena
Data:…………..
Wiek:………….
L
P LiP
Ocena
Wskaż rączką gdzie w sali siedzą
lalki, misie.
Rzuć piłeczkę.
Ucho
Oko
Noga
Kopnij piłeczkę.
Zejdź z ławeczki, wejdź na
ławeczkę.
Popatrz przez wyciętą w kartce
dziurkę.
Popatrz przez „lunetę” (rolka po
papierowym ręczniku).
Posłuchaj jak „tyka” zegarek mały i
duży.
Zadzwoń do kolegi, koleżanki.
Obserwacja uzupełniająca
Obserwacja I
(wstępna)
Data:
L
P
LiP
Ocena
Obserwacja II
(końcowa)
Data:
L
P
Ocena
LiP
Podczas jedzenia dziecko posługuje
się rączką:
Rysuje używając rączki:
Uwagi:
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
osoba wypełniająca:
……………………………………………….
opr. mgr H. Milczewska