WPŁYW AKTYWNOŚCI SEKSUALNEJ NAUCZYCIELA NA JEGO
advertisement
WPŁYW AKTYWNOŚCI SEKSUALNEJ NAUCZYCIELA NA JEGO MOTYWACJĘ DO PRACY ZAWODOWEJ Artur Krzyżanowski Aneta Krzyżanowska Kultura seksualna jest częścią kultury ogólnej społeczeństwa. Wiele czynników różnorakiej natury złożyło się na fakt, iż poziom kultury seksualnej w naszym społeczeństwie jest niski. Stan ten sprzyja powstawaniu zaburzeń seksualnych, zaburzenia te zaś mają olbrzymi wpływ na psychikę, zdrowie i szczęście osobiste zarówno poszczególnych osób, jak i małżeństw, a nawet całych rodzin (Imieliński, 1967). Potrzeby seksualne występują jako fizjologiczne obok potrzeby jedzenia, odpoczynku, przyjemnych doznań zmysłowych. Wiadomo, że zaspokojenie podstawowych potrzeb jest niezbędne do realizowania jakichkolwiek wyższego rzędu, a niezaspokojenie ich dominuje nad wszelkimi innymi potrzebami (potrzebę rozumiemy tu jako odczuwany przez jednostkę stan braku czegoś, co w związku ze strukturą organizmu, indywidualnym doświadczeniem oraz miejscem jednostki w społeczeństwie, jest niezbędne do utrzymania jej przy życiu, umożliwienia jej rozwoju, utrzymania określonej roli społecznej, zachowania równowagi psychicznej). Potrzeba seksualna odgrywa bardzo ważną rolę w każdej dziedzinie życia społecznego. Samopoczucie, a co się z tym wiąże także zachowanie człowieka ściśle uzależnione jest od praktyk seksualnych (Imieliński, 1985). Zaspokojenie podstawowych potrzeb również seksualnych wywołuje u człowieka stan zadowolenia, pozwala skupić uwagę na kolejnych potrzebach wyższego rzędu, na zadaniach życiowych. Jest motorem i siłą napędową do radzenia sobie z wyzwaniami, które niesie życie, jest podstawą do możliwości podjęcia działań. Wzbudza w jednostce pozytywne uczucia spełnienia i zadowolenia, które przekładają się na dalsze zachowania, na funkcjonowanie jednostki w rodzinie, społeczeństwie. Brak możliwości zaspokojenia którejś z potrzeb, w tym również potrzeby seksualnej prowadzi do frustracji. Literatura definiuje ją jako stan wewnętrzny organizmu, który powstaje, kiedy człowiek pozbawiony jest możliwości zaspokojenia danej potrzeby lub, gdy pojawia się przeszkoda w jej zaspokojeniu, ujmuje się ją również jako przeszkodę samą w sobie, a przez niektórych autorów utożsamiana jest ze stresem. Niezaspokojenie potrzeb zaburza psychikę, utrudnia prawidłowy rozwój osobowości i prowadzi do zachowań aspołecznych (Krzyżanowski, Przybylska, 2009). Aktywność seksualna to działanie ukierunkowane na osiągnięcie orgazmu (nazywanego dawniej histerycznym paroksyzmem), satysfakcji seksualnej lub do niej zmierzające, oraz działanie spełniające potrzebę seksualną. Jest ona na ogół podporządkowana światopoglądowi i społecznym warunkom życia człowieka. Zmniejszenie lub całkowite jej ograniczenie jest uwarunkowane złożonymi procesami biopsychospołecznymi (Imieliński 1985; Nikodemska, Stradowski 2010). Przypuszcza się, że to właśnie dzięki aktywności seksualnej ludzie zaspokajają lepiej inne swoje potrzeby. Chcąc odnieść się do nauczycieli, należy zwrócić uwagę na to, że ich zawód związany jest z intensywną, żywą pracą, często ocenianą przez innych, praca ta może być na tyle intensywna, że pochłonąć może większość energii jednostki do tego stopnia, że reszta potrzeb zostanie zepchnięta na dalszy plan. Może się zdarzyć sytuacja, że nauczyciel nie odczuwa potrzeby seksu, jednak może czuć się z tym dobrze. Problem polega na tym, że rezygnacja z aktywności seksualnej musi być wyparta autentycznym przekonaniem, a nie być forma przymusu, naśladowaniem, lub ideą zastępczą (Obuchowski, 2000). Stres jaki występuje w zawodzie nauczyciela jest potęgowany przez wysokie wymagania związane z jego rolą społeczna. Nauczyciel często w zarządzaniu stresem uruchamia mechanizm hormezy (co nas nie zabije to nas wzmocni). Od nauczyciela oczekuje się nie tylko przekazania wiedzy, ale również dużego zaangażowania i poświęcenia w dążeniu do nawiązywania kontaktu z uczniami, zachęcanie do aktywności i nauki. U podstaw wypalania się sił leży między innymi problem jakim jest nierealizowanie potrzeb podstawowych w tym również potrzeby przyjemności. Im mniejszy jest stopień zaspokojenia swoich potrzeb, tym w większym stopniu występują negatywne emocje i stany (Karolczak – Biernacka, 1996). Zagadnienie zdrowia psychicznego staje się czynnikiem coraz bardziej dominującym w tak niekiedy zagmatwanym współczesnym świecie (Grzywak – Kaczyńska, 1975). Budują zarys dojrzałej osobowości należy pamiętać o najważniejszych cechach i potrzebach. Człowiek często kieruje się w życiu, jak to określa Z. Freud zasadą przyjemności, a nie zasadą rzeczywistości, która cechuje dojrzałą osobowość. Skutki te są naprawdę bardzo groźne zarówno dla jednostki jak całego społeczeństwa (Jacobs, 2006). Życie seksualne człowieka można rozpatrywać z różnych naukowo punktów widzenia: ze stanowiska socjologii, fizjologii wyższych czynności nerwowych. Człowiek w życie seksualne angażuje swoją świadomość i włącza w nie swoją bogatą uczuciowość. To złączenie życia seksualnego z uczuciowością i włączenie w świadomość świadczy o tym, że życie to stanowi pewną formę stosunku człowieka do rzeczywistości, a nawet, że jest ono formą twórczości, jest sposobem wypowiadania się człowieka, językiem miłości między mężczyzną i kobietą. Z aktywnością seksualną wiąże się pojęcie libido, które oznacza nie tylko seksualność i popęd seksualny, ale przede wszystkim szeroko pojętą energię życiową, gdzie kontakt intymny jest tylko jednym z jej zewnętrznych przejawów. Dlatego zdrowie psychofizyczne zależne jest od tzw. potencji orgazmicznej (Krzyżanowski, 2006). W momencie zaspokojenia libido na poziomie superego pojawiają się wyrzuty sumienia dzięki którym uaktywnia się metoda sublimacji popędu i zamiany go na formy zaakceptowane społecznie. Niezaspokajanie popędów prowadzi do frustracji i stanów chorobowych, nerwic. Na stan zdrowia psychoseksualnego mają także wpływ uwarunkowania biologiczne (np. różnego rodzaju zaburzenia ośrodków kierujących funkcjami seksualnymi, hormonalne, uzależnienia) i fizjologiczne determinanty zachowań i funkcji seksualnych (ośrodki sterujące funkcjami seksualnymi): - przesyłanie wrażeń zmysłowych nie tylko nerwami czuciowymi, ale również nerwami autonomicznymi, łączącymi narządy płciowe z mózgiem bezpośrednio, z pominięciem rdzenia kręgowego - płaty czołowe mózgu (społeczne zachowania seksualne) - płaty skroniowe mózgu (rozpoznawanie i ocenianie atrakcyjności seksualnej partnera) - uaktywnienie się rejonu grzbietowego nakrywki mózgu (VTA) u mężczyzn, wchodzącego w skład tzw. układu nagrody - uaktywnienie się przedniej części móżdżku - spadek aktywności ciała migdałowatego (kontrola emocji negatywnych) - u kobiet wyciszenie obszarów mózgu kontrolujących emocje (kora przedczołowa i czołowo-oczodołowa) - komórki BNST (stosunek, erekcja, wytrysk, orgazm) - obszar limbiczny, podwzgórze (podniecenie seksualne, emocje seksualne, reagowanie na bodźce seksualne) - układ autonomiczny (połączenie partnerów) - rdzeń kręgowy-głownie L-S (reaktywność seksualna) - neuroprzekaźniki, neurohormony, hormony [serotonina - satysfakcja seksualna, orgazm; dopomina-pożądanie, faza zakochania i kryzys; oksytocyna-poczucie bliskości między partnerami, regulacja zachowań seksualnych; endorfiny-przyjemność, rozkosz, zadowolenie; estrogenylubrykacja, ukrwienie łechtaczki i warg sromowych, czucie; testosteronpodniecenie, pożądanie, fantazje erotyczne] (Zdrojewicz, 2009; Nikodemska, Stradowski 2010). Zdrowie seksualne człowieka zależne jest także między innymi od czynników psychicznych, sytuacyjnych i kulturowych. Stres wchodzi w skład każdego z wyżej wymienionych czynników w postaci frustracji zawodowych lub występowania długotrwałej sytuacji stresowej. Ciągłe nadwerężanie mechanizmów obronnych sprawia, że jednostka jest stawiana w sytuacji nieustannej gotowości, lęku i niepewności przy jednoczesnym braku możliwości rozładowania, zabawy i beztroski. Wzajemna zależność współżycia seksualnego i sprawności w wykonywaniu pracy zawodowej jest rzeczą stwierdzoną. Prawidłowe, zadawalające współżycie seksualne w małżeństwie przyczynia się do podniesienia ogólnego poziomu zdrowia psychicznego i fizycznego, wzmaga dobre samopoczucie i przez to może wpływać w dodatni sposób na sprawność w pracy zawodowej. Nieprawidłowe współżycie seksualne wywiera ujemny wpływ na tę sprawność, a tym samym i wydajność pracy zawodowej (Imieliński, 1967). Wpływ ujemny, bezpośredni polega na obniżeniu samopoczucia, stanach przygnębienia, apatii i zniechęcenia do pracy i życia, które często towarzyszą zakłóceniom współżycia seksualnego. Mechanizm obniżenia sprawności w pracy zawodowej jest tu następujący: krócej lub dłużej trwające zakłócenia współżycia seksualnego sprowadzają w następstwie nieporozumienia małżeńskie, które pogarszają całokształt współżycia małżeńskiego.. Napięcie panujące między małżonkami, liczne konflikty i groźba rozpadu małżeństwa i rodziny u wielu osobników wywołują reakcję w postaci depresji charakteryzującej się długotrwałym przygnębieniem, zahamowaniem inicjatywy i apatią, zniechęceniem do pracy i życia, czynnościowymi zaburzeniami zapamiętywania, trudnościami w skupieniu uwagi itp. Stany te wybitnie upośledzają sprawność w pracy zawodowej, a nawet okresowo mogą całkowicie uniemożliwiać jej wykonywanie. W badaniach wykazano, iż wyraźny wpływ współżycia seksualnego na sprawność w pracy zawodowej u 28% badanych mężczyzn i 70% badanych kobiet. Nieprawidłowe współżycie seksualne może się odbijać nie tylko na pracy zawodowej, lecz może powodować załamanie się całej linii życiowej osobnika, zwłaszcza młodego (Imieliński, 1967). Satysfakcja jest motorem do działania, podejmowania wyzwań, ma bezpośrednie przełożenie na motywację. Zadowolenie i spełnienie w zaspokajaniu podstawowych potrzeb człowieka umożliwia i również stymuluje do podjęcia działań dalszego realizowania się, rozwoju. Nauczyciel zadowolony ze swojego życia seksualnego, zaspokojony i spełniony ma lepszą pozycję wyjściową do rozwoju, realizacji kolejnych celów niż nauczyciel zestresowany i sfrustrowany z powodu niedostatków. Satysfakcja z życia seksualnego ma większy wpływ na człowieka niż np. zdrowie fizyczne. Lepsze samopoczucie wydaje się mieć jednostka upośledzona fizycznie, ale w pełni zaspokojona pod względem seksualnym, niż zdrowy, człowiek bez mankamentów, nieustannie niezaspokojony i sfrustrowany z tego powodu, często owładnięty myślą o zaspokojeniu lub spychający fakt niedostatków do nieświadomości, co i tak odbija się na jego zachowaniu. Dlatego też istnieje bezpośrednie przełożenie aktywności seksualnej na motywację (Gaweł, 2003). Motywacja – jest stanem gotowości istoty rozumnej do podjęcia określonego działania, to wzbudzony potrzebą zespół procesów psychicznych i fizjologicznych określający podłoże zachowań i ich zmian. Procesy motywacyjne ukierunkowują zachowanie jednostki na osiągnięcie określonych, istotnych dla niej stanów rzeczy, kierują wykonywaniem pewnych czynności tak, aby prowadziły do zamierzonych wyników. Proces motywacyjny składa się z zespołu pojedynczych motywów. Motywem nazwać zaś można przeżycie pobudzające człowieka do działania, powstrzymujące go, lub przeszkadzające jego wykonaniu. Aktywność seksualna wywiera znaczący wpływ na motywację człowieka do pracy. Człowiek jest istotą seksualną pobudzaną przez instynkty. Zawód nauczyciela to bardzo specyficzna profesja, powołanie, łącząca w sobie szerokie wymagania z zakresu kompetencji, kwalifikacji, wiedzy programowej i ogólnej, umiłowanie do pracy opiekuńczo wychowawczej. Wymaga ciągłego kształcenia, rozwoju. Oczywiste jest, iż zdolność do podejmowania takich wyzwań, chęci do pracy i motywacja są większe w przypadku zadowolenia z życia, na którego jakość znaczący wpływ ma satysfakcja z życia seksualnego. I również odwrotnie: przypadku niezadowolenia z aktywności seksualnej, wynikającej np. z przemocy, z przymusu, oprócz mogących pojawić się w takim przypadku szeroko rozumianych problemów zdrowotnych i frustracji istnieje ryzyko osłabienia motywacji do pracy. Skutki jakości życia seksualnego, bez względu na orientację seksualną, preferencje, są przez ludzi przenoszone do życia codziennego, mają wpływ na funkcjonowanie w społeczeństwie. Funkcje seksualne nie ograniczają się tylko do funkcji rozrodczych, ale są również metodą relaksu, odprężenia, rozładowania napięcia. Zgodnie z koncepcją psychodynamiczną występują nieuświadomione, wewnętrzne siły człowieka sterujące ludzkim zachowaniem i pochodzą one z trzech źródeł: popędów, potrzeb oraz dążeń ludzkich. Energia powstająca wskutek działania tych sił zostaje wykorzystana podczas radzenia sobie z konfliktami. Już taoiści, przed dwoma tysiącami lat twierdzili, że udane pożycie warunkuje zdrowie zarówno psychiczne jak i fizyczne i zwiększa poziom satysfakcji i jakości życia. Potrzeba seksualna rozumiana jako właściwość ludzkiego organizmu, polegająca na okresowym powstawaniu specyficznego napięcia psychofizycznego, możliwego do zredukowania poprzez podjęcie czynności dających satysfakcję seksualną. Jest jedną z podstawowych potrzeb człowieka mającą duży wpływ bezpośrednio na motywację do życia ( http://pl.wikipedia.org/wiki/Seksualność, z dnia 08.01.2009). Seksualność jest jednym z najważniejszych elementów życia człowieka, ponieważ kształtuje jego osobowość, pozwala tworzyć związki międzyludzkie, a dzięki temu umożliwia doświadczyć uczucia miłości. W skład seksualności wchodzą zachowania cielesne, emocjonalne, intelektualnie i społeczne. Seksualność człowieka jest związana z nim przez całe jego życie. Ma wpływ na możliwości pełnienia odpowiednich ról w społeczeństwie, tworzenia związków i ma duże znaczenie w odczuwaniu przyjemności i satysfakcji w kontaktach z innymi ludźmi. Jest wrodzoną, naturalną funkcją organizmu ludzkiego i jednym z zasadniczych czynników motywujących do podejmowania więzi i kontaktów interpersonalnych, mającym wymiar biologiczny, psychiczny, społeczno-kulturowy i hedonistyczny. Seksualny potencjał fizjologiczny człowieka ulega kształtowaniu przez doświadczenia życiowe. Człowiek jest świadomy własnej seksualności, której hierarchia ważności zmienia się dla niego w zależności od etapu życia, stopnia rozwoju osobowości, sumy doświadczeń życiowych, bogactwa życia wewnętrznego, zmian światopoglądowych, cech osobowości. Wpływ na wartość seksualności wywiera też całokształt zmian społecznych. Wartości, którym podlega seksualność to: wartość witalna, którą definiują relacje zdrowotne i napędowo-energetyczne, wartość kulturowa, ukształtowana przez tradycję historyczną, wartość moralna, definiowana przez systemy etyczne, prawo i system obiegowo-informacyjny, wartość osobista, zależna od samowiedzy i różnych znaczeń form aktywności seksualnej. Związek seksualny, którego formy i głębia zależą od całokształtu osobowości partnerów ma zwrotny wpływ na ich osobowości, co modyfikuje funkcjonowanie w społeczeństwie. Seksualność jest istotnym elementem komunikacji międzyludzkiej, pierwotną formą komunikacji niewerbalnej, wyrażanej metasygnałami. Akt seksualny wyraża uniwersalne potrzeby człowieka, których komponenty są pożądane we wszystkich relacjach interpersonalnych, jak atrakcyjność, przywiązanie, zaufanie, akceptację, zaangażowanie, zadowolenie i bezpieczeństwo (wikipedia.org/wiki/Seksualność, 2009) Duża siła popędu płciowego sprzyja nasilaniu się tendencji poligamicznych. Siła ta warunkuje jego przyczepność i powstawanie silnych reakcji w postaci podniecenia przy zadziałaniu bodźca erotycznego (Imieliński, 1967). Częstotliwość kontaktów seksualnych jest mocno zróżnicowana od kontaktów codziennych do całkowitej abstynencji seksualnej. Okazuje się, że u około 30% ludzi istnieje rozbieżność między oczekiwanym, a realizowanym współżyciem seksualnym i to zarówno w stronę zbyt rzadkich, jak i zbyt częstych stosunków (Lew – Starowicz, 1988). Mówiąc o aktywności seksualnej należy również wspomnieć o jej zmianie w miarę upływu wieku. Z poniższego wykresu wynika, że zmniejszenie średniej częstotliwości współżycia jest stopniowe i w okresie przekwitania ulega stabilizacji (Lew–Starowicz, 1988). Wykres: Aktywność seksualna w dobie upływającego czasu (za: Lew –Starowicz, 1988) Praca nauczyciela staje się z biegiem czasu coraz bardziej uciążliwa, nauczyciel wykonuje ją z coraz większą niechęcią, co wyklucza świadomy wpływ wychowawczy (Kreutz, 1987). By do tego nie doszło, nauczyciel winien zadbać m.in. o swoją szeroko pojętą psychohigienę, wraz z jej aspektem seksualnym. Życie seksualne człowieka jest bardzo ważnym i istotnym czynnikiem w naszym życiu, odgrywa bardzo ważną rolę, dlatego współżycie w jakimś względzie deficytowe doprowadzać nas może do zachowań i decyzji nieprzemyślanych i zbyt pochopnych, nawet autodestrukcyjnych. Aspekt zdrowia psychoseksualnego nabiera szczególnej wagi jeżeli odniesiemy go do pracy nauczyciela z dziećmi i młodzieżą. Niedostateczne bowiem liczenie się z rzeczywistością fizyczną i społeczną oraz brak opanowania swych pragnień hedonistycznych, naraża te określone jednostki na częste zawody życiowe, bo życie nie zaspakaja ich nierealnych, egocentrycznych pragnień. Co za tym idzie, źle oddziałuje to na ich pracę zawodową. Ten brak spełnienia wywołuje stany frustracji, przygnębienia, zniechęcenia, pretensji do losu, a często i zaburzenia nerwowe. Dzieci natomiast cierpią na tym najbardziej, ponieważ skutkiem takich frustracji jest brak zainteresowania się w odpowiednim stopniu dziećmi, skupienia na nich uwagi, która jest dla nich w tym okresie życia bardzo istotna. Nauczyciel powinien zadbać o to, by jego życie osobiste i zawodowe składające się z wielu aspektów powinno być harmonijne i uporządkowane. Dlatego jednym z zadań każdego człowieka, a więc również nauczyciela jest zadbanie o swoją higienę psychiczną. Sprawy seksualne mogą być prawidłowo przestrzegane tylko wtedy, gdy zostaną prawidłowo zrozumiane w wieloaspektowym ujęciu higieny psychoseksualnej. Z powyższych rozważań wynika, że życie seksualne nauczyciela ma duży wpływ, na jego pracę z dziećmi i młodzieżą. Oddziaływanie nauczyciela na dzieci, jego styl bycia i podejście jest łatwo wychwytywane przez dziecko, które potrafi w mgnieniu oka określić jego nastrój (Włodarski, Sankała, 2004). Interakcja pedagogiczna jest czymś ogromnie skomplikowanym. Ponieważ chodzi tu nie tylko o współdziałania nauczyciela z poszczególnymi dziećmi, ale także o współdziałanie z resztą dzieci jako grupą społeczną oraz o kontakty między dziećmi. To właśnie od nauczyciela zależy bardzo dużo, to on nadaje całej swojej małej grupie cele, zadania i metody dzięki którym wspólnie osiągają zamierzone cele. Jest ich azymutem wyznaczającym odpowiedni kierunek. Brak zaspokajania własnych potrzeb przez nauczyciela może wywołać tendencję do dystansowania się w kontaktach z uczniami (im potrzeba jest realizowana w mniejszym stopniu, tym kontakty z uczniami też nie są takie jak być powinny). Poczucie niezaspokojenia potrzeby może wpłynąć negatywnie na satysfakcję osobistą z wykonywanej pracy. Stopień poczucia zaspokojenia potrzeb w zawodzie nauczyciela stanowi jeden z czynników wpływających na prawdopodobieństwo wystąpienia oznak wypalenia zawodowego, a im bardziej nauczyciele spostrzegają, iż wykonywany przez nich zawód nie daje im możliwości zaspokojenia potrzeb, tym większe jest ryzyko pojawienia się wypalenia. Stwierdzony związek między poczuciem zaspokojenia potrzeb a syndromem wypalenia, jest najsilniejszy w przypadku wyczerpania emocjonalnego (Krawulska – Ptaszyńska, 1992). Nauczyciel, który nie jest aktywny w sferze seksualnej, lub odczuwa w tej sferze deficyty (działa w tym przypadku efekt nocebo) może czuć się samotny, opuszczony, co może być powodem jego złego stanu psychicznego, a w następstwie może się odbić na jego sferze zawodowej i motywacji. Może czuć wyczerpanie, brak satysfakcji z realizowanych działań. Jeśli nauczyciel będzie koncentrować się na tych negatywnych przeżyciach, może zablokować umiejętność empatycznego odczuwania więzi, przynależności, czy wspólnoty. W sferze działaniowej objawia się brakiem zdolności do komunikowania się z otoczeniem, zerwaniem kontaktów towarzyskich, brakiem tworzenia stałych kontaktów osobistych, co może dodatkowo pogłębiać kłopoty w sferze seksualnej. Nauczyciel, traci kontakt z uczniem, unikając kontaktu psychicznego, obwinia go o to, że nic nie potrafi i musi się nim zajmować. Nauczyciel, który ma potrzebę aktywności seksualnej, a nie może jej spełnić z różnych powodów, będzie miał ograniczona motywację do pracy oraz do doskonalenia swoich metod, jak również do samodzielnego działania. W konsekwencji nastąpić może wspomniany już syndrom wypalenia się sił, jako skutek nieradzenia sobie z problemami osobistymi (Kamińska, 2007). Między poczuciem zaspokajania potrzeb, a oznakami zespołu wypalania się sił istnieje prawidłowość. Osoby, wykonujące zawód nauczyciela, które nie zaspokajają swoich potrzeb, przejawiają znaczny wzrost symptomu wyczerpania emocjonalnego co w konsekwencji prowadzi do braku motywacji. Brak spełnienia seksualnego sam w sobie nie musi wywoływać negatywnych konsekwencji jaką może okazać się brak motywacji do pracy. Potrzeba seksualna jest niekonieczna jednak bardzo złożone i trudne warunki do określenia muszą zostać spełnione, aby ten brak nie przeciwdziałał rozwojowi osoby, uzyskiwaniu satysfakcji z życia i zachowaniu dystansu psychicznego wobec własnym pragnieniom (Obuchowski, 2000). Nauczyciel jest nadawcą, jego aktywność sprowadza się do zapoznania się z przekazywanymi informacjami. Dlatego tak ważna jest tu jego postawa i zaangażowanie w to, co chce przekazać. Jeżeli więc w momencie przekazu następują jakieś zakłócenia na linii nadawca - odbiorca, dochodzi do nieprawidłowego odbioru. Złymi czynnikami przeszkadzającymi w poprawnym przekazie może być między innymi złe samopoczucie spowodowane złym stanem umysłu lub negatywnymi emocjami manipulującymi nauczycielem (Obuchowski, 2000). Podczas badania życia seksualnego, w ramach podejść fenomenologicznych formułuje się następujące grupy pytań: o obiektywne warunki sprzyjające zadowoleniu z życia, o przyczyny różnic w przeżywaniu tych samych sytuacji oraz o ogólne mechanizmy kierujące procesami powstawania wymiarów, źródeł i kryteriów dobrostanu (Daszkowska, 2007). Według badaczy przyjęto, że człowiek w znacznym stopniu jest odpowiedzialny za swoje życie i może zabiegać o jego jakość. Stwierdzić więc można, że jakość życia jest ściśle związana z sytuacją życiową jednostki, która determinuje jej interakcje społeczne, pośrednio wpływa na jej determinację, przyjmowane cele i wartości. Można więc śmiało powiedzieć, że również i jej życie seksualnie nie pozostaje tu bez znaczenia. Człowiek wraz z indywidualnym doświadczeniem, przeżywaniem własnych emocji w skład których wchodzi też jego seksualność staje się podstawą do refleksji nad własną egzystencją. Jakość życia w odniesieniu do życia ludzkiego określa to, że coś jest dobre lub złe, radosne lub smutne, szczęśliwe lub nieudane. Niestety to co jest priorytetem dla jednej osoby dla drugiej wcale nie musi być takie ważne. Wartości, które rozstrzygają o jakości życia, przysługują wielu rodzajom ludzkiej egzystencji (Daszkowska, 2007). Poczucie sensu życia zatem zależy od samoświadomości człowieka, na który składają się między innymi poczucie egzystencji i podmiotowości, obraz siebie, a także orientacja jako najwyższa forma świadomości i wewnętrznej reprezentacji rzeczywistości. Styl życia wyraża się w trzech sferach rzeczywistości: w sferze światopoglądów, celów i dążeń życiowych, potrzeb i aspiracji, w sferze obserwowalnych zachowań i czynności oraz w sferze przedmiotów, które człowiek wybiera, tworzy bądź bezrefleksyjnie przyjmuje, traktując je jako najbliższe środowisko życiowe (Jawłowska, 1976). W tym rozumieniu za sposób życia przyjmuje się obiektywne warunki bytu człowieka, w których odbywa się jego różnego rodzaju działanie. Środowisko niekiedy samo wymusza na nas pewne rodzaje zachowań przez, które my sami, czasem niezgodnie z naszymi potrzebami przyjmujemy jako coś normalnego i nie zastanawiamy się jakie mogą być w późniejszym czasie jego następstwa. Tak jest i w przypadku życia seksualnego. Realizowanie określonych zachowań zdrowotnych, a zwłaszcza tych intencjonalnych jest wyrazem autonomii jednostki w dokonywaniu wyborów spośród alternatywnych możliwości działań (Gaweł, 2003). We współczesnej psychologii stres jest ujmowany jako zakłócenie lub zapowiedz zakłócenia równowagi pomiędzy zasobami jednostki, a wymaganiami otoczenia. Taki właśnie czynnik stresowy może być efektem złego trybu życia w sferze seksualnej (Banach 1995, Barański 1995). Zawód nauczyciela stawia przed uczącym wiele wymagań dotyczących kompetencji, kwalifikacji, cech osobowościowych. Osobowość ogólnie definiuje się jako zbiór względnie stałych cech psychicznych człowieka różniących go od innych ludzi warunkujących stałość jego zachowania, bądź jako system biologicznych i psychicznych właściwości człowieka warunkujących organizację jego czynności, tożsamość, kierunek i sposoby przystosowania się do otoczenia oraz twórczego przekształcania tego otoczenia. Główne składniki tego systemu to postawy przekonania, uczucia, motywy, potrzeby, skłonności, jak też cechy wyrażające specyficzny indywidualny stosunek do świata i ludzi. Osobowość nauczyciela - wychowawcy obejmuje trzy struktury: - poznawczą - wyrażającą się działaniami związanymi ze spostrzeganiem i rozumieniem ucznia-wychowanka, - motywacyjną - obejmującą system wartości, potrzeby, postawy nauczyciela, - czynnościową -prakseologiczno-pedagogiczną (Janowska, 1995). Jest to zawód nierozerwalnie związany z kontaktami interpersonalnymi, ciągłą relacją z uczniami dla których całościowa postawa nauczyciela stanowi ogromne znaczenie. Nie chodzi tylko o posiadaną przez niego wiedzę, umiejętność jej przekazania, umiejętności pedagogiczne, umiejętność utrzymania dyscypliny, postawę moralną, charakter, lecz o całokształt działań, wizerunek. Istotnymi cechami osobowości nauczyciela są: umiejętność społecznego oddziaływania, pewność siebie, spokój, odwaga działania, bezkompromisowość, prostolinijność w dążeniu do realizacji celów. Nieodłącznym aspektem jest przychylność dla wychowanków, zrozumienie ich psychiki, znajomość faz rozwojowych, nastawienie na systematyczne zajmowanie się nimi, potrzeba obcowania z ludźmi, bliskość duchowa z dziećmi, postawa pełna entuzjazmu (Banach, 1994). Nauczyciel jest nieustannie narażony na stres, w czasie godzin pracy pozostaje pod nieustanną obserwacją ze strony podopiecznych. Jest stanem organizmu wywołanym przez pobudzenie go nieobojętnymi bodźcami - stresorami; bodźcem takim może być zarówno zaatakowanie organizmu przez bakterie, jak i silne przeżycie psychiczne (Okoń, 1959). Stres definiuje się jako ogólną reakcję organizmu na jakiekolwiek stawiane mu żądanie, jest to więc stan, w jakim znajduje się organizm, a nie czynnik, który ten stan wywołuje. W pierwszej fazie stresu zwykle występuje reakcja obronna, polegająca na mobilizacji sił organizmu, w dalszej fazie lub przy silnym stresie w organizmie pojawiają się zaburzenia; powtarzanie się stresu może spowodować ciężkie stany chorobowe np. wrzody żołądka, bezsenność, kołatanie serca, duszność, zaburzenia psychiczne i osobowości). Aby stawić czoła takim obciążeniom nieodzowne jest zachowanie higieny psychicznej, zdrowia fizycznego. Na obydwa te aspekty ma znaczny wpływ zadowolenie z życia seksualnego. Im większy stopień zadowolenia, tym lepsza pozycja wyjściowa człowieka do realizowania różnorakich zadań, również zawodowych. Satysfakcjonujące życie seksualne jest często gwarantem pozytywnego nastawienia, optymizmu, chęci do działania, lepszego zwalczania infekcji, radzenia sobie z niedogodnościami (www.wikipedia.org, Maslow 2006). To więc, w jaki sposób nauczyciel realizuje siebie w pracy, w jaki sposób rozwiązuje problemy swojego życia erotycznego zależy w dużej mierze od czynników psychologicznych i społecznych, do których należy również sfera seksualna. Gwarantem pełnego porozumienia oraz satysfakcji emocjonalnej i seksualnej jest wzajemna akceptacja siebie jako jednostki ludzkiej ze wszystkimi zaletami i niedostatkami. Zaspokojenie potrzeb seksualnych w zawodzie nauczyciela jest istotną rzeczą. Jak wcześniej zostało wspomniane, jej niezaspokojenie może mieć wpływ na pojawienie się zespołu wypalania sił. Powoduje ono wycofanie z życia społecznego, towarzyskiego. Ma to negatywny wpływ na psychikę nauczyciela, co z kolei utrudnia kontakty towarzyskie, które odgrywają ważna rolę w życiu zawodowym nauczyciela. Brak aktywności seksualnej ma wpływ na motywację do działania, ta zaś jest nieodłączna częścią jego zawodu. Osoba, która nie zaspokaja swoich potrzeb, gorzej wykonuje powierzone mu zadania, co w konsekwencji może mieć wpływ na utratę autorytetu wśród wychowanków. W ten sposób zostaje obniżony poziom jej możliwości, przy czym ona sama nie widzi sensu i chęci do dalszego działania. Czuje się niespełniona i wszystkie inne potrzeby mogą zostać stłumione. Ten proces powoli kieruje jednostkę do wycofania się z życia osobistego, a w konsekwencji do odczuwania uogólnionego stanu niezadowolenia (Badura 1981, Dudzikowska 1995). Współcześnie coraz więcej mówi się o erotyzmie, seksie, seksualności, temat ten jest bardzo widoczny w mediach. Co dobrze rokuje na seksualną świadomość społeczeństwa. Efektem unikania bowiem tematu świadomości seksualnej i np. nie korzystania w razie potrzeby z porad specjalistów, jest nie tylko spadek jakości życia samej jednostki, problemy z komunikacją uczuć, ale i pogorszenie się relacji między partnerami, czy pogorszenie jakości relacji społecznych. Wszelkie zaburzenia sfery intymnej natychmiast odbijają się na codzienności i relacjach samego ze sobą. Odczuwalne jest niezadowolenie, stres, frustracja, poczucie winy, wściekłość, bezsilność, rezygnacja. W relacjach z partnerem - poczucie winy, wstyd, rozgoryczenie, niezadowolenie, ucieczkę, unikanie kontaktów, kłótliwość, i wiele innych. Partner często nie wie, o co chodzi, nie rozumie, zniechęca się, czuje się odtrącony, rezygnuje, itp. W relacjach z otoczeniem - bliskimi, rodziną, przyjaciółmi, człowiek jest markotny, nietowarzyski, szorstki, pruderyjny, itp. W pracy widoczny jest spadek motywacji, zniechęcenie, brak sił, frustracja, omylność, wyłączenie instynktów zawodowych. Autorzy zwracają w niniejszej pracy uwagę na pozytywne aspekty aktywności seksualnej pomimo, iż występują też niestety negatywne, które również należy brać pod uwagę. Aktywność będąca wynikiem przemocy, gwałtu, prowokowana wbrew woli człowieka, zaburzenia organiczne np. zespól uporczywego podniecenia seksualnego (PSAS-presistens sexual arousal syndrome) pozostawia piętno i często może wymagać terapii w celu powrotu do równowagi psychicznej. Negatywnym aspektem samej aktywności seksualnej są też różnego rodzaju choroby (Corredor 2010; Fedorowicz 2010). Uprawianie seksu to jedna z najbardziej lubianych aktywności fizycznych pozytywnie wpływająca na organizm człowieka, na jego ciało i ducha. Warto korzystać w przemyślany sposób z dobrodziejstw naszej seksualności, czerpać z niej zdrowie i energię do życia. • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • BIBLIOGRAFIA: Badura E., (1981), Emocjonalne uwarunkowania autorytetu nauczyciela. Warszawa, WSiP. Banach C., (1995), Cechy osobowości nauczycieli, Nowa Szkoła nr 3. Barański Cz., (1995), Nauczyciel twórczy innowator ?, Nowa Szkoła nr 4. Corredor N., (2010), Pobudzenie bez końca, Fokus nr 12/183. Daszkowska, J., (2007), Jakość życia w perspektywie pedagogicznej, Kraków, Oficyna Wydawnicza Impuls. Dudzikowa M., (1995), Autorytet nauczyciela w opinii uczniów. Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze nr 8. Fedorowicz A., (2010), Mózg przeładowany, Fokus nr 12/183. Gaweł A., (2003), Pedagodzy wobec wartości zdrowia, Kraków, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. Grzywak-Kaczyńska M, [red.] (1995), Erotyka w aspekcie zdrowia psychicznego, Warszawa, Instytut Wydawniczy PAX. Imieliński K., (1967), Życie seksualne psychohigiena, Warszawa. Imieliński K., [red], (1985), Seksuologia, zarys encyklopedyczny, Warszawa, PWN, Jacobs M., (2006), Zygmund Freud, Gdańsk, GWP. Janowska J., (1995), Psychologia humanistyczna w psychopedagogicznym kształceniu nauczycieli, Nowa Szkoła nr 8. Jawłowska A., (1976), Styl życia, koncepcje i propozycje, Warszawa, PWN. Kamińska K., (2007), Nauczyciel wychowania przedszkolnego wobec wielokulturowości, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. Karolczak-Biernacka B., (1994), Kondycja psychiczna nauczycieli, Dyrektor Szkoły nr 2-3. Karolczak-Biernacka B., (1996), Kondycja nauczyciela. Edukacja i Dialog nr l. Komissarowa M., (2003), (Roz)Kochać partnera, Forum psychologiczne nr 4(13). Komissarowa M., (2004), Impotencja Donżuanów, Forum Psychologiczne nr 3(16). Krawulska-Ptaszyńska A., Analiza czynników wypalenia zawodowego u nauczycieli szkół średnich, Przegląd Psychologiczny nr 3. Kreutz M., (1987), Osobowośc nauczyciela-wychowawcy, Warszawa. Krzyżanowski A., (2006), Aktywność seksualna jako warunek równowagi psychofizycznej osób pozbawionych wolności. W: Klukowski K., Łapiński P., Wiza A., Kaczmarek A., (red.) Promocja zdrowia we współczesnym więziennictwie, Kalisz, COSSW. Krzyżanowski A., Przybylska E., (2009), Aktywność seksualna człowieka formą relaksacji, Przestrzeń nr 2/2009, Wrocław. Kwiatkowska D., (2002), Od barbarzyństwa do masturbacji, Forum Psychologiczne nr 3(8). Lew-Starowicz Z., (1988), Seks dojrzały, Warszawa. Maksimow N., (2002), Wzór na miłość, Forum Psychologiczne nr 3(8). Maslow A., (2006), Motywacja i Osobowość, Warszawa PWN. Nikodemska J., Stradowski J., (2010), Szczytowanie na żądanie, Fokus nr 12/183. Obuchowski K., (2000), Galaktyka potrzeb, Warszawa, Zysk i S-ka, Okoń W., (1959), Osobowość nauczyciela. Warszawa Włodarski Z., Sankała A., (2004), Nauczanie i wychowanie jako stymulacja rozwoju człowieka, Warszawa/Kraków. Zdrojewicz Z., (2009), Andropauza fakty i mity, Przegląd terapeutyczny nr 6/7. Forum Psychologiczne nr 2(7)2002. Forum Psychologiczne nr 4(13)2003. www.wikipedia.org http://pl.wikipedia.org/wiki/Seksualność (08.01.2009).
