Cele nauczania języka angielskiego

1
Cele nauczania języka angielskiego
na poziomie klas 0-III szkoły podstawowej.
Dzieci w młodszym wieku szkolnym są bardzo wdzięcznymi uczniami,
dostarczając odpowiednio przygotowanemu nauczycielowi mnóstwa satysfakcji
i poczucia sukcesu z wykonywanej pracy.
Z drugiej zaś strony właśnie ta grupa wiekowa, jak żadna inna, może
dostarczyć nauczycielowi uczucia porażki. Aby zrozumieć, dlaczego tak się
dzieje, należy znać możliwości i potrzeby dziecka w tej fazie rozwoju oraz
zrozumieć, na czym polega różnica pomiędzy nauczaniem tradycyjnym
a nauczaniem małych dzieci i dlaczego stosowanie tradycyjnych metod
w nauczaniu małych dzieci zawodzi.
W niniejszym artykule pragnę pokazać jak ważne, obok programowych
treści nauczania, w nauce języka obcego w klasach 0-III są:
– metody aktywizujące ucznia w trakcie nauki języka angielskiego, prowadzące
do lepszego zapamiętywania omawianego materiału,
– poczucie sukcesu wyzwalające motywację dziecka do dalszego uczenia się
języka,
– generowanie pozytywnego stosunku do nauki języka angielskiego, co być
może jest najwartościowszą rzeczą, jaką nauczyciel dzieci w młodszym
wieku szkolnym może przekazywać swoim uczniom. Mają wówczas
motywację do uczenia się języka także poza lekcjami w szkole, korzystając
z różnych źródeł i podnosząc nieustannie swój poziom znajomości języka
obcego.
Wykształcenie pozytywnego nastawienia do nauki jęz. angielskiego jest
w obecnych czasach, gdy kraj nasz został przyjęty do Unii Europejskiej –
sprawą zasadniczej wagi. W rękach nauczyciela młodszych dzieci jest bowiem
bądź całkowite zaangażowanie i umotywowanie uczniów, bądź zniechęcenie,
odwrócenie się, bądź nawet znienawidzenie tego języka.
2

Jak dzieci przyswajają język obcy?
„Odkąd świat stał się jedną globalną wioską a język angielski
współczesną „lingua franca”, jeszcze bardziej wzrosła konieczność nauki tego
języka i wprowadzenia go do programu szkoły podstawowej. Znajomość języka
angielskiego pozwoli dzieciom w przyszłości na korzystanie z przepływu
informacji, zwiększy ich wiedzę o świecie i nauczy otwartości i tolerancji
w stosunku do innych kultur.”1
Nurt kognitywny w badaniach nad akwizycją języków obcych, tzw.
„lingwistyka
kognitywna”
głosi,
że
przyswajanie
drugiego
języka
jest
nabywaniem złożonej sprawności kognitywnej. Uczenie się go jest procesem
kognitywnym w tym sensie, że odnosi się do wewnętrznych reprezentacji
sterujących zachowaniem – poznawanie i posługiwanie się systemem, jakim
jest język i opanowanie procedury wyboru odpowiednich reguł gramatycznych
oraz słownictwa, a także rządzących językiem konwencji pragmatycznych
wymaga oceny i koordynacji informacji w zakresie percepcji poznania
i zachowań społecznych.2
Poprzez język odbywa się przyswajanie, zdobywanie, tworzenie,
przetwarzanie, gromadzenie, kategoryzowanie wiedzy o świecie i o samym
sobie (ang. cognition = akt poznania, proces poznawania).
Według H. Komorowskiej3 znać język obcy to posiadać:
– kompetencję lingwistyczną, czyli umiejętność tworzenia nieskończonej liczby
zdań poprawnych budowanych w tym języku, a także zdolność rozumienia
nieskończonej liczby takich zdań,
– kompetencję komunikacyjną oraz umieć dawać im wyraz w skutecznym
porozumiewaniu się w toku interakcji z innymi ludźmi posługując się
czterema podstawowymi sprawnościami językowymi.
Jest to cel dalekosiężny, kierunkowy i nie wszyscy uczący się języka
obcego osiągną go w pełni, na poziomie tzw. ‘native speakers’, czyli rodzimych
1
Köstenbauer I.: English for Kids – wykorzystanie elementów sugestopedii w nauczaniu
dzieci w wieku wczesnoszkolnym, w: „Języki obce w szkole” nr 5 (2001)
2
Dakowska M.: Koncepcje kognitywne a modelowanie akwizycji języków obcych w: Dunaj-
Kozakow Ewa: „Materiały dydaktyczne metodyki ogólnej”, skrypt, Lublin 2002
3
Komorowska H.: Metodyka nauczania języków obcych WSiP, Warszawa 1999
3
użytkowników danego języka posługujących się nim jako językiem ojczystym.
Co więcej będą to robić wybiórczo, pewne aspekty znajomości języka
pozostawiając na uboczu, na innych z kolei znacznie się koncentrując.
Stąd konieczność racjonalnego podejmowanie decyzji ,czego uczyć i jak
szeroko zakrojone cele stawiać w tej nauce. Każdy kurs języka obcego
wyznacza więc cele etapowe, krótkoterminowe i realistyczne czyli takie, jakie są
możliwe do osiągnięcia w danym odcinku czasu i przy danej liczbie godzin
nauki.
Cele nauki określa się najczęściej na dwa sposoby:
– podanie listy sprawności, które powinno się rozwijać u uczniów w danym
kursie językowym,
– podanie listy bardziej szczegółowych umiejętności, którymi powinien umieć
wykazać się uczeń po zakończeniu kursu.
W kursach prowadzących w szkołach podstawowych za najistotniejsze
uznaje się sprawności związane z żywym językiem; sprawność mówienia
i sprawność słuchania. Dba się przy tym o pewne kryteria selekcji językowej,
a więc o to, by:
– nauczyć przede wszystkim tego, co ma dużą wartość komunikacyjną, w więc
co okaże się przydatne i pozwoli uczniowi skutecznie porozumiewać się
w języku obcym,
– nauczyć tego, co ma bezpośrednie zastosowanie w klasie szkolnej, która
okazuje się pierwszą sytuacją, w jakiej uczeń posługuje się językiem obcym,
– nauczyć tego, co łatwiejsze i trwalej zapamiętywane,
– nauczyć
tego,
co
może
stanowić
fundament,
na
którym
możemy
systematycznie budować dalszą naukę języka obcego.
Programy
nauczania
podają
także
zasady
układu
czy
inaczej
uszeregowania materiału językowego w pewnej kolejności, a więc precyzują
tzw. „gradację materiału językowego” w programie. Mogą one bowiem
uznawać, że:
– należy szeregować materiał od łatwiejszego do trudniejszego bez względu
na jego wartość komunikacyjną, czy też na jego rolę w systematycznej nauce
języka,
4
– należy szeregować materiał zaczynając od materiału o dużej przydatności
komunikacyjnej (nawet jeśli okazuje się trudny) do materiału o mniejszej
wartości komunikacyjnej,
– należy szeregować systematycznie według kryteriów językoznawczych (np.
według określonego porządku czasów gramatycznych, czy innych struktur
składniczych).
Jednak najnowsze badania nad akwizycją języka obcego u dzieci na
poziomie szkoły podstawowej podają cztery główne cele nauczania na tym
etapie edukacji4:
– Nauczanie języka obcego powinno wspomagać nadrzędny cel edukacji,
jakim jest rozwój intelektualny dziecka.
– Nauczanie języka obcego powinno zawierać kształtowanie umiejętności oraz
rozwój intelektualno-kulturowo-socjalizacyjny dziecka w zakresie:
 wprawy w czytaniu i pisaniu;
 wiedzy matematycznej;
 świadomości językowej w znaczeniu ogólnym;
 otwarcia na świat zewnętrzny wokół niego – społeczeństwo i jego kulturę,
także poza granicami jego własnego kraju.
– Nauczanie języka obcego w szkole podstawowej powinno promować
pozytywny stosunek do niego, motywować do nauki dla własnej satysfakcji –
odkrywania reguł i pogłębiania zdobytych umiejętności językowych. Skądinąd
umiejętności te i pozytywne nastawienie do języka obcego mogą stanowić
wspaniałą bazę dla nauki języka w szkole ponadpodstawowej.
– Ostatni punkt – nauczanie języka na poziomie podstawowym powinno
przynieść w rezultacie nabycie pewnych, odpowiednich do danego poziomu
nauczania wiadomości i umiejętności językowych.
Jak widać, ostatni cel – nauczania języka obcego jest warunkowany
przez pierwsze trzy z wymienionych wyżej.
Uogólniając – nauka języka obcego powinna umożliwiać uczniom
zastosowanie ich inteligencji i intuicji przy rozwiązywaniu zadań. Powinna
obejmować ciekawe i interesujące dzieci tematy. Nie powinna zniechęcać
4
Rixon S.: The Role of Fun and Activities in Teaching Young Learners w: Scott W., Ytreberg
L.H.: “Teaching English to Children” Harlow: Longman (1990) ss. 33-47
5
dziecka do nauki języka obcego i nie jest też tylko wstępem do nauki
„prawdziwej” – w szkole ponadpodstawowej.

Jak uczyć maluchy efektywnie nie zniechęcając ich jednocześnie do
języka obcego?
Termin “Fun and Games Activities” – dobrze znany nauczycielom klas
młodszych jako gry i zabawy dydaktyczne, określa te wszystkie aktywności
uczniów, które wprowadzają element zabawy i radości w czasie procesu
edukacyjnego, łącząc teorie i cele nauczania z przyjemnością uczenia się. Są to
gry i piosenki z akcją, reagowanie całym ciałem (TPR), ćwiczenia obejmujące
kolorowanie, klejenie, cięcie; proste historyjki i scenki z powtarzającymi się
kwestiami, proste ćwiczenia komunikacyjne z powtórzeniami, rozwiązywanie
krzyżówek, labiryntów, puzzli; różnego rodzaju łamigłówek itp.
“Fun and games activities” odgrywają znaczącą rolę we wszystkich wyżej
wymienionych aspektach nauczania języka obcego, szczególnie w klasach
młodszych, pomagając w łatwy i atrakcyjny sposób osiągnąć zamierzone przez
edukację cele główne.
Jako generalna zasada powinno być przy tym brane pod uwagę, że im
młodsze są dzieci, tym bardziej będą holistycznymi uczniami. Małe dzieci
reagują na język obcy według tego co mogą z nim zrobić lub on z nimi, nie
traktując go raczej jako intelektualnej gry czy abstrakcyjnego systemu.5
Zrozumienie, jak funkcjonuje mózg dziecka na różnych etapach jego
rozwoju pozwoliło nie tylko zrozumieć, jak dzieci uczą się języka angielskiego,
ale również jak nauczyciel powinien uczyć, aby umożliwić im naukę efektywną,
ale pozbawioną stresu.
Wiąże się to z wykorzystaniem prawej półkuli mózgu w procesie
nauczania. Słowo mówione jest odbierane i przetwarzane głównie przez lewą
półkulę naszego mózgu; intonacja, mimika i gest natomiast są odbierane
i przetwarzane przez prawą półkulę.
Ważnym odkryciem rewolucjonizującym proces nauczania małych dzieci
było stwierdzenie, że u dzieci w wieku do 10 lat dominuje półkula prawa.
5
Phillips S.: Young Learners. Oxford University Press (2000)
6
Przetwarza ona informacje holistycznie, odpowiedzialna jest za emocjonalne
komponenty mowy,
gest, muzykę,
zdolność wyobraźni i
kreatywność
artystyczną. Lewa półkula natomiast przetwarza informacje w sposób liniowy,
logiczny i sekwencyjny. Lewa półkula odpowiedzialna jest za treść przekazu,
natomiast towarzyszącą im intonację, gest i mimikę odbieramy podświadomie.
Na podstawie badań wykazano, że przekaz słowny stanowi jedynie 7%
percepcji. O charakterze przekazu stanowią głównie intonacja (38%) oraz
mimika i gest (aż 55%).6
To zrozumiałe, że małe dzieci uczą się lepiej przez zabawę, niemniej
jednak musimy pamiętać, że powinna ona towarzyszyć nadrzędnemu,
założonemu celowi lekcji, mieć swoją rolę w procesie nauczania, a nie być
zabawą – dla zabawy.
Opracowała: mgr Jolanta Piwowarska
6
Köstenbauer I.: English for Kids… dzieło cytowane