Jak założyć organizację pozarządową
advertisement
Jak założyć organizację pozarządową? Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. (Dz.U. nr 96, poz. 873) o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie zdefiniowała organizacje pozarządowe jako niebędące jednostkami sektora finansów publicznych, w rozumieniu przepisów o finansach publicznych, i niedziałające w celu osiągnięcia zysku, osoby prawne lub jednostki nieposiadające osobowości prawnej utworzone na podstawie przepisów ustaw, w tym fundacje i stowarzyszenia. Rodzaj organizacji pozarządowej jaką będziecie zakładali zależy od tego jakie cele Wam przyświecają i jakimi możliwościami dysponujecie. Do założenia fundacji niezbędny jest kapitał. Założyciel fundacji czyli fundator przeznacza część swego majątku na realizację pewnych celów społecznych, a także ustala statut i sposób realizacji przyjętych celów. W stowarzyszeniu zaś najważniejsi są sami jego członkowie, którzy zrzeszają się, aby realizować wspólne cele. Ponadto, do założenia stowarzyszenia nie jest potrzebny żaden majątek. Założenie stowarzyszenia jest łatwiejsze z formalnego punktu widzenia niż założenie fundacji. Jednym z argumentów przemawiającym za założeniem stowarzyszenia jest fakt, że nie musi ono sporządzać rocznego sprawozdania ze swej działalności. Ponadto, stowarzyszenia w przeciwieństwie do fundacji mają prawo zabierania głosu w sprawach publicznych. Tworzenie i działalność stowarzyszeń regulowana jest głównie ustawą z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. z 2001 r., Nr 79, poz. 855 z późn. zm.). Fundacje działają natomiast w oparciu o przepisy ustawy z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach (Dz. U. z 1991 r., Nr 46, poz. 203). Stowarzyszenia i fundacje to instytucje, które stanowią podstawowe formy samoorganizacji społeczeństwa obywatelskiego, a zarazem podstawowe typy organizacji pozarządowych. Mimo tego że stowarzyszenia i fundacje mogą mieć bardzo podobne cele, to jednak miedzy tymi instytucjami istnieją istotne różnice, co do formy powstania, organizacji i spraw gospodarczych. Stowarzyszenie, jest formą zrzeszenia się osób do osiągnięcia wspólnie jakiegoś celu. Tymczasem przy tworzeniu fundacji najważniejszy jest majątek. Kto może założyć stowarzyszenie? Stowarzyszenie mogą założyć osoby pełnoletnie, które posiadają pełną zdolność do czynności prawnych. Osoby małoletnie (czyli od 16 do 18 lat), chociaż nie mogą samodzielnie zakładać stowarzyszenia, mogą do nich należeć. Jeżeli jednak nie posiadasz ukończonych 16 lat, również możesz zostać członkiem stowarzyszenia, ale wcześniej musisz uzyskać zgodę rodziców. Prawo do założenia stowarzyszenia przysługuje zarówno obywatelom polskim, jak i cudzoziemcom. Rodzaje stowarzyszeń Zanim podejmiecie decyzję o założeniu stowarzyszenia należy zastanowić się, jakie cele Wam przyświecają i jakimi metodami będziecie je realizować. Od tego zależy bowiem wybór formy stowarzyszenia. Wyróżnia się dwa typy stowarzyszeń: stowarzyszenia rejestrowe stowarzyszenia zwykłe Stowarzyszenia rejestrowe są najpopularniejszą formą stowarzyszeń. Posiadają one osobowość prawną, dzięki czemu mogą nabywać prawa i obowiązki. W praktyce oznacza to, że stowarzyszenie takie będzie mogło podpisywać umowy o wynajem lokalu, umowy o dzieło, umowę o pracę, gdy będzie chciało zatrudnić pracowników, a także posiadać własne konto bankowe. Stowarzyszenie, które posiada osobowość prawną jest bardziej wiarygodne i chociaż założenie stowarzyszenia rejestrowego niesie też ze sobą pewne obowiązki (np. konieczność dokonania rejestracji przez sąd), to może ono prowadzić wszechstronną działalność i w pełni realizować swoje cele. Stowarzyszenie zwykłe ma bardziej nieformalny charakter. Nie posiada osobowości prawnej, a do jego założenia wystarczają trzy osoby. Stowarzyszenie zwykłe może być czasem pierwszym krokiem do założenia stowarzyszenia rejestrowego. Od stowarzyszenia rejestrowego różni się bardzo nieformalną strukturą, brakiem osobowości prawnej oraz możliwością pozyskiwania środków materialnych wyłącznie ze składek członkowskich. Założenia stowarzyszenia rejestrowego Aby założyć stowarzyszenie rejestrowe musi zebrać się przynajmniej 15 osób (tzw. zebranie założycielskie). Muszą one podjąć uchwałę o powołaniu stowarzyszenia, uchwalić statut oraz wybrać komitet założycielski. Osoby, które zbiorą się na pierwszym zebraniu są członkami założycielami stowarzyszenia i do ich decyzji należy wybór komitetu przedstawicielskiego oraz uchwalenie statutu stowarzyszenia. Na zebraniu założycielskim musi zostać sporządzona lista obecności wszystkich członków założycieli, na której muszą być podane oprócz imion i nazwisk również dane dotyczące daty i miejsca urodzenia, oraz własnoręczne podpisy wszystkich założycieli. Jeżeli stowarzyszenie mogło ubiegać się o status organizacji pożytku publicznego, wówczas statut stowarzyszenia musi zawierać jeszcze dodatkowe postanowienia. Do najważniejszych możemy zaliczyć konieczność prowadzenia przez taką organizację pożytku publicznego działalności wyłącznie na rzecz ogółu społeczności lub określonej grupy podmiotów pod warunkiem jednak, że grupa ta jest wyodrębniona ze względu na szczególnie trudną sytuację życiową lub materialną w stosunku do reszty społeczeństwa. Ponadto, działalność ta musi być wyłączną i jedyną działalnością organizacji pozarządowej. Po uchwaleniu statutu przyszli członkowie stowarzyszenia zebrani na pierwszym posiedzeniu muszą wybrać komitet założycielski. Zadaniem komitetu założycielskiego jest dokonywanie wszelkich czynności niezbędnych do zarejestrowania stowarzyszenia. Na zebraniu założycielskim musi również zostać sporządzony protokół z wyboru członków komitetu założycielskiego. Stowarzyszenie zobowiązane jest również do posiadania następujących organów wewnętrznych: walnego zgromadzenia wszystkich członków stowarzyszenia – jest to najwyższa władza stowarzyszenia. Podjęte w głosowaniu uchwały są wiążące dla pozostałych organów stowarzyszenia: zarządu i organu kontroli wewnętrznej zarząd – organ wykonawczy, wieloosobowy, reprezentujący stowarzyszenie we wszystkich czynnościach podejmowanych na zewnątrz organ kontroli wewnętrznej - powinien być organem kolegialnym np. komisja rewizyjna albo jednoosobowym, jak na przykład skarbnik Rejestracja stowarzyszenia W celu zarejestrowania stowarzyszenia komitet założycielski musi złożyć wniosek o rejestrację do sądu rejestrowego. Sąd rejestrowy to wydział gospodarczy sądu gospodarczego, znajdujący się przy sądzie rejonowym. W chwili obecnej istnieje 27 wydziałów KRS. Krajowy Rejestr Sądowy jest jawny, każdy ma prawo dostępu do zawartych w nim danych. Majątek stowarzyszenia Stowarzyszenie nie potrzebuje majątku, aby zacząć funkcjonować, jednak żeby realizować swe cele, nierzadko będzie potrzebowało środków finansowych. Istnieje kilka sposobów na pozyskiwanie funduszy. Wymienimy najważniejsze z nich: * składki członkowskie * darowizny, spadki, zapisy * zbiórki publiczne * działalność gospodarcza * dotacje Stowarzyszenie może otrzymywać od organów administracji publicznej państwowej i samorządowej dotacje, czyli wsparcie finansowe. Jednak, żeby móc dostać taką dotację, stowarzyszenie musi wziąć udział w konkursie organizowanym przez gminy (wójta, burmistrza) lub powiat na najlepszy projekt z zakresu realizacji tego zadania przez gminę, powiat lub województwo. Nadzór nad stowarzyszeniem Pomimo tego, że stowarzyszenia są instytucjami samodzielnie określającymi swoje cele i sposoby działania, muszą one funkcjonować zgodnie z prawem, a instytucją powołaną do nadzorowania stowarzyszeń są starostowie lub prezydenci miast w przypadku miast na prawach powiatu. W ramach swych uprawnień nadzorczych starosta może kontrolować działania stowarzyszenia np. domagać się odpisów uchwał walnego zgromadzenia członków, a w razie stwierdzenia, że podejmowane działania są niezgodne z prawem lub naruszają postanowienia statutu może domagać się usunięcia nieprawidłowości, wprowadzenia stosownych zmian lub nawet wystąpić do sądu o rozwiązanie stowarzyszenia. Zanim jednak stowarzyszenie zostanie rozwiązane przez sąd, organ nadzorujący może udzielić ostrzeżenia władzom stowarzyszenia i domagać się zmian w sposobie działania organizacji. Rozwiązanie stowarzyszenia Decyzja o rozwiązaniu stowarzyszenia zależy przede wszystkim od woli członków stowarzyszenia, a sposób rozwiązania stowarzyszenia musi być przewidziany w statucie. O rozwiązaniu stowarzyszenia decyduje najczęściej walne zgromadzenie, jako najwyższa władza stowarzyszenia. Stowarzyszenie może być również rozwiązane postanowieniem sądu, gdy organ nadzorujący stwierdzi, że stowarzyszenie w sposób rażący lub uporczywy narusza prawo lub statut. Jednak organ nadzorujący chcąc rozwiązać stowarzyszenie musi udowodnić, że nie ma warunków do przywrócenia działalności zgodnie z prawem lub statutem. Status organizacji pożytku publicznego Prawo nie zmusza organizacji pozarządowych do ubiegania się o status organizacji pożytku publicznego. Każda organizacja samodzielnie decyduje o tym, czy chce się ubiegać o uzyskanie statusu. Ustawa nie ogranicza czasu, w którym organizacja może wystąpić z wnioskiem o uzyskanie takiego statusu. Status mogą uzyskać wyłącznie podmioty, które prowadzą działalność na rzecz ogółu społeczności lub określonej grupy podmiotów pod warunkiem, że grupa ta jest wyodrębniona ze wzglądu na szczególnie trudną sytuację życiową lub materialną w stosunku do społeczeństwa. Nie może uzyskać statusu organizacji pożytku publicznego organizacja, która nie przeznacz całości swoich dochodów na działalność statutową O status organizacji pożytku publicznego mogą starać się wyłącznie organizacje pozarządowe oraz osoby prawne i jednostki organizacyjne kościołów i związków wyznaniowych oraz stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego. Na liście podmiotów zarejestrowanych jako organizacje pożytku publicznego znajdują się, poza fundacjami i stowarzyszeniami, np. parafia, izby przemysłowo-handlowe, izba rolnicza, spółka z o.o., straże pożarne Organizacją pożytku publicznego może zostać organizacja pozarządowa, która „prowadzi działalność statutową”, wiec statutu tego nie mogą uzyskać nowo powstające organizacje, ponieważ nie mogą wykazać się jeszcze żadną konkretną działalnością. Ustawa wyłącza prawo do ubiegania się o status OPP w stosunku do następujących organizacji pozarządowych: partii politycznych, związków zawodowych i organizacji pracodawców, samorządów zawodowych, fundacji, których jedynym fundatorem jest Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego, chyba że majątek tej fundacji nie jest w całości mieniem państwowym, mieniem komunalnym lub mieniem pochodzącym z finansowania środkami publicznymi, albo fundacja prowadzi działalność statutową w zakresie bądź na rzecz nauki, fundacji utworzonych przez partie polityczne, spółek działających na podstawie przepisów o kulturze fizycznej. Przywileje organizacji pożytku publicznego: Czy warto mieć status organizacji pożytku publicznego? Musimy pamiętać, że nieuzyskanie takiego statusu nie oznacza, że jest się organizacją „gorszą”, a status organizacji pożytku publicznego jest poniekąd dodatkowym jej atrybutem. Organizacja pożytku publicznego zwolniona jest z niektórych podatków i opłat (podatku dochodowego od osób prawnych, podatku od nieruchomości, podatku od czynności cywilnoprawnych, opłaty skarbowej, opłat sądowych). Większość tych zwolnień dotyczy nieodpłatnej działalności pożytku publicznego Organizacje pożytku publicznego mogą nabywać prawo użytkowania nieruchomości należących do Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego na preferencyjnych zasadach - oznacza to, na przykład, że minister Skarbu Państwa może dokonać darowizny nieruchomości z zasobu Skarbu Mają prawo zatrudniania poborowych odbywających służbę zastępczą - zgodnie z przepisami poborowi mogą odbywać zastępczą służbę wojskową w organizacjach pożytku publicznego, z wyjątkiem prowadzonej przez te organizacje działalności gospodarczej Nieodpłatny ułatwiony dostęp do publicznego radia i telewizji publiczne media, w tym radio i telewizja mają obowiązek stworzyć organizacjom pożytku publicznego możliwość nieodpłatnego informowania o prowadzonej przez te organizacje działalności Możliwość przyjmowania wpłat 1 % podatku należnego od osób fizycznych - co roku osoby fizyczne mogą przekazać na rzecz organizacji pożytku publicznego 1 proc. podatku dochodowego. Dla przeciętnego podatnika nie są to wielkie kwoty, jednak dla OPP sumy te mają duże znaczenie Możliwość korzystania z pomocy małoletnich wolontariuszy Obowiązki organizacji pożytku publicznego: Skutkiem uzyskania statusu organizacji pożytku publicznego są zwiększone wymagania dotyczące przejrzystości działania organizacji. Organizacja pożytku publicznego ma obowiązek sporządzić i ogłosić roczne merytoryczne sprawozdanie z działalności Organizacja pożytku publicznego ma obowiązek sporządzić i ogłosić roczne finansowe sprawozdanie z działalności Przekazać sprawozdanie merytoryczne i finansowe do Ministra Pracy i Polityki Społecznej — do dnia 31 marca za poprzedni rok obrotowy Przekazać sprawozdanie merytoryczne i finansowe do KRS Fakt bycia organizacją pożytku publicznego nie zwalnia organizacji z obowiązku badania (czyli audytu) i ogłaszania sprawozdań finansowych Organizacje pożytku publicznego podlegają nadzorowi ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego w zakresie prawidłowości korzystania z uprawnień określonych w ustawie o działalności pożytku publicznego i publicznego wolontariacie Jak zostać organizacją pożytku publicznego? Organizacja pozarządowa uzyskuje status pożytku publicznego z chwilą wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS). Jak uzyskać status OPP? W tym celu należy zebrać walne zebranie członków, które przyjmie uchwałę o ubieganie się o status OPP, następnie wprowadzić odpowiednie zmiany do statutu. Organizacja, która chce ubiegać się o status OPP, musi złożyć do właściwego sądu rejestrowego wniosek o wpis do KRS lub zmianę danych. Wniosek należy złożyć osobiście lub korespondencyjnie na odpowiednim urzędowym formularzu. Prowadzenie działalności gospodarczej Organizacje pozarządowe mogą prowadzić działalność gospodarczą. Tu również obowiązują pewne zasady. Przede wszystkim: Zyski, dochody z działalności gospodarczej muszą być przeznaczone na działalność statutową organizacji Przekroczenie limitu wynagrodzeń powoduje, że działalność odpłatna staje się działalnością gospodarczą i konieczne jest zarejestrowanie działalności gospodarczej w KRS Z faktu służebności działalności gospodarczej wobec działalności statutowej nie wynika zakaz pokrywania się przedmiotu działalności gospodarczej organizacji z przedmiotem jej działalności statutowej. Oznacza to, że fundacja, stowarzyszenie może prowadzić działalność gospodarczą również w tym samym zakresie, w jakim prowadzi działalność statutową. Nie może natomiast pokrywać się zakres prowadzonej przez fundację, stowarzyszenie działalności gospodarczej i działalności odpłatnej pożytku publicznego. Nie można prowadzić działalności odpłatnej pożytku publicznego i działalności gospodarczej w odniesieniu do tego samego przedmiotu działalności Nie można korzystać z pracy wolontariuszy z związku z działalnością gospodarczą Organizację obowiązuje bardziej rozbudowany wzór sprawozdania finansowego – bilansu, który zawiera więcej informacji i w związku z tym konieczne jest prowadzenie bardziej szczegółowej księgowości Organizacje prowadzące działalność gospodarczą są w świetle prawa przedsiębiorcami i obowiązują je takie same zasady jak innych przedsiębiorców – podlegają tym samym zasadom podatkowym, są płatnikami podatku dochodowego od osób prawnych oraz podatku od towarów i usług (VAT) Organizacja prowadząca działalność gospodarczą ma obowiązek składania sprawozdań rocznych do KRS Jeżeli organizacja jest płatnikiem VAT-u to dochodzi obowiązek naliczania VAT-u i comiesięczne lub kwartalne rozliczenia w urzędzie skarbowym Jeżeli organizacja ma dochód do opodatkowania (nie jest zwolniony i przeznaczony na cele społecznie użyteczne) to trzeba płacić podatek dochodowy od osób prawnych (rozliczać co miesiąc do 20 dnia miesiąca następnego) Jeśli fundacja lub stowarzyszenie rejestruje równocześnie działalność gospodarczą składa dodatkowo następujące dokumenty: wzory podpisów osób upoważnionych do reprezentowania fundacji/stowarzyszenia uwierzytelnione notarialnie albo złożone przed sędzią lub upoważnionym pracownikiem sądu wniosek o wpis w rejestrze REGON (druk RG-1) zgłoszenie identyfikacyjne do Urzędu Skarbowego (druk NIP-2) wraz ze wskazaniem właściwego naczelnika US; umowę/dokument umożliwiającą korzystanie z lokalu w którym jest siedziba (może to być np. umowa użyczenia lokalu) zgłoszenie płatnika składek w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych (o ile chce od razu zatrudniać pracowników
