Makroekonomia 2
advertisement
Powiązanie rynku pieniężnego z rynkiem dóbr: M – ilość pieniądza Md – popyt na pieniądz Polityka ekspansywna – polega na zwiększeniu zakupów rządowych [ G ] i zmniejszeniu podatków [ T ] , [M] – podaż pieniądza wzrasta Polityka restrykcyjna – polega na ograniczeniu zakupów rządowych [G] i zwiększeniu podatków [T] , [M] - podaż pieniądza maleje Polityka ekspansywna – fiskalna G AD Y Rynek pieniądza G AD Y Md r Zależność między stopą procentową [r] a inwestycjami [I] G AD Y Md r I AD Y Ekspansywna polityka fiskalna polega na oddziaływaniu państwa na gospodarkę przez zwiększenie zakupów rządowych lub zmniejszenie podatków. Działania te powodują zwiększenie popytu globalnego co pociąga za sobą zwiększenie dochodu zapewniającego równowagę Wzrost dochodu powoduje wzrost popytu na pieniądz i w konsekwencji powoduje wzrost stopy procentowej , to powoduje zmniejszenie inwestycji , co prowadzi do spadku popytu globalnego , a co za tym idzie powoduje spadek dochodu zapewniającego równowagę Na skutek niedostosowania podaży pieniądza do produkcji ( dochodu )pojawia się efekt wyparcia , i powoduje wzrost stopy procentowej, powoduje zmniejszenie planowanych inwestycji niwelując częściowo wzrost popytu globalnego i dochodu zapewniającego równowagę. Skala efektu wyparcia zależy od : 1. Stopnia skompensowania ( wyrównania) przez bank centralny wzrostu wydatków rządowych przez dodatkową podaż pieniądza. Zwiększenie podaży pieniądza wpływa na wysokość stopy procentowej , która decyduje o sile efektu wyparcia . 2. Stopnia wrażliwości planowanych wydatków inwestycyjnych na zmiany stopy procentowej, która powoduje wypieranie inwestycji. Ten związek przyczynowy występuje przy zmianach podatków netto, ponieważ wzrost produktu (dochodu) wywołuje taki sam wpływ na pozostałe zmienne ekonomiczne. Ekspansywna polityka pieniądza: Ms r I AD Y AD = C + Io AD’= C +I1 Ekspansywna polityka pieniądza polega na zwiększeniu podaży pieniądza , co powoduje obniżenie stopy procentowej. Obniżenie stopy procentowej powoduje wzrost inwestycji a to jest jednoznaczne ze wzrostem popytu globalnego. Wzrost popytu globalnego powoduje zwiększenie dochodu zapewniającego równowagę . Efektywność polityki pieniężnej zależy od elastyczności inwestycji na zmiany stopy procentowej. Restrykcyjna polityka pieniężna Ms r I AD Y Restrykcyjna polityka fiskalna G AD Y r I AD Y Polityka fiskalna i pieniężna - posługuje się różnymi instrumentami oddziaływując na zmiany ekonomiczne w różny sposób, wobec czego można stosować różne kombinacje z mniejszymi lub większymi udziałami sektora państwowego, bądź prywatnego. Model IS – LM Założenia Modeli IS – LM 1. W Modelu IS – LM nastąpiło przeniesienie nacisku z cen na produkt realny. 2. Zapłonem uruchamiającym zmiany w dochodzie są inwestycje , a nie jak dotąd uważano oszczędności 3. Odpowiadający równowadze poziom dochodów nie jest tożsamy z poziomem dochodu zapewniającym pełne zatrudnienie. Krzywa IS – jest zbiorem wszystkich możliwych kombinacji dochodu i stopy procentowej, wyrażających zależności między tymi zmiennymi w warunkach równowagi na rynku dóbr. Wyprowadzenie krzywej IS 1. Nachylenie krzywej IS jest ujemne tzn. że krzywa opada w dół , ponieważ , gdy stopa procentowa jest wysoka spadają inwestycje co powoduje , że obniża się dochód i oszczędności 2. Ponieważ , gdy dochód rośnie rosną oszczędności , spada stopa procentowa i co powoduje wzrost inwestycji. Stopień nachylenia krzywej IS zależy od elastyczności inwestycji i elastyczności autonomicznego popytu konsumpcyjnego na zmiany stopy procentowej . Przesunięcie wzdłuż krzywej IS oznacza zmianę dochodu zapewniającego równowagę co spowodowane jest przesunięciem krzywej AD pod wpływem zmian stopy procentowej i przemieszczenie krzywej IS w górę lub w dół jest wynikiem przemieszczenia krzywej AD pod wpływem innych przyczyn niż zmiana stopy procentowej. Krzywa LM jest zbiorem wszystkich możliwych kombinacji stopy procentowej i dochodu – uzależnionych od siebie w warunkach równowagi na rynku pieniądza. 1. Nachylenie krzywej LM jest dodatnie , ponieważ wzrost dochodu powoduje zwiększenie popytu na pieniądz, a to z kolei powoduje wzrost stopy procentowej. Stopień nachylenia krzywej LM , zależy od stopnia reakcji stopy procentowej na zmiany dochodu, wywołanej zmianami popytu na pieniądz przy niezmienności podaży pieniądza. 2. Z kolei przesunięcie wzdłuż krzywej LM odpowiada zmianom stopy procentowej względem dochodu. Przemieszczenie krzywej LM w lewo lub w prawo jest wynikiem innych czynników niż zmiana stopy procentowej. Równowaga modelu IS – LM W punkcie E krzywe IS i LM przecinają się co oznacza równoczesna równowagę na rynku dóbr i pieniądza Przy stopie procentowej r1 równowaga na rynku dóbr IS jest osiągana przy niższym poziomie dochody Y1 niż równowaga na rynku pieniądza LM , której odpowiada poziom dochodu Y2 . powyższa sytuacja spowoduje tendencję spadkową stopy procentowej i obniżenie się stopy procentowej z poziomu r1 do r2 Polityka fiskalna i jej wpływ na krzywą IS Ekspansywna polityka fiskalna IS – rynek dóbr LM – rynek pieniężny Ekspansywna polityka fiskalna przy niezmienności krzywej LM powoduje zwiększenie dochodu i jednoczesne przesunięcie krzywej IS. Przy stałej podaży pieniądza musi nastąpić wzrost stopy procentowej zapobiegając dodatkowemu zapotrzebowaniu na pieniądz wywołanego wzrostem dochodu i powodując jednocześnie efekt wyparcia wydatków z sektora prywatnego ( C+I ), a tym samym częściową neutralizację polityki fiskalnej. Gdyby jednocześnie nastąpiło zwiększenie podaży pieniądza , stopa procentowa pozostałaby na nie zmienionym poziomie nie powodując wyparcia Stopień wyparcia zależy od nachylenia krzywej LM : 1. 2. 1. W przypadku pionowej krzywej LM nastąpiłoby całkowite wyparcie ( następuje wzrost stopy procentowej bez wzrostu dochodu) 2.W przypadku poziomej LM nastąpiłby brak wyparcia , co oznacza bezsilność polityki monetarnej Ekspansywna polityka pieniężna na model IS – LM ( następuje wzrost podaży pieniądza). Ekspansywna polityka pieniężna powoduje że przy stałej krzywej IS i stałych cenach następuje przesunięcie krzywej LM w prawo i ustalenie się równowagi w punkcie E1. W ślad za tym obniży się stopa procentowa , co wywoła wzrost wydatków na konsumpcję i inwestycje , a w dalszej konsekwencji nastąpi wzrost dochodu i popytu na pieniądz. Punkt E1 oznacza stabilizację dochodu przy silnym efekcie wyparcia i punkt ten jest możliwy do osiągnięcia przy stosowaniu ekspansywnej polityki fiskalnej i restrykcyjnej polityki pieniężnej Punkt E2 oznacza stabilizację dochodu przy mniejszym efekcie wyparcia i punkt ten można osiągnąć za pomocą restrykcyjnej polityki fiskalnej i ekspansywnej polityki pieniężnej Punkt E3 oznacza istnienie stabilizacyjnej polityki ograniczającej poziom dochodów i jest ona możliwa do osiągnięcia przy stosowaniu restrykcyjnej polityki fiskalnej i pieniężnej. Punkt E4 oznacza politykę dynamicznego wzrostu dochodu i punkt ten jest możliwy do osiągnięcia za pomocą stosowania ekspansywnej polityki fiskalnej i pieniężnej. Bezrobocie – jest to zjawisko polegające na tym, że część osób w wieku produkcyjnym z różnych przyczyn nie pracuje i poszukuje pracy . Osoby te są zarejestrowane w urzędzie pracy. W gospodarce narodowej miarą bezrobocia jest stopa bezrobocia czyli stosunek procentowy bezrobotnych do czynnych zawodowo. Rodzaje bezrobocia: a) dobrowolne – występuje w warunkach , gdy rynek pracy jest w równowadze , tzn. gdy występuje pełne zatrudnienie . W takiej sytuacji mimo wszystko jest część osób , która nie chce podjąć pracy za płacę równowagi rynkowej - Bezrobocie frykcyjne – występuje stale w normalnie funkcjonującym rynku, gdyż gospodarka jest dynamiczna i wymaga ciągłego dostosowania się zatrudnienia do wymogów gospodarki wynikających ze zmian technologicznych - Bezrobocie strukturalne – wynika ono ze zmian w strukturze gospodarki (restrukturyzacji gospodarki ) i wymaga ono długo okresowego dostosowania. - Bezrobocie klasyczne – jest specyficznym rodzajem bezrobocia , występuje przez świadome utrzymywanie płacy powyżej poziomu równowagi rynkowej. Sytuacja taka może być spowodowana przez wynegocjowanie takiej płacy przez związki zawodowe lub ustaleniu przez państwo płacy minimalnej. - Bezrobocie przymusowe – występuje w sytuacji gdy część osób gotowa jest zaakceptować pracę za ukształtowaną na rynku płacę , ale nie może znaleźć zatrudnienia. - Bezrobocie cykliczne - jest to bezrobocie występujące w okresie recesji lub depresji gospodarczej i spowodowane jest niedostatecznym popytem przerastającym poziom popytu przy bezrobociu naturalnym. Rynek pracy : Stanowi powiązanie między podażą pracy a popytem na pracę , których wzajemne oddziaływanie kształtuje poziom płac. Krzywa popytu na pracę: LD W – płaca rynkowa N – liczba osób chcących pracować lub pracujących Popyt na pracę jest to zapotrzebowanie przedsiębiorstw na pracę. Krzywa popytu na pracę obrazuje zapotrzebowanie przedsiębiorstw na pracę przy danej płacy realnej , co uwarunkowane jest krańcową wydajnością pracownika. Zasoby pracy: LF – jest to wielkość zasobów pracy Krzywa AJ (jest to liczba pracowników skłonnych podjąć pracę przy danej płacy realnej) Równowaga na rynku pracy jest to równowaga przy pełnym zatrudnieniu , gdy popyt przedsiębiorstw na pracę równy jest liczbie osób skłonnych podjąć pracę przy danej płacy realnej. Odcinek EF obrazuje poziom bezrobocia dobrowolnego AB – bezrobocie przymusowe Pełne zatrudnienie występuje przy braku bezrobocia przymusowego , mimo że istnieje bezrobocie dobrowolne Bezrobocie przymusowe występuje przy płacy wyższej od płacy równowagi rynkowej i obejmuje osoby skłonne przyjąć pracę przy tej płacy lecz popyt przedsiębiorstw na pracę jest niewystarczający. W warunkach równowagi może wystąpić gdy: - zwiększy się popyt na pracę, czyli krzywa LD przesunie się w prawo - pracownicy będący bez pracy zaakceptują niższe płace Płace realne : Są to płace które uwzględniają wpływ inflacji. Sytuacja w której ludzie nie odróżniają wartości nominalnych od realnych i reagują na zmianę wielkości nominalnych zamiast realnych nazywamy ILUZJĄ PIENIĄDZA Przy założeniu pełnej elastyczności cen i płac oraz braku iluzji pieniądza z modelu klasycznego rynku pracy wynikają następujące wnioski - Zmiana poziomu płacy realnej zapewniającej równowagę może nastąpić jedynie na skutek przesunięcia krzywej podaży lub popytu na pracę spowodowanego zmianami wielkości realnej. Natomiast każda zmiana cen musi spowodować taką zmianę płac nominalnych , aby płace realne pozostały na nie zmienionym poziomie. - Przy niezmienionych płacach realnych nie ulega zmianie równoważący rynek poziom zatrudnienia. Koszty związane z bezrobociem: - Jakie ponoszą bezrobotni - Jakie ponoszą przedsiębiorstwa Koszty związane z procesem dochodzenia do równowagi jakie ponoszą przedsiębiorstwa to utrata zasobów kapitału intelektualnego , koszty odprawy pracowników Koszty jakie ponoszą pracownicy którzy utracili pracę. - koszty poszukiwania pracy - zmarnowanie zdobytych umiejętności i doświadczenia Procesy dostosowawcze w zakresie czynnika pracy - ograniczenie godzin nadliczbowych - ograniczenie płacy - limitowanie pracy - zwolnienie pracowników Środki oddziaływania państwa na podaż pracy: - obniżenie zasiłków dla bezrobotnych - subwencje umożliwiające podniesienie lub zmianę kwalifikacji pracowników - osłabienie monopolistycznego oddziaływania związków zawodowych przez ograniczenia prawa. Oddziaływanie państwa na popyt na pracę (środki oddziaływania) - obniżenie stopy podatkowej - obniżenie stopy procentowej Koszty bezrobocia: - prywatne – 9następuje obniżenie dochodów pogorszenie warunków materialnych , cierpienie psychiczne) - społeczne – wiąże się z tym prawo OKUNA mówi ono że 2% spadek produkcji z jego potencjalnej wysokości prowadzi do 1% wzrostu bezrobocia wzrostu bezrobocia , a 1% wzrost rzeczywistej stopy bezrobocia powyżej naturalnej stopy bezrobocia powoduje obniżenie PNB o 2,5% - zahamowanie inwestycji – prowadzi do ograniczenia wzrostu gospodarczego w długim okresie oraz spowolnienia postępu technicznego - nieefektywna alokacja zasobów Korzyści bezrobocia: - prywatne – więcej wolnego czasu, nadzieja na znalezienie pracy, otrzymywanie zasiłku dzięki czemu bezrobocie przebiega mniej boleśnie - społeczne – naturalna realokacja siły roboczej wymuszona przez rozwój rozwój gospodarczy i postęp techniczny, przeciwdziałanie inflacji, stopa inflacji jest powiązana ze stopą bezrobocia Inflacja – jest to proces ciągłego wzrostu ogólnego poziomu cen lub inaczej spadku wartości pieniądza. Inflacja stanowi proces ciągły a nie jednorazowy. Inflacja nie występuje gdy ceny wzrastają przejściowo, co może być spowodowane czynnikami losowymi typu: susze , powodzie, pożary itp. Zjawiska tego typu nie są czynnikami inflacjo - gennymi ponieważ , w następnym okresie mogą one być zneutralizowane. Inflacja jest procesem ogólnego wzrostu cen , a nie cen pojedynczych dóbr. Inflacja powoduje spadek wartości pieniądza i nie może zaistnieć bez nadmiernej emisji pieniądza , choć nie jest zjawiskiem czysto pieniężnym. Przeciwieństwem słowa inflacja jest deflacja. Podział inflacji : 1. Ze względu na przyczyny: a) inflacja pchana przez koszty ( wzrost cen czynników produkcji przesuwa krzywą podaży globalnej w górę) – inflacja podażowa b) inflacja ciągnięta przez popyt – gdy wzrost dochodów pieniężnych ludności zwiększa popyt ,powoduje to przesunięcie krzywej popytu globalnego w górę. Zcemu nie towarzyszy wzrost podaży z powodu wyczerpania zdolności produkcyjnych. 2. Podział ze względu na tempo wzrostu ogólnego poziomu cen: a) inflacja pełzająca - gdy stopa inflacji jest jednocyfrowa i gdy inflacja nie powoduje spadku zaufania do pieniądza i tendencji polegającej na mianie aktywów pieniężnych na aktywa rzeczowe b) inflacja galopująca – gdy poziom cen wzrasta w skali 2 lub 3 cyfrowej co powoduje załamanie gospodarcze i przyczynia się do ucieczki ludzi od pieniądza na rzecz dóbr rzeczowych c) Hiperinflacja – oznacza patologię gospodarki , gdyż stopa inflacji osiąga czterocyfrowy poziom. 3. Ze względu na przewidywalność: a) antycypowana ( przewidywalna ) b) nie antycypowana ( nieprzewidywalna) 4. Inne rodzaje inflacji: a) inflacja inercyjna - występuje w krajach rozwijających się i spowodowana jest przez brak radykalnych rozwiązań w polityce antyinflacyjnej b) inflacja korekcyjna – występuje w krajach postsocjalistycznych i spowodowana jest przez uwolnienie cen , efektem czego jest wystąpienie tendencji polegających na gwałtownej zmianie struktury cen. c) Inflacja spekulacyjna – wywołana jest celowo i jest podyktowana interesem ekonomicznym lub politycznym . Mierzenie inflacji odbywa się przez porównanie różnicy poziomu cen w okresie bieżącym i okresie poprzednim w stosunku do poziomu cen w okresie poprzednim. Monetarna teoria inflacji: Teoria ta opiera się na ilościowej teorii pieniądza. Przy dochodzie na poziomie pełnego zatrudnienia i przy stałej szybkości obiegu pieniądza zmiana nominalnej podaży pieniądza prowadzi do zmiany cen. Ilościowa teoria pieniądza sprawdza się przy założeniu pełnej elastyczności cen i płac. Jeżeli natomiast ceny w krótkim okresie dostosowują się powoli do zmian nominalnej ilości pieniądza to ceny nie są w stanie zrekompensować zmian ilości pieniądza na rynku, co powoduje zmianę realnej podaży pieniądza i nie równowagę na rynku pieniądza. Zmiana wielkości popytu na realne zasoby pieniądza i utrzymanie równowagi na rynku pieniężnym wymaga zmiany stopy procentowej lub dochodu Inflacja jako zjawisko pieniężne Zmiany nominalnej podaży pieniądza powodują zmianę poziomu cen : 1. w krótkim okresie dostosowawczym gdy stopa procentowa jest elastyczna to umożliwia ona utrzymanie rynku pieniężnego w stanie trwałej równowagi W punkcie A pojawia się nadwyżka popytu nad podażą co ma miejsce przy stopie procentowej r . stopa procentowa rośnie do momentu gdy popyt realny na pieniądz zrówna się z realną wielkością zasobów pieniężnych. W punkcie B występuje nadwyżka podaży nad popytem co ma miejsce przy stopie procentowej r. W punkcie tym następuje obniżenie się stopy procentowej aż do poziomu r0 w którym podaż zrówna się z popytem. Taka sytuacja ma miejsce gdy stopa procentowa jest elastyczna. 2. W długim okresie dostosowawczym, gdy ceny i płace zmieniają się zbyt wolno. Początkowy punkt równowagi jest osiągnięty w punkcie r0. Wzrost nominalnej ilości pieniądza powoduje wzrost realnej podaży pieniądza ponieważ ceny nie zdążyły dostosować się do punktu równowagi , wtedy pojawia się nadwyżka realnego pieniądza. Ta nadwyżka powoduje obniżkę stopy procentowej z E1 do E2 aż do zrównania się podaży i popytu na rynku pieniężnym . Niższa stopa procentowa powoduje wzrost popytu globalnego i wzrost cen . W sytuacji gdy płace i ceny w pełni dostosują się do nowych warunków produkcja, zatrudnienie i stopa procentowa oraz realna podaż pieniądza powrócą do stanu początkowego. Koszty inflacji oczekiwanej: 1. Koszty zdzieranych zelówek - czas i wysiłek ponoszony przez ludzi przy zawieraniu tranzakcji w warunkach mniejszych realnych zasobów gotówki. 2. Koszty zmienianych kart dań – czyli koszty zmienianych cenników , kart z cenami, liczników oraz czas i wysiłek przy przeliczaniu na nową skalę cen i płac. 3. Instytucjonalne niedostosowania do nowych zmiennych warunków - opóźnienia w dostosowaniu stóp procentowych do stopy inflacji - efekt podnośnika podatkowego polegający na tym że wzrost dochodów przesuwa ludzi do wyższych grup podatkowych – obejmuje opodatkowanie nie tylko realnego dochodu ale i stopy inflacji która dochodem nie jest. Koszty inflacji nieoczekiwanej: 1. redystrybucja należności i zobowiązań 2. redystrybucja między starymi i młodymi 3. Niepewność co do wysokości inflacji – co zwiększa ryzyko zawieranych tranzakcji 4. Inflacja nieoczekiwana prowadzi do dewaluacji krajowej waluty podwyższając koszty importu i równocześnie podnosząc opłacalność eksportu. Wahania cykliczne – wahania koniunkturalne Trend – jest to ogólna tendencja rozwojowa tzn : systematyczny wzrost gospodarczy Wahania cykliczne lub koniunkturalne – są to względnie, regularne powtarzające się wahania w górę lub w dół od ogólnego trendu różnych wielkości ekonomicznych charakterystyczne dla krajów wysoko rozwiniętych, spowodowane nie zrównoważeniem zdolności produkcyjnych i wzrostem globalnego popytu na efekty produkcji Wahania sezonowe są to wahania powtarzające się regularnie w ciągu roku w zależności od pory roku Wahania nieregularne są one wywołane różnymi czynnikami losowymi Cykl koniunkturalny – obejmuje okres wahań w górę i w dół wokół trendu trwającego kilka lub kilkanaście lat Ożywienie – charakteryzuje się szybkim wzrostem wszystkich wielkości gospodarczych, a przede wszystkim : inwestycje, zatrudnienie, popyt globalny, produkcja. Rozkwit – oznacza wysoki poziom produkcji, inwestycji i zatrudnienia. W etapie tym następuje wyczerpanie się tanich zasobów produkcji co powoduje wzrost cen i płac, w ślad za tym rosną pozostałe koszty produkcji. Stopniowo wzrastają zapasy, wzmaga się zapotrzebowanie na kredyt, występują pierwsze objawy nadprodukcji. Kryzys – przejawia się w postaci załamania gospodarczego w wyniku zachwiania proporcji s gospodarczych i pojawienia się nadprodukcji. Wystąpienie nadprodukcji i działalności inwestycyjnej , co z kolei powoduje wzrost bezrobocia , spadek płac, wzrost zapasów i deflacyjny spadek cen. Wzrastają stopy procentowe, upadają słabsze przedsiębiorstwa i następuje centralizacja kapitału. Depresja – jest fazą w której następuje zrównoważenie globalnych wielkości popytu i podaży przez ograniczenie produkcji i dostosowanie podaży do niskiego popytu. Następuje stabilizacja przy niskich wielkościach co stwarza przesłanki do wzrostu produkcji. W następnej kolejności tanieje kredyt, wzrasta popyt wraz z upływem czasu rośnie produkcja. Główne cechy recesji: 1. następuje spadek popytu konsumpcyjnego , rosną zapasy , produkcja maleje, dochody maleją. 2. W czasie recesji gwałtownie zmniejszają się inwestycje 3. Następuje spadek popytu na pracę , rośnie bezrobocie, płace maleją 4. Płace maleją , stopa procentowa maleje , zyski maleją Popytowa strona cyklu koniunkturalnego: Charakteryzuje cykl koniunkturalny spowodowany przesunięciem krzywej popytu globalnego. Następuje zwiększenie różnicy między aktualnym , a potencjalnym PNB. Podażowa strona cyklu koniunkturalnego Charakteryzuje ona cykle koniunkturalne spowodowane przesunięciem krzywej podaży globalnej Głównymi przyczynami załamania podaży mogą być: 1. spadek wzrostu produkcyjności oddziałujący na poziom potencjalnego PNB 2. Gwałtowny wzrost cen powodujący wzrost kosztów produkcji. Obie przyczyny powodują przesunięcie krzywej podaży globalnej w lewo co oznacza recesję przy równoczesnym wzroście cen , oznacza to STAGFLACJĘ Teorie cyklu koniunkturalnego: 1. teoria niedostatecznego popytu – teoria ta twierdzi że ostateczną przyczyną kryzysu są nadmierne oszczędności spowodowane niewłaściwym podziałem produktu PNB . W wyniku tego malejący popyt globalny powoduje nierentowność inwestycji. 2. Teoria przeinwestowania – jej zwolennicy uważają , że przyczyną załamania jest niedostateczna podaż kapitału finansowego, którą przedsiębiorcy oceniają zbyt optymistycznie . W miarę wzrostu rozmiarów inwestycji w okresie ożywienia wzrasta popyt na kapitał, który nie nadąża zaspokoić zapotrzebowania. Jednocześnie rosną koszty i stopa procentowa uniemożliwia to dalsze realizowanie rozpoczętych inwestycji. W tej sytuacji spadają ceny dóbr kapitałowych , wzmacniają się restrykcje bankowe. Przesłanką ożywienia jest wzrost nakładów inwestycyjnych pobudzony przez spadek koszów produkcji w okresie recesji. 3. Teoria monetarno kredytowa – według tej teorii podstawą cykliczności rozwoju gospodarczego jest elastyczność pieniądza. Elastyczna polityka pieniężna powoduje zwiększenie kredytu konsumpcyjnego i poprzez wzrost cen zysków i produkcji prowadzi do ożywienia gospodarczego. W miarę narastania ożywienia zostają w pełni wykorzystane moce produkcyjne , następuje gwałtowny wzrost cen co zmusza banki do odzyskiwania pieniędzy z rynku. Zahamowanie elastyczności pieniądza prowadzi do wybuchu kryzysu który trwa tak długo , jak długo prowadzona jest polityka deflacyjna. 4. Teoria politycznych cyklów koniunkturalnych - są powodowane przez wybieralnych polityków na stanowiska rządowe , którzy starają się manipulować gospodarką by sprzyjać swojemu wyborowi. Przed wyborami starają się oni zwiększać wydatki, skłaniaćbank centralny do obniżenia stopy procentowej . Natomiast po wyborach wprowadzają bardziej rygorystyczną politykę antyinflacyjną powodującą wzrost bezrobocia. Cele wspólnej polityki rolnej 1. Wzrost produktywności rolnictwa, przez promowanie postępu technicznego i zapewnienie racjonalnego rozwoju produkcji rolniczej oraz optymalnego wykorzystania czynników produkcji, zwłaszcza pracy. 2. Zapewnienie odpowiedniego poziomu życia dla ludności rolniczej , przez wzrost dochodów osób zaangażowanych w rolnictwo 3. Stabilizacja rynku produktów rolnych 4. zapewnienie odpowiedniej podaży produktów rolnych 5. Zapewnienie konsumentom , żywności po umiarkowanych cenach Zasady dotyczące funkcjonowania europejskiego rynku rolnego - jednolitość rynku europejskiego – oznacza , że istnieje swobodny przepływ produktów rolnych między państwami członkowskimi. Ceny interwencyjne są identyczne we wszystkich krajach unijnych , natomiast ceny detaliczne nie są jednakowe ( są zależne od wielu czynników wewnętrznych) - priorytet wspólnotowy – zasada ta mówi, że produkty wytworzone na terenie Unii Europejskiej mają pierwszeństwo przed produktami wytworzonymi poza UE. - Solidarność finansowa – oznacza, że wszystkie państwa członkowskie wspólnie uczestniczą w finansowaniu polityki rolnej. Podstawowe instrumenty wspierania rolnictwa i jego rozwoju w UE. 1. Podtrzymywanie cen rynkowych , może nastąpić na drodze : a) stosowania instrumentów polityki handlowej b) zakupy interwencyjne – zakupy państwa utrzymujące ceny na stałym poziomie c) subsydia do eksportu rolnego – oznacza dofinansowanie rolnikom produkcji d) zagospodarowanie nadwyżek Cena docelowa – jest to cena , która według ustaleń wspólnotowych powinna ukształtować się na rynku wewnętrznym biorąc pod uwagę warunki rynkowe. Nie jest to cena obowiązkowa ale cena która ma pomóc producentom w planowaniu produkcji Cena interwencyjna – czyli cena gwarantowana przez instytucje interwencyjną , którą producent otrzyma sprzedając swój produkt w sytuacji , gdy podaż artykułów rolnych będzie tak wysoka , że zagrozi obniżeniu ceny rynkowej poniżej przewidywanego poziomu ceny interwencyjnej. Są one niższe od ceny docelowej , aby zachęcić producentów do poszukiwania odbiorców na rynku. Ceny progowe – są to ceny minimalne do której produkt sprowadzony z kraju trzeciego może zostać sprzedany na rynku wspólnoty. Są one zbliżone do ceny docelowej , gdy cena światowa importowanego towaru jest niższa od ceny progowej to importer musi pokryć różnicę. 2. Ograniczenia ilościowe – kwoty i para - kwoty produkcyjne 3. bezpieczne podtrzymywanie dochodów rolniczych 4. wsparcie działań z zakresu rozwoju wsi Inne formy wspierania rolnictwa : - redukcja kosztów produkcji ( instrumenty polityki kredytowej, dotacje do środków produkcyjnych, polityka podatkowa) - usługi ogólne – tj. działania które na dłuższą metę redukują koszty w sektorze rolnym (badania, inspekcje sanitarne, doradztwo) Finansowanie wspólnej polityki rolnej: - Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej. Fundusz ten powstał w latach 60 – tych . podstawowym celem jego utworzenia było finansowanie wspólnej polityki rolnej na podstawie zasady solidarności finansowej. Środki EFOiGR pochodzące po pierwsze z budżetu państwa jak i opłat wyrównawczych nakładanych na produkty sprowadzane do Unii. EFOiGR składa się : 1. sekcja gwarancji – finansuje takie formy gwarancji gdzie: a) interwencje na rynku wewnętrznym które mają zapewnić ciągłość dostaw artykułów rolniczych oraz odpowiedni poziom dochodów rolniczych b) Subsydia eksportowe c) Kwoty kompensacyjne , które zapewniają jednolite ceny artykułów na wspólnym rynku. 2. Sekcja orientacji – finansuje wydatki związane z restrukturyzacja rolnictwa. Sekcja orientacji została w 1989 roku włączona do funduszy strukturalnych Reforma wspólnej polityki rolnej: Był tak zwany plan Mansholta, miało to miejsce w latach 60 – tych , na czym polegało: 1. Nastąpiła poprawa struktury agralnej poprzez powiększenie wielkości gospodarstw 2. Miała miejsce na początku lat 90 – tych Definicja ta zakładała zmiany form instrumentów wspierania rolnictwa w celu zrównoważenia podaży produktów rolnych z istniejącym popytem .Definicja ta zakładała zmniejszenie kosztów finansowania zapasów i poprawę konkurencyjności rolnictwa wspólnoty. Podstawowe założenia dokumentu AGENDA 2000 1.W ramach polityki rynkowej : a) stopniowa redukcja cen gwarantowanych o 20% w sektorze produkcji wołowiny i o 15% w sektorze upraw i mleczarstwa b) rezygnacja z podtrzymywania cen rynkowych na rzecz dotacji wyrównawczych c) bezpośrednie płatności kompensujące rolnikom spadek dochodów w wyniku zmniejszenia produkcji i niższych cen 2. W ramach polityki rozwoju obszarów wiejskich a) wspieranie restrukturyzacji regionów słabiej rozwiniętych oraz dotkniętych trudnymi problemami b) prowadzenie rolnictwa konkurencyjnego i wielofunkcyjnego oraz modernizacji gospodarstw rolnych ( każde państwo musi aprobować własny program rozwoju wsi zgodny z wytycznymi wspólnoty c) poprawa struktury gospodarstw rolnych , przetwórstwa i sprzedaży produktów rolnych
