Zasady techniki prawodawczej

NAUKA LEGISLACJI - Zasady techniki
prawodawczej
Zasady techniki prawodawczej odnoszące się do projektu ustawy.
Prawo jest dobre, kiedy rozstrzygnięcia zawarte w aktach prawnych normatywnych są trafne, kiedy
są powszechnie akceptowane, kiedy system jest spójny i przejrzysty. Kiedy przepisy są
nieprecyzyjne, zawierają luki, system jest niespójny, prawo jest tylko pozornym pośrednikiem
pomiędzy prawodawcą a odbiorcą. Tworząc prawo, prawodawca oscyluje pomiędzy dwoma
właściwościami: precyzją pozwalającą na zawarcie zamysłów prawodawcy w aktach prawnych w
sposób właściwy, a elastycznością, ażby przepisy były adekwatne do zmieniającej się rzeczywistości
(zmienia się bowiem układ stosunków społecznych, w których funkcjonujemy).
Zasady techniki prawodawczej skierowane są do wszystkich podmiotów tworzących prawo w Polsce
po to, by akty prawne nie były wadliwe.
Technika prawodawcza to:
a) umiejętność tworzenia aktów prawnych normatywnych w sposób poprawny.
b) zbiór zasad (reguł, dyrektyw) mówiących jak konstruować akt, jak włączać przepisy do
systemu prawa, lub eliminować w sposób bezkolizyjny.
Reguły mówią zatem jak formułować przepisy, jak je zmieniać i jak je eliminować z systemu
prawnego.
Zasady techniki prawodawczej wskazują prawodawcy w jaki sposób prawodawca może zawrzeć w
sposób adekwatny swoje rozstrzygnięcie w akcie normatywnym.
Zadania zasad techniki prawodawczej
Ich przestrzeganie niekoniecznie powoduje powstanie dobrego prawa w sensie dobrych
rozstrzygnięć. Przestrzeganie zasad techniki wpływa jedynie na poprawność aktów. Zasady te:
1. Udzielają wskazówek prawodawcy, jak sobie radzić z problemami legislacyjnymi,
2. Ujednolicają sposoby tworzenia aktów normatywnych.
3. Są standardem, na podstawie którego oceniamy, czy akt prawny jest wadliwy czy nie.
Zasady techniki prawodawczej są standardem na podstawie którego możemy ocenić dany akt, czy
jest poprawny (czy nie jest wadliwy).
W Polsce zasady techniki prawodawczej zawarte są w rozporządzeniu dostosowanym do
konstytucyjnego systemu źródeł prawa. Zasady te dotyczą tworzenia projektów ustaw, rozporządzeń,
uchwał i zarządzeń, dotyczą aktów prawa miejscowego oraz tekstów jednolitych ustaw, a także
sprostowań.
W zakresie tworzenia prawa obowiązują też inne reguły:
1. Reguły konstruowania ważnych czynności prawodawczych, ich nieprzestrzeganie powoduje
nieważność czynności prawodawczych,
2. Normy, które skierowane są do podmiotów, które posiadają kompetencje prawodawcze,
3. Dyrektywy polityki państwa - podpowiadają jakimi środkami można osiągnąć cel w
dziedzinie stosunków społecznych,
4. Zasady techniki prawodawczej.
Zasady dotyczące konstruowania ustaw:
Zasady odnoszące się do metodyki prac legislacyjnych. Mówią, jak powinien postąpić podmiot, który
zamierza opracować projekt ustawy:
1. Podmiot powinien opisać fragment rzeczywistości, stan stosunków społecznych, który
zamierza zmienić,
2. Wskazuje na zjawiska niepokojące, które są przyczyną tej zmiany,
3. Analizuje za pomocą jakich środków można ten efekt uzyskać,
4. Ocenia każdy z tych środków pod względem skutków, jakie wywołują. Są to skutki społeczne,
gospodarcze, prawne, finansowe i organizacyjne,
5. Zasięga opinii w środowiskach, które mogą być zainteresowane tymi zmianami, w celu
zdobycia wstępnej akceptacji ze strony społeczeństwa, uzyskania wiedzy fachowej od
środowisk najlepiej zorientowanych, sprawdzenia, czy te zmiany nie naruszają czyjegoś
interesu,
6. Uzasadnienia jakie będą skutki ujemne niepodjęcia działań legislacyjnych,
7. Dokonuje analizy całego stanu prawnego, który odnosi się do dziedziny, którą zamierza
zmienić - nie tylko prawa krajowego, ale też międzynarodowego i prawa wspólnotowego,
8. Wskazuje na niedostatki tego stanu prawnego - obowiązujących przepisów prawnych, np.
zbyt wysokie koszty, nieefektywność,
9. Określa cel, który chce osiągnąć, a jeżeli jest ich kilka, wskazuje cele pierwszoplanowe
10. Przedstawia różne możliwe warianty i każdy z nich ocenić z punktu widzenia
prawdopodobieństwa osiągnięcia zamierzonego rezultatu, trwałości efektu i skutków
finansowych.
Zasady stanowią, że podmiot, który przygotowuje projekt ustawy powinien jasno i wyraźnie określić
dziedzinę, którą będzie normował - albo tradycyjnie, albo zgodnie ze wskazaniami nauki. Może
unormować dziedzinę w jednym aspekcie, może tez w kilku różnych aspektach. Może uregulować ją
w jednym akcie, może w kilku ustawach, które będą się uzupełniać wzajemnie. Ustawy te winny być
opracowywane równolegle. Każda regulowana dziedzina musi być unormowana wyczerpująco.
Regulowanie różnych aspektów jednej dziedziny w kilku ustawach prowadzi do zbyt dużego
rozczłonkowania prawa. System prawa mógłby stracić przejrzystość i byłby ciężki do zrozumienia i
korzystania dla adresata.
W jednym akcie można normować dwie zbliżone dziedziny, ale tylko wtedy, gdy istnieje wspólna
część norm dla tych dziedzin.
Zasady dotyczące idei przewodnich ustawy
Podmiot opracowujący projekt ustawy powinien opracować zasady, na których opiera się całe
unormowanie. Zasady te będą wyznaczały treść przepisom zawartym w ustawie, będą wpływać na
kształt instytucji powołanych w ustawie. W razie problemów z interpretacją ustawy, interpretujemy
ją „w duchu” idei przewodnich.
Podmiot powinien określić jasno zakres przedmiotowy i podmiotowy.
Zakres przedmiotowy (czego dotyczy ustawa), powinien być zamieszczony w tytule. Jeśli wymaga
tego tytuł, rozwija się go w artykule pierwszym przepisów ogólnych.
Zakres podmiotowy obejmuje:
1. Adresaci, czyli podmioty na które ustawa nakłada obowiązki,
2. Recypienci cudzych zachowań, czyli podmioty, które ustawa wyposaża w uprawnienia,
przywileje czy immunitety,
3. Podmioty kompetencji, czyli podmioty, którym normy ustawy przyznają jakieś kompetencje.
Wskazówka dotycząca nowelizowania ustawy
Nową ustawą nowelizuje się tylko jeden akt prawny. Ustawa, która dotyczy danej dziedziny nie może
nowelizować ustawy dotyczącej zupełnie innej dziedziny. Ustawa, która normuje wąski zakres
zagadnień z danej dziedziny, nie może nowelizować ustawy, która ma charakter fundamentalny dla
danej dziedziny.
Ustawa może nowelizować ustawę normującą odmienną dziedzinę jeżeli:
1. Nowelizacja jest niezbędna dla funkcjonowania tej pierwszej ustawy,
2. Dziedziny są ze sobą powiązane naturalnie (np. sprawy dotyczące lasów i sprawy dotyczące
wód śródlądowych), funkcjonalnie lub kulturowo.
Zasada dotycząca powtórzeń
O powtórzeniach przepisów mówimy wtedy, gdy powtarzane są w identycznym kształcie słownym.
Powtórzenia mogą mieć charakter powtórzeń zewnętrznych (przepisy z różnych ustaw) lub
wewnętrznych (w ramach tej samej ustawy). Ustawa nie powinna też powtarzać przepisów z
ratyfikowanych umów międzynarodowych nadających się do bezpośredniego stosowania, przepisów
wydawanych przez organizacje międzynarodowe jeśli nadają się do bezpośredniego stosowania.
W statutach i regulaminach należy dosłownie zamieszczać przepisy ustawy, gdyż to często jest
jedyne źródło informacji dla adresata.
Zasady dopuszczają możliwość odsyłania przez ustawę do innych przepisów np. może odsyłać do
przepisów tej samej ustawy, innej ustawy, przepisów RUM nadających się do bezpośredniego
stosowania i wydawanych przez organizacje i ograny międzynarodowe nadające się do
bezpośredniego stosowania.
Zasady dotyczące przepisów:
Przepisy prawne powinny być zwięzłe (zdania proste), syntetyczne (przepisy niezbyt kazuistyczne,
niezbyt szczegółowe, mające jak najmniej cech indywidualizujących), a sytuacje powinny być
opisywane w sposób typowy (prawodawca powinien opisywać sytuacje tak, jak sa one opisywanie
powszechnie przez większą część społeczeństwa posługującą się poprawnym językiem).
Przepisy powinny być adekwatne (rozstrzygnięcie zawarte w przepisie powinno być adekwatne do
zamysłu tego, kto je zawarł, można to osiągnąć gdy prawodawca jest precyzyjny) i komunikatywne
(tzn odbiorca odczytuje go zgodnie z intencją prawodawcy).
Przepisy powinny być budowane zgodnie ze składnią języka polskiego, natomiast pojęcia powinny być
używane w takich formach, jakie występują w słowniku języka polskiego. Zdania powinny składać się
z podmiotu i orzeczenia. Podmiot to albo adresat, albo recypient, albo element charakterystyki.
Orzeczenie to albo opis zachowania się adresata, albo zachowania się podmiotu kompetencji.
W pierwszej kolejności w zdaniu powinien wystąpić temat, (datum), czyli to, o czym była mowa
wcześniej, a następnie remat (novum).
Obojętne jest, czy zdanie jest wyrażone w stronie czynnej czy biernej.
Ustawodawca nie może zawierać w ustawie następujących wyrażeń:
- obcojęzycznych
- zapożyczeń, chyba że są przyswojone zupełnie (np. cegła, kościół)
- wyrazów – cytatów
- neologizmów znaczeniowych i frazeologicznych. Neologizmy słowotwórcze sensu stricte tylko jeżeli
spełnione są następujące przesłanki: jest to potrzebne, są zbudowane zgodnie ze składnią j.
polskiego, ładnie brzmią i nie budzą niepotrzebnych skojarzeń, są przejrzyste znaczeniowo
- profesjonalizmów (chyba że jest wąski krąg adresatów posługujących się j. fachowym)
- żargonu, archaizmów, regionalizmów
Powinien unikać też zdań złożonych i wielokrotnie złożonych, a także zdań długich.
W tekście ustawy ustawodawca nie powinien zawierać zdań wtrąconych ani też nawiasowych.
Tekst ustawy nie powinien zawierać też żadnych wypowiedzi nienormatywnych (np. postulatów,
wyjaśnień, pouczeń)
Ustawa zawiera: tytuł, przepisy merytoryczne, przepisy o wejściu ustawy w życie (tzw minimum
ustawowe)
Konstrukcja ustawy:
- tytuł
- przepisy merytoryczne ogólne i szczegółowe
- przepisy zmieniające
- przepisy przejściowe i dostosowujące
- przepisy uchylające, o wejściu ustawy w życie oraz przepisy o wygaśnięciu mocy obowiązującej
ustawy (przepisy końcowe)