Powiat Olkuski - Jura.eko.org.pl

ZARZĄD POWIATU OLKUSKIEGO
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA
DLA
POWIATU OLKUSKIEGO
Olkusz 2004
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
ZARZĄD POWIATU OLKUSKIEGO
"Program ochrony środowiska
dla powiatu olkuskiego"
Olkusz 2004
2
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
Wykonywany na zlecenie:
ZARZĄDU POWIATU OLKUSKIEGO
ul. Mickiewicza 2
32-300 Olkusz
Nadzór merytoryczny:
WYDZIAŁ OCHRONY ŚRODOWISKA, ROLNICTWA I LEŚNICTWA
Instytut Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego w Warszawie
Oddział Zamiejscowy w Katowicach „Centrum Gospodarki Odpadami”
Wykonawca:
Główni autorzy opracowania:
Instytut Mechanizacji Budownictwa
dr inŜ. Ireneusz BAIC
i Górnictwa Skalnego
mgr inŜ. Janina ZASUCHA
Oddział Zamiejscowy w Katowicach
mgr inŜ. Sonia JAREMA – SUCHOROWSKA
„Centrum Gospodarki Odpadami”
dr Zdzisław ADAMCZYK
ul. Barbary 21A, 40-053 Katowice
mgr Barbara WACŁAWIK
dr Beata WITKOWSKA-KITA
mgr inŜ. Michał ROLKA
dr inŜ. Stanisław KARUGA
mgr inŜ. Zbigniew PALUCHIEWICZ
mgr Bogna GWOŹDZIEWICZ
3
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
4
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
SPIS TREŚCI
1 WSTĘP....................................................................................................................................7
1.1 Cel opracowania................................................................................................................7
1.2 Cele Polityki Ekologicznej Państwa i rozwoju Województwa Małopolskiego jako
wytyczne dla polityki ekologicznej Powiatu Olkuskiego.........................................7
2 OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA POWIATU..................................................................10
2.1 PołoŜenie.........................................................................................................................10
2.2 Demografia [29]..............................................................................................................11
2.3 Gospodarka [1, 37]..........................................................................................................12
2.4 Rzeźba terenu..................................................................................................................12
2.5 Klimat.............................................................................................................................15
2.6 Budowa geologiczna [41]...............................................................................................15
2.7 Surowce mineralne Powiatu [42]....................................................................................18
2.8 Wody powierzchniowe [7,8,9,10,11,12,14]....................................................................20
2.9 Wody podziemne [7,8,9,10,11,12,14].............................................................................22
2.10 Środowisko przyrodnicze Powiatu [7, 8, 9, 10, 11, 12, 14, 36]....................................26
3 STAN I OCENA ŚRODOWISKA POWIATU.....................................................................30
3.1 Powietrze atmosferyczne................................................................................................30
3.1.1 Stan zanieczyszczenia powietrza [15, 16, 17, 18, 19].............................................30
3.1.2 Źródła zanieczyszczeń powietrza [7, 8, 9, 10, 12, 13].............................................36
3.2 Ochrona przed hałasem [7, 8, 9, 10, 12, 13, 15, 16, 17, 18, 19].....................................37
3.2.1 Hałas przemysłowy..................................................................................................37
3.2.2 Hałas drogowy.........................................................................................................37
3.2.3 Hałas kolejowy.........................................................................................................38
3.2.4 Hałas lotniczy...........................................................................................................39
3.3 Ochrona wód...................................................................................................................39
3.3.1 Stan czystości wód powierzchniowych [15, 16, 17, 18, 20] ...................................39
3.3.2 Źródła zanieczyszczeń wód powierzchniowych [7, 8, 9, 10, 12, 13, 15, 16, 17, 18,
20].....................................................................................................................43
3.3.3 Stan czystości wód podziemnych [15, 16, 17, 18, 20].............................................47
3.3.4 Źródła zmian stanu wód podziemnych [7, 8, 9, 10, 12, 14].....................................49
3.3.5 Ochrona przeciwpowodziowa..................................................................................52
3.4 Ochrona powierzchni ziemi............................................................................................52
3.4.1 Charakterystyka i ocena stanu aktualnego...............................................................52
3.4.2 Stan czystości gleb...................................................................................................54
3.4.3 Warunki glebowo-rolnicze.......................................................................................58
3.4.4 Leśnictwo.................................................................................................................59
3.5 Niejonizujące promieniowanie elektromagnetyczne......................................................60
3.5.1 Źródła emisji niejonizującego promieniowania elektromagnetycznego..................61
3.6 Podsumowanie................................................................................................................62
4 CELE I SPOSOBY REALIZACJI POLITYKI EKOLOGICZNEJ POWIATU...................64
4.1 Cele Polityki Ekologicznej Powiatu [1, 28]....................................................................64
4.2 Program działań niezbędnych dla realizacji polityki ekologicznej Powiatu..................64
4.2.1 Ochrona powietrza atmosferycznego.......................................................................64
4.2.2 Ochrona przed hałasem............................................................................................65
4.2.3 Ochrona zasobów wodnych.....................................................................................66
4.2.4 Ochrona przyrody....................................................................................................67
4.2.5 Lasy..........................................................................................................................68
4.2.6 Ochrona powierzchni ziemi.....................................................................................69
5
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
4.2.7 Edukacja ekologiczna..............................................................................................70
5 ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKIEM...................................................................................71
5.1 Instrumenty zarządzania środowiskiem..........................................................................71
5.1.1 Instrumenty prawne.................................................................................................71
5.1.2 Instrumenty finansowe.............................................................................................72
5.1.3 Instrumenty społeczne.............................................................................................72
5.2 Organizacja zarządzania środowiskiem..........................................................................72
5.3 Organizacja zarządzania Programem..............................................................................73
5.4 Mierniki stopnia realizacji Programu..............................................................................73
6 MONITORING......................................................................................................................76
6.1 Monitoring jakości środowiska.......................................................................................76
6.2 Monitoring polityki środowiskowej................................................................................76
7 BIBLIOGRAFIA...................................................................................................................77
ZAŁĄCZNIK NR 1.................................................................................................................80
ZADANIA Z ZAKRESU OCHRONY POWIETRZA.................................................81
ZADANIA W ZAKRESIE GOSPODARKI WODNEJ I GOSPODARKI WODNOŚCIEKOWEJ................................................................................................................83
ZADANIA W ZAKRESIE MAŁEJ RETENCJI I OCHRONY
PRZECIWPOWODZIOWEJ........................................................................................87
ZADANIA W ZAKRESIE OCHRONY POWIERZCHNI ZIEMI I
WYKORZYSTANIA ZASOBÓW NATURALNYCH...............................................88
ZADANIA W ZAKRESIE OCHRONY OBSZARÓW I OBIEKTÓW
PRZYRODNICZYCH..................................................................................................90
ZADANIA W ZAKRESIE OCHRONY PRZED HAŁASEM.....................................93
ZADANIA W ZAKRESIE EDUKACJI EKOLOGICZNEJ I WSPIERANIA
SPOŁECZNYCH RUCHÓW EKOLOGICZNYCH....................................................95
ZADANIA W ZAKRESIE MONITORINGU ŚRODOWISKA..................................97
ZADANIA W ZAKRESIE ZALESIANIA I ZADRZEWIENIA W POWIECIE........98
HARMONOGRAM REALIZACJI PROGRAMU..........................................................99
ZADANIA WŁASNE...................................................................................................99
ZADANIA KOORDYNOWANE POWIATU...........................................................100
SZCZEGÓŁOWE WYTYCZNE DO SPORZĄDZANIA PROGRAMÓW
GMINNYCH...............................................................................................................106
6
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
1
WSTĘP
1.1 Cel opracowania
Celem niniejszego opracowania było stworzenie Programu Ochrony Środowiska
Powiatu Olkuskiego stanowiącego instrument realizacji „II Polityki Ekologicznej Państwa”.
WdroŜenie Programu doprowadzi do poprawy stanu środowiska w Powiecie, pomoŜe
w zarządzaniu środowiskiem, stworzy mechanizmy chroniące środowisko przed degradacją
oraz zapewni spełnienie wymagań prawa Unii Europejskiej w zakresie ochrony środowiska.
Program określa:
- aktualną sytuację ekologiczną Powiatu,
- priorytetowe cele polityki ekologicznej,
- harmonogram działań realizacji celów polityki ekologicznej z podziałem na zadania
krótko- średnio- i długoterminowe,
- podział zadań na zadania własne Powiatu, innych organizacji i instytucji,
- szczegółowe wytyczne do sporządzania programów gminnych,
- sposób realizacji programu i jego monitoring.
„Program Ochrony Środowiska Powiatu Olkuskiego” jest podstawowym dokumentem
koordynującym działania na rzecz ochrony środowiska w Powiecie poprzez:
- przekazanie informacji na temat aktualnego stanu środowiska w Powiecie,
- wskazanie najwaŜniejszych zagroŜeń środowiska oraz czasu i sposobu
wyeliminowania tych zagroŜeń,
- określenie sposobów współpracy administracji publicznej wszystkich szczebli oraz
instytucji i organizacji ekologicznych na rzecz ochrony środowiska w Powiecie,
- ułatwienie występowania o środki finansowe potrzebne do realizacji przedsięwzięć.
Program ten powinien stać się elementem równowaŜenia rozwoju regionu i harmonizowania
celów gospodarczo – społecznych z celami ochrony środowiska.
1.2 Cele Polityki Ekologicznej Państwa i rozwoju Województwa Małopolskiego
jako wytyczne dla polityki ekologicznej Powiatu Olkuskiego
Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997r. stanowi,
Ŝe Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę środowiska kierując się zasadą zrównowaŜonego
rozwoju. Ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych (m.in. powiatów), które
powinny prowadzić politykę zapewniającą bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu
i przyszłym pokoleniom.
Podstawą sporządzania programów ochrony środowiska jest przyjęta w sierpniu
2001r. przez Sejm RP „II Polityka Ekologiczna Państwa”.
Głównym celem polityki ekologicznej państwa jest zapewnienie bezpieczeństwa
ekologicznego społeczeństwu polskiemu w XXI wieku oraz stworzenie podstaw dla
opracowania i realizacji strategii zrównowaŜonego rozwoju kraju. Nowa polityka zakłada trzy
etapy osiągania swoich celów:
- etap realizacji celów krótkookresowych w trakcie ubiegania się o członkostwo w Unii
Europejskiej (2000-2002),
- etap realizacji celów średniookresowych w pierwszym okresie członkostwa w UE,
zakładającym realizację programów dostosowawczych (2003-2010),
7
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
-
etap realizacji celów długookresowych w ramach „Strategii zrównowaŜonego rozwoju
Polski do 2025 roku”, przygotowywanej przez RM w oparciu o rezolucję Sejmu RP,
z dnia 2 marca 1999r.
Nowa polityka ekologiczna państwa ma słuŜyć zaspokajaniu rosnących potrzeb
człowieka, zarówno materialnych, jak i odnoszących się do jakości otaczającego go
środowiska.
Realizacja załoŜeń polityki ekologicznej odbywa się według następujących zasad:
- zrównowaŜonego rozwoju,
- przezorności,
- integracji polityki ekologicznej z politykami sektorowymi,
- równego dostępu do środowiska przyrodniczego,
- regionalizacji,
- uspołecznienia,
- prewencji,
- stosowania najlepszych dostępnych technik (BAT),
- subsydiarności,
- klauzul zabezpieczających,
- skuteczności ekologicznej i efektywności ekonomicznej.
Jako jeden z celów nadrzędnych rozwoju województwa małopolskiego wyznaczono
„Wysoką jakość środowiska przyrodniczego i kulturowego”. W celu jego realizacji określono
cele strategiczne:
- zlikwidowanie zaniedbań w ochronie środowiska,
- racjonalne gospodarowanie środowiskiem,
- ochrona przyrody i róŜnorodności biologicznej,
- kształtowanie krajobrazu kulturowego.
Dla stworzenia podstaw realizacji polityki ekologicznej państwa na terenie
województwa małopolskiego stworzony został „Program zrównowaŜonego rozwoju i ochrony
środowiska województwa na lata 2001-2015”. Nadrzędnym, długoterminowym celem tego
Programu jest: „Racjonalne zagospodarowanie przestrzenne województwa małopolskiego,
spajające funkcje środowiskowe, gospodarcze i kulturowe zgodnie z zasadami
zrównowaŜonego rozwoju”.
Dla poprawy jakości poszczególnych elementów środowiska zostały wyznaczone
szczegółowe cele długoterminowe:
- dla ochrony powietrza –„Spełnienie wymagań ustawodawstwa UE w zakresie jakości
powietrza poprzez sukcesywną redukcję emisji substancji zanieczyszczających
powietrze, zwłaszcza niskiej emisji”,
- dla ochrony przed hałasem –„Zmniejszenie uciąŜliwości hałasu dla mieszkańców
i środowiska poprzez obniŜenie jego natęŜenia do poziomu obowiązujących
standardów”,
- dla ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym –„Kontrola i ograniczenie
emisji do środowiska promieniowania niejonizującego”,
- dla ochrony wód powierzchniowych i podziemnych –„Przywrócenie wysokiej jakości
wód powierzchniowych, ochrona jakości wód podziemnych oraz racjonalizacja ich
wykorzystania, stworzenie racjonalnego systemu stref ochronnych ujęć wody
i zapewnienie w planach zagospodarowania przestrzennego nadrzędności zasad
gospodarowania w nich nad innym wykorzystaniem terenów”,
- dla ochrony zasobów złóŜ –„Ochrona zasobów złóŜ poprzez ich racjonalne
wykorzystanie w koordynacji z planami rozwoju regionu”,
8
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
-
dla ochrony zasobów przyrodniczych –„Ochrona i wzrost róŜnorodności biologicznej
oraz doskonalenie systemu obszarów chronionych”,
w celu ochrony przed nadzwyczajnymi zagroŜeniami środowiska –„Ścisły nadzór nad
jednostkami będącymi potencjalnymi sprawcami NZŚ oraz wyłączenie transportu
tranzytowego substancji niebezpiecznych poza obręb miast”.
9
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
2
OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA POWIATU
2.1 PołoŜenie
Powiat Olkuski połoŜony jest w północno-zachodniej części województwa
małopolskiego, graniczy z województwem śląskim. Wg podziału fizyczno-geograficznego
J. Kondrackiego usytuowany jest w obrębie trzech makroregionów geograficznych: WyŜyny
Krakowsko-Częstochowskiej, WyŜyny Śląskiej i WyŜyny Miechowskiej. Graniczy
z ośmioma innymi powiatami: trzema z małopolski (krakowski ziemski, miechowski
i chrzanowski) i pięcioma z województwa śląskiego (Będzin, Jaworzno, Sosnowiec, Dąbrowa
Górnicza i Zawiercie). W jego skład wchodzi sześć gmin, w tym:
- jedna miejska (Bukowno),
- dwie miejsko-wiejskie (Olkusz i Wolbrom),
- trzy wiejskie (Klucze, Bolesław i TrzyciąŜ).
Powierzchnia Powiatu to 622 km2. Powiat zamieszkuje około 115 tys. osób. Granice Powiatu
Olkuskiego wraz z granicami gmin przedstawiono na rysunku 1.
0
10
20 km
WOLBROM
KLUCZE
TRZYCIĄś
BOLESŁAW
OLKUSZ
BUKOWNO
Rys. 1. Powiat Olkuski – podział administracyjny
Obok obszarów silnie uprzemysłowionych Powiat Olkuski obejmuje znaczne
powierzchnie o charakterze rolniczo-leśnym. W zachodniej części Powiatu (gminy Olkusz,
Klucze, Bolesław, Bukowno) występują gleby o niskiej klasie bonitacji, które dodatkowo
zanieczyszczone są metalami cięŜkimi. Wschodnia część Powiatu (gmina TrzyciąŜ,
Wolbrom) posiada gleby III i IV klasy bonitacji.
Powiat Olkuski stanowi naturalny pomost między Małopolską a Śląskiem.
Niewątpliwym atutem Powiatu jest jego połoŜenie na trasie waŜnych szlaków
10
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
komunikacyjnych. Bliskość zarówno stolicy województwa – Krakowa, jak i Katowic,
z którymi łączy Olkusz dwupasmowa droga szybkiego ruchu, sprzyjają rozwojowi miasta.
Przez Olkusz przebiega droga międzynarodowa E-4 (Olszyna-Przemyśl). Łatwo takŜe przez
Wolbrom dotrzeć do trasy E-7 (Warszawa-Budapeszt). Ponadto Olkusz przecina linia
kolejowa Katowice-Kielce oraz szerokotorowy trakt łączący Sławków z krajami byłego
Związku Radzieckiego.
2.2 Demografia [29]
Według Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań w 2002r. ludność
Powiatu Olkuskiego liczy 115 tysięcy osób. Liczba ludności w poszczególnych gminach
wynosi (rys. 2):
- Olkusz
– 50,7 tys.,
- Bukowno
– 10,8 tys.,
- Wolbrom
– 23,6 tys.,
- Bolesław
– 7,8 tys.,
- Klucze
– 14,9 tys.,
– 7,2 tys.
- TrzyciąŜ
60
Ludność w tys.
50
40
30
20
10
0
Olkusz
Bukowno
Wolbrom
Bolesław
Klucze
TrzyciąŜ
Rys. 2. Ludność Powiatu Olkuskiego
Większość z nich (50,6 %) zamieszkuje tereny zurbanizowane (miasta Olkusz, Bukowno,
Wolbrom). Na tle Małopolski Powiat jest stosunkowo dobrze zaludniony. Gęstość zaludnienia
wynosi na terenie Powiatu 184,8 osób/km2.
Ludność w wieku produkcyjnym na terenie Powiatu stanowi 71,4 tys. (62 %), w wieku
przedprodukcyjnym – 25,9 tys. (22,5%), a w wieku poprodukcyjnym 17,8 tys. (15,5%).
Największa liczba osób w wieku produkcyjnym zamieszkuje gminę Olkusz (65,1% ogółu
ludności gminy), a najmniejsza gminę TrzyciąŜ (51,9 % ogółu ludności gminy).
11
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
2.3 Gospodarka [1, 37]
W Powiecie Olkuskim jest 11256 podmiotów gospodarki narodowej (stan na
31.XII.2001 r.), zarejestrowanych w krajowym rejestrze urzędowym podmiotów gospodarki
narodowej – regon. PrzewaŜająca ilość firm funkcjonuje w sektorze prywatnym, głównie są to
osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą - 9280, z czego najwięcej przypada na
handel i naprawy – 3914 (42,2%), budownictwo – 1042 (11,2%), przemysł – 1034 (11,1%),
obsługę nieruchomości – 974 (10,5%), transport, gospodarkę magazynową i łączność – 839
(9%). Przedsiębiorstwa państwowe stanowią 12 podmiotów gospodarczych.
45
40
35
[%]
30
25
20
15
10
Pozostałe
Transport i inn.
Obsługa
nieruchomości
Przemysł
Budownictwo
0
Handel i
naprawy
5
Rys. 3. Procentowy udział w działalności gospodarczej sektora prywatnego wg wydzielonych
gałęzi w Powiecie Olkuskim
Największym pracodawcą są Zakłady Górniczo-Hutnicze „Bolesław” w Bolesławiu,
związane z nimi Bolesław Recycling Sp. z o. o. i firma Boltherm, ponadto Olkuska Fabryka
Naczyń Emaliowanych Emalia S.A. w Olkuszu, Kopalnia Piasku „Szczakowa” z siedzibą
w Jaworznie, „International Paper Klucze S.A. w Kluczach, Fabryka Taśm Transporterowych
Stomil Wolbrom S.A. w Wolbromiu, Huta Szkła Walcowanego Jaroszowiec w Jaroszowcu
Przedsiębiorstwo Produkcyjne Wyrobów Gumowych Wolmot Sp. z o.o. w Wolbromiu,
Zakłady Mechaniczno-Kuźnicze Wostal Sp. z o.o. w Wolbromiu, Fabryka WęŜów
Gumowych i Tworzyw Sztucznych Fagumit Sp. z o.o. w Wolbromiu.
2.4 Rzeźba terenu
Rzeźba terenu Powiatu Olkuskiego jest bardzo urozmaicona, co związane jest
z budową geologiczną tego obszaru, procesami geomorfologicznymi zachodzącymi do tej
pory (kras), działalnością rzek, działalnością człowieka (górnictwo).
12
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
Powiat Olkuski wchodzi w skład prowincji WyŜyny Polskiej (wg J. Kondrackiego
2000r.), podprowincji WyŜyny Śląsko-Krakowskiej, w skład której wchodzą: WyŜyna
Krakowsko-Częstochowska, WyŜyna Śląska i WyŜyna Miechowska. KaŜda z tych
wyodrębnionych jednostek róŜni się od pozostałych ukształtowaniem terenu,
charakterystycznymi zespołami form rzeźby, a takŜe procesami morfogenetycznymi, które
wytworzyły i współcześnie modelują powierzchnię terenu.
Z uwagi na duŜe zróŜnicowanie w charakterze morfologicznym Powiatu, kaŜdą z gmin
omówiono z osobna.
Gminy Bukowno i Bolesław są pod względem morfologicznym zbliŜone. Na naturalne
ukształtowanie powierzchni nakładają się wielkoskalowe przekształcenia antropogeniczne,
spowodowane przede wszystkim wieloletnią działalnością górniczą, związaną z eksploatacją
rud cynku i ołowiu. NaleŜą do nich ciągłe i nieciągłe deformacje powierzchni terenu w formie
głównie lejów zapadliskowych. Eksploatacja piasków czwartorzędowych przez Kopalnię
Piasku „Szczakowa” wywołuje przemiany zarówno w geologii, jak i w rzeźbie tego obszaru.
W zachodniej części gminy Bukowno powierzchnia układa się mniej więcej na rzędnych 270280 m n.p.m., w środkowej części około 300 m n.p.m., a w południowo-wschodniej, gdzie
znajdują się takie wzgórza jak Diabla Góra, czy Buczynowa Góra, rzędne terenu przekraczają
400 m n.p.m. W przypadku gminy Bolesław – najniŜej połoŜone obszary znajdują się
w północnej części gminy w dolinie Białej Przemszy, rzędne terenu wynoszą ok. 280 m
n.p.m. W zachodniej części gminy, gdzie występują wzgórza wapieni triasowych rzędne
powierzchni terenu przekraczają 350 m n.p.m. W morfologii tych gmin wyróŜnia się Próg
Środkowotriasowy, Kotlinę Przemszy oraz Kotlinę Mitręgi. Ponadto w obrębie gminy
Bukowno zlokalizowana jest część Pustyni Starczynowskiej, która stanowi płaską
powierzchnię nachyloną ze wschodu na zachód, jednakŜe jest ona silnie porośnięta sosną
i brzozą.
W morfologii terenu gminy Klucze wyróŜnia się elementy rzeźby:
- występowanie
rozległej
niecki
morfologicznej
wypełnionej
piaskami
czwartorzędowymi Pustyni Błędowskiej, połączonej z doliną Białej Przemszy,
- wyraźnie zarysowany próg morfologiczny, oddzielający WyŜynę KrakowskoCzęstochowską od WyŜyny Śląskiej, tzw. kuesta jurajska,
- występowanie na obszarze WyŜyny Krakowsko-Częstochowskiej licznych wzgórz
kopulastych lub skalistych zbudowanych z wapieni jurajskich.
ZróŜnicowanie wysokości powierzchni terenu na obszarze gminy Klucze wynosi od około
310 m n.p.m. w dolinie Białej Przemszy do około 450 m n.p.m. przy północnej granicy
gminy. NaleŜy podkreślić, Ŝe w północnej i wschodniej części gminy deniwelacje
powierzchni terenu sięgają kilkudziesięciu metrów. W gminie Klucze licznie występują
antropogeniczne formy terenu, związane z pozyskiwaniem surowców skalnych. Największą z
nich jest nieczynny kamieniołom w Jaroszowcu. Do form antropogenicznych naleŜy takŜe
zaliczyć, nieciągłe deformacje powierzchni terenu w formie lejów zapadliskowych, związane
ze współczesną działalnością górniczą w rejonie olkuskim.
Morfologia powierzchni terenu miasta i gminy Olkusz jest urozmaicona. W jej wschodniej
części, na terenie PłaskowyŜu Ojcowskiego, wzgórza zbudowane z wapieni jurajskich
wznoszą się na wysokości 410-430 m n.p.m. Charakterystycznym rysem tutejszej rzeźby
są liczne formy i zjawiska krasowe, powodujące duŜe deniwelacje powierzchni terenu, czego
typowym przykładem są głęboko wcięte, wąskie, suche doliny. Podobny typ rzeźby jest
charakterystyczny dla północno-zachodniej i południowej części gminy, gdzie wysokość
13
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
wzgórz jurajskich sięga 420-450 m n.p.m. Zachodnią granicę PłaskowyŜu Ojcowskiego
stanowi Próg Górnojurajski (kuesta jurajska). Zaznacza się on jako wyraźna stroma krawędź
o przebiegu N-S. Na przedpolu Progu Górnojurajskiego zaznaczają się miejscami niewielkie
spłaszczenia, ścinające węglanowe skały środkowego triasu. Wznoszą się one na wysokość
340-350 m n.p.m. w Starym Olkuszu i 360-375 m n.p.m. w śuradzie-Starej Wsi. Omawiane
formy morfologiczne opadają w kierunku zachodnim stokami o nachyleniu kilkunastu stopni.
W granicach gminy Olkusz znajduje się niewielki, południowo-wschodni fragment Pustyni
Starczynowskiej, stanowiący równinę, połoŜoną na wysokości 330-340 m n.p.m.
Gmina TrzyciąŜ obfituje w zapadliska, padoły oraz głębokie doliny rzeczne, które są pocięte
na szereg garbów i pagórków. Dominującym typem rzeźby terenu jest typ falisty
i pagórkowaty zajmujący 39 % powierzchni gminy oraz wysokofalisty i wysokopagórkowaty
zajmujący 31 % gminy. Typ płaskorówninny i niskofalisty zajmuje 27 %. Wschodnia część
gminy zaliczana jest do WyŜyny Miechowskiej. Gmina TrzyciąŜ została zaliczona do terenów
górskich (ponad 50 % uŜytków rolnych jest połoŜone na wysokości ponad 350 m n.p.m. lub
ma nachylenie przekraczające 12 stopni) za wyjątkiem Ściborzyc.
Maksymalna wysokość na obszarze gminy Wolbrom wynosi 493 m n.p.m. i znajduje się
w kulminacji niewielkiego garbu leŜącego na południe od Wolbromia. W północnozachodniej części gminy występują masywne stoliwa ostańców krasowo-denudacyjnych,
uwieńczone róŜnorodnie wykształconymi formami skałkowymi. Szczególnie istotne
znaczenie mają zespoły ostańców skupionych wokół Dziurawej Skały oraz stanowiące jeden
system – Skała Oparanica, Skała Zegar, Skała Biśnik, Strzegowa Skała, Skała Grodzisko
Chłopskie, Skała Grodzisko Pańskie i Skała Goncerzyca. Oba te kompleksy skalne
są rozdzielone wyraźną suchą doliną typu wodącej, prowadzącą ku południo-zachodowi.
RóŜnice wysokości między dnem tej doliny a wierzchołkami ostańców są duŜe i sięgają
80-100 metrów. Wierzchołki te są często wykształcone jako wyraźnie zróŜnicowane pod
względem morfologicznym skalice, które w pewnych przypadkach, np. Skały Zegar, stanowią
znakomity akcent krajobrazowy. Z innych, nieco niŜszych ostańców, równieŜ zakończonych
formami skałkowymi, naleŜy wymienić np. Biernatową Skałę, Kyciową Skałę, Skałę
Opolanicę. Ich wysokości względne są nieco mniejsze i wynoszą zazwyczaj 30-40 m.
Wszystkie ze wspomnianych ostańców, zarówno te większe, tworzące zwarte kompleksy, jak
i mniejsze, są pooddzielane stosunkowo niewielkimi i krótkimi dolinkami denudacyjnymi
rozcinającymi stoliwa.
Stoliwa i poszczególne ostańce są zbudowane z twardych skalistych wapieni smoleńskich.
W ich obrębie rozwinęły się systemy jaskiń. Jedną z najciekawszych jest dwuotworowa
jaskinia Jasna. Składa się ona z dwu wielkich komór i kilku odchodzących od nich korytarzy.
W górnej części jaskini występuje kilka skalnych okien. W jaskini tej znaleziono zabytki
kultury oryniackiej (przełom górnego i środkowego paleolitu).
Ciekawą rzeźbą, chociaŜ równieŜ nie wprowadzającą większego zróŜnicowania
morfologicznego, odznacza się północno-wschodnia część obszaru Gminy. Występujące tam
w podłoŜu i częściowo odsłaniające się na powierzchni mniej odporne na czynniki
zewnętrzne wapienie płytowe, pylaste i kredowate przyczyniły się do wykształcenia pięciu
równoległych do siebie progów strukturalnych o asymetrycznych stokach. Strome czoła tych
stoków są wystawione generalnie ku północno-zachodowi, natomiast łagodniejsze i znacznie
szersze powierzchnie zaproŜa – ku południo-wschodowi. Pierwszy od zachodu próg jest
załoŜony na wychodniach wapieni płytowych, drugi – takŜe wapieni płytowych, trzeci –
wapieni pylastych, czwarty - wapieni pylastych i płytowych, piąty – wapieni kredowatych.
Czoła progów nie tworzą jednolitej ściany, lecz zostały rozcięte gęstą siecią krótkich dolinek
o morfologii zbliŜonej do wąwozów, choć z genetycznego punktu widzenia nie są to formy
14
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
tego typu. Wysokości względne progów, u których podnóŜy w kaŜdym przypadku
wykształciły się dolinki denudacyjne skierowane ku północno-wschodowi, nie są duŜe
i wynoszą około 10 metrów. Jedynie znaczne deniwelacje sprawiają, Ŝe fragment tego progu
jest nazywany Górami Barańskimi.
Wszystkie wyniesienia wapienne są w części północno-zachodniej otulone lub nawet
całkowicie przykryte lessami, zaś na południu i wschodzie toną w utworach deluwialnych.
2.5 Klimat
Charakterystyczną cechą klimatu na obszarze Powiatu jest duŜa zmienność stanów
pogody, która zaleŜy bardziej od czynników cyrkulacyjnych niŜ słonecznych. Na perturbacje
pogody istotny wpływ mają teŜ przemysłowe zanieczyszczenia atmosfery, emitowane
głównie z kierunku zachodniego od strony aglomeracji śląskiej i Huty „Katowice”. Powodują
one zmniejszenie nasłonecznienia i obniŜenie jakości promieniowania słonecznego oraz
zwiększenia częstotliwości mgieł szkodliwych dla zdrowia, ze względu na obecność w nich
gazów i pyłów przemysłowych.
Obszar Powiatu leŜy w obrębie klimatu WyŜyn Środkowych, krainy klimatycznej
śląsko-krakowskiej. Klimat ten wyróŜnia się skróceniem pośrednich pór roku oraz
zaznaczającymi się cechami kontynentalizmu. Najczęściej napływa powietrze polarnomorskie, rzadziej polarno-kontynentalne. Ponadto docierają tu masy powietrza zwrotnikowomorskiego i powietrza arktycznego. Średnia temperatura charakterystycznego roku dla
klimatu WyŜyn Środkowych, Krainy Śląsko-Krakowskiej wynosi 80C. Jest ona nieco
zróŜnicowana w zaleŜności od połoŜenia i ukształtowania terenu. Chłodniejsze są dna dolin
oraz najwyŜsze partie terenu. Średnia roczna temperatura maksymalna wynosi 12,40C, zaś
średnia roczna temperatura minimalna 30C. Długość okresu wegetacji z temperaturą t>50C
wynosi 200-210 dni. Roczna suma opadów jest zróŜnicowana w poszczególnych latach,
średnia wysokość opadu z wielolecia wynosi 750 mm. Największa ilość opadów występuje
w czerwcu, lipcu i sierpniu, najmniejsza zaś w lutym i w marcu. Średnia roczna liczba dni
z pokrywą śnieŜną wynosi przeciętnie 60-80 dni i jest bardzo zmienna w poszczególnych
latach oraz zaleŜna od rzeźby terenu i ekspozycji. PrzewaŜają wiatry z kierunków zachodnich.
Wiatry z kierunków SW, W i NW stanowią około 40 %. Najrzadsze są wiatry północne
i południowe. PrzewaŜają wiatry słabe i umiarkowane. Notowana jest duŜa ilość cisz, których
średnio w roku jest około 24 %. Najczęściej występują one w sierpniu i we wrześniu. Znaczna
ilość cisz i mała prędkość wiatrów sprzyjają utrzymywaniu się na omawianym obszarze
zanieczyszczeń powietrza, napływających wraz z przewaŜającymi tu wiatrami z kierunków
zachodnich, od strony aglomeracji śląskiej. Niekorzystne warunki, charakteryzujące się
występowaniem mgieł i zastoisk zimnego powietrza, występują w niewielkim zasięgu
przestrzennym w dolinie Dłubni i Białej Przemszy oraz lokalnych zagłębieniach.
2.6 Budowa geologiczna [41]
Teren Powiatu pod względem geologicznym leŜy na obszarze monokliny ŚląskoKrakowskiej (część zachodnia i środkowa Powiatu) i Niecki Miechowskiej (wschodnia część
Powiatu), które stanowią pokrywę starszego podłoŜa (tzw. krakowska gałąź paleozoidów –
krakowidy).
W rejonie olkuskim dominuje styl tektoniki zrębowo-uskokowej. Rowy i zręby tektoniczne
uformowały się w czasie alpejskich ruchów górotwórczych. Szkic geologiczny Powiatu
Olkuskiego przedstawiono na rysunku 4.
15
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
Rys. 4. Szkic geologiczny Powiatu Olkuskiego (na podstawie mapy geologicznej Polski bez
utworów kenozoicznych i kredowych)
Objaśnienia:
■-jura górna,
■-jura środkowa,
■-trias górny,
■-trias środkowy,
■-trias dolny,
■-perm dolny,
■-karbon górny,
■-karbon dolny,
■-dewon górny,
■-dewon dolny,
■-skały wylewne.
Monoklina śląsko-krakowska jest rozległą płytą nachyloną ku północnemu wschodowi
w stronę niecki miechowskiej. Nachylenie powoduje, Ŝe w kierunku od wschodu na zachód
występują coraz starsze osady, od kredy po karbon. Omawiana jednostka składa się z dwóch
pięter strukturalnych:
- paleozoicznego, zbudowanego z osadów dewonu i karbonu sfałdowanych i pociętych
uskokami w czasie orogenezy hercyńskiej,
- mezozoicznego, reprezentowanego przez pokrywy skał permo-triasu, jury i kredy:
konsolidacja tego piętra nastąpiła na granicy kredy i trzeciorzędu, wówczas obydwa
kompleksy zostały pochylone ku NE.
Elementem odgrywającym istotną rolę w rzeźbie terenu jest mezozoiczne piętro
strukturalne. Stanowią go utwory triasu, jury i kredy.
16
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
Trias monokliny śląsko-krakowskiej reprezentowany jest przez piaski i Ŝwiry
z wkładkami iłów - dolny pstry piaskowiec, wapienie dolomity i margle - górny pstry
piaskowiec, wapienie dolomity iły i mułowce wapienia muszlowego oraz iły piaskowce
i dolomity kajpru. Dolomity środkowego triasu są okruszcowane minerałami cynku i ołowiu,
stanowiąc o ich wartości uŜytkowej. Jurę reprezentują wapienie, lokalnie margle naleŜące do
środkowej i górnej jury. We wschodniej części Powiatu osady jury przykryte są miejscami
wapieniami kredowymi. Sporadycznie stwierdzono występowanie piaszczystych utworów
kredy dolnej oraz margli i wapieni marglistych kredy górnej. Czwartorzęd stanowią średnio
i drobnoziarniste piaski fluwioglacjalne, piaski i Ŝwiry rzeczne. W niektórych rejonach
Powiatu występują lessy.
Na części płaskowyŜu występują współcześnie odsłonięte wapienie jurajskie,
wykształcone w facji wapieni płytowych i skalistych. Te ostatnie, jako najbardziej odporne na
wietrzenie, tworzą charakterystyczne formy skałkowe. Kompleksy węglanowe były w okresie
przedmioceńskim poddane intensywnym procesom krasowym, powodującym powstanie
bardzo licznych form typowych dla tego zjawiska: jaskinie, leje krasowe, wywierzyska,
ponory, studnie krasowe. W niektórych jaskiniach doszło do utworzenia ciekawej szaty
naciekowej.
Najbardziej charakterystycznym elementem rzeźby jest obecność w części północnej
monokliny rozległej równiny wierzchowinowej o wysokości 400-460 m n.p.m. z wąskimi
i głębokimi do 160 m dolinami o przebiegu najczęściej południkowym.
Niecka miechowska jest jednym z trzech głównych elementów większej jednostki
geologicznej, zwanej niecką szczecińsko-łódzko-miechowską, która wypełniona jest
utworami kredy. Niecka miechowska leŜy między obrzeŜeniem mezozoicznym Gór
Świętokrzyskich a górnokarbońską niecką górnośląską. Na południu wchodzi pod zapadlisko
przedkarpackie, a od zachodu niecka sąsiaduje z monokliną śląsko-krakowską.
Na północy niecka zwęŜa się, a ku południowi lekko się rozszerza i kontynuuje aŜ do brzegu
Karpat. Strop podłoŜa na południu podnosi się, wskutek czego niecka stopniowo ulega
spłyceniu, a skały kredy ulegają wyklinowaniu. Na południu nieckę miechowską przykrywają
mioceńskie osady zapadliska przedkarpackiego.
PodłoŜe niecki miechowskiej tworzą skały paleozoicznej strefy miechowskiej, co
miało wpływ na ewolucję niecki mezozoicznej (E. Stupnicka 1989). W permie oraz starszym
mezozoiku obszar ten ulegał powolnym ruchom wznoszącym, dlatego teŜ miąŜszości osadów
triasu i jury są tu ograniczone. Dopiero w kredzie górnej, poczynając od cenomanu tereny
niecki miechowskiej zaczęły się powoli obniŜać.
Właściwa kredowa seria sedymentacyjna niecki miechowskiej zaczyna się osadami
albu, które przewaŜnie leŜą na skałach kimerydu, miejscami na starszych utworach jury.
W spągu występują jasnoróŜowe lub Ŝółte piaski albu środkowego przykryte
piaskowcami glaukonitowymi z fauną morską albu górnego. W cenomanie transgresja
rozszerzyła się sięgając na południu po okolice Krakowa. Osadziły się wtedy wapniste
piaskowce glaukonitowe. W turonie nastąpiło dalsze rozszerzenie zasięgu zbiornika i zmiana
facji na węglanową - powstały margle, wapienie inoceramowe i otwornicowe oraz gezy.
Pełniejszy profil występuje na północy niecki, na południu nawet w turonie stwierdzono
krótkotrwałe luki.
Poczynając od santonu w profilu kredy górnej w okolicy Miechowa występują
powierzchnie rozmycia, a dopływ materiału piaszczystego świadczy o erozji na terenach
sąsiednich. J. Rutkowski (1965) wyróŜnił tu trzy cykle sedymentacyjne zaznaczające się
powierzchniami rozmycia, obecnością kwarcu, glaukonitu i fosforytów. W górę profilu
wzrasta zawartość piasku, a wapienie całkowicie zanikają zastąpione przez margle i gezy.
Górnych ogniw mastrychtu brak. W niecce miechowskiej utwory kredy osiągają miąŜszość
17
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
od 800 do 1000 m, wyraźnie jednak cienieją ku południowi, co jest spowodowane częściowo
przerwami sedymentacyjnymi, a częściowo polaramijską erozją.
Trzeciorzęd reprezentowany jest przez utwory paleogenu i neogenu-miocenu.
Paleogen stanowią średnio- i drobnoziarniste piaski z konkrecjami kwarcytów i wkładkami
piasków gruboziarnistych i Ŝwirów. Osady neogenu (miocen) to 2 facje: piaszczysto-ilasta
i marglisto-wapienna. W niektórych rejonach Powiatu w facji marglisto-wapiennej występują
gipsy.
Czwartorzęd reprezentowany jest przez osady plejstoceńskie i holoceńskie, zalegające
w duŜym stopniu na całym obszarze gminy.
Plejstocen tworzą osady lodowcowe, eoliczne i rzeczne. Osady lodowcowe reprezentowane
są przez piaski średnio zagęszczone o miąŜszości zwykle kilku metrów, Ŝwiry. Najbardziej
rozpowszechnione utwory to lessy. MiąŜszość ich jest zmienna, sięgająca kilkunastu metrów.
PrzewaŜają lessy typu pyłu zwykłego i ilastego, w stanie od plastycznych do półzwartych.
Wykazują duŜą podatność na spłukiwanie, spływanie, sufozję i osiadanie zapadowe.
Holocen reprezentowany jest przez utwory aluwialno-deluwialne wykształcone w postaci
namułów, pyłów, glin i piasków. Występują one w dolinach rzecznych i w duŜej mierze
pochodzą ze spływu lessów ze wzniesień. Są to grunty nieskonsolidowane, w duŜym stopniu
zawodnione. Ich miąŜszość dochodzi do kilku metrów.
Nieckę cechuje asymetria. Skrzydło południowo-zachodnie, w części którego znajduje się
powiat miechowski jest łagodniejsze, a północno-wschodnie stromsze. Na granicy ze zrębem
świętokrzyskim występują uskoki i antykliny laramijskie. W centralnej części niecki
stwierdzono tylko bardzo łagodne plakantykliny.
Po ruchach laramijskich i erozji w dolnym trzeciorzędzie południowa część niecki została
obniŜona w czasie ruchów mioceńskich i przykryta osadami mioceńskimi. Weszła w ten
sposób w skład podłoŜa zapadliska przedkarpackiego.
Wgłębna budowa niecki charakteryzuje się strukturami blokowo-fałdowymi,
odzwierciedlającymi się w utworach kredy górnej gęstą siecią powierzchniowych dyslokacji.
Ze strefami dyslokacyjnymi związany jest przebieg dolin i występowanie źródeł.
Jedną z większych dyslokacji stanowi strefa uskokowa w północno-wschodniej części
powiatu miechowskiego, zrzucająca WyŜynę Miechowską nawet o ponad 200m w stosunku
do Garbu Wodzisławskiego. W tej strefie wydziela się szereg drobnych uskoków kulisowych
o zbliŜonych kierunkach do głównej strefy – EES.
NaleŜy zaznaczyć, iŜ utwory niecki miechowskiej występują tylko na wschodnich
obrzeŜach Powiatu Olkuskiego.
2.7 Surowce mineralne Powiatu [42]
Budowa geologiczna Powiatu Olkuskiego warunkuje występowanie złóŜ surowców
mineralnych. W zagospodarowaniu olkuskiego obszaru złoŜowego przewaŜają obiekty
kopalniane. Na terenie gminy Olkusz występują w znacznej obfitości kopaliny skalne, rudy
cynku i ołowiu. Niewiele złóŜ jest jednak udokumentowanych. Wśród nich wyróŜnić moŜna:
złoŜe dolomitów triasowych „Niesułowice-Lgota” oraz złoŜa piasków podsadzkowych
częściowo złoŜe „Szczakowa-Bukowno”. Dolomity triasowe w złoŜu „Niesułowice-Lgota”
nie są eksploatowane ze względu na usytuowanie w obrębie Parku Krajobrazowego Dolinek
Krakowskich. Surowiec z tego złoŜa mógłby znaleźć zastosowanie w budownictwie
i drogownictwie.
Znaczenie gospodarcze posiadają rudy cynku i ołowiu. W długiej historii eksploatacji rud
cynkowo-ołowiowych obiekty te rozwijały się bądź traciły na znaczeniu. Część z nich uległa
18
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
likwidacji lub spełniała inną niŜ pierwotnie rolę. Obecnie głównym obiektem górniczym jest
kopalnia Olkusz-Pomorzany. Zagospodarowana pod względem górniczym jest część złoŜa
zalegająca w rowie Olkusza. Z obecnie eksploatowanych złóŜ w rejonie olkuskim złoŜe
Pomorzany jest najgłębiej połoŜonym.
ZłoŜa rud cynkowo-ołowiowych występują głównie w dolomitach kruszconośnych
triasu środkowego, w ich części spągowej, w pobliŜu kontaktu z wapieniami, a niewielka
ilość równieŜ w dolomitach retu. Podstawowymi składnikami rud są sfaleryt, galena i siarczki
Ŝelaza. Obok cynku i ołowiu znaczenie ekonomiczne mają współwystępujące z nimi
i odzyskiwane metale: srebro i kadm.
Największym rozprzestrzenieniem charakteryzują się wapienie jury górnej, które
są dostępne na powierzchni lub pod niewielkim nadkładem czwartorzędu. Wapienie te
posiadają powszechnie znane, korzystne właściwości kwalifikujące je jako surowiec
wapienniczy, a często równieŜ jako kamień budowlany i drogowy. W zachodniej części
obszaru olkuskiego występują skały węglanowe triasowe, z dwoma obszarami występowania
wychodni dolomitów diploporowych. Są one surowcem powszechnie i od dawna
wykorzystywanym na potrzeby lokalne jako dobry surowiec dla budownictwa. W północnozachodniej części obszaru odsłaniają się słabo iłowce kajpru, przydatne do produkcji ceramiki
budowlanej. Były one eksploatowane lokalnie w nielicznych gliniankach i wykorzystywane
do produkcji cegły. W środkowej i zachodniej części tego obszaru powszechnie występują
piaski eoliczne i wodnolodowcowe. Piaski te występują płytko i są uŜywane do celów
budowlanych i gospodarskich. W pradolinie Białej Przemszy prowadzi działalność górniczą
Kopalnia Piasku Szczakowa, w obrębie trzech złóŜ zalegających w południowo-zachodniej
części rejonu olkuskiego oraz złoŜa Pustynia Błędowska - blok IV („Pole Pomorzany”)
połoŜonego na północ od Olkusza. Piaski eksploatowane metodą odkrywkową
wykorzystywane są jako materiał podsadzkowy, głównie w kopalniach węgla kamiennego
leŜących we wschodniej części GOP-u. Na zalesionym terenie na granicy gmin Wolbrom
i Klucze połoŜone jest złoŜe piasków czwartorzędowych Chrząstowice. Piasek ten
wykorzystywany jest przez Zakłady Wapienno Piaskowe „Sillikaty” S.A. do produkcji
wyrobów silikatowych. W gminie Klucze występują takŜe złoŜa dolomitów, wydobywane
przez kopalnie dolomitów Stare Gliny.
Na terenie Powiatu Olkuskiego połoŜone jest udokumentowane złoŜe wapieni
jurajskich Porąbka. Część tego złoŜa połoŜona jest w granicach gminy TrzyciąŜ, część zaś
w granicach gminy Wolbrom ok. 3 km na wschód od drogi Wolbrom-Kraków. ZłoŜe
połoŜone jest na terenach rolnych, o gruntach rolnych III i IV klasy bonitacyjnej. ZłoŜe nie
jest eksploatowane i stanowi rezerwę zasobową wapieni, które mogą być wykorzystywane
jako materiał budowlany, drogowy i surowiec wapienniczy. Ponadto moŜna dodatkowo
wyróŜnić udokumentowane złoŜa wapieni Wolbrom-Zarzecze na potrzeby przemysłu
cementowego, złoŜe wapieni w Kąpielach Wielkich na potrzeby budownictwa
i drogownictwa.
Wykaz złóŜ przedstawionych w tabeli 1 opracowano na podstawie pozycji literaturowej
pt.: Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce wg stanu na 31 grudnia 2001
wydany przez Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa 2002.
19
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
Tabela 1
Wykaz złóŜ w Powiecie Olkuskim
Nazwa złoŜa
Chechło
JaroszowiecPazurek
Klucze I
Laski
Olkusz
Pomorzany
Sikorka
Wolbrom-Zarzecze
Kąpiele Wielkie
Porabka
Niesułowice Lgota
Stare Gliny
Bolesław
Starczynów
Zasoby geologiczne
bilansowe (w tys. Mg)
Ruda
10150
Pb
314
Zn
426
Ruda
2563
Pb
119
Zn
121
Ruda
1644
Pb
26
Zn
112
Ruda
11150
Pb
58
Zn
342
Ruda
3498
Pb
64
Zn
172
Ruda
22747
Pb
433
Zn
1022
Ruda
109
Pb
1882
Zn
4160
wapień
249590
wapień
32828
wapień
48248
dolomit
25070
dolomit
8224
piasek ze
120
Ŝwirem
Zasoby przemysłowe
(w tys. Mg)
brak danych
1841
57
100
15729
354
774
brak danych
4824
brak danych
2.8 Wody powierzchniowe [7,8,9,10,11,12,14]
Powiat Olkuski znajduje się w całości w dorzeczu rzeki Wisły. Głównymi ciekami
odwadniającymi teren Powiatu są Biała Przemsza, Szreniawa i Dłubnia. Na szkicu (rys. 5)
przedstawiono główne cieki w Powiecie.
20
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
Zalew Wolbromski
WOLBROM
KLUCZE
BOLESŁAW
TRZYCIĄś
OKLUSZ
BUKOWNO
Rys. 5. Główne cieki w Powiecie Olkuskim
Biała Przemsza
Jest głównym ciekiem odwadniającym teren Powiatu. Rzeka ta ma swoje źródła na terenie
rozległych torfowisk w pobliŜu Wolbromia. Od samych źródeł płynie płaskodenną doliną
o szerokości 500 – 700 m przez Pustynię Błędowską między Okradzionowem a Sławkowem
na południe, dalej w kierunku zachodnim do połączenia z Czarną Przemszą. Od Sławkowa do
ujścia po obu stronach rzeki znajdują się duŜe kompleksy lasów. Powierzchnia zlewni Białej
Przemszy wynosi 876,6 km2, a jej długość w obrębie Powiatu wynosi 35,6 km. Cechą
charakterystyczną Białej Przemszy są bardzo wyrównane przepływy. Jest to wynikiem
budowy geologicznej doliny, oraz jest związane z grubymi osadami zawodnionych piasków
i Ŝwirów Pustyni Błędowskiej. Głównymi jej dopływami są Tarnówka, MinoŜka, Centuria,
Biała, Warwas, Kozi Bród i Bobrek. Zasilana jest takŜe w znacznym stopniu przez wody
dołowe z kopalń cynku i ołowiu. Na charakter zlewni Białej Przemszy wpływa górnictwo
i hutnictwo metali nieŜelaznych rozwinięte w rejonie Bukowna i Trzebini, które poza
działalnością drenującą powodują zanieczyszczenie rzek metalami cięŜkimi (cynk, ołów) oraz
siarczanami.
Biała
Jest lewobrzeŜnym dopływem Białej Przemszy. Jej źródła znajdują się na terenie gminy
Klucze. Długość koryta wynosi 3,1 km. W wyniku drenaŜu górniczego w górnym odcinku
koryto rzeki zostało znacznie osuszone. W dolnym biegu prowadzi ona wody dołowe
zrzucane z kanału Dąbrówka.
21
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
Sztoła
Jest takŜe lewobrzeŜnym dopływem Białej Przemszy. Długość koryta wynosi 15,6 km,
z czego 12,5 km znajduje się na obszarze złoŜa piasku Szczakowa. Powierzchnia zlewni
(wraz ze zlewnią prawobrzeŜnego dopływu Baby) wynosi 169 km2. Na Sztole
w miejscowości Ryszka usytuowane jest ujęcie wody dla Górnośląskiego Przedsiębiorstwa
Wodociągowego Katowice.
Szreniawa
Ma swoje źródła na terenie torfowisk w pobliŜu Wolbromia. Jej długość na terenie Powiatu
wynosi 6,7 km, a powierzchnia zlewni wynosi 706,1 km2. Płynie w kierunku południowowschodnim przez WyŜynę Miechowską i PłaskowyŜ Proszowicki, uchodząc do Wisły
w 144,0 km jej biegu. Odcinek ujściowy rzeki jest obwałowany. W środkowym biegu dolina
rzeki osiąga szerokość ok. 2 km, a dno doliny jest zmeliorowane. Zlewnia Szreniawy
zbudowana jest z wapieni i margli kredowych pokrytych lessem, a w dolnym biegu, pod
lessem, zalegają iły krakowieckie. WzdłuŜ biegu rzeka przyjmuje 7 dopływów m.in. potok
Cicha, Pokojówka, Ścieklec. Ze względu na warunki glebowe w zlewni rzeki dominują pola,
a płaty leśne są bardzo nieliczne. Ośrodki miejskie są niewielkie ze zlokalizowanym w nich
przemysłem przetwórstwa spoŜywczego. Zlewnia ma zatem charakter rolniczo-przemysłowy,
stąd teŜ źródłami zanieczyszczeń są głównie oczyszczone i nie oczyszczone ścieki komunalne
z miejscowości połoŜonych wzdłuŜ biegu rzeki, ścieki przemysłowe m.in. z cukrowni,
produkcji pasz, hodowli roślin. Istotny wpływ na jakość wody mają równieŜ spływy
powierzchniowe.
Dłubnia
Ma swoje źródła w pobliŜu TrzyciąŜa. Jej długość na terenie Powiatu wynosi 13,985 km,
a powierzchnia dorzecza 271,6 km2. Uchodzi do Wisły w granicach administracyjnych
Krakowa. Wody, z wyjątkiem odcinka ujściowego, są bardzo czyste. Dolina rzeki w górnej
jej części jest objęta ochroną w Dłubniańskim Parku Krajobrazowym, a samo źródło rzeki
stanowi pomnik przyrody.
Do największych zbiorników wodnych naleŜy Zalew Wolbromski na Centarze. Ma on
powierzchnię 18,5 ha, średnią głębokość 2,7m i pojemność 386,5 m3. Pozostałe zbiorniki wód
stojących to niewielkie stawy i oczka wodne.
Generalnie sieć hydrograficzna Powiatu Olkuskiego jest bardzo uboga. Jest to wynik
specyficznej budowy geologicznej oraz warunków hydrogeologicznych, które sprzyjają
przesiąkaniu wód powierzchniowych do podłoŜa. Ponadto drenaŜ górniczy wraz
z eksploatacją wód podziemnych dla potrzeb wodociągowych spowodował istotne zaburzenia
w naturalnych stosunkach wodnych i związku hydraulicznym wód powierzchniowych
z podziemnymi.
2.9 Wody podziemne [7,8,9,10,11,12,14]
Rozmieszczenie zasobów wód podziemnych na obszarze województwa małopolskiego
jest bardzo nierównomierne. Powiat Olkuski naleŜy do powiatów najzasobniejszych w wody
podziemne. Na jego terenie stwierdza się występowanie następujących pięter wodonośnych:
czwartorzędowe, kredowe, jurajskie, triasowe, permskie i dewońskie. Na rysunku 6
przedstawiono mapę obszarów Głównych Zbiorników Wód Podziemnych w Polsce na tle
Województwa Małopolskiego.
22
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
Rys. 6. Główne Zbiorniki Wód Podziemnych w Województwie Małopolskim
Poziom czwartorzędowy
Budują go głównie piaski zasilane przez wody opadowe lub przez wypływy źródeł poziomu
jurajskiego. Z powodu drenaŜu górniczego jest on mocno odwodniony i nie ma znaczenia
praktycznego dla zaopatrzenia w wodę. Ma on jedynie znaczenie dla kształtowania
ekosystemów w dolinie Białej Przemszy. Jedynie na terenie gminy Bukowno w obrębie tego
poziomu znajduje się GZWP 453 Biskupi Bór. Jednak jest on objęty zasięgiem eksploatacji
Kopalni Piasku „Szczakowa”.
Poziom kredowy
Reprezentowany jest przez poziom kredy górnej. Poziom ten ma charakter szczelinowo –
porowy Jest eksploatowany ujęciami studziennymi oraz kilkoma bardzo wydajnymi źródłami
(o wydajności od 10 do 165 l/s). Reprezentowany jest przez dwa zbiorniki kredowe: Niecka
Miechowska NW – GZWP 408, Niecka Miechowska SE GZWP 409. Oba zbiorniki są tzw.
zbiornikami otwartymi tzn. nie posiadają warstwy izolującej przed wpływem zanieczyszczeń
z powierzchni.
Poziom jurajski
Ma charakter szczelinowo – krasowo – porowy. Związany jest ze spękanymi i skrasowiałymi
wapieniami górnej jury. Zasilanie odbywa się głównie przez infiltrację wód deszczowych. Na
terenie Powiatu reprezentuje go zbiornik częstochowski GZWP 326 Krzeszowice – Pilica.
23
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
Charakteryzuje się on głęboko zalegającym zwierciadłem wodnym i zmiennym stopniem
zawodnienia. Wydajność pojedynczych studni wynosi od kilku do kilkudziesięciu m3/h,
z tendencją spadkową. Został on zaklasyfikowany do zbiorników silnie zagroŜonych,
wymagających szczególnej ochrony ze względu na brak warstwy izolującej przed dopływem
zanieczyszczeń z powierzchni. Powierzchnia tego zbiornika wynosi 1207 km2, a wraz ze
strefami ONO i OWO - 275 km2. Z wapieni jurajskich na obszarze tego zbiornika wypływa
wiele źródeł.
Poziom triasowy
Budują go spękane i skrasowiałe dolomity i wapienie. Jest zasilany przez infiltrację wód
deszczowych oraz przez kontakty hydrauliczne z innymi piętrami wodonośnymi.
Reprezentowany jest na terenie Powiatu przez zbiornik nr 454 olkusko – zawierciański.
Odznacza się on duŜą zasobnością. Zasoby w granicach leja depresyjnego o powierzchni
około 280 km2, wynoszą 3,3 m3/s. Całkowita powierzchnia tego zbiornika wynosi 732 km2,
średnia głębokość ujęć wynosi 100m, a szacunkowe zasoby dyspozycyjne wynoszą ok.
391 tys. m3/dobę.
Poziom permski
Woda z tego piętra ujmowana jest dla potrzeb komunalnych studniami wierconymi.
Poziom dewoński
Związany jest ze spękanymi dolomitami i wapieniami. Jest słabo rozpoznany i nie jest
uŜytkowany dla zaopatrzenia w wodę. Stanowi pewną rezerwę w stosunku do pozostałych
pięter wodonośnych.
Tabela 2
Główne Zbiorniki Wód Podziemnych występujące na terenie Powiatu Olkuskiego
Nr
zbiornika
326
454
408
409
Nazwa
zbiornika
Typ ośrodka
Krzeszowice –
szczelinowo
Pilica
– krasowy
(Częstochowski)
Zbiornik
szczelinowo
Olkusz –
– krasowy
Zawiercie
Niecka
Miechowska
szczelinowy
NW
Niecka
szczelinowy
Miechowska SE
Wiek
skał
Pow.
całkowita
GZWP
(km2)
Średnia
głębokość
ujęć (m)
Szacunkowe
zasoby
dyspozycyjne
(tys. m3/d)
J3
1207
160
1020
T
732
100
391
K2
237
20 – 130
29,0
K2
2595
50 – 100
437,96
K2 – kreda górna
T- trias
J3 – jura górna
24
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
Na terenie Powiatu występują liczne ujęcia wód podziemnych w postaci studni
głębinowych oraz źródeł o róŜnej wydajności. Największe z nich przedstawia tabela 3, a ich
lokalizację zamieszczono na rysunku 7.
Tabela 3
Największe ujęcia wód podziemnych
Gmina
Olkusz
Bolesław
Bukowno
Klucze
Wolbrom
Miejscowość
Witeradów
Gorenice
Laski (nieczynna)
Starczynów
Podlesie
Bór Biskupi
Bydlin
Cieślin
Wierzchowisko (źr)
240 m3/h
70 m3/h
11,8 m3/h
209 m3/h
78,5 m3/h
165,0 m3/h
Cieślin
Wolbrom
Wolbrom
Wolbrom
Wolbrom - Torfowiska
Poręba – DzierŜna
Lgota Wielka
Chełm
Gołaczewy
163,2 m3/h
141,9 m3/h
180,0 m3/h
146,0 m3/h
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
3,6 m3/h
72,2 m3/h
96,0 m3/h
DłuŜec
TrzyciąŜ
Zasoby
eksploatacyj
ne
b.d.
60 m3/h
Glanów
Jangrot
Tarnawa
Imbramowice
Michałówka
Zagórowa
ZadroŜe
Sucha
Ściborzyce
wydajność
czynnych ujęć
waha się
od 7 do 50 m3/dobę
25
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
WOLBROM
BYDLIN
CIEŚLIN
WIERZCHOWISKO
SUCHA
GLANÓW
JANGROT
LASKI
IMBRAMOWICE
ZAGÓROWA
MICHAŁÓWKA
ŚCIBORZYCE
ZADROśE
STARCZYNÓW
TARNAWA
BÓR BISKUPI
WITERADÓW
PODLESIE
GORENICE
Rys. 7. Lokalizacja głównych ujęć wód podziemnych na terenie Powiatu Olkuskiego
2.10 Środowisko przyrodnicze Powiatu [7, 8, 9, 10, 11, 12, 14, 36]
Obszar Powiatu charakteryzuje się duŜym urozmaiceniem przyrodniczo –
krajobrazowym. Znajduje to odzwierciedlenie w statusie ochronnym obszarów leśnych jak
równieŜ terenów o malowniczej rzeźbie i pokryciu licznymi skałkami jurajskimi. Powiat
Olkuski charakteryzuje się występowaniem obszarów o róŜnym stopniu ochrony. Zostały one
przedstawione na rysunku 8.
Rezerwat „Michałowiec”
Jedynym obecnie rezerwatem występującym na terenie Powiatu jest znajdujący się w gminie
TrzyciąŜ rezerwat „Michałowiec”. Jest to rezerwat florystyczny o powierzchni 12,60 ha.
Został utworzony w 1959r. dla ochrony fragmentu buczyny karpackiej wraz ze stanowiskiem
storczyka obuwika zwyczajnego i innych storczyków.
W obrębie Powiatu znajdują się takŜe fragmenty trzech z sześciu parków
wchodzących w skład Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych: Parku Krajobrazowego
Dolinek Krakowskich, Parku Krajobrazowego Orlich Gniazd i Dłubniańskiego Parku
Krajobrazowego.
26
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
PARK
KRAJOBRAZOWY
ORLICH
PUSTYNIA
BŁĘDOWSKA
Wolbrom
DNIAZD
REZERWAT
MICHAŁOWIEC
DŁUBNIAŃSKI
PARK
KRAJOBRAZOWY
Olkusz
PARK KROJOBRAZOWY
DOLINEK KRAKOWSKICH
OJCOWSKI
PARK
NARODOWY
OBJAŚNIENIA
REZERWATY I PARKI KRAJOBRAZOWE
PARKI NARODOWE
WAśNIEJSZE MIASTA
Rys. 8. Szkic lokalizacyjny obszarów chronionych w Powiecie Olkuskim
i w najbliŜszym jego sąsiedztwie
Park Krajobrazowy Dolinki Krakowskie. PołoŜony jest w całości na terenie województwa
małopolskiego, na obszarze PłaskowyŜu Ojcowskiego, zajmując obszar 21 031 ha. Obejmuje
on swym zasięgiem teren 9 gmin, w tym dwie z terenu Powiatu Olkuskiego: gminy Bukowno
i Olkusz. Dominującym elementem krajobrazu Parku są doliny głęboko wcięte w wapienne,
skalne podłoŜe. Skałki zboczowe, dolinek-jarów przybierają róŜnorodne kształty: ostróg,
iglic, organów, ambon. Znajdują się tu takŜe liczne jaskinie. Lasy Parku to głównie fragmenty
Puszczy Trzebiańsko-Olkuskiej. Najciekawsze zbiorowiska leśne to buczyny karpackie i lasy
grądowe, a ze zbiorowisk nieleśnych naskalne murawy kserotermiczne i wrzosowiska.
W obrębie parku występują liczne pomniki przyrody, w tym dominującą większość stanowią
pomniki przyrody nieoŜywionej- ostańce wapienne, jaskinie i źródła. Celem utworzenia Parku
było zachowanie najcenniejszych zasobów przyrodniczych, geologicznych, zabytkowych
i krajobrazowych części WyŜyny Krakowsko-Częstochowskiej w granicach województwa
małopolskiego.
Park Krajobrazowy Orlich Gniazd. Jest największym Zespołem Jurajskich Parków
Krajobrazowych. PołoŜony jest na obszarze dwóch województw małopolskiego i śląskiego.
W granicach województwa małopolskiego obejmuje on obszar wyłącznie Powiatu
Olkuskiego (gminy Klucze, Olkusz, TrzyciąŜ i Wolbrom) o powierzchni 12 688 ha. Nazwa
Parku pochodzi od „Orlich Gniazd” tj. średniowiecznych warownych zamków, które w duŜej
liczbie występują na tym obszarze. Krajobraz Parku jest unikatowy w skali kraju, obejmuje
najbardziej skalistą i najwyŜej połoŜoną część WyŜyny Krakowsko-Częstochowskiej.
W północnej części jurajskie skały wapienne wznoszą się na wysokość kilkudziesięciu
metrów nad powierzchnią WyŜyny, w południowej części tworzą urwiste ściany, doliny
i wąwozy. Pojedyncze skałki przybierają kształty pałek, maczug, igielnic czy organów.
Charakterystyczną cechą krasowego charakteru parku są liczne jaskinie (około 350)
z naciekami oraz źródła krasowe zwane wywierzyskami. Najciekawsze zbiorowiska roślinne
27
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
tego terenu to murawy naskalne, murawy piaskowe, zarośla kserotermiczne oraz buczyna
sudecka i bory sosnowe na piaskach. Największą osobliwością florystyczną jest endemit
-przytulia krakowska. Park ma równieŜ wysokie walory kulturowe, znajdują się tu m.in.
liczne ruiny średniowiecznych zamków i straŜnic zbudowanych na urwistych jurajskich
skałach. Na terenie parku znajdują się: rezerwat przyrody Michałowiec, uŜytek ekologiczny
Pustynia Błędowska oraz 12 pomników przyrody, m.in. zabytkowy park dworski w Porębie
DzierŜnej, kompleks Skał Zegarowych w Dolinie Wodącej, skałki w Rabsztynie,
Pomorzańskie Skały, Skały na Syborowej Górze.
Dłubniański Park Krajobrazowy. Park leŜy na styku trzech krain geomorfologicznych
WyŜyny Krakowskiej, Miechowskiej i Kotliny Sandomierskiej, zajmując obszar 10 937 ha.
PołoŜony jest na terenie 6 gmin, w tym na terenie Powiatu Olkuskiego w gminie TrzyciąŜ.
Obejmuje on Dolinę Dłubni i przylegającą do niej wierzchowinę z kompleksami leśnymi.
W krajobrazie doliny występują charakterystyczne przełomy przez wapienne skałki jurajskie,
a w górnych odcinkach bocznych dolin, głębokie wąwozy lessowe. W górnej części dorzecza
Dłubni znajdują się interesujące „pulsujące” źródła. Źródło Dłubni zostało objęte formą
ochrony przyrody i uznane za pomnik przyrody. Pod względem florystycznym i faustycznym
teren Parku jest słabo rozpoznany.
Pustynia Błędowska
To największy w Europie obszar o charakterze pustynnym (ok. 32 km2) obejmujący swym
zasięgiem pogranicze WyŜyny Śląskiej i WyŜyny Krakowsko – Częstochowskiej. Rozciąga
się pomiędzy miejscowościami Chechło, Klucze i Błędów. Obszar Pustyni przecina, w swym
środkowym biegu, rzeka Biała Przemsza, która ma swoje źródła w okolicach Wolbromia.
Długość Pustyni Błędowskiej to ponad 9 km, szerokość maksymalnie do 4 km, a średnia
miąŜszość piasków sięga 40 m (maksymalnie do 50 m). W podłoŜu piasków zalegają utwory
triasowe, jurajskie i kredowe.
Pustynne piaski pochodzenia fluwioglacjalnego, urozmaicone są kępami ubogiej roślinności.
Teren ten otoczony jest borem sosnowym, pokrywającym równieŜ częściowo okoliczne
wzgórza (od północy). Dawniej Pustynia rozciągała się dalej niŜ obecnie w kierunku
płd. - zach., przez Bukowno sięgała aŜ po Szczakową i Maczki, znacząc w ten sposób
pradolinę Białej Przemszy.
Pustynia Błędowska stanowi unikat przyrodniczy i geograficzny w skali europejskiej. Na
obszarze 20 km2 występuje ponad 350 gatunków roślin, w tym wiele o charakterze pustynnym
i typowym dla nadmorskich wydm. Od 1995 r. część Pustyni o powierzchni 684 ha została
objęta ochroną, poprzez utworzenie uŜytku ekologicznego. Ochronie podlega takŜe Biała
Przemsza, która płynie przez tereny Pustyni.
Na Pustyni lub w jej najbliŜszym otoczeniu Ŝyje około 100 gatunków ptaków, w tym dzięcioł
czarny, krzyŜodziób świerkowy, myszołów włochaty, pluszcz, perkoz dwuczuby, pliszka
górska; spośród nich ok. 70 podlega ochronie gatunkowej.
Przed II wojną światową Pustynię upodobało sobie polskie wojsko robiąc z niej poligon.
W czasie wojny ćwiczyło tu wojsko niemieckie, pozostawiając do dziś ruiny bunkrów. Po
wojnie Pustynia znów stała się poligonem dla polskich Ŝołnierzy i w ograniczonym zakresie
jest nim do dziś.
Pustynia przyciągnęła teŜ filmowców. Sceny do "Faraona" Jerzego Kawalerowicza były
kręcone właśnie tutaj.
Na Pustyni Błędowskiej moŜna, tak jak na prawdziwej pustyni, zaobserwować fatamorganę.
W dniu 18 marca 1924 profesor Kazimierz Piech wraz z wycieczką obserwował falujące
jezioro, w którym odbijały się piaski i rosnące drzewa.
28
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
Pochodzenie Pustyni nie jest do końca wyjaśnione. Według jednej z hipotez ta największa
w Europie połać piasku jest pochodzenia lodowcowego. Z kolei inna hipoteza zrzuca
odpowiedzialność za powstanie Pustyni na ludzi, którzy od XIII wieku wycinali okoliczne
lasy na potrzeby olkuskich hut srebra i ołowiu.
W chwili obecnej duŜy teren Pustyni zarasta, głównie w efekcie świadomego wprowadzenia
w latach 60-tych wydmuchrznicy piaskowej (rośliny nadmorskich wydm) i wierzby
kaspijskiej. Następnie na duŜym obszarze posadzono sosnę. W efekcie wystąpiło osłabienie
erozji wietrznej i wkroczenie, w ramach sukcesji naturalnej, gatunków rodzimych. Niemniej
Pustynia w duŜej mierze zachowała swój naturalny charakter i nadal jest to atrakcyjny teren
pieszych wędrówek.
Pleszczotka
Drugim uŜytkiem ekologicznym w Powiecie jest zlokalizowana w gminie Bolesław
„Pleszczotka”. Pleszczotka górska, to rzadko spotykana roślina. W Polsce występuje
w Tatrach, a takŜe na wyŜynie Śląskiej (rośnie na usypiskach i skałach wapiennych).
Siedlisko tej rośliny znaleziono na hałdzie kopalnianej. Jest to roślina cynkolubna, co
tłumaczy jej obecność w tym miejscu. Kwitnie od maja do lipca.
Ponadto na terenie Powiatu występują liczne pomniki przyrody, zarówno oŜywionej (drzewa
i zespoły drzew) jak i pomniki przyrody nieoŜywionej (ostańce skalne, głazy i skałki
wapienne, bryły skalne i źródła wód podziemnych).
W momencie wstąpienia do Unii Europejskiej Polska zobowiązana będzie do wprowadzenia
na terenie kraju systemu ochrony NATURA 2000. Działanie tego systemu polega na ochronie
wybranych elementów przyrody, najwaŜniejszych z punktu widzenia całej Europy. System
ten nie zastępuje systemów krajowych, ale je uzupełnia - daje merytoryczne podstawy do
zachowania dziedzictwa przyrodniczego w skali kontynentu. Polega on na wybraniu (według
określonych kryteriów), a następnie skutecznym ochronieniu określonych obszarów.
Podstawę do wybierania i chronienia obszarów zaliczanych do systemu Natura 2000 stanowią
dwie istniejące wcześniej, dyrektywy europejskie (tj. akty prawne wiąŜące rządy państw
Unii): tzw. Dyrektywa Ptasia i Dyrektywa Habitatowa. W kaŜdej z nich jest mowa o
wybieraniu obszarów waŜnych dla określonych elementów przyrody. W Polsce opracowana
została "wstępna koncepcja obszarów Natura 2000". Ujęto w niej 285 obszarów zajmujących
łącznie około 15% powierzchni kraju. Na obszarze Powiatu do ochrony w sieci NATURA
2000 zakwalifikowane zostały:
- Dolinki Krakowskie,
- Jaroszowiec,
- Michałowiec,
- Pustynia Błędowska.
Tereny te zajmują łącznie 2 590,4 ha, co stanowi około 4 % powierzchni Powiatu.
29
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
3
STAN I OCENA ŚRODOWISKA POWIATU
Środowisko naturalne Powiatu Olkuskiego obejmującego gminy Olkusz, Bukowno,
Bolesław, Klucze, Wolbrom i TrzyciąŜ naleŜy do bardziej zdegradowanych w województwie
małopolskim. Na stan środowiska naturalnego w Powiecie wpływa głównie rodzimy
przemysł, a zwłaszcza eksploatacja i przerób rud cynkowo-ołowiowych oraz eksploatacja
piasków podsadzkowych prowadzone w rejonie Bukowna. Ponadto uwidacznia się wpływ na
środowisko niektórych większych zakładów i przedsiębiorstw w Kluczach, Jaroszowcu
i Olkuszu jak równieŜ wielu innych mniejszych zakładów przemysłowych.
Emisja zanieczyszczeń przemysłowych i komunalnych zanieczyszcza powietrze
atmosferyczne, pogarsza jakość wód pitnych, zanieczyszczone są gleby metalami cięŜkimi,
zdegradowana jest powierzchnia ziemi poprzez niekontrolowane składowiska odpadów
przemysłowych i komunalnych. Eksploatacja górnicza powoduje degradację gruntów leśnych
i rolnych oraz powstawanie lejów i zapadlisk. Na terenie gminy Bolesław występuje
składowisko odpadów poflotacyjnych, niezabezpieczone przed szkodliwym oddziaływaniem
na środowisko. Ponadto w Bukownie zlokalizowane są częściowo niezagospodarowane
wyrobiska piasku podsadzkowego. Niezadawalająca jest równieŜ świadomość ekologiczna
mieszkańców Powiatu. Zły stan infrastruktury, bądź jej brak zwłaszcza sieci kanalizacyjnej
i oczyszczalni ścieków nie sprzyja poprawie stanu środowiska naturalnego. RównieŜ
niewystarczająca infrastruktura komunikacyjna sprzyja kumulowaniu zanieczyszczeń
komunikacyjnych.
3.1 Powietrze atmosferyczne
Czynnikiem w znacznym stopniu oddziaływującym na poziom Ŝycia jest stan
czystości powietrza. Ochrona powietrza polega na zapewnieniu jak najlepszej jego jakości,
w szczególności przez utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniŜej dopuszczalnych
dla nich poziomów lub co najmniej na tych poziomach oraz zmniejszanie poziomów
substancji w powietrzu co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane.
Za zanieczyszczenia powietrza uwaŜa się obecność w dolnej warstwie atmosfery
substancji stałych, ciekłych i gazowych, obcych naturalnemu jej składowi oraz występujących
w ilościach zagraŜających zdrowiu człowieka oraz szkodliwych dla roślin i zwierząt.
3.1.1
Stan zanieczyszczenia powietrza [15, 16, 17, 18, 19]
W 2002r. została opracowana dla województwa małopolskiego przez Wojewódzki
Inspektorat Ochrony Środowiska wstępna ocena jakości powietrza. Zgodnie z tą oceną Powiat
Olkuski został zakwalifikowany:
- ze względu na ochronę zdrowia do stref klasy C (przekraczany jest dopuszczalny
poziom wraz z marginesem tolerancji dla pyłu PM10),
- ze względu na ochronę roślin – do stref klasy A.
Oznacza to, Ŝe dla Powiatu Olkuskiego konieczne jest opracowanie programu ochrony
powietrza.
Tabele przedstawiają wynikowe klasy dla poszczególnych zanieczyszczeń.
30
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
Tabela 4
Wynikowe klasy strefy dla poszczególnych zanieczyszczeń oraz klasa ogólna wg kryteriów
ustanowionych w celu ochrony zdrowia
Klasa
ogólna
strefy
Działania
wynikające
z klasyfikacji
SO2
C
4* (PM10)
A
Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych
zanieczyszczeń dla całego obszaru strefy
NO2
P
Pb
C6H6
CO
M10
A
C
A
A
A
O3
A
4* wzmocnienie systemu ocen (ze wskazaniem zanieczyszczenia)
Tabela 5
Wynikowe klasy strefy dla poszczególnych zanieczyszczeń oraz klasa ogólna wg kryteriów
ustanowionych w celu ochrony roślin
Klasa
ogólna
strefy
Działania
wynikające z
klasyfikacji
A
4 (PM10)
Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych
zanieczyszczeń dla całego obszaru strefy
SO2
NOx
O3
A
A
A
Na terenie Powiatu Olkuskiego umieszczone są trzy stacje pomiarowe zanieczyszczeń
powietrza: w Olkuszu i TrzyciąŜu wchodzące w skład regionalnego systemu monitoringu
prowadzonego przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska oraz stacja w Olkuszu
będąca stacją Wojewódzkiej Stacji Sanitarno – Epidemiologicznej (rys. 9). Prowadzi się
w nich pomiary stęŜeń dwutlenku siarki, tlenków azotu oraz pyłu.
Rys. 9. Sieć monitoringu powietrza atmosferycznego w województwie małopolskim w 2003r.
31
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
Wyniki pomiarów stęŜeń zanieczyszczeń podstawowych przedstawiają poniŜsze
tabele. Jak z nich wynika stęŜenia w roku 2000 i 2001 były porównywalne. NaleŜy takŜe
zwrócić uwagę na znaczne róŜnice stęŜeń zanieczyszczeń pomiędzy terenem miejskim
i pozamiejskim.
Tabela 6
Średnioroczne stęŜenie zanieczyszczeń podstawowych w 2000 r.
Lp. Powiat/ adres stacji
1
Typ stacji
Instytucja
Olkusz, ul.
automat.
śeromskiego
Olkusz, ul.
manualna
Kazimierza Wielkiego
TrzyciąŜ
manualna
2
3
WIOŚ
Rodzaj zanieczyszczenia µg/m3
SO2
NO2
pył
21
16
33
WSSE
25
WIOŚ
10
27
12
12
Tabela 7
Średnioroczne stęŜenie zanieczyszczeń podstawowych w 2001 r.
Lp.
1
2
3
Powiat/
adres stacji
Olkusz, ul.
śeromskiego
35
Olkusz, ul.
Kazimierza
Wielkiego
TrzyciąŜ
Rodzaj zanieczyszczenia µg/m3
SO2
NO2
21
-
typ stacji
Instytucja
automat.
WIOŚ
manualna
WSSE
23
manualna
WIOŚ
11
Pył
27
12
12
Ponadto na stacji w Olkuszu prowadzony jest przez WIOŚ pomiar stęŜenia ozonu
troposferycznego oraz benzo(α)pirenu. Wyniki pomiarów z lat 2000-2001 przedstawia tabela
8.
Tabela 8
StęŜenie ozonu i benzo(α)pirenu w 2000r. i 2001 r.
Wskaźnik
Ozon
StęŜenie w 2000r.
65 µg/m3
StęŜenie w 2001r.
53 µg/m3
Benzo(α)piren
2,56 ng/m3
4,85 ng/m3
Średnioroczne stęŜenia podstawowych zanieczyszczeń emitowanych do powietrza na terenie
Powiatu Olkuskiego na tle województwa przedstawiają mapy zestawione poniŜej na
rysunkach.
32
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
Rys. 10. Średnioroczne stęŜenie pyłu w Powiecie Olkuskim na tle Województwa
Małopolskiego (2001 r.)
Rys. 11. Średnie stęŜenia pyłu w sezonach w Powiecie Olkuskim na tle Województwa
Małopolskiego (2001 r.)
33
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
Rys. 12. Średnioroczne stęŜenie dwutlenku siarki w Powiecie Olkuskim na tle Województwa
Małopolskiego (2001 r.)
Rys. 13. Średnie stęŜenia dwutlenku siarki w sezonach w Powiecie Olkuskim na tle
Województwa Małopolskiego (2001 r.)
34
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
Rys. 14. Średnioroczne stęŜenie dwutlenku azotu w Powiecie Olkuskim na tle Województwa
Małopolskiego (2001 r.)
Rys. 15. Średnie stęŜenia dwutlenku azotu w sezonach w Powiecie Olkuskim na tle
Województwa Małopolskiego (2001 r.)
Jak wynika z powyŜszych map na terenie Powiatu Olkuskiego stęŜenia podstawowych
zanieczyszczeń gazowych i pyłowych naleŜą do jednych z największych w województwie
małopolskim. ZauwaŜalne teŜ są znaczne róŜnice stęŜeń w sezonie letnim i zimowym.
Sumaryczną emisję zanieczyszczeń pyłowych i gazowych według danych WIOŚ na terenie
Powiatu Olkuskiego przedstawiono w tabelach poniŜej.
35
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
Tabela 9
Emisja zanieczyszczeń pyłowych (wg danych z zakładów)
Rok
1998
1999
2000
2001
Łączna emisja
w województwie
(tys. Mg/rok)
20,6
17,785
17,286
14,965
Łączna emisja w Powiecie
Procentowy udział
Olkuskim (tys. Mg/rok)
0,8
0,728
0,526
0,481
3,90
4,10
3,00
3,20
Tabela 10
Emisja zanieczyszczeń gazowych (wg danych z zakładów)
1998
1999
Łączna emisja
w województwie
(tys. Mg/rok)
222,2
147,546
2000
2001
150,106
134,115
Rok
3.1.2
-
Łączna emisja w Powiecie
Procentowy udział
Olkuskim(tys. Mg/rok)
6,7
2,292
3,00
1,55
1,809
1,883
1,20
1,40
Źródła zanieczyszczeń powietrza [7, 8, 9, 10, 12, 13]
Źródłami emisji zanieczyszczeń do powietrza na terenie Powiatu są:
zakłady przemysłowe (emisja z procesów technologicznych),
przedsiębiorstwa energetyki cieplnej (energetyczne spalanie paliw na cele grzewcze
oraz na potrzeby technologiczne),
transport,
tzw. niska emisja czyli emisja z indywidualnych systemów grzewczych.
Emisja przemysłowa
Zakładami emitującymi zanieczyszczenia do powietrza na terenie Powiatu są Bolesław
Recycling Sp. z o. o., Boltherm, Zakłady Górniczo – Hutnicze „Bolesław”, Olkuska Fabryka
Naczyń „Emalia”, International Paper Klucze S.A, Huta Szkła Walcowanego w Jaroszowcu.
Ze względu na przewaŜające wiatry zachodnie, znaczny wpływ na stan zanieczyszczenia
powietrza mają takŜe zakłady ościenne, a mianowicie: Zespół Elektrowni Jaworzno,
Elektrownia Siersza, Huta Katowice.
Niska emisja
Na występowanie problemu niskiej emisji na terenie Powiatu wpływa głównie emisja
z indywidualnych palenisk domowych i lokalnych kotłowni. Mapy zamieszczone na
rysunkach 10 - 15 wskazują na znaczne róŜnice w stęŜeniach zanieczyszczeń emitowanych do
powietrza w sezonie letnim i zimowym. Wzrost emisji w sezonie zimowym (grzewczym)
wynika ze spalania paliw stałych o złej jakości. Mniejszy wpływ ma emisja komunikacyjna.
36
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
3.2 Ochrona przed hałasem [7, 8, 9, 10, 12, 13, 15, 16, 17, 18, 19]
3.2.1
Hałas przemysłowy
Na hałas przemysłowy wpływają wszelkie źródła hałasu znajdujące się na terenie
zakładów przemysłowych, zarówno na otwartej przestrzeni (punktowe źródła hałasu), jak
i w budynkach (wtórne źródła hałasu). Punktowymi źródłami hałasu są wentylatory, spręŜarki
itp. usytuowane na zewnątrz budynków. Źródłem hałasu wtórnego są obiekty budowlane
w tym produkcyjne, w których hałas pochodzący od pracy maszyn i urządzeń emitowany jest
do środowiska przez ściany, strop, okna i drzwi. Ponadto prace dorywcze wykonywane poza
budynkami produkcyjnymi jak np. cięcie, kucie, a takŜe obsługa zakładów przez transport
kołowy stanowią dodatkowe źródło hałasu.
Na terenie Powiatu Olkuskiego znajduje się kilkaset podmiotów gospodarczych,
prowadzących działalność przemysłową oraz handlową, gastronomiczną (handel hurtowy,
detaliczny, obwoźny, restauracje, bary), produkcyjną, a takŜe usługową z zakresu mechaniki
samochodowej, budowlanej, instalacyjnej i elektrycznej, spółki prawa handlowego oraz osoby
fizyczne. Jednym z głównych źródeł hałasu na terenie Powiatu jest połoŜenie szybów
górniczych ZGH „Bolesław” w Bukownie.
3.2.2
Hałas drogowy
Układ drogowy stanowi o rozwoju danego regionu i powiązaniach z innymi
ośrodkami. W rejonie Powiatu Olkuskiego pojawiły się niekorzystne trendy w postaci
rozszerzenia się terenów zagroŜonych akustycznie przez ruch samochodowy. W związku
z uruchomieniem płatnej autostrady Katowice-Kraków wzrósł znacznie ruch samochodowy
wzdłuŜ drogi krajowej nr 4 przebiegającej przez miasto Olkusz (rys.16). Znaczący wzrost
liczby pojazdów skutkuje wzdłuŜ drogi nr 4 przekroczeniem dopuszczalnego poziom hałasu
zarówno w porze dziennej jak i w porze nocnej.
Układ linii autobusowych i komunikacja samochodowa indywidualna stanowią
podstawowe systemy transportowe przewozów pasaŜerskich w Powiecie. Znaczną część dróg
cechują niskie parametry techniczne i zły stan nawierzchni. Konsekwencją gwałtownego
rozwoju motoryzacji jest wzrost natęŜenia ruchu, powstanie nowych obszarów będących
w zasięgu uciąŜliwości hałasu, wzrost uciąŜliwości hałasu na terenach wypoczynkowych oraz
wzrost populacji zamieszkałych przy głównych drogach i ulicach.
37
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
WOLBROM
KATOWICE
OLKUSZ
KRAKÓW
Rys. 16. Układ głównych dróg w Powiecie Olkuskim
3.2.3
Hałas kolejowy
Wielkości i zasięg oddziaływania hałasu kolejowego w zasadniczy sposób zaleŜy od
częstotliwości kursowania pociągów, składu taboru kolejowego, technicznego przygotowania
torowiska oraz topografii terenu wraz z lokalną strukturą zabudowy. Generalnie w całej
Polsce hałas kolejowy kształtuje się na jednakowym poziomie. Lokalnie mogą wystąpić
niekorzystne zmiany ze względu na stan infrastruktury (torowiska), prędkość przejazdu,
rodzaj i stan taboru kolejowego, połoŜenie torowiska (nasyp, wąwóz, teren płaski). Powiat
Olkuski leŜy na trasie komunikacyjnej Katowice-Kielce (rys. 17). W Bukownie znajduje się
węzeł kolejowy (połączenie kolejowe z Jaworznem-Szczakową). Na uwagę zasługuje takŜe
Linia Hutniczo – Siarkowa (tzw. szeroki tor), biorąca swój początek w Sławkowie i biegnąca
przez trzy gminy Powiatu (Bukowno, Olkusz, Wolbrom), prowadząca na Ukrainę i do Rosji.
Na terenie Powiatu znajduje się zatem styk dwóch kolejowych systemów normatywnych:
Unii Europejskiej i Wspólnoty Niepodległych Państw. Brak jest niestety połączenia
kolejowego ze stolicą województwa. Stąd teŜ podstawową rolę w transporcie odgrywają
drogi.
38
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
KIELCE
WOLBROM
PAPIERNIA
SŁAWKÓW
KATOWICE
OLKUSZ
BUKOWNO
Rys. 17. Układ torów kolejowych w Powiecie Olkuskim
3.2.4
Hałas lotniczy
Samoloty, śmigłowce, motolotnie charakteryzują się bardzo wysokim poziomem
emitowanego dźwięku. Droga rozprzestrzeniania się fali dźwiękowej uniemoŜliwia
zastosowanie skutecznych zabezpieczeń przed hałasem, stąd teŜ emisja hałasu obejmuje
stosunkowo duŜe powierzchnie terenu. Bliskość dwóch portów lotniczych – lotniska
w Pyrzowicach i Międzynarodowego Portu Lotniczego w Krakowie-Balicach, powoduje, Ŝe
na terenie Powiatu Olkuskiego mogą występować problemy związane z oddziaływaniem
hałasu lotniczego w środowisku.
3.3 Ochrona wód
Dostęp do wody stanowi jeden z najwaŜniejszych czynników determinujących rozwój
społeczny i gospodarczy regionów. Jej dostępność wynika z naturalnych zasobów związanych
z jej obiegiem w przyrodzie. Na wielkość zasobów wód powierzchniowych i podziemnych
wpływ mają czynniki hydrometeorologiczne i geologiczne tj. wielkość opadów
atmosferycznych, zdolności retencyjne zlewni, warunki infiltracji wód powierzchniowych
oraz antropogeniczne tj. melioracja terenów, regulacja cieków wodnych, zmiany struktury
wykorzystywania gruntów, urbanizacja, ilość pobieranej wody, ilość i jakość
odprowadzanych ścieków.
3.3.1
Stan czystości wód powierzchniowych [15, 16, 17, 18, 20]
Oceny jakości wód powierzchniowych dokonuje się w ramach państwowego
monitoringu środowiska, prowadzonego przez Wojewódzkiego Inspektora Ochrony
Środowiska. W związku z brakiem rozporządzenia określającego klasyfikację dla
prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, charakterystyki stanu czystości
wód powierzchniowych dokonano na podstawie rozporządzenia Ministra Ochrony
39
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 5.11.1991r. Rozporządzenie to określa
trzystopniową klasyfikację czystości wód:
- klasa I:- wody nadające się do zaopatrzenia ludności w wodę do picia, zaopatrzenia
zakładów wymagających wody o jakości wody do picia, bytowania w warunkach
naturalnych ryb łososiowatych,
- klasa II – wody nadające się do bytowania w warunkach naturalnych ryb innych niŜ
łososiowate, chowu i hodowli zwierząt gospodarskich, celów rekreacyjnych,
uprawiania sportów wodnych oraz do urządzania zorganizowanych kąpielisk,
- klasa III - wody nadające się do zaopatrzenia zakładów innych niŜ zakłady
wymagające wody o jakości wody do picia, nawadniania terenów rolniczych,
wykorzystywanych do upraw ogrodniczych oraz upraw pod szkłem i pod osłonami
z innych materiałów.
Rozporządzenie to określa takŜe wartości wskaźników zanieczyszczeń fizyko – chemicznych,
bakteriologicznych i hydrobiologicznych charakterystycznych dla kaŜdej z tych klas. Wody
silnie zanieczyszczone, w których stęŜenia zanieczyszczeń przekraczają wartości określone
w tej klasyfikacji określa się jako nie odpowiadające normatywom (pozaklasowe) i oznacza
„non”.
W ramach regionalnego monitoringu środowiska przeprowadzonego przez WIOŚ
w 2002 r. na terenie Powiatu Olkuskiego (do Powiatu naleŜał jeszcze Sławków) prowadzone
były pomiary jakości wód Białej Przemszy i Sztoły (rys. 18).
Rys. 18. Sieć monitoringu wód powierzchniowych w województwie małopolskim w 2003r.
40
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
Stan jakości wybranych cieków wodnych Powiatu Olkuskiego przedstawiono poniŜej
wg rzek.
Biała Przemsza
Pomiary prowadzone były w przekroju Sławków w km 23,8. Wody Białej Przemszy
ze względu na ponadnormatywne stęŜenia metali cynku i ołowiu zostały zaliczone do wód
pozaklasowych.
Natomiast ze względu na stan hydrobiologiczny, bakteriologiczny i zawiesiny naleŜała do
klasy III, związki biogenne i substancje nieorganiczne odpowiadały II klasie, a substancje
organiczne I klasie czystości. Wody Białej Przemszy na tym odcinku nie wykazują
eutrofizacji.
Sztoła
Pomiary prowadzone były w km 6,0 powyŜej ujęcia wody w Ryszce (ujęcie GPW
w Katowicach do celów pitnych). Sztoła podobnie jak Biała Przemsza, ze względu na
ponadnormatywne stęŜenia cynku została zaliczona do wód pozaklasowych. Stan
hydrobiologiczny, bakteriologiczny i stęŜenie zawiesin klasyfikuje wody Sztoły do klasy II,
a substancje organiczne, nieorganiczne i związki biogenne odpowiadały I klasie czystości
wód. Na badanym odcinku wody Sztoły wykazują eutrofizację ze względu na stęŜenia
azotanów.
Szreniawa
Na terenie Powiatu Olkuskiego nie prowadzi się pomiarów jakości wód Szreniawy.
NajbliŜszy punkt kontrolny znajduje się w km 56,5 na terenie Powiatu Miechowskiego,
poniŜej ujścia potoków Cichego i Gołczanki. W tym przekroju zawartość substancji
nieorganicznych oraz substancji specyficznych klasyfikowała ją do klasy I, substancje
organiczne do klasy II, a stan hydrobiologiczny do II klasy czystości. Jednak stan
bakteriologiczny i substancje biogenne spowodowały zaliczenie do wód bezklasowych. Na
całym biegu rzeki stęŜenia azotanów przekroczone były 7-krotnie.
Dłubnia
NajbliŜszy punkt pomiarowy znajduje się w km 9,8 w Kończycach, powyŜej ujęcia dla
Krakowa. Ze względu na znaczną odległość od granic Powiatu Olkuskiego wyniki pomiarów
w tym punkcie nie odzwierciedlają stanu tej rzeki w granicach Powiatu.
W porównaniu z 2001r. ze względu na stan bakteriologiczny nastąpiła poprawa jakości wód
Białej Przemszy i Szreniawy z bezklasowych do III klasy, Sztoły z III do II klasy czystości
(tabela 11).
41
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
Tabela 11
Stan czystości wód powierzchniowych
Ocena jakości wód
Rzeka
Biała
Przemsza
Szreniaw
a
Sztoła
ogóln
a
non
non
non
fizyk hydro
bakteo
riologiczne
chem biolog
non
non
non
III
III
II
III
non
II
Wskaźniki
decydujące
o jakości
ołów
(mg/l)
cynk
(mg/l)
azot
azotynowy
(mg/l)
zawiesiny
(mg/l)
miano
Coli
(ml/bakt)
cynk
(mg/l)
StęŜenia substancji
biogennych (mg/dm3)
azot
azot
fosfor
azotanow ogóln
ogólny
y
y
0,075
1,71
2,41
0,07
3,97
5,13
0,19
3,37
3,78
0,02
0,378
0,075
86
0,04
0,35
5
Zalew Wolbromski
WOLBROM
KLUCZE
BOLESŁAW
TRZYCIĄś
OKLUSZ
BUKOWNO
42
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
Rys. 19. Stan czystości wód głównych cieków w Powiecie Olkuskim
3.3.2
Źródła zanieczyszczeń wód powierzchniowych [7, 8, 9, 10, 12, 13, 15, 16, 17, 18,
20]
Głównym źródłem zanieczyszczenia wód są zanieczyszczenia antropogeniczne,
będące wynikiem działalności człowieka. Dzieli się je na obszarowe i punktowe.
Zanieczyszczenia obszarowe to trafiające ze spływami wód opadowych
i roztopowych do cieków powierzchniowych nawozy mineralne i organiczne oraz środki
ochrony roślin i ścieki bytowe z terenów nieskanalizowanych. Zanieczyszczenia te są trudne
do oszacowania i kontrolowania, a mają znaczny wpływ na stan czystości wód
powierzchniowych. Na terenie Powiatu problem zanieczyszczeń obszarowych jest
szczególnie widoczny w przypadku stanu czystości rzeki Szreniawy. Przemysłowo – rolniczy
charakter zlewni powoduje wprowadzanie do wód rzeki ścieków komunalnych
z miejscowości połoŜonych wzdłuŜ rzeki (o czym świadczy stan bakteriologiczny) oraz
nawozów rolniczych (świadczy o tym przekroczenie stęŜenia azotanów). Do zanieczyszczeń
obszarowych naleŜą takŜe zanieczyszczenia małopowierzchniowe jak np. składowiska
odpadów oraz zanieczyszczenia wielkoobszarowe jak emisja gazów i pyłów do atmosfery.
Zanieczyszczenia punktowe to przede wszystkim ścieki komunalne i przemysłowe.
Powiat Olkuski jest jednym z najlepiej skanalizowanych powiatów w województwie. Łączna
długość sieci kanalizacyjnej wynosi 103,53 km. Obsługuje ona 55927 osób, co stanowi
prawie 48 % ludności Powiatu. Stan skanalizowania poszczególnych gmin Powiatu
przedstawia tabela 12. Jak wynika z tej tabeli gminami najlepiej skanalizowanymi są Olkusz
i Bukowno. Jedyną gminą nie posiadającą kanalizacji jest gmina Bolesław. Wyniki spisu
powszechnego przeprowadzonego w 2002r. wskazują na znaczne zróŜnicowanie stopnia
skanalizowania terenów miejskich i wiejskich. Z 19,1 tys. mieszkań na terenach miejskich
15,5 tys. czyli około 81 % jest podłączonych do systemu kanalizacyjnego. Natomiast spośród
15,9 tys. mieszkań na terenach wiejskich zaledwie 1,5 tys. czyli około
9,4 % posiada podłączenie do sieci kanalizacyjnej. Na terenach, na których budowa
kanalizacji sanitarnej jest nieopłacalna wykonywane są małe, przydomowe oczyszczalnie
ścieków o przepustowości do 5 m3/dobę, obsługujące pojedyncze domy jednorodzinne.
Szczególnie duŜe zainteresowanie realizacją oczyszczalni przydomowych obserwuje się na
terenie gmin Wolbrom i TrzyciąŜ.
43
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
Tabela 12
Stopień skanalizowania gmin Powiatu Olkuskiego
Gminy
Olkusz
Liczba
51 737
mieszkańców
Liczba
mieszkańców
obsługiwana
34 000
przez
kanalizację
% ludności
obsługiwanych
65,72
przez
kanalizację
Długość sieci
kanalizacyjnej
51,53
(km) ogółem, w
tym:
sanitarna
41,83
ogólnospławna
9,7
okresy bezdeszczowe
śr.
6 000
max.
6 500
okresy deszczowe
śr.
6 500
max.
7 500
Bukowno Bolesław
Ogółem
Powiat
Klucze
Wolbrom
TrzyciąŜ
14 976
23 850
7 271
11 030
7 779
116 643
4 000
9 367
860
7 700
0
55 927
26,71
39,27
11,82
69,81
0
47,95
3,8
10,2
10
28
0
103,53
3,8
7,3
10
28
2,9
3
Ilość odprowadzanych ścieków (m /dobę)
0
0
90,93
12,60
1 640
205
1 200
3 200
48
50
810
-
0
0
9 698
9 955
-
2 800
7 378
56
59
-
0
0
9 356
14 937
44
Olkusz
w OlkuszuOczyszczalnia ścieków PWiK sp z o.o.
Bukowno
Oczyszczalnia ścieków przy „International Paper – Klucze S.A.Oczyszczalnia przy Hucie Szkła „Jaroszowiec”
Wolbrom
Oczyszczalnia Wolbrom
Bolesław
TrzyciaŜWodociągi i Kanalizacja sp. z o.o.Oczyszczalnia Lemna
Klucze
Spółka Gmin PWiK Sp. z o.o.Oczyszczalnia
TrzyciąŜ
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
70
60
50
40
30
20
10
0
Nazwa
oczyszczalni
obsługującej
system
kanalizacyjny
% ludności obsługiwanej kanalizacją
45
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
Rys. 20. Kanalizacja w Powiecie Olkuskim – ludność obsługiwana kanalizacją
(w procentach)
Tabela 12 a
Liczba mieszkańców podłączona do sieci kanalizacyjnej i wodociągowej na terenie Powiatu
Olkuskiego w 2002 r. (wg danych z GUS)
Powiat Olkuski
Liczba mieszkańców podłączona do
wodociągu
kanalizacji
w tys.
10,80
60,00
50,30
34,45
23,12
9,86
7,49
0
14,52
3,96
6,40
1,20
112,52
55,93
Liczba mieszkańców
Bukowno
Olkusz
Wolbrom
Bolesław
Klucze
TrzyciąŜ
POWIAT - ogółem
10,8
50,7
23,6
7,8
14,9
7,2
115,0
Na terenie Powiatu funkcjonują mechaniczno – biologiczne oczyszczalnie, sumaryczną ilość
zanieczyszczeń odprowadzanych przez te oczyszczalnie określono w tabeli 13.
Tabela 13
Największe oczyszczalnie ścieków na terenie Powiatu Olkuskiego
Oczyszczalnia
PWiK sp. z o.o. w Olkuszu
Odbiornik
Biała
Przemsza
Biała
Przemsza
Biała
Przemsza
Liczba
Przepus- obsługitowość wanych
(m3/dobę) mieszka
-ńców
Ilość zanieczyszczeń wprowadzanych do
odbiornika (kg/dobę)
BZT5
ChZT
Zawiesiny
ogólne
N og
Pog
9000
34000
54
234
36
138
6
2670
2500
7,8
60,4
8,6
5,4
0,4
180
1500
24
35,4
12
10
0,78
80
200
0,28
2,56
1,39
-
-
„Bioxyblok” w Wolbromiu Centara
7378
9500
36,27
146,38
26,81
27,86
5,78
„Lemna” w TrzyciąŜu
250
860
0,03
0,14
0,02
0,10
0,01
International Paper S.A.
Klucze
Huta Szkła „Jaroszowiec”
Oczyszczalnia szpitalna
Wojewódzkiego Szpitala
Chorób Płuc
Biała
Przemsza
Dłubnia
46
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
Oczyszczalnia ścieków
Bukowno
Oczyszczalnia przy ZGH
„Bolesław”
(dane za 2003 r)
Potok
Warwas
1610
780
49,5
Biała
Przemsza
31200
-
3 mg/l
31,26
mg/l
82,5
49,5
3,3
10,3 mg/l
-
-
WOLBROM
JAROSZOWIEC
KLUCZE
TRZYCIĄś
BOLESŁAW
OLKUSZ
BUKOWNO
Rys. 21. Główne oczyszczalnie ścieków na terenie Powiatu Olkuskiego
Oczyszczalnia ścieków przy ZGH „Bolesław” w wyniku modernizacji procesów
części hutniczej (zmiana sposobu chłodzenia elektrolitu zwrotnego) wprowadza
zanieczyszczenia w ilościach: ilość ścieków 2077678 m3/dobę, cynk 1576,96 kg/rok, ołów
83,11 kg/rok, kadm 112,19 kg/rok.
3.3.3
Stan czystości wód podziemnych [15, 16, 17, 18, 20]
Oceny jakości wód podziemnych dokonuje się w ramach krajowego systemu
monitoringu środowiska. Dotychczas, w ramach monitoringu stanu wód podziemnych,
słuŜącemu pomiarowi chemizmu wód podziemnych, prowadzone były pomiary w punkcie
nr 1706 Wolbrom Kozina – jedynym na terenie Powiatu Olkuskiego.
Badane były wody poziomu jurajskiego pochodzące ze źródeł, znajdujących się na
terenach rolniczych. Wody w obu tych punktach zostały zaklasyfikowane do klasy Ib – wody
wysokiej jakości. Ponadto w ramach systemu monitorigu prowadzonego przez Regionalny
Zarząd Gospodarki Wodnej w Gliwicach do końca 1998r. na terenie Powiatu kontroli
podlegało 8 studni wierconych. Stan wód podziemnych w tych punktach przedstawia tabela
poniŜej.
Tabela 14
Stan zanieczyszczenia wód podziemnych (wg danych RZGW w Gliwicach z 1998r)
47
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
6.
7.
Rodzaj
zanieczyszczenia
(dla klas pow. Ib)
J3
326
R
AB
-
Brak
Opróbowania
DłuŜec
J3
326
R
AB
III
NO3
Zasępiec
J3
326
R
AB
IB
Braciejówka
J3
326
R
AB
IB
-
Lgota
T
454
R
AB
III
NO3
Olkusz
T2
326
O-P
AB
II
NO2
Kwasowość
Zederman
J3
326
R
AB
-
Brak opróbowania
326
R
AB
III
NO3
Kwaśniów
Górny
Studnia
wiercona
2.
5.
Klasa
wód wg
PIOŚ
Studnia
wiercona
1.
4.
Klasa
zagroŜenia
wód
podziemnych
Miejscowość
L.p.
3.
Obszar
GZWP
Rodzaj
uŜytkowania
terenu 2)
Wiek
warstwy
wodonośnej1)
Rodzaj
punktu
obserw.
Studnia
wiercona
Studnia
wiercona
Studnia
wiercona
Studnia
wiercona
Studnia
Nieczynna
Studnia
Troks
J3
wiercona
1)T- trias,
J3 – jura górna
2) R -teren rolniczy
O-P – teren osiedlowo – przemysłowe
8.
Wody wszystkich studni zostały zaklasyfikowane do grupy AB. Są to wody
zagroŜone, o czasie migracji zanieczyszczeń z powierzchni ziemi do wód podziemnych
wynoszącym do 25 lat. W trzech z nich, znajdujących się na terenach rolnych (w DłuŜcu,
Lgocie i Troksie) stwierdzono przekroczenia zawartości azotanów.
48
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
3.3.4
-
Źródła zmian stanu wód podziemnych [7, 8, 9, 10, 12, 14]
Wpływ działalności człowieka na stan wód podziemnych objawia się poprzez:
zanieczyszczenie wód podziemnych,
obniŜenie pierwotnego poziomu wód podziemnych.
Zanieczyszczenia wód podziemnych
Zanieczyszczenia wód podziemnych mogą mieć róŜne pochodzenie. NajwaŜniejsze z nich to:
- antropogeniczne,
- geogeniczne,
- poligeniczne.
Zanieczyszczenia antropogeniczne
Zanieczyszczenia pochodzenia antropogenicznego to zanieczyszczenia będące wynikiem
działalności człowieka. Stanowią one około 40 % wszystkich zanieczyszczeń. Obszar
Powiatu pod względem źródeł zanieczyszczeń moŜna podzielić na 2 podobszary róŜniące się
sposobem zagospodarowania i uŜytkowania terenu. Część zachodnia to tereny głównie
przemysłowe, a część wschodnia to tereny o charakterze rolniczym. Największy wpływ na
stan wód podziemnych mają:
- hutnictwo rud cynku i ołowiu,
- składowiska odpadów m.in. z zakładów papierniczych w Kluczach,
- zrzuty ścieków do wód powierzchniowych,
- produkcja rolna.
Składowisko odpadów poflotacyjnych ZGH „Bolesław”
W wyniku działalności Zakładów Górniczo – Hutniczych „Bolesław” powstają duŜe ilości
odpadów. Największy wpływ na jakość wód podziemnych mają odpady poflotacyjne,
powstające w procesie mechanicznego wzbogacania rud cynku i ołowiu. W skład tych
odpadów wchodzą głównie dolomity oraz siarczki Ŝelaza, cynku i ołowiu, ponadto kwarc
i inne. Odpady te deponowane są bezpośrednio na powierzchni ziemi w stawach osadowych.
W trakcie sedymentacji odpadów część wód nadosadowych zawracana jest do Zakładu
Przeróbki Mechanicznej. Ilość wód zawracanych do flotacji znacznie spada i aktualnie
kształtuje się na poziomie 0,72 m3/min. Wzrasta natomiast ilość wód infiltrujących ze stawów
osadowych do podłoŜa i w 2002r. wartość ta wynosiła 7,78 m3/min. Wody te dopływają
głównie do wyrobisk kopalni „Pomorzany (65 %), w mniejszym stopniu do kopalń „Olkusz”
(28%) i „Bolesław” (7%). Przemieszczają się one do dolomitów i wapieni budujących
triasowe piętro wodonośne. Do wód podziemnych wymywane są siarczany, jony Ŝelaza,
cynku ołowiu, kadmu i miedzi oraz wapń i magnez. Na jakość wód podziemnych w tym
rejonie wpływ mają przede wszystkim jony siarczanowe. Ich koncentracja w wodach
pompowanych wynosiła od około 60 mg/l w szybie „Chrobry” do około 720 mg/l w rejonie
szybu „Mieszko”. Do Kanału Południowego, na którym znajduje się ujęcie wód dla Stacji
Uzdatniania Wody Olkusz, oprócz czystych wód pompowanych z szybu „Chrobry”
odprowadzane są takŜe wody z szybu „Bronisław”, w których koncentracja SO4 wynosi około
185 mg/l.
Składowisko „International Paper” w Kluczach
PowaŜnym źródłem zanieczyszczeń wód podziemnych rejonu olkuskiego jest wylewisko
płynnych odpadów poprodukcyjnych (ścieków) z zakładów papierniczych „International
Paper” S.A. w Kluczach. Ścieki te tzw. ługi posiarczynowe, których najtrwalszymi
49
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
i najszkodliwszymi składnikami są związki lignosulfonowe, wylewane są na Pustynię
Błędowską w sąsiedztwie Białej Przemszy. Wylewane one były na powierzchnię utworzoną
z łatwo przepuszczalnych utworów czwartorzędowych. W ten sposób doszło do skaŜenia wód
czwartorzędowych od miejsca zrzutu tych ścieków aŜ do Białej Przemszy oraz wód samej
rzeki. Obszar ten ma powierzchnię ok.140 ha. Zanieczyszczenia te przenikały takŜe do wód
napływających do kopalni „Pomorzany”.
Składowisko „Ujków”
W nieczynnej odkrywce „Ujków” deponowane były (bez uprzedniego zabezpieczenia terenu)
róŜnego rodzaju odpady m.in. odpady poflotacyjne oraz odpady komunalne z terenu gminy
Bukowno. Spowodowało to przenikanie do wód podziemnych odcieków zawierających m.in.
chlorki, siarczany, sód, potas, magnez, Ŝelazo, ołów. Odcieki te wykazują takŜe wysokie
zanieczyszczenie bakteriologiczne.
Teren Powiatu budują utwory o duŜej przepuszczalności. Jak określono w rozdziale
dot. stanu wód powierzchniowych, przez teren Powiatu przepływają cieki prowadzące wody
o niskiej czystości (wody o III klasie czystości i pozaklasowe). Zanieczyszczenia występujące
w tych wodach infiltrują do wód podziemnych. RównieŜ zanieczyszczenia pochodzące
z produkcji rolnej (nawozy, środki ochrony roślin) bezpośrednio (poprzez wody gruntowe)
lub pośrednio (poprzez spływ do cieków powierzchniowych) mają wpływ na wody
podziemne.
Zanieczyszczenia neogeniczne
Zanieczyszczenia te są wynikiem uwarunkowań geologicznych i przyrodniczych terenu.
Stanowią około 15 % wszystkich zanieczyszczeń. Na obszarze województwa małopolskiego
typowym zjawiskiem jest wzrost naturalnej zawartości Ŝelaza i manganu w wodach
podziemnych. Zjawisko to występuje głównie w młodych utworach czwartorzędowych,
wskutek wymywania, z budujących zbiorniki utworów, związków Ŝelaza i manganu, na
drodze zmian kwasowości oraz potencjału oksydacyjno–redukcyjnego w środowisku
hydrochemicznym.
Zanieczyszczenia poligeniczne
Są to zanieczyszczenia powstające w wyniku kumulowania się zanieczyszczeń stwarzających
zagroŜenia dla ludności oraz uciąŜliwości techniczne. Stanowią około 5 % wszystkich
zanieczyszczeń.
ObniŜenie poziomu wód podziemnych
DrenaŜ piętra czwartorzędowego
Piętro czwartorzędowe jest drenowane bezpośrednio przez rowy odwadniające kopalnię
Piasku „Szczakowa” oraz pośrednio przez działalność eksploatacyjną kopalń cynku i ołowiu
i ujęcia wód podziemnych.
DrenaŜ piętra jurajskiego
Lej depresyjny, który powstał w piętrze triasowym miał prawdopodobnie wpływ na
powstanie takiego leja w piętrze jurajskim. Kontakt hydrauliczny pomiędzy poziomem
jurajskim a poziomami triasowym i czwartorzędowym spowodował obniŜenie zwierciadła
wód w studniach czerpiących wodę z tego poziomu. Dodatkowo same ujęcia wód powodują
znaczne obniŜenie jego zasobności.
50
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
DrenaŜ piętra triasowego
Na stan piętra triasowego wpływ ma przede wszystkim działalność kopalń cynku i ołowiu.
Uruchamianie od 1945r. kolejnych kopalń (kopalni „Bolesław” w 1945r., kopalni „Olkusz”
w 1958r. i kopalni „Pomorzany” w 1973r.) spowodowało pojawienie się i rozszerzanie
w obrębie triasowego piętra wodonośnego leja depresji, który w 2002r. miał całkowitą
powierzchnię około 700 km2. Działalność kopalń „Bolesław” i „Olkusz” spowodowała
obniŜenie zwierciadła wody wszędzie tam gdzie miało ono pierwotnie charakter swobodny
oraz przejście zwierciadła naporowego w swobodny. Jednak decydujący wpływ na stan
triasowego piętra wodonośnego miało uruchomienie największej i najgłębszej z kopalń rejonu
olkuskiego - kopalni „Pomorzany”. W 2000r. napływ wód do kopalń przedstawiał się
następująco:
- kopalnia Bolesław - 14,5 m3/min,
- kopalnia Olkusz
- 44,6 m3/min,
- kopalnia Pomorzany - 256,9 m3/min.
Oprócz zmian w stanie wód podziemnych odzwierciedlających się głównie w spadku
wydajności lub zaniku wody w studniach zaopatrujących ludność i przemysł w wodę,
obserwuje się takŜe znaczne zmiany w stanie wód powierzchniowych. Wskutek działalności
górniczej nastąpiło osuszenie rzeki Baby na odcinku 8 km, rzeki Białej na odcinku 7,5 km
oraz zmiany w charakterze rzek Białej Przemszy i Sztoły z drenującego na infiltrujący.
Wpływ na taki stan wód piętra triasowego mają takŜe duŜe ujęcia wód podziemnych przede
wszystkim „Łazy Błędowskie” i „Klucze”.
Zaopatrywanie w wodę ludności i przemysłu z tego poziomu wodonośnego będzie zagroŜone
w przypadku zakończenia eksploatacji rud cynkowo – ołowiowych przez ZGH Bolesław.
W opracowaniu pt. „Koncepcja moŜliwości, sposobu i zasad zaopatrzenia w wodę kopalnianą
do celów pitnych po zakończeniu eksploatacji rud cynku i ołowiu w rejonie olkuskim”
rozwaŜano róŜne moŜliwości zakończenia eksploatacji z 3 wariantami ujęcia tych wód:
1 wariant – polega na utrzymaniu odwadniania kopalni Olkusz-Pomorzany ujęciem wód
dołowych kopalni Bolesław studnią głębinową,
2 wariant – zakłada wyłączenie odwadniania rejonu Pomorzany i zatopienie części wyrobisk
z odwadnianiem pozostałych w szybie Bronisław,
3 wariant – polega na wyłączeniu z odwadniania wszystkich szybów i ich zasypanie, a wody
kopalniane będą ujmowane przy pomocy zaadoptowanego jednego z szybów jako
głębinowego ujęcia wód podziemnych; dodatkowo rozwaŜa się moŜliwość
odwiercenia studni głębinowej do wyrobisk górniczych w przypadku pogorszenia
jej jakości w zaadoptowanym do ujmowania wód szybie.
Niemal w kaŜdym z tych wariantów, podczas wypełniania się leja depresji w zatapianych
wyrobiskach, moŜe dojść do wzrostu siarczanów i innych składników chemicznych w wodach
podziemnych. Stąd teŜ rozpatrywane są 4 koncepcje zaopatrzenia ludności rejonu olkuskiego
w wodę pitną:
- oczyszczanie zanieczyszczonych wód kopalnianych ujmowanych w szybie lub studni
głębinowej,
- mieszanie wód kopalnianych z wodami ujęć studziennych, odwierconych
w wapieniach jurajskich i, jeśli zajdzie taka konieczność, dodatkowe ich oczyszczanie,
- wykorzystanie wód z istniejących ujęć studziennych, w razie potrzeby po ich
oczyszczeniu,
- budowa nowych ujęć wód podziemnych o dobrej jakości.
Koncepcje te wymagają pewnych nakładów finansowych.
51
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
Równocześnie z likwidacją kopalń rud i wypełnieniem wodą podziemną leja depresji zostaną
w niektórych rejonach przywrócone naturalne stosunki wodne, takie jak istniały przed
przystąpieniem do robót górniczych. Przywrócona zostanie sieć rzeczna i odrodzą się zanikłe
źródła. Stwarza to zagroŜenie wystąpienia lokalnych podtopień powierzchni terenu (głównie
dolin rzecznych, które zanikły, niecek osiadań nad wyrobiskami górniczymi).
3.3.5
Ochrona przeciwpowodziowa
Jednym z waŜniejszych elementów meteorologicznych są opady atmosferyczne.
Z nieznaną częstotliwością występują gwałtowne ulewy, które cechuje duŜe natęŜenie opadu
i ograniczony obszar występowania. Powodują one przekroczenie zdolności infiltracyjnej
podłoŜa i występowanie spływu powierzchniowego. Skutkiem takich gwałtownych spływów
są straty w rolnictwie i infrastrukturze. W związku z tym, Ŝe praktycznie nie ma moŜliwości
przewidzenia ani ograniczenia takich opadów, waŜna jest tzw. ochrona przeciwpowodziowa.
Ochrona przed powodzią jest zadaniem organów administracji rządowej i samorządowej.
Realizowana jest przez:
- zachowanie i tworzenie wszelkich systemów retencji wód, budowę i rozbudowę
zbiorników retencyjnych, suchych zbiorników oraz polderów przeciwpowodziowych,
- racjonalne retencjonowanie wód oraz uŜytkowanie budowli przeciwpowodziowych,
a takŜe sterowanie przepływami wód,
- funkcjonowanie systemu ostrzegania przed niebezpiecznymi zjawiskami
zachodzącymi w atmosferze i hydrosferze,
- kształtowanie zagospodarowania przestrzennego dolin rzecznych lub terenów
zalewowych, budowanie oraz utrzymywanie wałów przeciwpowodziowych i kanałów
ulgi.
W sferze działań lokalnych do działań niezbędnych do ochrony przeciwpowodziowej zaliczyć
naleŜy:
- utrzymywanie w ciągłej droŜności cieków powierzchniowych poprzez odpowiednie
utrzymanie koryt oraz zminimalizowanie ilości obiektów mogących utrudnić spływ
wody,
- zabezpieczenie istniejącej infrastruktury budowlanej,
- odpowiednie zagospodarowanie obszaru zlewni zmierzające do zwiększenia jej
retencyjności (zmiana rodzaju upraw, ograniczenie zabudowy),
- wyznaczenie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego obszarów
bezpośredniego i potencjalnego zagroŜenia powodzią.
3.4 Ochrona powierzchni ziemi
3.4.1
Charakterystyka i ocena stanu aktualnego
Obszar Powiatu Olkuskiego charakteryzuje się niezbyt duŜą róŜnorodnością pokrywy
glebowej. Jej wykształcenie jest odzwierciedleniem warunków wodnych oraz środowiska
przyrodniczego, z których zasadniczą rolę odgrywa rzeźba terenu i rodzaj skały macierzystej.
Na obszarze Powiatu występują gleby wytworzone z lessów, gleby bielicoziemne
wytworzone z lekkich utworów piaszczystych, rędziny wytworzone z wapieni skalistych
i ławicowych górnojurajskich oraz gleby brunatne wytworzone z utworów piaszczystogliniastych.
Ocena wartości gleb, czyli tzw. bonitacja, umoŜliwia zaliczenie gleb do pewnych klas
uŜytkowych o ustalonej wartości (6 klas). NajwyŜszą wartość rolniczą stanowią gleby
52
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
zaliczone do klasy I, najniŜszą do klasy VI. Klasyfikacja bonitacji uŜytków rolnych na terenie
Powiatu Olkuskiego przedstawia się następująco (rys. 22):
I – 0 %,
II - 0,6 %,
III - 26,8 %,
IV - 33,9 %,
V - 26,2 %,
VI - 12,4 %.
35
30
Udział w [%]
25
20
15
10
5
0
I
II
III
IV
V
VI
klasy bonitacyjne
Rys. 22. Klasyfikacja bonitacyjna uŜytków rolnych Powiatu Olkuskiego
W zachodniej części Powiatu (gminy Olkusz, Klucze, Bolesław, Bukowno) występują
gleby o niskiej klasie bonitacji, które dodatkowo skaŜone są metalami cięŜkimi, natomiast
we wschodniej części Powiatu (gmina TrzyciąŜ, Wolbrom) występują gleby III i IV klasy
bonitacji.
Dominuje zdecydowanie III i IV klasa gleb. Gleby te tworzą wysokiej jakości
kompleksy przydatności rolniczej tj. pszenny b. dobry i dobry oraz kompleks Ŝytni b. dobry
i dobry. Kompleks glebowy jest syntetycznym wskaźnikiem przydatności rolniczej i jej
produktywności mierzonej wielkością plonów roślin.
Na terenie gminy TrzyciąŜ przewaŜają gleby wytworzone z lessów, gleby brunatne,
zaznacza się takŜe udział gleb pseudobielicowych. Dominują gleby klasy III. Obszar gminy
Wolbrom charakteryzuje się niezbyt duŜą róŜnorodnością pokrywy glebowej, występują
gleby brunatne, gleby pseudobielicowe, rędziny i mady. Dominującymi typami gleb na
terenie miasta i gminy Olkusz są rędziny brunatne, gleby brunatne oraz gleby bielicoziemne.
W gminie Bolesław dominuje zdecydowanie klasa IV. Na terenie gminy Bukowno i Klucze
występują gleby lekkie piaszczyste, przewaŜnie klasy V i VI.
53
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
3.4.2
Stan czystości gleb
Wszelkie zmiany w środowisku glebowym, które wpływają na zmniejszenie
aktywności, a tym samym obniŜają produktywność gleb, określa się mianem degradacji.
Degradacja jest procesem naturalnym lub antropogenicznym tj. wynikającym z działalności
człowieka. Skutkiem działania degradacji jest obniŜenie jakości i ilości próchnicy w glebach,
zmiany kwasowości i struktury gleb, a w konsekwencji spadek zasobności i Ŝyzności gleby.
Na terenie Powiatu Olkuskiego zanieczyszczenie gleb jest jednym z istotnych
problemów zagroŜeń środowiska. Obejmuje ono przede wszystkim zanieczyszczenia gleb
metalami cięŜkimi, prowadzące do skaŜeń produktów rolnych m.in. ołowiem, kadmem
i cynkiem. Zakwaszenie gleb przyczynia się dodatkowo do potęgowania intensywności
pobierania przez rośliny metali, a więc zwiększania stopnia skaŜenia Ŝywności.
Stwierdzono, iŜ zawartość metali cięŜkich w profilu glebowym gleb rejonu olkuskiego
zmniejsza się wraz z głębokością, przy czym stopień wzbogacenia ściółki gleb leśnych
i poziomów próchnicznych tego rejonu jest wielokrotnie wyŜszy niŜ w przypadku gleb
z terenów nieskaŜonych. Sugeruje to akumulację skaŜeń z powietrza atmosferycznego, przy
czym najwyŜsze zawartości metali w glebach występują w sąsiedztwie Zakładów GórniczoHutniczych „Bolesław” wraz z zakładami kooperującymi (Bolesław Recycling Sp. z o. o.
i Boltherm, z siedzibami w Bukownie) i mają one dominujący wpływ na kształtowanie się
skaŜeń gleb.
Źródłem degradacji gleb jest działalność górniczo-hutnicza ZGH „Bolesław”.
Oddziaływanie ZGH „Bolesław” na gleby sprowadza się do trzech zasadniczych typów
przekształceń, a mianowicie: przekształceń geomechanicznych, hydrologicznych
i chemicznych.
Przekształcenia geomechaniczne gleb obejmują powstawanie terenów bezglebowych
na skutek tworzenia wyrobisk, zajmowania powierzchni pod zwały i stawy osadowe,
a ponadto pojawiania się na powierzchni terenu deformacji nieciągłych w postaci lejów lub
stromościennych zapadlisk oraz szczelin o róŜnych wymiarach. Ogólna powierzchnia gleb
objętych przekształceniami geomechanicznymi związanymi z oddziaływaniem ZGH
„Bolesław” wynosi około 300 ha.
Drugim kierunkiem zmian glebowych są przekształcenia hydrologiczne, które
polegają na zmianach ilości wody w profilu glebowym. Ich przyczyną są zmiany połoŜenia
zwierciadła wody w zasięgu profilu glebowego lub w płytkiej strefie podprofilowej albo teŜ
przekształcenia rzeźby powodujące zmiany ilości wody napływającej z terenów otaczających
rozpatrywany obszar czy teŜ modyfikujące warunki odpływu wody.
NajpowaŜniejszym zagroŜeniem dla gleb w granicach terenu górniczego jest
degradacja chemiczna. Spowodowana jest ona emisją zanieczyszczeń pyłowych i gazowych
z lokalnych źródeł, w czym decydujący udział ma ZGH „Bolesław” oraz napływem
zanieczyszczeń emitowanych z zakładów przemysłowych GOP, Trzebini, Sierszy, Jaworzna
i Chrzanowa. Opadające na powierzchnię gleb pyły, a szczególnie pyły zawierające duŜe
ilości metali cięŜkich powodują zmiany składu chemicznego gleb. Na podstawie
prowadzonych badań stwierdzono, Ŝe gleby w rejonie olkuskim, szczególnie połoŜone
w pobliŜu ZGH „Bolesław” zawierają wyraźnie podwyŜszone zawartości metali cięŜkich –
przede wszystkim Zn, Pb i Cd. W wyniku tych badań, stwierdzono, Ŝe rozkład zawartości
metali, zarówno w profilach glebowych jak i w przestrzeni, koreluje z zanieczyszczeniami
powietrza atmosferycznego.
54
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
Zawartość metali cięŜkich w glebach, a więc zawartość kadmu, ołowiu i cynku określa
5 stopniowa skala zanieczyszczenia:
0
- zawartość naturalna,
I
- zawartość podwyŜszona,
II
- słabe zanieczyszczenie,
III
- średnie zanieczyszczenie,
IV
- silne zanieczyszczenie,
V
- bardzo silne zanieczyszczenie.
Zanieczyszczenie gleb metalami cięŜkimi na terenie Powiatu Olkuskiego opracowano
na podstawie „Oceny stanu zanieczyszczenia gleb województwa małopolskiego metalami
cięŜkimi i siarką” i przedstawiono w tabelach 15 – 17 oraz na rysunkach 23 - 25.
Tabela 15
Zanieczyszczenie gleb kadmem
Stopień zanieczyszczenia
kadmem
Gleby Polski (%)
Województwo
małopolskie (%)
Powiat Olkuski
(%)
0
I
II
III
IV
V
88,87
9,53
1,06
0,29
0,17
0,08
54,61
38,18
5,95
1,00
0,25
0,01
13,92
30,07
42,25
13,76
0,00
0,00
90
80
Udział gleb w %
70
60
50
Pow.Olkus.
40
Woj.Małop.
30
Polska
20
10
0
0
I
II
III
IV
V
Stopnie zanieczyszczenia Cd
Rys. 23. Zanieczyszczenia gleb kadmem (wg klas zanieczyszczeń) w Powiecie Olkuskim na
tle województwa małopolskiego i Polski
55
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
Tabela 16
Zanieczyszczenie gleb cynkiem
Stopień zanieczyszczenia
cynkiem
Gleby Polski (%)
Województwo
małopolskie (%)
Powiat Olkuski
(%)
0
I
II
III
IV
V
87,84
10,63
1,27
0,23
0,03
0,00
49,00
47,29
3,08
0,50
0,08
0,05
12,94
49,48
21,53
10,49
5,56
0,00
90
80
Udział gleb w %
70
60
50
Pow.Olkus.
40
Woj.Małop.
30
Polska
20
10
0
0
I
II
III
IV
V
Stopnie zanieczyszczenia Zn
Rys. 24. Zanieczyszczenia gleb cynkiem (wg klas zanieczyszczeń) w Powiecie Olkuskim na
tle województwa małopolskiego i Polski
Tabela 17
Zanieczyszczenie gleb ołowiem
Stopień zanieczyszczenia
ołowiem
Gleby Polski (%)
Województwo
małopolskie (%)
Powiat Olkuski
(%)
0
I
II
III
IV
V
96,89
2,44
0,40
0,25
0,02
0,00
78,23
17,78
2,58
1,17
0,21
0,03
27,17
37,35
3,82
24,44
4,44
2,78
56
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
100
90
Udział gleb w %
80
70
60
50
Pow.Olkus.
40
Woj.Małop.
Polska
30
20
10
0
0
I
II
III
IV
V
Stopnie zanieczyszczenia Pb
Rys. 25. Zanieczyszczenia gleb ołowiem (wg klas zanieczyszczeń) w Powiecie Olkuskim na
tle województwa małopolskiego i Polski
Zawartość siarki w glebie określa się natomiast w zaleŜności od składu
granulometrycznego gleb mineralnych i zawartości materii organicznej w glebach mineralnoorganicznych. Uwzględniając te kryteria zawartość siarki określono w skali od I-III 0 co
oznacza:
I0
- zawartość niska
II 0
- zawartość średnia
0
III
- zawartość wysoka
WyróŜnia się jeszcze stopień IV, który wskazuje na zawartość podwyŜszoną w wyniku
antropopresji.
Tabela 18
Zanieczyszczenie gleb siarką
Udział gleb
o zawartości
Gleby Polski (%)
Województwo
małopolskie (%)
Powiat Olkuski
(%)
niska
średnia
wysoka
bardzo wysoka
58,07
25,11
13,15
3,68
66,48
15,90
7,12
10,50
55,46
12,48
2,16
29,90
57
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
70
Udział gleb w %
60
50
40
Pow.Olkus.
30
Woj.Małop.
20
Polska
10
0
niska
średnia
wysoka
bardzo
wysoka
Zawartość S
Rys. 26. Zanieczyszczenia gleb siarką (wg klas zanieczyszczeń) w Powiecie Olkuskim na tle
województwa małopolskiego i Polski
Czynnikiem wpływającym modyfikująco na rozkład skaŜeń gleb jest takŜe emisja
niezorganizowana drobnej frakcji odpadów poflotacyjnych ze stawów osadowych. Odpady te,
powodują nie tylko wzbogacenie gleb w metale cięŜkie lecz takŜe ich alkalizację.
Gminy Wolbrom i TrzyciąŜ odznaczają się bardzo niskim poziomem zanieczyszczeń
tak atmosferycznych, jak i glebowo-wodnych. Istniejący na tym terenie przemysł, głównie
gumowy i metalowy, charakteryzuje się brakiem emisji zanieczyszczeń. JednakŜe znaczne
obszary tej gminy naraŜone są na oddziaływanie zanieczyszczeń emitowanych przez huty
cynku i ołowiu w Olkuszu i Bolesławiu, hutę szkła w Jaroszowcu oraz hutę Ŝelaza w Porębie.
Skutkiem emisji zanieczyszczeń jest depozycja w glebach związków toksycznych, głównie
metali cięŜkich.
3.4.3
Warunki glebowo-rolnicze
Pod względem rolnictwa Powiat Olkuski jest bardzo zróŜnicowany, wschodnie rejony
to tereny rolnicze, natomiast zachodnie to tereny typowo przemysłowe. Dominuje rolnictwo
rozdrobnione, przeciętna wielkość gospodarstwa wynosi 2,8 ha (dla porównania: średnia
Małopolski 3,1 ha, Polski 7,7 ha, Unii Europejskiej 17 ha). UŜytki rolne stanowią 52 %
obszaru Powiatu.
Przy zróŜnicowanych uwarunkowaniach i atrakcyjności zatrudnienia w przemyśle
miejscowym i sąsiednim, ranga rolnictwa jest aktualnie marginesowa w gospodarce gmin
Bolesław, Olkusz, Klucze i Bukowno. Działalność rolnicza na terenie Powiatu Olkuskiego
jest mocno ograniczona, głównie z uwagi na bardzo duŜą zawartość metali cięŜkich
w glebach. Jedynie obszar gmin TrzyciąŜ i Wolbrom charakteryzuje się korzystnymi
warunkami rozwoju rolnictwa wynikającymi z wysokiej jakości gleb z punktu widzenia ich
zanieczyszczenia metalami cięŜkimi, a takŜe korzystnymi warunkami agroklimatu.
58
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
Ze względu na korzystne warunki przyrodnicze rozwoju rolnictwa, a takŜe połoŜenie
w pobliŜu duŜych rynków zbytu rolnictwo stanowić powinno jedną z podstaw rozwoju
gospodarczego tej gminy. Ponadto naleŜy podkreślić, Ŝe Gmina TrzyciąŜ posiada dobre
warunki do rozwoju agroturystyki.
Działalność rolnicza na terenie gmin Bukowno, Bolesław i Olkusz jest mocno
ograniczona, głównie z uwagi na bardzo duŜą zawartość metali cięŜkich w glebach. Wysoki
poziom metali cięŜkich w glebie wynika z oddziaływania przemysłu na rolniczą przestrzeń
produkcyjną, jak równieŜ z uwarunkowań naturalnych, takich jak obecność wychodni rud
cynkowo-ołowiowych na obszarach uŜytków rolnych. W oparciu o badania gleby,
przeprowadzone przez Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych w Katowicach,
określono uwarunkowania dla produkcji rolniczej uwzględniające skaŜenie gleb (według
klasyfikacji: ”A”-dopuszczalna, „B”-niekorzystna, „C”-wybitnie niekorzystna). Wg tej oceny
tereny rolne tych gmin znalazły się w grupie terenów o lokalizacji „niekorzystnej B” oraz
w grupie terenów o lokalizacji „wybitnie niekorzystnej C”. Na terenach usytuowanych
w strefie B (niekorzystnej) preferowane są uprawy roślin strączkowych, dyniowatych,
pomidorów oraz krzewów i drzew owocowych. Zalecane jest doprowadzenie gleby do
właściwego odczynu (pH w granicach 6,9-7,2), a ponadto w przypadku duŜego
zanieczyszczenia gleby rezygnacja z upraw warzyw korzeniowych, zaś przy duŜym opadzie
pyłu eliminacja roślin o jadalnej części nadziemnej. Lokalizacja w strefie C (wybitnie
niekorzystnej) oznacza w praktyce stopień zanieczyszczenia środowiska uniemoŜliwiający
produkcję roślin jadalnych, bezpiecznych dla zdrowia konsumenta. Rolnicze wykorzystanie
takiego terenu powinno w zasadzie sprowadzić się do uprawy roślin przemysłowych lub
ozdobnych.
3.4.4
Leśnictwo
Lasy obok znaczenia przyrodniczego i krajobrazowego stanowią waŜny element
gospodarki Powiatu Olkuskiego. Na terenie Powiatu Olkuskiego występują lasy Skarbu
Państwa będące w zarządzie Lasów Państwowych oraz lasy nie stanowiące własności Skarbu
Państwa nadzorowane przez Starostę Olkuskiego. Ogółem powierzchnia lasów wynosi
22429 ha, w tym lasy nie stanowiące własności Skarbu Państwa (osób fizycznych, wspólnot
gruntowych, związków wyznaniowych) – 5335 ha. Lasy i tereny leśne zajmują zatem około
35 % powierzchni Powiatu Olkuskiego, najwięcej w gminach Bukowno (60 %), Olkusz
(43 %), Klucze (42 %) i Bolesław (37 %). W zasięgu Powiatu Olkuskiego występują
Nadleśnictwo Olkusz (gmina Wolbrom, Klucze, Olkusz, Bukowno, Bolesław) oraz
Nadleśnictwo Miechów (gmina TrzyciąŜ). Drzewostany występujące na terenie Powiatu
charakteryzują się stosunkowo małym zapasem i przyrostem, ze względu na słabe siedliska
(zwłaszcza w gminie Bukowno, Bolesław, Olkusz) oraz silne oddziaływanie zanieczyszczeń
przemysłowych (z GOP-u, zakładów przemysłowych Trzebini, Sierszy, Jaworzna, ZGH
„Bolesław”). Lasy są bardzo wraŜliwe na zanieczyszczenia powietrza, a w szczególności
gatunki iglaste – sosna, która stanowi największy udział pod względem zajmowanej
powierzchni. Drugim gatunkiem pod względem występowania jest buk zwyczajny.
Stosunkowo mało jest świerka i modrzewia. W lasach Powiatu przewaŜają siedliska borowe
(bory i bory mieszane). Lasy połoŜone na terenie gminy Wolbrom i TrzyciąŜ są bardziej
zróŜnicowane pod względem składu gatunkowego – występuje jodła, buk, świerk, sosna oraz
domieszkowo dąb i modrzew. ZróŜnicowanie to wynika z większego udziału siedlisk
lasowych (LM św). Oddziaływanie zanieczyszczeń przejawia się obniŜeniem zdrowotności
i Ŝywotności drzewostanów, zmniejszeniem przyrostów oraz wymieraniem gatunków
59
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
wraŜliwszych. Przesuszenie siedlisk powoduje osłabienie drzewostanów, trudności
we wprowadzaniu odnowień, zanikanie wraŜliwszych na suszę gatunków drzew i runa.
ZagroŜenie dla lasów powoduje takŜe przemysł wydobywczy, powodujący nieciągłe
deformacje powierzchni terenu. Charakter środowiska, zagroŜenie i funkcje jakie pełnią lasy
głównie na terenie gmin: Olkusz, Klucze i Bolesław, spowodowały zaliczenie ich do grupy
lasów ochronnych. Podkreślić naleŜy, Ŝe leśnictwo na terenie gminy TrzyciąŜ, Klucze
i Wolbrom pełni waŜne funkcje dla zachowania wartości przyrodniczych i krajobrazowych
warunkujących rozwój funkcji turystycznych.
Wysoka lesistość gminy Klucze oraz miasta i gminy Olkusz powoduje, Ŝe lasy obok
znaczenia przyrodniczego i krajobrazowego stanowią waŜny element gospodarki. Jak juŜ
wspomniano lasy te zaliczono do grupy lasów ochronnych, w tym lasy, połoŜone
w sąsiedztwie Pustyni Błędowskiej i byłej Pustyni Starczynowskiej do grupy lasów
gleboochronnych. Ponadto ze względu na stopień szkód przemysłowych część lasów
zaliczono do II strefy uszkodzeń, poza lasami występującymi w gminie TrzyciąŜ. W stosunku
do lasów stanowiących własność indywidualną, zmierza się do włączenia ich do grupy lasów
ochronnych.
W lasach ochronnych stosowane są szczególne zasady gospodarki leśnej. Za las
ochronny mogą być uznane lasy spełniające szczególne wymogi, m.in.:
- chroniące glebę bądź brzegi wód przed erozją,
- mające szczególne znaczenie przyrodniczo-naukowe,
- zawierające drzewostany trwale uszkodzone na skutek działalności przemysłu,
- połoŜone w granicach administracyjnych lub w odległości do 10 km od granic miast
pow.50 tys. mieszkańców, w strefach ochronnych wokół sanatoriów i uzdrowisk,
w strefie górnej granicy lasów.
Główne problemy gospodarki leśnej Powiatu Olkuskiego to osłabienie drzewostanów
spowodowane zanieczyszczeniami powietrza, konieczność przebudowy składu gatunkowego
części drzewostanów sosnowych oraz duŜe zagroŜenie poŜarowe.
3.5 Niejonizujące promieniowanie elektromagnetyczne
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U. Nr 62 poz. 627) Prawo Ochrony
Środowiska problemowi ochrony przed polami elekroenergetycznymi poświęca Dział IV (art.
121 do art. 124). Ochrona ta polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska
poprzez:
- utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poniŜej dopuszczalnych lub co
najmniej na tych poziomach,
-
zmniejszenie poziomów pól elektromagnetycznych co najmniej do dopuszczalnych,
gdy nie są one dotrzymane.
Ustawa nakłada na Ministra Właściwego do Spraw Środowiska obowiązek określenia,
w drodze rozporządzenia, dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych
w środowisku oraz sposoby sprawdzania ich dotrzymania.
Rozporządzenie Ministra Środowiska z 30 października 2003 w sprawie
dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów
sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. z dnia 14 listopada 2003 r.) określa:
- dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych w środowisku, zróŜnicowane dla:
60
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
-
• terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową,
• miejsc dostępnych dla ludności.
zakresy częstotliwości pól elektromagnetycznych, dla których określa się parametry
fizyczne charakteryzujące oddziaływanie pól elektromagnetycznych na środowisko;
-
metody
sprawdzania
elektromagnetycznych;
dotrzymania
dopuszczalnych
poziomów
pól
-
metody
wyznaczania
elektromagnetycznych.
dotrzymania
dopuszczalnych
poziomów
pól
Jak widać utrzymana została zasada, zgodnie z którą nie normuje się dopuszczalnych
poziomów pól elektromagnetycznych tam gdzie przebywanie ludzi nie będzie miało miejsca.
Dodatkowo rozporządzenie określa zakresy częstotliwości pól elektromagnetycznych, dla
których określone zostaną parametry fizyczne, charakteryzujące oddziaływanie tych pól na
środowisko, a takŜe zakres i sposób prowadzenia badań pól elektromagnetycznych.
Zgodnie z art. 234 Prawa Ochrony Środowiska pozwolenia na emitowanie pól
elektromagnetycznych wymagają:
- linie i stacje elektroenergetyczne o napięciu znamionowym 110 kV lub wyŜszym,
-
3.5.1
-
instalacje radiokomunikacyjne, radionawigacyjne i radiolokacyjne, których
równowaŜna moc promieniowania izotropowo jest równa 15W lub wyŜsza,
emitujące pola elektromagnetyczne o częstotliwości od 0,03 MHz do 300 000 MHz.
Źródła emisji niejonizującego promieniowania elektromagnetycznego
Źródłami emisji niejonizującego promieniowania elektromagnetycznego są:
stacje przekaźnikowe telefonii komórkowej,
urządzenia elektroenergetyczne.
W ostatnich latach coraz częściej budowane są stacje bazowe telefonii komórkowej
oraz przekaźniki radiowe. Instalacje te emitują niejonizujące promieniowanie
elektromagnetyczne, generowane przez anteny w czasie ich pracy. Moc promieniowania
izotropowo jest róŜna w zaleŜności od wielkości stacji bazowej (często równieŜ powyŜej
100W). Częstotliwość emitowania pól elektromagnetycznych waha się w granicach
od 30 kHz do 300 GHz. W przypadku stacji bazowych telefonii komórkowej pola
elektromagnetyczne są wypromieniowywane na duŜych wysokościach, w miejscach
niedostępnych dla przebywania ludzi. Dla terenu Powiatu brak jest szczegółowych danych
dotyczących emisji promieniowania niejonizującego emitowanego ze stacji przekaźnikowych
telefonii komórkowej.
Ponadto źródłem pól elektromagnetycznych są linie i urządzenia elektroenergetyczne.
Przez teren gmin Bukowno i Bolesław przebiega jedynie linia wysokiego napięcia 220 kV.
Wokół źródeł pól elektromagnetycznych (linii i stacji elektroenergetycznych oraz
obiektów radiokomunikacyjnych, radionawigacyjnych i radiolokacyjnych) tworzy się, w razie
potrzeby, obszary ograniczonego uŜytkowania. W Powiecie Olkuskim takich przypadków
do tej pory nie było. Brak jest równieŜ badań monitorujących środowisko w tym zakresie.
61
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
3.6 Podsumowanie
Środowisko naturalne Powiatu Olkuskiego obejmującego gminy Olkusz, Bukowno,
Bolesław, Klucze, Wolbrom i TrzyciąŜ naleŜy do bardziej zdegradowanych w województwie
małopolskim. Na stan środowiska naturalnego w Powiecie wpływa głównie rodzimy
przemysł, a zwłaszcza eksploatacja i przerób rud cynkowo-ołowiowych oraz eksploatacja
piasków podsadzkowych prowadzone w rejonie Bukowna. Ponadto uwidacznia się wpływ na
środowisko niektórych większych zakładów i przedsiębiorstw w Kluczach, Jaroszowcu
i Olkuszu jak równieŜ wielu innych mniejszych zakładów przemysłowych, powodujących
zanieczyszczenie powietrza poprzez emisję pyłów i gazów.
Ze względu na ponadnormatywne stęŜenie pyłu PM10 obszar Powiatu Olkuskiego
został zaklasyfikowany ze względu na ochronę zdrowia do strefy C. Powoduje to konieczność
opracowania dla terenu Powiatu programu ochrony powietrza. Badania jakości powietrza
prowadzone przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska wykazują zwiększanie
emisji pyłu, tlenków azotu i dwutlenku siarki w okresie zimowym. Wskazuje to na
występowanie tzw. niskiej emisji czyli emisja z indywidualnych systemów grzewczych.
Na jakość powietrza ma takŜe wpływ emisja z zakładów przemysłowych oraz środków
transportu.
Na terenie Powiatu Olkuskiego znajduje się kilkaset podmiotów gospodarczych,
prowadzących działalność przemysłową oraz handlową, gastronomiczną (handel hurtowy,
detaliczny, obwoźny, restauracje, bary), produkcyjną, a takŜe usługową z zakresu mechaniki
samochodowej, budowlanej, instalacyjnej i elektrycznej, spółki prawa handlowego oraz osoby
fizyczne. Jednym z głównych źródeł hałasu jest połoŜenie szybów górniczych ZGH
„Bolesław” w Bukownie.
Jakość wód powierzchniowych Powiatu Olkuskiego jest niezadowalająca. Rzeki
prowadzą wody pozaklasowe lub III klasy czystości. Wskaźnikami warunkującymi taką
jakość wód są głównie azotany, metale cięŜkie (cynk i ołów) oraz skaŜenia bakteriologiczne.
Przyczyną występowania tych zanieczyszczeń w wodach są przede wszystkim ścieki
komunalne i przemysłowe, odprowadzane do rzek i ziemi. Powiat Olkuski jest skanalizowany
w około 50 %. Jednak widoczne są znaczne róŜnice stopnia skanalizowania terenów
miejskich i wiejskich. Produkcja rolna, oparta na wykorzystaniu nawozów azotowych,
powoduje zwiększenie ilości azotanów spływających z terenów upraw do wód. Decydujący
wpływ na jakości wód powierzchniowych i stan cieków wodnych ma eksploatacja
i hutnictwo rud cynku i ołowiu.
Zaopatrzenie mieszkańców w wodę odbywa się głównie z ujęć wód podziemnych.
Największe z ujęć zlokalizowane na Kanale Południowym, bazujące na wodach dołowych
pompowanych z kopalni „Olkusz”, zaopatruje mieszkańców gmin Olkusz, Bukowno,
Bolesław i Klucze. Ponadto na terenie Powiatu zlokalizowane są liczne ujęcia wód
podziemnych, stanowiące źródło wody dla lokalnych społeczności. Przyczynami złego stanu
jakości oraz zmniejszania ilości wód podziemnych jest eksploatacja górnicza i hutnictwo rud
cynku i ołowiu, lokalne wysypiska i składowiska odpadów komunalnych i przemysłowych,
a takŜe produkcja rolna. Największym problemem wymagającym podjęcia natychmiastowych
działań jest planowane zakończenie eksploatacji rud cynku i ołowiu.
Obszar Powiatu Olkuskiego charakteryzuje się niezbyt duŜą róŜnorodnością pokrywy
glebowej. Jej wykształcenie jest odzwierciedleniem warunków wodnych oraz środowiska
przyrodniczego, z których zasadniczą rolę odgrywa rzeźba terenu i rodzaj skały macierzystej.
Na obszarze Powiatu występują gleby wytworzone z lessów, gleby bielicoziemne
wytworzone z lekkich utworów piaszczystych, rędziny wytworzone z wapieni skalistych
i ławicowych górnojurajskich oraz gleby brunatne wytworzone z utworów piaszczystogliniastych. W zachodniej części Powiatu występują gleby o niskiej klasie bonitacji, które
62
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
dodatkowo skaŜone są metalami cięŜkimi, natomiast we wschodniej części Powiatu
występują gleby III i IV klasy bonitacji i są to dominujące gleby występujące na terenie
Powiatu.
Podstawowy wpływ na degradację gruntów rolnych i leśnych oraz powstawanie lejów
i zapadlisk ma eksploatacja górnicza.
Przy zróŜnicowanych uwarunkowaniach i atrakcyjności zatrudnienia w przemyśle
miejscowym i sąsiednim, ranga rolnictwa jest aktualnie marginesowa w gospodarce gmin
połoŜonych w zachodniej części Powiatu. Typowo rolnicze rejony połoŜone są we wschodniej
części Powiatu. UŜytki rolne stanowią 52 % obszaru Powiatu. Ze względu na korzystne
warunki przyrodnicze rozwoju rolnictwa, a takŜe połoŜenie w pobliŜu duŜych rynków zbytu
rolnictwo stanowić moŜe jeden z waŜnych elementów rozwoju gospodarczego Powiatu.
Na terenie Powiatu Olkuskiego występują lasy Skarbu Państwa, będące w zarządzie
Lasów Państwowych oraz lasy nie stanowiące własności Skarbu Państwa, nadzorowane przez
Starostę Olkuskiego. Ogółem powierzchnia lasów wynosi 22429 ha. Największy udział pod
względem zajmowanej powierzchni stanowi sosna. Lasy obok znaczenia przyrodniczego
i krajobrazowego stanowią waŜny element gospodarki. Główne problemy gospodarki leśnej
Powiatu Olkuskiego to osłabienie drzewostanów spowodowane zanieczyszczeniami
powietrza, konieczność przebudowy składu gatunkowego części drzewostanów sosnowych
oraz duŜe zagroŜenie poŜarowe.
NajpowaŜniejszym źródłem emisji elektromagnetycznego promieniowania
niejonizującego jest linia wysokiego napięcia 220 kV, przebiegająca przez teren Powiatu.
Ze względu na to, Ŝe promieniowanie to występuje na wysokościach niedostępnych dla ludzi,
nie ma ono większego wpływu na stan zdrowia mieszkańców Powiatu.
63
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
4
CELE I SPOSOBY REALIZACJI POLITYKI EKOLOGICZNEJ
POWIATU
W niniejszym rozdziale opisano cele i sposoby realizacji polityki ekologicznej
Powiatu z programami działań niezbędnych i określeniem kierunków działań. W załączniku
nr 1 zamieszczono zadania, przedstawione tabelarycznie, wraz z harmonogramem i sposobem
ich realizacji, które stanowią uzupełnienie rozdziału 4.
4.1 Cele Polityki Ekologicznej Powiatu [1, 28]
W oparciu o priorytet rozwoju Województwa Małopolskiego „Programu
zrównowaŜonego rozwoju i ochrony środowiska województwa małopolskiego” określono
nadrzędny długoterminowy cel Programu „Racjonalne zagospodarowanie przestrzenne
województwa małopolskiego, spajające funkcje środowiskowe, gospodarcze i kulturowe
zgodnie z zasadami zrównowaŜonego rozwoju”.
Dla systemowego działania między innymi w zakresie ochrony środowiska naturalnego
opracowano w grudniu 1999 r. Strategię Rozwoju Powiatu Olkuskiego na lata 2002-2005,
przyjętą uchwałą Rady Powiatu Nr XXVIII/211/2001 w dniu 13 marca 2001 r.
W strategii rozwoju Powiatu Olkuskiego ochrona środowiska jest dziedziną
pierwszoplanową. Wagę, jaką w rozwoju Powiatu Olkuskiego przykłada się do zagadnień
ochrony środowiska, wyraŜono w misji, a mianowicie „czysty ekologicznie i zasobny Powiat
Olkuski ogniwem łączącym Śląsk z Małopolską”. Jako cel nadrzędny przyjęto
„ZrównowaŜony rozwój społeczno-gospodarczy Powiatu Olkuskiego, zapewniający
zamoŜność ludności Ŝyjącej w czystym i przyjaznym środowisku”, a jako cel strategiczny
„czyste i przyjazne środowisko naturalne”.
4.2 Program działań niezbędnych dla realizacji polityki ekologicznej Powiatu
Zgodnie ze „Strategią rozwoju Powiatu Olkuskiego” wyŜej cytowana misja Powiatu
w zakresie ochrony środowiska ma być osiągnięta poprzez realizację niŜej wymienionych
celów:
- poprawa jakości powietrza atmosferycznego,
- poprawa stanu wód powierzchniowych i podziemnych,
- racjonalne korzystanie z zasobów glebowych,
- ochrona obszarów i obiektów przyrodniczych,
- zwiększenie lesistości Powiatu,
- zmniejszenie uciąŜliwości hałasu dla mieszkańców i środowiska,
- zwiększenie świadomości ekologicznej mieszkańców,
- prawidłowa gospodarka odpadami.
4.2.1
Ochrona powietrza atmosferycznego
Uwarunkowania prawne
Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska ochrona powietrza
polega na zapewnieniu jak najlepszej jego jakości poprzez utrzymanie poziomów substancji
w powietrzu poniŜej dopuszczalnych poziomów lub zmniejszanie, jeŜeli poziomy te nie są
dotrzymane. Obowiązkiem Ministra Środowiska jest ustalenie dopuszczalnych poziomów
64
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
niektórych substancji w powietrzu oraz warunków, w jakich ustala się poziomy tych
substancji. Oceny jakości powietrza dokonuje się w strefach, którymi są aglomeracje o liczbie
mieszkańców powyŜej 250 tysięcy oraz obszar Powiatu nie wchodzący w skład aglomeracji.
W poszczególnych strefach dokonuje się pomiarów jakości powietrza. Na podstawie
pomiarów wskazuje się strefy, gdzie następuje przekroczenie dopuszczalnych poziomów
poszczególnych substancji. Klasyfikacji stref dokonuje się ze względu na kryterium zdrowia
ludzi oraz ochrony roślin. Dla stref, w których nastąpią naruszenia wojewoda,
w porozumieniu ze starostą, określa program ochrony powietrza, mający na celu osiągnięcie
poziomów dopuszczalnych.
Cel nadrzędny
Poprawa jakości powietrza atmosferycznego
Największy efekt w zakresie ochrony jakości powietrza moŜna uzyskać przyjmując
następujące kierunki działań:
- ograniczenie niskiej emisji poprzez modernizację lokalnych kotłowni węglowych
i palenisk domowych opalanych węglem lub koksem,
- termomodernizację budynków stanowiących mienie komunalne,
- ograniczenie emisji zanieczyszczeń powietrza z procesów przemysłowych,
- opracowanie programu ochrony powietrza,
- ograniczenie uciąŜliwości z transportu i ruchu ulicznego,
- polepszanie stanu i rozbudowa infrastruktury drogowej.
4.2.2
Ochrona przed hałasem
Uwarunkowania prawne
Ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego
środowiska, w szczególności poprzez utrzymanie poziomu hałasu poniŜej dopuszczalnego lub
co najmniej na tym poziomie jak i na zmniejszaniu poziomu hałasu co najmniej
do dopuszczalnego, gdy nie jest on dotrzymany. Głównymi źródłami emisji hałasu
do środowiska są obiekty przemysłowe, ruch drogowy, kolejowy i lotniczy.
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska definiuje podstawowe pojęcia
z zakresu ochrony przed hałasem jak:
- emisja, przez którą rozumie się wprowadzane bezpośrednio lub pośrednio, w wyniku
działalności człowieka, do powietrza, wody lub ziemi energie, takie jak hałas czy
wibracje,
- hałas, przez który rozumie się dźwięki o częstotliwościach od 16 Hz do 16 000 Hz,
- poziom hałasu, przez który rozumie się równowaŜny poziom dźwięku A wyraŜony
w decybelach (dB).
Podstawowym wskaźnikiem oceny hałasu w środowisku jest poziom równowaŜny dla
przedziału czasu odniesienia. RównowaŜny poziom dźwięku A określa się w decybelach
(dB), a jego wartości podano w załącznikach do rozporządzenia Ministra Ochrony
Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 13 maja 1998 r. w sprawie
dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku.
Poziomy dopuszczalne dotyczą emisji hałasu na danym terenie. Na terenach nie
wyszczególnionych w załączniku do rozporządzenia dopuszczalny poziom hałasu określa się,
przyjmując wartości dopuszczalne dla rodzaju terenu o zbliŜonym przeznaczeniu.
65
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
Dopuszczalny poziom hałasu w środowisku na terenie podlegającym zaliczeniu do dwóch lub
więcej rodzajów terenów wyszczególnionych w załączniku do rozporządzenia określa się,
przyjmując wartości dopuszczalne poziomów dźwięku odpowiadające najniŜszym
dopuszczalnym poziomom dźwięku dla tych terenów. Określono takŜe standardy emisyjne
dla takich obiektów, jak drogi lub linie kolejowe (wartości określone dla dróg i linii
kolejowych stosuje się takŜe dla torowisk tramwajowych poza pasem drogowym), jak
i poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez linie elektroenergetyczne oraz starty,
lądowania i przeloty statków powietrznych.
Na podstawie ustawy art. 118 ust.7 ustawy Prawo ochrony środowiska zostało wydane
rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 stycznia 2002r. w sprawie wartości progowych
poziomów hałasu. Rozporządzenie to określa wartości progowe poziomów hałasu
w środowisku, których przekroczenie powoduje zaliczenie obszaru, na którym poziom hałasu
przekracza poziom dopuszczalny do kategorii terenu zagroŜonego hałasem. Oznacza to, Ŝe dla
obszarów, na których poziom hałasu przekracza poziom dopuszczalny wojewoda lub rada
Powiatu (w zaleŜności od kompetencji) tworzy program działań, którego celem jest
dostosowanie poziomu hałasu do dopuszczalnego.
Cel nadrzędny
Zmniejszenie uciąŜliwości hałasu dla mieszkańców i środowiska
Realizacja tego celu moŜliwa będzie poprzez:
- stworzenie mapy akustycznej Powiatu,
- budowę ekranów lub urządzanie pasów zieleni izolacyjnej wzdłuŜ tras
komunikacyjnych,
- budowę obwodnic i modernizację dróg,
- wyznaczanie stref buforowych pomiędzy nowoprojektowanymi centrami przemysłu
i usług a terenami zabudowy mieszkaniowej,
- utworzenie terenów zieleni izolacyjnej wokół obiektów szczególnie uciąŜliwych dla
środowiska,
- stosowanie technologii ograniczających emisje hałasu do środowiska.
4.2.3
Ochrona zasobów wodnych
Uwarunkowania prawne
Podstawą ochrony wód jest ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska.
Ochrona wód polega na zapewnieniu jak najlepszej ich jakości, w tym utrzymywaniu ilości
wody na poziomie zapewniającym ochronę równowagi biologicznej. Szczególną uwagę
przywiązuje ona do ochrony wód podziemnych, polegającej na zmniejszaniu ryzyka ich
zanieczyszczenia poprzez ograniczanie oddziaływania na obszary ich zasilania oraz
utrzymywaniu równowagi zasobów tych wód. Za planowanie i realizację działań w zakresie
ochrony wód odpowiedzialne są organy administracji.
Szczegółowe zasady ochrony wód powierzchniowych i podziemnych określa ustawa Prawo
wodne. Zgodnie z zapisami tej ustawy gospodarowanie wodą powinno odbywać się zgodnie
z zasadą zrównowaŜonego rozwoju i uwzględniać zasadę wspólnych interesów.
Za gospodarowanie odpowiedzialne są administracja publiczna, uŜytkownicy wód oraz
przedstawiciele lokalnych społeczności. Prawo wodne reguluje m.in. zagadnienia własności
wód, zasady korzystania i ochrony wód oraz zarządzania wodami, określa instrumenty
zarządzania wodami. Wody podlegają ochronie, niezaleŜnie od tego czyją stanowią własność.
66
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
Celem ochrony wód jest utrzymywanie lub poprawa jakości wód, biologicznych stosunków
w środowisku wodnym i na obszarach zalewowych, tak aby wody osiągnęły co najmniej
dobry stan ekologiczny i w miarę potrzeb nadawały się do zaopatrzenia ludności w wodę do
spoŜycia, bytowania w warunkach naturalnych ryb oraz rekreacji i uprawiania sportów
wodnych.
Ochrona wód polega na unikaniu, eliminacji i ograniczaniu zanieczyszczeń wód oraz
zapobieganiu niekorzystnym zmianom naturalnych przepływów wody albo naturalnych
poziomów zwierciadła wody.
Starosta, jako organ ochrony środowiska, odpowiedzialny jest za wydawanie oraz weryfikację
pozwoleń wodnoprawnych m.in. na szczególne korzystanie z wód, wykonanie urządzeń
wodnych i regulację wód. Ponadto starosta sprawuje kontrolę i nadzór nad działalnością
spółek wodnych i związków wałowych.
Cel nadrzędny
Poprawa stanu wód powierzchniowych i podziemnych
Działania w tym zakresie realizowane będą poprzez:
- rozbudowę sieci kanalizacji sanitarnej i deszczowej,
- modernizację i budowę oczyszczalni ścieków z podwyŜszonym usuwaniem biogenów,
- opracowanie i wdroŜenie koncepcji odprowadzania ścieków przemysłowych,
- realizację załoŜeń zawartych w opracowaniach Związku Gmin „Szansa Białej
Przemszy” (doprowadzenie wód rzeki Białej Przemszy do II klasy czystości,
przywrócenie dawnych walorów przyrodniczych doliny rzeki Białej Przemszy i jej
dopływów, poprawę jakości powietrza atmosferycznego, prowadzenie edukacji
proekologicznej),
- ewidencję przydomowych oczyszczalni ścieków,
- budowę przydomowych oczyszczalni ścieków,
- systematyczną kontrolę funkcjonowania oczyszczalni ścieków,
- kontrolę prawidłowości usuwania ścieków z terenów nie objętych kanalizacją
sanitarną,
- wyznaczenie obszarów bezpośredniego i potencjalnego zagroŜenia powodzią,
- budowę systemu zbiorników małej retencji,
- regulację cieków wodnych,
- uporządkowanie systemów melioracyjnych.
4.2.4
Ochrona przyrody
Uwarunkowania prawne
Podstawowym aktem prawnym, regulującym zagadnienia objęte przepisami konwencji
o róŜnorodności biologicznej jest ustawa z dnia 16 października 1991 r. o ochronie przyrody.
Ustawa dotyczy ochrony przyrody, co oznacza zachowanie, właściwe wykorzystanie oraz
odnawianie zasobów przyrody i jej składników, a w szczególności:
- dziko występujących roślin i zwierząt,
- siedlisk przyrodniczych,
- siedlisk gatunków chronionych roślin lub zwierząt,
- zwierząt prowadzących wędrowny tryb Ŝycia,
- roślin lub zwierząt, objętych ochroną na podstawie odrębnych przepisów,
- przyrody nieoŜywionej,
- krajobrazu.
67
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
-
Ochrona przyrody ma na celu:
utrzymywanie procesów ekologicznych i stabilności ekosystemów,
zachowanie róŜnorodności biologicznej,
zachowanie dziedzictwa geologicznego,
zapewnienie ciągłości istnienia gatunków roślin lub zwierząt wraz z siedliskami
poprzez utrzymywanie lub przywracanie ich do właściwego stanu,
utrzymywanie lub przywracanie do właściwego stanu siedlisk przyrodniczych, a takŜe
innych zasobów przyrody i jej składników,
kształtowanie właściwych postaw człowieka wobec przyrody.
Ustawa zawiera bogaty zestaw środków prawnych, których stosowanie powinno
zapewnić realizację jej celów poprzez:
- uwzględnianie wymagań ochrony przyrody w polityce ekologicznej państwa,
programach ochrony środowiska i zrównowaŜonego rozwoju przyjmowanych przez
organy jednostek samorządu terytorialnego,
- obejmowanie zasobów przyrody i jej składników formami ochrony przewidywanymi
ustawą lub przepisami szczególnymi,
- opracowywanie i wykonywanie planów ochrony określonych w ustawie obszarów
objętych ochroną oraz programów ochrony gatunków i ich siedlisk.
Zagadnienia związane z ochroną przyrody pojawiają się i w innych ustawach,
z których najwaŜniejsze to ustawa o lasach z dnia 28 września 1991 r., ustawa Prawo
łowieckie z dnia 13 października 1995 r., ustawa Prawo ochrony środowiska z dnia
27 kwietnia 2001 r. czy teŜ Prawo wodne z dnia 18 lipca 2001 r.
Cel nadrzędny
Ochrona obszarów i obiektów przyrodniczych
Realizacja tego celu odbywać się będzie poprzez:
- utworzenie nowych form ochrony przyrody,
- wspieranie inicjatyw dot. porządkowania (utrzymywania czystości) terenów leśnych
i rekreacyjnych,
- utworzenie ścieŜek przyrodniczo-dydaktycznych,
- poprawę stanu zdrowotno-sanitarnego starodrzewia, zabytkowych załoŜeń zieleni
(zespoły dworskie, tereny przykościelne, cmentarze),
- określenie sposobu korzystania z terenów objętych ochroną,
- wyznaczenie i udokumentowanie obszarów do systemu NATURA 2000.
4.2.5
Lasy
Uwarunkowania prawne
Zasady korzystania z lasów i ich ochrony reguluje ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach.
Gospodarka leśna polega na urządzaniu, ochronie i zagospodarowaniu lasu, utrzymaniu
i powiększaniu zasobów i upraw leśnych, gospodarowaniu zwierzyną, pozyskiwaniu
określonych produktów (zwłaszcza drewna, płodów runa leśnego, zwierzyny) i sprzedaŜy
tych produktów w stanie nieprzerobionym, a takŜe na realizacji pozaprodukcyjnych funkcji
lasu. Do ustawy wprowadzono pojęcie „trwale zrównowaŜonej gospodarki leśnej” jako
działalności zmierzającej do ukształtowania struktury lasów i ich wykorzystania w sposób
i tempie zapewniającym trwałe zachowanie ich bogactwa biologicznego wysokiej
68
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
produkcyjności oraz potencjału regeneracyjnego, Ŝywotności i zdolności wypełniania
wszystkich istotnych funkcji, teraz i w przyszłości, bez szkody dla innych elementów
środowiska.
Cel nadrzędny
Zwiększenie lesistości Powiatu
Osiągnięcie tego celu moŜliwe będzie poprzez:
- opracowanie wieloletniego programu zalesienia nieuŜytków,
- zalesianie gruntów porolnych.
4.2.6
Ochrona powierzchni ziemi
Uwarunkowania prawne
Główne zasady oraz cele ochrony gruntów, znajdujące wyraz w obowiązującym
ustawodawstwie określają przepisy ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r Prawo ochrony
środowiska. Istota działań ochronnych w stosunku do ziemi, polega na zapobieganiu
i przeciwdziałaniu niekorzystnym zmianom powierzchni ziemi, a w razie jej uszkodzenia lub
zniszczenia – na przywróceniu do stanu właściwego. Zasadniczą jednak i zarazem najbardziej
szczegółową regulacją dotyczącą problematyki ochrony zasobów i jakości gruntów jest
ustawa z 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych. Celem jej jest zachowanie jak
największego obszaru gruntów, poprawa ich wartości oraz pełne wykorzystanie dla potrzeb
produkcji rolnej i leśnej. Cel ten ma charakter wprawdzie gospodarczy, jednakŜe łączą się
z nim takŜe cele środowiskowe, bowiem grunty rolne i leśne naleŜycie zagospodarowane
są teŜ pozytywnym elementem środowiska, podnoszącym jego wartość. Zadania z zakresu
ochrony gruntów polegają na:
- ograniczaniu przeznaczania gruntów rolnych i leśnych na cele nierolne i nieleśne,
tzn. ograniczania innego niŜ rolniczy sposobu uŜytkowania gruntów rolnych oraz
innego niŜ leśny sposobu uŜytkowania gruntów leśnych,
- zapobieganiu procesom degradacji i dewastacji gruntów rolnych i leśnych, szkodom
w produkcji rolnej i leśnej oraz w drzewostanach,
- poprawianiu wartości uŜytkowej gruntów oraz zapobieganiu obniŜania ich
produktywności,
- przywracaniu gruntom zdegradowanym albo zdewastowanym ich wartości
uŜytkowych lub przyrodniczych (rekultywacja).
Zadania te prowadzą do wyróŜnienia dwóch podstawowych kierunków ochrony gruntów:
ochrony ilościowej i jakościowej.
Cel nadrzędny:
Racjonalne korzystanie z zasobów glebowych
Realizacja powyŜszego celu powinna polegać na:
- inwentaryzacji terenów zdegradowanych, na których przekroczone zostały standardy
jakości gleby lub ziemi,
- organizacji doradztwa dla rolników dot. racjonalnego gospodarowania zasobami
glebowymi i właściwych zabiegów agrotechnicznych,
- aktywnej ochronie i rewitalizacji gleb objętych oddziaływaniem górnictwa
i hutnictwa,
- rekultywacji terenów zdegradowanych.
69
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
4.2.7
Edukacja ekologiczna
Uwarunkowania prawne
Ogólne zobowiązania do prowadzenia edukacji ekologicznej określa ustawa Prawo ochrony
środowiska. Ustanawia ona obowiązek uwzględniania problematyki ochrony środowiska
i zrównowaŜonego rozwoju w programach kształcenia ogólnego we wszystkich typach szkół.
Obowiązek popularyzacji ochrony środowiska adresowany jest równieŜ do wszystkich
środków masowego przekazu.
Cel nadrzędny:
Zwiększenie świadomości ekologicznej mieszkańców
Cel ten zostanie osiągnięty poprzez:
- realizację programu edukacji ekologicznej dla szkół,
- tworzenie ośrodków edukacji ekologicznej,
- promocje i pomoc w tworzeniu gospodarstw ekologicznych i agroturystycznych,
- opracowanie projektów ścieŜek ekologicznych i tras turystycznych,
- organizowanie konkursów promujących racjonalne korzystanie ze środowiska,
- wdroŜenie systemu zarządzania środowiskowego,
- promowanie walorów krajobrazowo-przyrodniczych Powiatu.
70
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
5
ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKIEM
Niniejszy rozdział opisuje instrumenty zarządzania środowiskiem stosowane w trakcie
wdraŜania Programu, w tym monitoring stanu środowiska oraz zasady zarządzania
środowiskiem na szczeblu powiatowym, wynikające z układu kompentencyjnego.
W zarządzaniu środowiskiem szczególną rolę pełni „Program ochrony środowiska”, który to
program, moŜe być postrzegany jako instrument koordynacji działań na rzecz ochrony
środowiska.
5.1 Instrumenty zarządzania środowiskiem
Realizacja zrównowaŜonego rozwoju dokonywana jest według zasad zawartych
w II Polityce Ekologicznej Państwa. Polityka ekologiczna Powiatu jest i będzie realizowana
za pomocą róŜnych instrumentów: prawnych, finansowych, społecznych.
Ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym uznaje ochronę środowiska
i przyrody, leśnictwo i rybactwo śródlądowe, gospodarkę wodną, zagospodarowanie
przestrzenne, a takŜe zapobieganie nadzwyczajnym zagroŜeniom środowiska za jedne
z wykonywanych przez Powiat „określonych ustawami zadań publicznych o charakterze
ponadgminnym”.
5.1.1
Instrumenty prawne
Do instrumentów prawnych naleŜą:
- pozwolenia na wprowadzanie do środowiska substancji lub energii tj.
• pozwolenia na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza,
• pozwolenia na wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi,
• pozwolenia na wytwarzanie odpadów,
• pozwolenia na emitowanie hałasu do środowiska,
• pozwolenia na emitowanie pól elektromagnetycznych,
• pozwolenia zintegrowane,
- koncesje geologiczne wydawane na rozpoznanie i eksploatację
mineralnych.
surowców
Kompetencje do wydawania pozwoleń w zakresie ochrony przed zanieczyszczeniami
i uciąŜliwościami podzielono pomiędzy wojewodę i starostę, przyjmując za podstawowe
kryterium skalę uciąŜliwości danego podmiotu. Starosta jest właściwy we wszystkich
sprawach dotyczących obiektów i zakładów zaliczanych do przedsięwzięć mogących
znacząco oddziaływać na środowisko, dla których raport o oddziaływaniu na środowisko
moŜe być wymagany. Lista takich przedsięwzięć ustalona została rozporządzeniem Rady
Ministrów z dnia 24 września 2002 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć
mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych kryteriów związanych
z kwalifikowaniem przedsięwzięć do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko.
Poprzez system pozwoleń moŜna bezpośrednio wpływać na ochronę środowiska
realizowaną w zakładach przemysłowych. Dla zakładów tych korzystniej będzie realizować
ochronę środowiska poprzez systemy zarządzania środowiskiem.
Szczególnym instrumentem prawnym jest pomiar stanu środowiska określany mianem
monitoringu. Prowadzony on jest zarówno jako badania jakości środowiska, jak teŜ
w odniesieniu do ilości zasobów środowiskowych. Monitoring był zwykle zaliczany do
71
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
instrumentów informacyjnych, jako bardzo waŜna podstawa analiz, ocen czy decyzji.
Obecnie, wprowadzenie badań monitoringowych jako obowiązujących przez zapisy
w niektórych aktach prawnych czynią je instrumentem o znaczeniu prawnym.
5.1.2
-
-
Instrumenty finansowe
Do instrumentów finansowych naleŜą:
opłaty za korzystanie ze środowiska: za emisje zanieczyszczeń do powietrza, za pobór
wody powierzchniowej i podziemnej, za odprowadzanie ścieków do wód lub do
ziemi, za składowanie odpadów, za powierzchnię, z której odprowadzane są ścieki,
administracyjne kary pienięŜne,
odpowiedzialność cywilna, karna i administracyjna,
kredyty i dotacje z funduszy ochrony środowiska,
opłaty eksploatacyjne za pozyskiwanie kopalin.
Celem polityki powiatowej jest osiągnięcie takiej sytuacji, kiedy wszystkie podmioty
gospodarcze będą spełniały warunki określone w pozwoleniach.
5.1.3
Instrumenty społeczne
Wśród instrumentów społecznych wyróŜnić naleŜy współdziałanie. WaŜnym
elementem skutecznego zarządzania realizującego zasady zrównowaŜonego rozwoju
są uzgodnienia i usprawnienia instytucjonalne. Do kształtowania świadomości ekologicznej
społeczeństwa oraz przyjaznych dla środowiska nawyków i codziennych postaw, czyli
szeroko rozumianej edukacji ekologicznej, podejmowane są róŜnorodne działania. U podstaw
skuteczności tych działań leŜy rzetelnie i przystępnie przekazywana wiedza o stanie
środowiska. W społeczeństwie zaczyna istnieć coraz większa potrzeba posiadania takiej
wiedzy. Edukacja i informacja z komunikacją są ze sobą ściśle powiązane, bowiem dobra
i właściwa informacja potęguje proces edukacji. Z drugiej strony, w przypadku osiągnięcia
właściwego poziomu edukacji, komunikacja z grupami zadaniowymi jest łatwiejsza,
a przekazywane informacje są właściwie wykorzystywane. Rzetelna informacja o stanie
środowiska i działaniach na rzecz jego ochrony, a takŜe umiejętność porozumiewania się
ze społeczeństwem są niezbędne dla sukcesu realizowanej edukacji ekologicznej.
Tradycyjne instrumenty, takie jak pozwolenia oraz system opłat i kar nie spełnią
całego zakresu celów i zadań wyznaczonych przez władze Powiatu. Z tego teŜ względu
rozpoczną się negocjacje z grupami zadaniowymi, które będą brały udział we wdraŜaniu
programu. KaŜda grupa zadaniowa ponosi odpowiedzialność w zapewnieniu czystego
środowiska, zapobieganiu problemom i ukierunkowaniu przyszłego rozwoju. Mieszkańcy
Powiatu będą informowani o zadaniach poprzez prasę, biuletyny, czy teŜ poprzez środki
pośrednie, takie jak pozarządowe organizacje ekologiczne.
5.2 Organizacja zarządzania środowiskiem
Zarządzanie środowiskiem odbywa się na poziomach wojewódzkim powiatowym
i gminnym i obejmuje działania podejmowane w skali województwa, powiatu i gminy.
Działania na rzecz środowiska podejmowane są takŜe przez podmioty gospodarcze
korzystające ze środowiska. Kierują się one głównie efektami ekonomicznymi i zasadami
72
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
konkurencji rynkowej, a takŜe z głosami opinii społecznej. Na tym szczeblu zarządzanie
środowiskiem odbywa się poprzez:
- dotrzymywanie wymagań zawartych w pozwoleniach emisyjnych,
- porządkowanie i modernizację technologii,
- eliminowanie technologii uciąŜliwych dla środowiska,
- instalowanie urządzeń ochrony środowiska,
- stałą kontrolę emisji zanieczyszczeń.
Instytucje działające w ramach administracji odpowiedzialnych za wykonywanie
i egzekwowanie przepisów prawa mają na celu zapobieganie zanieczyszczeniu środowiska
przez:
- racjonalne planowanie przestrzenne,
- kontrolowanie gospodarczego korzystania ze środowiska,
- porządkowanie działalności związanej z gospodarczym korzystaniem ze środowiska,
- instalowanie urządzeń ochrony środowiska.
5.3 Organizacja zarządzania Programem
Podstawową zasadą realizacji Programu ochrony środowiska powinna być zasada
wykonywania zadań jednostek związanych z systemem zarządzania środowiskiem,
świadomych istnienia programu i ich uczestnictwa w nim.
Z punktu widzenia programu moŜna wyodrębnić następujące podmioty:
- Podmioty uczestniczące w organizacji i zarządzaniu programem,
- Podmioty realizujące zadania programu,
- Podmioty kontrolujące przebieg realizacji i efekty programu,
- Społeczność powiatu jako główny podmiot odbierający wyniki działań programu.
Głównym wykonawcą Programu jest zarząd Powiatu, jego bezpośrednim realizatorem
będą podmioty gospodarcze planujące i realizujące inwestycje zgodnie z kierunkami
nakreślonymi przez Program, realizatorem inwestycji w zakresie ochrony środowiska na
swoim terenie będzie samorząd lokalny, zaś bezpośrednim odbiorcą będzie społeczeństwo
Powiatu.
5.4 Mierniki stopnia realizacji Programu
Pomiar stopnia realizacji celów Programu będzie odbywać się poprzez mierniki. Będą
to mierniki związane z poszczególnymi celami.
W II Polityce Ekologicznej Państwa do szczególnie waŜnych mierników realizacji polityki
ekologicznej zaliczono:
- stopień zmniejszenia róŜnicy (w %) między faktycznym zanieczyszczeniem
środowiska a naukowo uzasadnionym dopuszczalnym (ładunkiem krytycznym),
- ilość zuŜywanej energii, materiałów, wody oraz ilość wytwarzanych odpadów
i emitowanych zanieczyszczeń w przeliczeniu na jednostkę dochodu narodowego lub
wielkość produkcji (wyraŜoną w wielkościach fizycznych lub wartością sprzedaną),
- stosunek kosztów do uzyskiwanych efektów ekologicznych (dla oceny Programów
i projektów inwestycyjnych w ochronie środowiska),
73
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
-
techniczno-ekologiczne charakterystyki materiałów, urządzeń produktów
(np. zawartość ołowiu w benzynie, zawartość rtęci w bateriach, jednostkowa emisja
węglowodorów przy eksploatacji samochodu, poziom hałasu w czasie pracy
samochodu itd.), zgodnie z zasadą dostępu do informacji dane te powinny być
ujawniane na metkach lub dokumentach technicznych produktu.
PowyŜsze wskaźniki powinny być gromadzone i wykorzystywane do ocen realizacji Polityki
Ekologicznej Państwa w dwóch przekrojach: terytorialnym (do zakładu włącznie)
i branŜowym. Poza wymienionymi wyŜej miernikami stosowane będą równieŜ wskaźniki:
- wskaźniki społeczno-ekonomiczne,
- wskaźniki stanu środowiska i zmiany presji na środowisko,
- wskaźniki aktywności państwa i społeczeństwa.
Dla pomiaru stopnia realizacji celów Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu
Olkuskiego najbardziej miarodajnym będą wskaźniki stanu środowiska i presji na
środowisko, takie jak:
- zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych do wód lądowych,
- poprawa jakości wód płynących, stojących i wód podziemnych, a szczególnie
głównych zbiorników wód podziemnych,
- poprawa jakości wody do picia,
- zmniejszenie emisji zanieczyszczeń powietrza (zwłaszcza zanieczyszczeń szczególnie
szkodliwych dla zdrowia i zanieczyszczeń wywierających najbardziej niekorzystny
wpływ na ekosystemy, a więc przede wszystkim metali cięŜkich, trwałych
zanieczyszczeń organicznych, substancji zakwaszających, pyłów i lotnych związków
organicznych),
- poprawa jakości powietrza,
- zmniejszenie uciąŜliwości hałasu, przede wszystkim poziomu hałasu na granicy
własności wokół obiektów przemysłowych, hałasu ulicznego w miejscowościach
Powiatu oraz hałasu wzdłuŜ tras komunikacyjnych,
- ograniczenie degradacji gleb, zmniejszenie powierzchni obszarów zdegradowanych na
terenach poprzemysłowych,
- zwiększenie skali przywracania obszarów bezpośrednio lub pośrednio
zdegradowanych przez działalność gospodarczą do stanu równowagi ekologicznej,
- ograniczenie pogarszania się jakości środowiska w jednostkach osadniczych
i powstrzymanie procesów degradacji zabytków,
- wzrost lesistości Powiatu, a takŜe wzrost poziomu kultury; róŜnorodności biologicznej
ekosystemów leśnych i poprawa stanu zdrowotności lasów będących pod wpływem
zanieczyszczeń powietrza, wody lub gleby,
- zahamowanie zaniku gatunków roślin i zwierząt oraz zaniku ich naturalnych siedlisk,
a takŜe pomyślne reintrodukcje gatunków,
- zmniejszenie negatywnej ingerencji w krajobrazie oraz kształtowanie estetycznego
krajobrazu zharmonizowanego z otaczającą przyrodą.
Celem realizacji zadań Programu ochrony środowiska jest poprawa stanu środowiska. Zmiany
wartości wskaźników charakteryzujących elementy środowiska będą wymiernym efektem
realizacji Programu. Wskaźniki wraz z jednostkami odpowiedzialnymi za ich kontrolę
przestawia poniŜsza tabela.
74
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
Tabela 19
Mierniki stopnia realizacji Programu
Mierniki
Wskaźniki stanu środowiska
a) Zmniejszenie ładunków zanieczyszczeń wprowadzanych do wód
powierzchniowych:
- poziom zanieczyszczeń fizyko – chemicznych
i bakteriologicznych
- długość
nowych
odcinków
kanalizacji
wraz
z oczyszczalniami ścieków
- ilość nowych oczyszczalni przydomowych
b) Zmniejszenie ładunków zanieczyszczeń wprowadzanych do wód
podziemnych:
- wybrane
wskaźniki
zanieczyszczeń
chemicznych
i bakteriologicznych (związki azotu, metale cięŜkie)
c) Wzrost jakości wody pitnej:
- badania zawartość azotanów
- długość zmodernizowanych odcinków sieci wodociągowej
Jednostka monitorująca
WIOŚ
Urzędy Gmin
Przeds. wod. – kan.
Urzędy Gmin
PIG
Stacje sanitarno epidemiologiczne
Stacje sanitarno –
epidemiologiczne
Przeds. wod. – kan.
d) Zmniejszenie ładunków wprowadzanych do powietrza:
- wskaźniki zanieczyszczenia powietrza (PM 10, SO2, NO2)
- program ograniczenia niskiej emisji
- ilość energii wytworzonej ze źródeł odnawialnych
- ilość obiektów poddanych termomodernizacji
- długość zmodernizowanych ciągów komunikacyjnych
WIOŚ
Urzędy Gmin
Urzędy Gmin
Urzędy Gmin
właściciele dróg
e) Zmniejszenie hałasu emitowanego do środowiska
- mapa akustyczna Powiatu
- długość ekranów dźwiękochłonnych
- ilość nowych punków monitoringu hałasu
Starostwo Powiatowe
Właściciele obiektów
WIOŚ
f) Rewitalizacja terenów
- ewidencja terenów poprzemysłowych przewidzianych do Starostwo Powiatowe
rekultywacji
g) Ochrona przyrody:
Urzędy Gmin
- ilość uznanych nowych form ochrony przyrody
Nadleśnictwa
- wzrost lesistości Powiatu
h) Wzrost jakości ziemi i gleb:
- rejestr gleb niespełniających standardów jakości
Starostwo Powiatowe
- zaktualizowane mapy glebowo - rolnicze
i ) Zmniejszenie promieniowania niejonizujacego emitowanego do
środowiska
- ilość pomiarów promieniowania niejonizujacego
WIOŚ
Wskaźniki społeczno – ekonomiczne
a) ceny usług komunalnych (wody, ścieków, odpadów)
Przedsiębiorstwa
Komunalne
b) zwiększenie świadomości ekologicznej społeczeństwa:
- ilość szkoleń, odczytów, konferencji na temat ochrony Starostwo Powiatowe
środowiska
Urzędy Gmin
- ilość akcji zorganizowanych dla ochrony środowiska
naturalnego
c) wielkość nakładów na ochronę środowiska
75
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
6
MONITORING
Monitoring jest podstawą oceny efektywności wdraŜania polityki środowiskowej,
a takŜe dostarcza informacji w oparciu o które moŜna ocenić, czy stan środowiska ulega
polepszeniu czy pogorszeniu.
RozróŜniamy dwa rodzaje monitoringu:
- monitoring jakości środowiska,
- monitoring polityki środowiskowej.
6.1 Monitoring jakości środowiska
Monitoring środowiska moŜe być traktowany jako system kontroli stanu środowiska,
dostarczający informacji o efektach wszystkich działań na rzecz ochrony środowiska. Jest
narzędziem wspomagającym prawne, finansowe i społeczne instrumenty zarządzania
środowiskiem.
Badanie stanu środowiska realizowane jest w ramach Państwowego Monitoringu
Środowiska. Koordynowanego przez organy Inspekcji Ochrony Środowiska. Badanie to jest
systemem pozyskiwania, gromadzenia, przetwarzania i udostępniania informacji
o środowisku pozwalającym na ocenę prawidłowości realizowanej polityki ekologicznej.
NaleŜy tutaj wymienić następujące segmenty podlegające ocenie:
- monitoring wód powierzchniowych,
- monitoring wód podziemnych,
- monitoring zbiorników zaporowych,
- monitoring wody pitnej,
- monitoring jakości powietrza,
- monitoring gleb,
- monitoring hałasu.
6.2 Monitoring polityki środowiskowej
Monitoring polityki ochrony środowiska oznacza, Ŝe wdraŜanie Programu będzie
podlegało regularnej ocenie w zakresie:
- określenia stopnia wykonania zadań,
- określenia stopnia realizacji przyjętych celów,
- oceny rozbieŜności pomiędzy celami i zadaniami,
- analizy przyczyn powstałych rozbieŜności.
NajwaŜniejszym wskaźnikiem osiągnięć władz powiatowych jest monitorowanie
stopnia realizacji zadań. Koordynator wdraŜania Programu będzie co dwa lata oceniał stopień
wdroŜenia „Programu ochrony środowiska”. Wyniki oceny rozbieŜności pomiędzy celami
i analiza przyczyny tych rozbieŜności będą stanowiły wkład do opracowania następnego
„Programu...”
76
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
7
BIBLIOGRAFIA
[1]. Strategia Rozwoju Powiatu Olkuskiego. Fundacja Promocji Gospodarczej Regionu
Krakowskiego, grudzień 1999r.
[2]. Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Olkusz. Fundacja Promocji Gospodarczej
Regionu Krakowskiego, wrzesień 2000r.
[3]. Strategia Rozwoju gminy TrzyciąŜ. mgr inŜ. Helena Kubit, maj 1999r.
[4]. Strategia Rozwoju Gminy Wolbrom Agencja Rozwoju Regionu Krakowskiego, maj
1999r.
[5]. Strategia Rozwoju Gminy Bolesław Zarząd Gminy Bolesław, 1999r.
[6]. Strategia Rozwoju Województwa
Małopolskiego, październik 2000 r.
Małopolskiego.
Zarząd
Województwa
[7]. Studium Uwarunkowań i kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy
TrzyciąŜ. Instytut Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej Oddział w Krakowie,
kwiecień 2000 r.
[8]. Studium Uwarunkowań i kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta
Bukowna. Pracownia Urbanistyczno – Architektoniczna „Olkusz” s.c, 1998 r.
[9]. Studium Uwarunkowań i kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy
Bolesław. 1999 r.
[10]. Studium Uwarunkowań i kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy
Wolbrom
[11]. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego –Projekt.
Zarząd Województwa, czerwiec 2003 r.
[12]. Program ochrony środowiska dla gminy Olkusz- etap I – Identyfikacja stanu
środowiska w gminie Olkusz. Centrum Zmniejszania ZagroŜeń Środowiskowych dla
Krajów Europy Środkowej i Wschodniej RACE, październik 2000 r.
[13]. Program działań na rzecz ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Olkusz na lata
2002-2005 i kierunkowo do 2015. Fundacja Centrum Zmniejszania ZagroŜeń
Środowiskowych dla Krajów Europy Środkowej i Wschodniej RACE.
[14]. Koncepcja moŜliwości, sposobu i zasad zaopatrzenia w wodę kopalnianą do celów
pitnych po zakończeniu eksploatacji rud cynku i ołowiu w rejonie olkuskim.
Fundacja Nauka i Tradycje Górnicze, 2002 r.
[15]. Raport o stanie środowiska w 1998 roku na obszarze województwa małopolskiego.
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie 1999 r.
[16]. Raport o stanie środowiska w 1999 roku na obszarze województwa małopolskiego.
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie 2000 r.
[17]. Raport o stanie środowiska w 2000 roku na obszarze województwa małopolskiego.
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie 2001r.
[18]. Raport o stanie środowiska w województwie małopolskim w 2001r. Wojewódzki
Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie, 2002 r.
[19]. Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 2002 r. Wojewódzki
Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie, 2003r.
77
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
[20]. Jakość wód powierzchniowych powierzchniowych płynących w 2002r. Wojewódzki
Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie, 2003r.
[21]. Ocena stanu zanieczyszczenia gleb województwa małopolskiego metalami cięŜkimi
i siarką. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie, Okręgowa
Stacja chemiczno-Rolnicza w Krakowie, 1999 r.
[22]. Informacja o stanie i zamierzeniach dotyczących realizacji przez gminy
przedsięwzięć w zakresie wyposaŜenia terenów zabudowanych i przeznaczonych
pod budowę, w zbiorcze sieci kanalizacyjne i oczyszczalnie ścieków komunalnych
(wg stanu na koniec 2002 r. - gmina Olkusz
[23]. Informacja o stanie i zamierzeniach dotyczących realizacji przez gminy
przedsięwzięć w zakresie wyposaŜenia terenów zabudowanych i przeznaczonych
pod budowę, w zbiorcze sieci kanalizacyjne i oczyszczalnie ścieków komunalnych
(wg stanu na koniec 2002 r. - gmina Wolbrom
[24]. Informacja o stanie i zamierzeniach dotyczących realizacji przez gminy
przedsięwzięć w zakresie wyposaŜenia terenów zabudowanych i przeznaczonych
pod budowę, w zbiorcze sieci kanalizacyjne i oczyszczalnie ścieków komunalnych
(wg stanu na koniec 2002 r. - gmina Bolesław
[25]. Informacja o stanie i zamierzeniach dotyczących realizacji przez gminy
przedsięwzięć w zakresie wyposaŜenia terenów zabudowanych i przeznaczonych
pod budowę, w zbiorcze sieci kanalizacyjne i oczyszczalnie ścieków komunalnych
(wg stanu na koniec 2002 r. - gmina Bukowno
[26]. Informacja o stanie i zamierzeniach dotyczących realizacji przez gminy
przedsięwzięć w zakresie wyposaŜenia terenów zabudowanych i przeznaczonych
pod budowę, w zbiorcze sieci kanalizacyjne i oczyszczalnie ścieków komunalnych
(wg stanu na koniec 2002 r. - gmina TrzyciąŜ
[27]. Informacja o stanie i zamierzeniach dotyczących realizacji przez gminy
przedsięwzięć w zakresie wyposaŜenia terenów zabudowanych i przeznaczonych
pod budowę, w zbiorcze sieci kanalizacyjne i oczyszczalnie ścieków komunalnych
(wg stanu na koniec 2002 r. - gmina Klucze
[28]. Nasza zielona małopolska - program zrównowaŜonego rozwoju i ochrony
środowiska województwa małopolskiego na lata 2001 – 2015. Zarząd Województwa
Małopolskiego 2000r.
[29]. Raport z wyników spisów powszechnych – Województwo Małopolskie. Urząd
Statystyczny w Krakowie, 2003 r.
[30]. Ocena wpływu powodzi na środowisko w gminie Klucze w lipcu 1997 r. Praca
dyplomowa mgr Jerzego Soleckiego, 1999 r.
[31]. Ankieta do Programu Ochrony Środowiska i Planu Gospodarki Odpadami
dla Powiatu Olkuskiego. Miasto i Gmina Olkusz
[32]. Ankieta do Programu Ochrony Środowiska i Planu Gospodarki Odpadami
dla Powiatu Olkuskiego. Gmina Bukowno
[33]. Ankieta do Programu Ochrony Środowiska i Planu Gospodarki Odpadami
dla Powiatu Olkuskiego. Gmina TrzyciąŜ
[34]. Ankieta do Programu Ochrony Środowiska i Planu Gospodarki Odpadami
dla Powiatu Olkuskiego. Gmina Wolbrom
78
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
[35]. Ankieta do Programu Ochrony Środowiska i Planu Gospodarki Odpadami
dla Powiatu Olkuskiego. Gmina Klucze
[36]. Strona
internetowa
Zespołu
(www.svn.krakow.pl/zjpk/)
Jurajskich
Parków
Krajobrazowych
[37]. Wybrane dane o powiatach i gminach województwa małopolskiego 2001r. Urząd
Statystyczny w Krakowie, 2002 r.
[38]. II Polityka Ekologiczna Państwa. Rada Ministrów, 2000 r.
[39]. Program wykonawczy do II Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2002 – 2010.
Rada Ministrów, 2002 r.
[40]. Strategia Rozwoju Gminy Klucze. Pracownia FIS Tychy, 1996 r.
[41]. Geologia regionalna Polski. E Stupnicka 1989 r.
[42]. Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce. Państwowy Instytut
Geologiczny. Warszawa 2002 r.
79
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
ZAŁĄCZNIK NR 1
80
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
ZADANIA Z ZAKRESU OCHRONY POWIETRZA
W - zadanie własne (finansowane w całości lub w części ze środków będących w dyspozycji powiatu)
K – zadanie koordynowane (pozostałe zadania, związane z ochroną środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych,
finansowane przez przedsiębiorstwa oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla wojewódzkiego i
centralnego, bądź instytucji działających na terenie powiatu, ale podległych bezpośrednio organom wojewódzkim i centralnym)
Sw – szczegółowe wytyczne do sporządzania programów gminnych
Nazwa zadania
Charakter zadania
S – studium, I – inwestycja, Pg – program, Pr – projekt
Realizacja zadania
do 2007
do 2011
do 2015
1. Identyfikacja występowania
i moŜliwości wykorzystania
źródeł energii odnawialnej
W
S
2.Termomodernizacja budynków
stanowiących mienie komunalne
W
Sw
S
I
I
3. Polepszanie stanu i rozbudowa
infrastruktury drogowej
W
K
Sw
Pr
I
I
4. Wykorzystanie technologii
ograniczających emisję
zanieczyszczeń pyłowych
i gazowych do środowiska, w tym
modernizacja urządzeń
odciągowych i odpylających
K
Pr
I
I
Szacunkowy
koszt wdroŜenia
całości zadania
lub nakłady w
skali roku
Źródła
finansowania
Partnerzy
20.000 zł
PFOŚiGW
Gminy
WIOŚ
100.000 zł
500.000 zł
BudŜet Powiatu
PFOŚiGW
BudŜety Gmin
BudŜety Gmin
BudŜet Powiatu
BudŜety zarządców
dróg
Środki pomocowe
BudŜety
przedsiębiorstw
WFOŚiGW
Powiat
Jednostki
badawczo –
rozwojowe
81
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
5.Ograniczenie emisji
zanieczyszczeń powietrza
z procesów przemysłowych
6. Opracowanie programu
ochrony powietrza
7. Ograniczenie uciąŜliwości
z transportu i ruchu ulicznego
8. Rozbudowa sieci gazowniczej:
- w gminie TrzyciąŜ (Milonki,
ZadroŜe, Tarnawa, Glanów,
Zagórowa, Małyszyce,
Imbramowice, Ściborzyce,
Jangrot, TrzyciąŜ, Michałówka,
Cieplice)
9. Ograniczenie niskiej emisji
poprzez modernizację i eliminację
lokalnych kotłowni węglowych
i palenisk domowych opalanych
węglem lub koksem
10. Wyznaczenie stref
buforowych pomiędzy
nowoprojektowanymi centrami
przemysłu czy usług,
11. Ograniczenie niskiej emisji
poprzez zastosowanie:
-paliw alternatywnych (wierzba,
malwa, rzepak, słoma)
-kolektorów słonecznych
w budownictwie indywidualnym
gminnym i powiatowym
-pomp ciepła
-elektrowni wiatrowych
-kotłów gazowych nowej
generacji
BudŜet Wojewody
WIOS
K
Pg
K
Pg
I
I
BudŜety Zarządców
Dróg
K
Sw
Pr
I
I
BudŜety Gmin
BudŜety Przedsięb.
Gazowniczych
I
GFOŚiGW
PFOŚiGW
Środki Własne
Mieszkańców
Pg
Sw
S
Sw
I
I
I
Powiat
Pg
Sw
I
BudŜety
Przedsiębiorstw
K
WFOŚiGW
BudŜety Gmin
I
I
BudŜety Gmin
Środki Własne
Właścicieli Budynków
Jednostki
badawczo –
rozwojowe
82
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
ZADANIA W ZAKRESIE GOSPODARKI WODNEJ I GOSPODARKI WODNO-ŚCIEKOWEJ
W – zadanie własne (finansowane w całości lub w części ze środków będących w dyspozycji powiatu)
K – zadanie koordynowane (pozostałe zadania, związane z ochroną środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych,
finansowane przez przedsiębiorstwa oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla wojewódzkiego i
centralnego, bądź instytucji działających na terenie powiatu, ale podległych bezpośrednio organom wojewódzkim i centralnym)
Sw – szczegółowe wytyczne do sporządzania programów gminnych
Nazwa zadania
1. Ewidencja zbiorników
bezodpływowych
2. Systematyczna kontrola
funkcjonowania oczyszczalni
ścieków
3. Rozbudowa sieci kanalizacji
sanitarnej i deszczowej
w gminie Wolbrom (miasto
Wolbrom ul. Łukasińskiego,
Wyzwolenia, Kościuszki,
Krakowska oraz tereny
wiejskie)
- w gminie TrzyciąŜ
(miejscowości Cieplice, Jangrot,
Glanów, Ściborzyce, Sucha
Parcela, Tarnawa, Michałówka,
Zagórowa)
- w gminie Klucze (sołectwa:
Charakter zadania
S – studium, I – inwestycja, Pg – program, Pr – projekt
Realizacja zadania
do 2007
do 2011
do 2015
Sw
S
W
Pg
Pg
Pg
Sw
I
I
I
Szacunkowy
koszt wdroŜenia
całości zadania
lub nakłady w
skali roku
Źródła
finansowania
Partnerzy
BudŜety Gmin
5.000 zł
BudŜet Powiatu
Gminy
WIOŚ
BudŜety Gmin
WFOŚiGW
Środki Pomocowe
83
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
Klucze, Huciska, Gloczowice,
Zalesie Golczowskie, Chechło,
Bogicin DuŜy, Rodaki,
Ryczówek)
4. Budowa oczyszczalni
ścieków z podwyŜszonym
usuwaniem biogenów
5. Modernizacja istniejących
oczyszczalni ścieków w:
-Wolbromiu,
- Jaroszowcu,
- Kimberly-Clark S.A.
6. Realizacja załoŜeń zawartych
w opracowaniach Związku
Gmin „ Szansa Białej
Przemszy”
7. Ewidencja przydomowych
oczyszczalni ścieków
8. Kontrola prawidłowości
usuwania ścieków z terenów nie
objętych kanalizacją sanitarną
9. Rozpowszechnianie
informacji w zakresie
moŜliwości oszczędzania wody
na terenie powiatu
10. Opracowanie i wdroŜenie
koncepcji odprowadzania
ścieków przemysłowych
11. Rozbudowa sieci kanalizacji
deszczowej na terenie jednostek
gospodarczych Powiatu
Sw
I
I
I
BudŜety Gmin
WFOŚiGW
Środki Pomocowe
Sw
I
I
I
BudŜety Gmin
WFOŚiGW
Sw
I
I
I
BudŜety Gmin
Środki Pomocowe
Sw
S
Sw
Pg
Pg
Pg
BudŜety Gmin
WIOŚ
Sw
K
Pg
Pg
Pg
BudŜety Gmin
BudŜety
Przedsięb.Wod-Kan
Powiat
Jednostki
oświatowe
K
S
I
I
BudŜety
Przedsiębiorstw
Gminy
Powiat
BudŜety
przedsiębiorstw,
Środki pomocowe UE,
Fundusze Ochrony
Środowiska
Gminy, Powiat
K
I
BudŜety Gmin
I
200 000
84
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
12. Budowa przydomowych
oczyszczalni ścieków
- w gminie Wolbrom ok.600 szt.
- w gminie TrzyciąŜ ok. 120 szt.
- w gminie Klucze
13.Opracowanie i wdroŜenie
programu ochrony wód przed
zanieczyszczeniami ze źródeł
rolniczych
14. Rewitalizacja cieków
zdegradowanych działalnością
górniczą
15. Ustanowienie stref ochrony
pośredniej ujęć wód
16. Zabezpieczenie składowisk
odpadów komunalnych
i przemysłowych w sposób
ograniczający przenikanie
zanieczyszczeń do wód
17. Opracowanie programu
ochrony zasobów i jakości wód
podziemnych po zakończeniu
eksploatacji górniczej i
likwidacji kopalń rud cynkuołowiu
18. Zabezpieczenie moŜliwości
zaopatrzenia w wodę kopalnianą
do celów pitnych po
zakończeniu eksploatacji rud
cynku i ołowiu przez ZGH
„Bolesław” i likwidacji kopalń
rud cynku i ołowiu w rejonie
olkuskim
K
I
I
I
Środki Własne
Mieszkańców
BudŜety Gmin
GFOŚiGW
SAPARD
środki pomocowe UE
K
Pg
I
I
BudŜet RZGW
RZGW
Powiat
ODR
K
Pg
I
I
BudŜety
Administratorów
Cieków
RZGW
K
S
Właściciele ujęć wód
RZGW
Gminy Powiatu
K
S
I
I
Administratorzy
Składowisk
PFOŚiGW
GFOŚiGW
Powiat
Gminy Powiatu
Właściciele
składowisk
K
Sw
Pg
Pg
Pg
ZGH „Bolesław”
WFOŚiGW
NFOŚiGW
Gminy Powiatu
I
BudŜet ZGH
„Bolesław”,
Fundusze Pomocowe,
BudŜet Państwa
K
Sw
I
I
Gminy
Gminy
85
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
19. Utrzymanie pompowania
wód kopalnianych do celów
pitnych po zakończeniu
eksploatacji rud cynku i ołowiu
przez ZGH „Bolesław” i
likwidacji kopalń rud cynku i
ołowiu w rejonie olkuskim
20. Zabezpieczenie ciągłości
dostaw wody pitnej dla ludności
i przemysłu po zakończeniu
eksploatacji rud cynku i ołowiu
ZGH „Bolesław” i likwidacji
kopalń w rejonie olkuskim
K
Sw
I
I
I
BudŜet Państwa
Gminy
Przedsiębiorstwa
wod-kan
K
Sw
I
I
I
BudŜety
Przedsiębiorstw
Wod –Kan
Gminy
86
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
ZADANIA W ZAKRESIE MAŁEJ RETENCJI I OCHRONY PRZECIWPOWODZIOWEJ
W – zadanie własne (finansowane w całości lub w części ze środków będących w dyspozycji powiatu)
K – zadanie koordynowane (pozostałe zadania, związane z ochroną środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych,
finansowane przez przedsiębiorstwa oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla wojewódzkiego i
centralnego, bądź instytucji działających na terenie powiatu, ale podległych bezpośrednio organom wojewódzkim i centralnym)
Sw – szczegółowe wytyczne do sporządzania programów gminnych
Nazwa zadania
1. Wyznaczenie na terenie
Powiatu obszarów
bezpośredniego i potencjalnego
zagroŜenia powodzią
2. Budowa systemu zbiorników
małej retencji:
- w TrzyciaŜu
- w Brzozówce
- w Domaniewicach (odbudowa)
- na Kobylicy (gm. Klucze)
3. Regulacja cieków wodnych
4. Porządkowanie systemów
melioracyjnych
5. Budowa zbiornika wodnego
z zapleczem rekreacyjnowypoczynkowym Bór w
Charakter zadania
S – studium, I – inwestycja, Pg – program, Pr – projekt
Realizacja zadania
do 2007
K
S
K
I
do 2011
I
do 2015
I
K
I
I
I
K
I
I
I
Sw
I
Szacunkowy
koszt wdroŜenia
całości zadania
lub nakłady w
skali roku
Źródła
finansowania
Partnerzy
BudŜet RZGW
RZGW
Gminy Powiatu
BudŜet RZGW
RZGW
Gminy
Środki
Administratorów
Cieków
Środki Pomocowe
Środki Właścicieli
Urządz. Melioracyjn.
BudŜet Gminy
Srodki Pomocowe
FOŚiGW
Właściciele
cieków
Gminy powiatu
Gminy Powiatu
MZMiUW
Województwo
Kapitał Prywatny
87
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
Bukownie
ZADANIA W ZAKRESIE OCHRONY POWIERZCHNI ZIEMI I WYKORZYSTANIA ZASOBÓW NATURALNYCH
W – zadanie własne (finansowane w całości lub w części ze środków będących w dyspozycji powiatu)
K – zadanie koordynowane (pozostałe zadania, związane z ochroną środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych,
finansowane przez przedsiębiorstwa oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla wojewódzkiego i
centralnego, bądź instytucji działających na terenie powiatu, ale podległych bezpośrednio organom wojewódzkim i centralnym)
Sw – szczegółowe wytyczne do sporządzania programów gminnych
Nazwa zadania
1. Inwentaryzacja terenów
zdegradowanych, na których
przekroczone zostały standardy
jakości gleby lub ziemi
2. Organizacja doradztwa dla
rolników dot. racjonalnego
gospodarowania zasobami
glebowymi i właściwych
zabiegów agrotechnicznych
3. Aktywna ochrona
i rewitalizacja gleb objętych
oddziaływaniem górnictwa
i hutnictwa
4. Rekultywacja terenów
zdegradowanych
Charakter zadania
S – studium, I – inwestycja, Pg – program, Pr – projekt
Realizacja zadania
do 2007
do 2011
do 2015
Szacunkowy
koszt wdroŜenia
całości zadania
lub nakłady w
skali roku
Źródła
finansowania
Partnerzy
15.000 zł
BudŜet Powiatu
Gminy
W
S
K
Pg
Pg
Pg
BudŜety Gmin
Środki Pomocowe
ODR
K
Pg
I
I
BudŜet ZGH
„Bolesław”, Środki
Pomocowe
Gminy
Właściciele terenu
I
Środki Własne
Właścicieli Terenów
Powiat
Gminy Powiatu
Właściciele
terenów
K
Sw
I
I
88
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
89
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
ZADANIA W ZAKRESIE OCHRONY OBSZARÓW I OBIEKTÓW PRZYRODNICZYCH
W – zadanie własne (finansowane w całości lub w części ze środków będących w dyspozycji powiatu)
K – zadanie koordynowane (pozostałe zadania, związane z ochroną środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych,
finansowane przez przedsiębiorstwa oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla wojewódzkiego i
centralnego, bądź instytucji działających na terenie powiatu, ale podległych bezpośrednio organom wojewódzkim i centralnym)
Sw – szczegółowe wytyczne do sporządzania programów gminnych
Nazwa zadania
1. Wspieranie inicjatyw dot.
porządkowania (utrzymywania
czystości) terenów leśnych i
rekreacyjnych
2. Utworzenie nowych form
ochrony przyrody
3. Utworzenie ścieŜek
przyrodniczo-dydaktycznych
4. Poprawa stanu zdrowotnosanitarnego starodrzewia
zabytkowych załoŜeń zieleni
(zespoły dworskie, tereny
przykościelne, cmentarze)
5. Określenie sposobu
korzystania z terenów objętych
Charakter zadania
S – studium, I – inwestycja, Pg – program, Pr – projekt
Realizacja zadania
Szacunkowy
koszt wdroŜenia
całości zadania
lub nakłady w
skali roku
Źródła
finansowania
Partnerzy
BudŜet Nadleśnictw
BudŜety Gmin
PFOŚiGW
Powiat
Gminy
do 2007
do 2011
do 2015
K
Sw
I
I
I
K
S
K
Pr
Pr
Pr
PFOŚiGW
BudŜety ZJPK
K
I
I
I
BudŜet Wojewody
K
Pg
Pg
BudŜet Państwa
BudŜety Gmin
Wojewoda
Gminy Powiatu
Gminy Powiatu
Jednostki
badawczorozwojowe
Dyrekcja ZJPK
Gminy Powiatu
Wojewoda
Gminy Powiatu
90
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
ochroną
Dyrekcja ZJPK
91
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
6. Wyznaczenie
i udokumentowanie obszarów
do systemu NATURA 2000
7. Wyznaczenie stref o róŜnym
stopniu dostępności publicznej
na terenie parków
krajobrazowych i innych
obszarów chronionych
8. Poprawa stanu fitosanitarnego
drzewostanu w Parku
Krzykawka
9. Przywrócenie dawnych
walorów przyrodniczych doliny
rzeki Białej Przemszy i jej
dopływów
K
S
K
S
Sw
I
Sw
Pg
BudŜet Państwa
Środki Pomocowe
Pr
BudŜety Gmin
BudŜet Wojewody
BudŜety
Administratorów
Obszarów Chronionych
I
I
I
I
60.000
BudŜet Gminy
PFOŚiGW
WFOŚiGW
BudŜety Gmin naleŜące
do Związku Gmin
„Szansa Białej
Przemszy”
Wojewoda
Powiat
Dyrekcja ZJPK
Gminy
Dyrekcja ZJPK
Jednostki
badawczo –
rozwojowe
Gmina
Wojewódzki
Konserwator
Przyrody
Powiat
RZGW
Dyrekcja ZJPK
92
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
ZADANIA W ZAKRESIE OCHRONY PRZED HAŁASEM
W - zadanie własne (finansowane w całości lub w części ze środków będących w dyspozycji powiatu)
K – zadanie koordynowane (pozostałe zadania, związane z ochroną środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych,
finansowane przez przedsiębiorstwa oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla wojewódzkiego i
centralnego, bądź instytucji działających na terenie powiatu, ale podległych bezpośrednio organom wojewódzkim i centralnym)
Sw – szczegółowe wytyczne do sporządzania programów gminnych
Nazwa zadania
1. Stworzenie mapy akustycznej
Powiatu
2. Wyznaczanie stref
buforowych pomiędzy
nowoprojektowanymi centrami
przemysłu i usług a terenami
zabudowy mieszkaniowej
3. Budowa ekranów lub
urządzanie pasów zieleni
izolacyjnej wzdłuŜ tras
komunikacyjnych
4. Budowa obwodnic
i modernizacja dróg
5. Utworzenie terenów zieleni
izolacyjnej wokół obiektów
szczególnie uciąŜliwych dla
środowiska
6. Stosowanie technologii
ograniczających emisje hałasu
Charakter zadania
S – studium, I – inwestycja, P – program, Pr - projekt
Realizacja zadania
do 2015
Szacunkowy
koszt wdroŜenia
całości zadania
lub nakłady w
skali roku
Źródła
finansowania
Partnerzy
20.000 zł
BudŜet Powiatu
PFOŚiGW
WIOŚ
Powiat
do 2007
do 2011
W
S
S
Sw
S
S
K
I
I
I
BudŜet Zarządcy Drogi
Gminy
Powiatu
K
Sw
I
I
I
BudŜet Zarządcy Drogi
Fundusze Pomocowe
Powiat
Gminy Powiatu
K
Pr
I
BudŜety
Przedsiębiorstw
Gminy Powiatu
K
S
I
BudŜety
Przedsiębiorstw
Gminy Powiatu
Jedn bad-roz
Gminy Powiatu
Przedsiębiorstwa
I
93
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
do środowiska
94
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
ZADANIA W ZAKRESIE EDUKACJI EKOLOGICZNEJ I WSPIERANIA SPOŁECZNYCH RUCHÓW
EKOLOGICZNYCH
W - zadanie własne (finansowane w całości lub w części ze środków będących w dyspozycji powiatu)
K – zadanie koordynowane (pozostałe zadania, związane z ochroną środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych,
finansowane przez przedsiębiorstwa oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla wojewódzkiego i
centralnego, bądź instytucji działających na terenie powiatu, ale podległych bezpośrednio organom wojewódzkim i centralnym)
Sw – szczegółowe wytyczne do sporządzania programów gminnych
Nazwa zadania
Charakter zadania
S – studium, I – inwestycja, P – program, Pr - projekt
Realizacja zadania
do 2007
do 2011
do 2015
Szacunkowy
koszt wdroŜenia
całości zadania
lub nakłady w
skali roku
Źródła
finansowania
Partnerzy
1. Realizacja programu edukacji
ekologicznej dla szkół
W
Pg
Pg
Pg
15.000 zł
PFOŚiGW
GFOŚiGW
WFOŚiGW
Jednostki
oświatowe
Gminy Powiatu
2. Promowanie walorów
krajobrazowo-przyrodniczych
powiatu
W
Pg
Pg
Pg
10.000 zł
BudŜet Powiatu
Gminy Powiatu
3. Tworzenie ośrodków edukacji
ekologicznej
K
Pr
Pr
4. Promocja i pomoc w tworzeniu
gospodarstw ekologicznych i
agroturystycznych
K
Pg
Pg
PFOŚiGW
GFOŚiGW
WFOŚiGW
Pg
Środki Pomocowe
Jednostki
oświatowe
Gminy Powiatu
Organizacje
ekologiczne
ODR
Właściciele
gospodarstw
95
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
5. Opracowanie projektów ścieŜek
ekologicznych i tras
turystycznych
K
Pg
Pg
Pg
PFOŚiGW
BudŜet ZJPK
6.Organizowanie konkursów
promujących racjonalne
korzystanie ze środowiska
K
Pg
Pg
Pg
PFOŚiGW
GFOŚiGW
WFOŚiGW
7. WdroŜenie systemu zarządzania
środowiskowego
K
S
S
S
BudŜety
Przedsiębiorstw
Gminy Powiatu
Jednostki
badawczorozwojowe
Dyrekcja ZJPK
Jednostki
oświatowe
Gminy Powiatu
Przedsiębiorstwa
Jednostki
badawczorozwojowe
96
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
ZADANIA W ZAKRESIE MONITORINGU ŚRODOWISKA
W - zadanie własne (finansowane w całości lub w części ze środków będących w dyspozycji powiatu)
K – zadanie koordynowane (pozostałe zadania, związane z ochroną środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych,
finansowane przez przedsiębiorstwa oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla wojewódzkiego i
centralnego, bądź instytucji działających na terenie powiatu, ale podległych bezpośrednio organom wojewódzkim i centralnym)
Sw – szczegółowe wytyczne do sporządzania programów gminnych
Nazwa zadania
Charakter zadania
S – studium, I – inwestycja, P – program, Pr - projekt
Realizacja zadania
do 2007
do 2011
do 2015
1. Rozbudowa monitoringu
stanu środowiska
K
I
I
I
2. Monitorowanie jakości
i zasobności wód z lokalnych
ujęć, szczególnie po
zakończeniu eksploatacji
górniczej i likwidacji kopalń rud
cynku i ołowiu
K
Pg
Pg
Pg
Szacunkowy
koszt wdroŜenia
całości zadania
lub nakłady w
skali roku
Źródła
finansowania
Partnerzy
BudŜet WIOŚ
RZGW
IMiGW
Powiat
Gminy
WIOŚ
Gminy
97
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
ZADANIA W ZAKRESIE ZALESIANIA I ZADRZEWIENIA W POWIECIE
W - zadanie własne (finansowane w całości lub w części ze środków będących w dyspozycji powiatu)
K – zadanie koordynowane (pozostałe zadania, związane z ochroną środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych,
finansowane przez przedsiębiorstwa oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla wojewódzkiego i
centralnego, bądź instytucji działających na terenie powiatu, ale podległych bezpośrednio organom wojewódzkim i centralnym)
Sw – szczegółowe wytyczne do sporządzania programów gminnych
Nazwa zadania
Charakter zadania
S – studium, I – inwestycja, P – program, Pr - projekt
Realizacja zadania
do 2007
1. Opracowanie wieloletniego
programu zalesiania nieuŜytków
K
Pg
2. Zalesianie gruntów porolnych
K
I
do 2011
do 2015
Szacunkowy
koszt wdroŜenia
całości zadania
lub nakłady w
skali roku
Źródła
finansowania
WFOŚiGW
Fundusz leśny
I
I
Właściciele Gruntów
WFÓSiGW
Partnerzy
Powiat
Gminy Powiatu
ARiMR
Nadleśnictwa
Powiat
Gminy
98
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
HARMONOGRAM REALIZACJI PROGRAMU
ZADANIA WŁASNE
Realizacja zadania
Nazwa zadania
Systematyczna kontrola
funkcjonowania oczyszczalni
ścieków
Identyfikacja występowania
i moŜliwości wykorzystania
źródeł energii odnawialnej
Termomodernizacja budynków
stanowiących mienie komunalne
Polepszanie stanu i rozbudowa
infrastruktury drogowej
Inwentaryzacja terenów
zdegradowanych, na których
przekroczone zostały standardy
jakości gleby lub ziemi
Stworzenie mapy akustycznej
Powiatu
do 2007
do 2011
do 2015
Pg
Pg
Pg
S
S
I
I
Pr
I
I
S
Szacunkowy
koszt wdroŜenia
całości zadania
lub nakłady w
skali roku
Źródła
finansowania
Partnerzy
5.000 zł
BudŜet Powiatu
Gminy
WIOŚ
20.000 zł
PFOŚiGW
Gminy
WIOŚ
100.000 zł
BudŜet Powiatu
PFOŚiGW
500.000 zł
15.000 zł
S
S
20.000 zł
Realizacja programu edukacji
ekologicznej dla szkół
Pg
Pg
Pg
15.000 zł
Promowanie walorów
krajobrazowo-przyrodniczych
Powiatu
Pg
Pg
Pg
10.000 zł
WFOŚiGW
BudŜet Powiatu
BudŜet Powiatu
Gminy
BudŜet Powiatu
PFOŚiGW
PFOŚiGW
GFOŚiGW
WFOŚiGW
WIÓŚ
Powiat
Jednostki
oświatowe
Gminy Powiatu
BudŜet Powiatu
Gminy Powiatu
99
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
ZADANIA KOORDYNOWANE POWIATU
Realizacja zadania
Nazwa zadania
do 2007
Do 2011
do 2015
Wykorzystanie technologii
ograniczających emisję
zanieczyszczeń pyłowych
i gazowych do środowiska,
w tym modernizacja urządzeń
odciągowych i odpylających
Pr
I
I
Polepszanie stanu i rozbudowa
infrastruktury drogowej
Pr
I
I
Pg
I
I
Ograniczenie emisji
zanieczyszczeń powietrza
z procesów przemysłowych
Opracowanie programu ochrony
powietrza
Ograniczenie uciąŜliwości z
transportu i ruchu ulicznego
Rozbudowa sieci gazowniczej:
- w gminie TrzyciąŜ (Milonki,
ZadroŜe, Tarnawa, Glanów,
Zagórowa, Małyszyce,
Imbramowice, Ściborzyce,
Jangrot, TrzyciąŜ, Michałówka,
Cieplice)
Rozpowszechnianie informacji
w zakresie moŜliwości
oszczędzania wody na terenie
Powiatu
Pg
Szacunkowy
koszt wdroŜenia
całości zadania
lub nakłady w
skali roku
500.000 zł
Źródła
finansowania
Partnerzy
BudŜety
przedsiębiorstw
Powiat
Jednostki badawczo
– rozwojowe
BudŜety zarządców
dróg
Środki pomocowe
BudŜety
Przedsiębiorstw
Powiat
BudŜet Wojewody
WIOS
Pg
I
I
BudŜety Zarządców
Dróg
Pr
I
I
BudŜety Przedsięb.
Gazowniczych
Pg
Pg
Pg
BudŜety
Przedsięb.Wod-Kan
Powiat
Jednostki oświatowe
100
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
Opracowanie i wdroŜenie
koncepcji odprowadzania
ścieków przemysłowych
S
I
BudŜety
Przedsiębiorstw
I
BudŜety
przedsiębiorstw,
Środki pomocowe UE,
Fundusze Ochrony
Środowiska
Środki Własne
Mieszkańców
BudŜety Gmin
GFOŚiGW
SAPARD
środki pomocowe UE
Gminy
Powiat
Rozbudowa sieci kanalizacji
deszczowej na terenie jednostek
gospodarczych Powiatu
I
I
Budowa przydomowych
oczyszczalni ścieków
- w gminie Wolbrom ok.600 szt.
- w gminie TrzyciąŜ ok. 120 szt.
- w gminie Klucze
I
I
I
Pg
I
I
BudŜet RZGW
RZGW
Powiat
ODR
Pg
I
I
BudŜety
Administratorów
Cieków
RZGW
S
Właściciele ujęć wód
RZGW
Gminy Powiatu
S
I
I
Administratorzy
Składowisk
PFOŚiGW
GFOŚiGW
Powiat
Gminy Powiatu
Właściciele
składowisk
Pg
Pg
Pg
ZGH „Bolesław”
WFOŚiGW
NFOŚiGW
Gminy Powiatu
Opracowanie i wdroŜenie
programu ochrony wód przed
zanieczyszczeniami ze źródeł
rolniczych
Rewitalizacja cieków
zdegradowanych działalnością
górniczą
Ustanowienie stref ochrony
pośredniej ujęć wód
Zabezpieczenie składowisk
odpadów komunalnych i
przemysłowych w sposób
ograniczający przenikanie
zanieczyszczeń do wód
Opracowanie programu ochrony
zasobów i jakości wód
podziemnych po zakończeniu
eksploatacji górniczej i
likwidacji kopalń rud cynkuołowiu
200 000
Gminy, Powiat
Gminy
101
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
Zabezpieczenie moŜliwości
zaopatrzenia w wodę
kopalnianą do celów pitnych po
zakończeniu eksploatacji rud
cynku i ołowiu przez ZGH
„Bolesław” i likwidacji kopalń
rud cynku i ołowiu w rejonie
olkuskim
Utrzymanie pompowania wód
kopalnianych do celów pitnych
po zakończeniu eksploatacji rud
cynku i ołowiu przez ZGH
„Bolesław” i likwidacji kopalń
rud cynku i ołowiu w rejonie
olkuskim
Zabezpieczenie ciągłości
dostaw wody pitnej dla ludności
i przemysłu po zakończeniu
eksploatacji rud cynku i ołowiu
ZGH „Bolesław” i likwidacji
kopalń w rejonie olkuskim
Wyznaczenie na terenie
Powiatu obszarów
bezpośredniego i potencjalnego
zagroŜenia powodzią
Budowa systemu zbiorników
małej retencji:
- w TrzyciaŜu
- w Brzozówce
- w Domaniewicach
(odbudowa)
- na Kobylicy (gm. Klucze)
Regulacja cieków wodnych
I
I
I
BudŜet ZGH
„Bolesław”,
Fundusze Pomocowe,
BudŜet Państwa
I
I
I
BudŜet Państwa
Gminy
Przedsiębiorstwa
wod-kan
I
I
I
BudŜety
Przedsiębiorstw
Wod –Kan
Gminy
BudŜet RZGW
RZGW
Gminy Powiatu
I
BudŜet RZGW
RZGW
Gminy
I
Środki
Administratorów
Cieków
Środki Pomocowe
Właściciele cieków
Gminy Powiatu
S
I
I
I
I
Gminy
102
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
Porządkowanie systemów
melioracyjnych
Organizacja doradztwa dla
rolników dot. racjonalnego
gospodarowania zasobami
glebowymi i właściwych
zabiegów agrotechnicznych
Aktywna ochrona i rewitalizacja
gleb objętych oddziaływaniem
górnictwa i hutnictwa
Rekultywacja terenów
zdegradowanych
Wspieranie inicjatyw dot.
porządkowania (utrzymywania
czystości) terenów leśnych i
rekreacyjnych
Utworzenie nowych form
ochrony przyrody
I
I
I
Środki Właścicieli
Urządz. Melioracyjn.
Gminy Powiatu
MZMiUW
Pg
Pg
Pg
Środki Pomocowe
ODR
Pg
I
I
BudŜet
ZGH”Bolesław”
Gminy
Właściciele terenu
I
I
I
Środki Własne
Właścicieli Terenów
Powiat
Gminy Powiatu
Właściciele terenów
I
I
I
BudŜet Nadleśnictw
PFOŚiGW
Powiat
Gminy
BudŜet Państwa
Wojewoda
Gminy Powiatu
Gminy Powiatu
Jednostki badawczorozwojowe
Dyrekcja ZJPK
S
Utworzenie ścieŜek
przyrodniczo-dydaktycznych
Pr
Pr
Pr
PFOŚiGW
BudŜety ZJPK
Poprawa stanu zdrowotnosanitarnego starodrzewia
zabytkowych załoŜeń zieleni
(zespoły dworskie, tereny
przykościelne, cmentarze)
I
I
I
BudŜet Wojewody
Określenie sposobu korzystania
z terenów objętych ochroną
Pg
Pg
Wyznaczenie i
udokumentowanie obszarów do
systemu NATURA 2000
S
Pr
BudŜet Państwa
Środki Pomocowe
Gminy Powiatu
Wojewoda
Gminy Powiatu
Dyrekcja ZJPK
Wojewoda
Powiat
Dyrekcja ZJPK
103
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
Wyznaczenie stref o róŜnym
stopniu dostępności publicznej
na terenie parków
krajobrazowych i innych
obszarów chronionych
Budowa ekranów lub
urządzanie pasów zieleni
izolacyjnej wzdłuŜ tras
komunikacyjnych
Budowa obwodnic i
modernizacja dróg
Utworzenie terenów zieleni
izolacyjnej wokół obiektów
szczególnie uciąŜliwych dla
środowiska
Stosowanie technologii
ograniczających emisje hałasu
do środowiska
BudŜet Wojewody
Gminy
BudŜety
Dyrekcja ZJPK
Administratorów
Jednostki badawczo
Obszarów Chronionych
– rozwojowe
S
I
I
I
BudŜet Zarządcy Drogi
Gminy
Powiatu
I
I
I
BudŜet Zarządcy Drogi
Fundusze Pomocowe
Powiat
Gminy Powiatu
Pr
I
BudŜety
Przedsiębiorstw
Gminy Powiatu
S
I
BudŜety
Przedsiębiorstw
Gminy Powiatu
Jedn bad-roz
I
PFOŚiGW
GFOŚiGW
WFOŚiGW
Jednostki oświatowe
Gminy Powiatu
Organizacje
ekologiczne
ODR
Właściciele
gospodarstw
Gminy Powiatu
Jednostki badawczorozwojowe
Dyrekcja ZJPK
Tworzenie ośrodków edukacji
ekologicznej
Pr
Pr
Promocja i pomoc w tworzeniu
gospodarstw ekologicznych
i agroturystycznych
Pg
Pg
Pg
Środki Pomocowe
Opracowanie projektów ścieŜek
ekologicznych i tras
turystycznych
Pg
Pg
Pg
PFOŚiGW
BudŜet ZJPK
Organizowanie konkursów
promujących racjonalne
korzystanie ze środowiska
Pg
Pg
Pg
PFOŚiGW
GFOŚiGW
WFOŚiGW
Jednostki oświatowe
Gminy Powiatu
WdroŜenie systemu zarządzania
środowiskowego
S
S
S
BudŜety
Przedsiębiorstw
Przedsiębiorstwa
Jednostki badawczorozwojowe
104
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
Rozbudowa monitoringu stanu
środowiska
Monitorowanie jakości i
zasobności wód z lokalnych
ujęć, szczególnie po
zakończeniu eksploatacji
górniczej i likwidacji kopalń
rud cynku i ołowiu
Opracowanie wieloletniego
programu zalesiania nieuŜytków
Zalesianie gruntów porolnych
I
I
I
Pg
Pg
Pg
I
I
Powiat
Gminy
WIOŚ
Gminy
WFOŚiGW
Fundusz leśny
Pg
I
BudŜet WIOŚ
RZGW
IMiGW
Właściciele Gruntów
WFÓSiGW
Powiat
Gminy Powiatu
ARiMR
Nadleśnictwa
Powiat
Gminy
105
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
SZCZEGÓŁOWE WYTYCZNE DO SPORZĄDZANIA PROGRAMÓW GMINNYCH
Realizacja zadania
Nazwa zadania
Termomodernizacja budynków
stanowiących mienie
komunalne
Polepszanie stanu i rozbudowa
infrastruktury drogowej
Rozbudowa sieci gazowniczej:
- w gminie TrzyciąŜ (Milonki,
ZadroŜe, Tarnawa, Glanów,
Zagórowa, Małyszyce,
Imbramowice, Ściborzyce,
Jangrot, TrzyciąŜ, Michałówka,
Cieplice)
Ograniczenie niskiej emisji
poprzez modernizację i
eliminację lokalnych kotłowni
węglowych i palenisk
domowych opalanych węglem
lub koksem
Wyznaczenie stref buforowych
pomiędzy nowoprojektowanymi
centrami przemysłu czy usług,
do 2007
do 2011
do 2015
S
I
I
Pr
I
I
Pr
I
I
Pg
S
I
I
Szacunkowy
koszt wdroŜenia
całości zadania
lub nakłady w
skali roku
100.000 zł
500.000 zł
Źródła
finansowania
Partnerzy
PFOŚiGW
BudŜety Gmin
WFOŚiGW
BudŜety Gmin
BudŜety Gmin
GFOŚiGW
PFOŚiGW
Środki Własne
Mieszkańców
WFOŚiGW
BudŜety Gmin
106
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
Ograniczenie niskiej emisji
poprzez zastosowanie:
-paliw alternatywnych (wierzba,
malwa, rzepak, słoma)
-kolektorów słonecznych w
budownictwie indywidualnym
i gminnym i powiatowym
-pomp ciepła
-elektrowni wiatrowych
-kotłów gazowych nowej
generacji
Ewidencja zbiorników
bezodpływowych
Rozbudowa sieci kanalizacji
sanitarnej i deszczowej w
gminie Wolbrom (miasto
Wolbrom ul. Łukasińskiego,
Wyzwolenia, Kościuszki,
Krakowska oraz tereny
wiejskie)
- w gminie TrzyciąŜ
(miejscowości Cieplice,
Jangrot, Glanów, Ściborzyce,
Sucha Parcela, Tarnawa,
Michałówka, Zagórowa)
- w gminie Klucze (sołectwa:
Klucze, Huciska, Gloczowice,
Zalesie Golczowskie, Chechło,
Bogicin DuŜy, Rodaki,
Ryczówek)
Budowa oczyszczalni ścieków
z podwyŜszonym usuwaniem
biogenów
I
I
I
S
BudŜety Gmin
Środki Własne
Właścicieli Budynków
Jednostki badawczo
– rozwojowe
BudŜety Gmin
I
I
I
BudŜety Gmin
WFOŚiGW
Środki Pomocowe
I
I
I
BudŜety Gmin
WFOŚiGW
Środki Pomocowe
107
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
Modernizacja istniejących
oczyszczalni ścieków w:
-Wolbromiu,
- Jaroszowcu,
- Kimberly-Clark S.A.
Realizacja załoŜeń zawartych
w opracowaniach Związku
Gmin „ Szansa Białej
Przemszy”
Ewidencja przydomowych
oczyszczalni ścieków
Kontrola prawidłowości
usuwania ścieków z terenów nie
objętych kanalizacją sanitarną
Rozpowszechnianie informacji
w zakresie moŜliwości
oszczędzania wody na terenie
Powiatu
Opracowanie programu ochrony
zasobów i jakości wód
podziemnych po zakończeniu
eksploatacji górniczej i
likwidacji kopalń rud cynkuołowiu
Zabezpieczenie moŜliwości
zaopatrzenia w wodę
kopalnianą do celów pitnych po
zakończeniu eksploatacji rud
cynku i ołowiu przez ZGH
„Bolesław” i likwidacji kopalń
rud cynku i ołowiu w rejonie
olkuskim
Utrzymanie pompowania wód
kopalnianych do celów pitnych
po zakończeniu eksploatacji rud
cynku i ołowiu przez ZGH
„Bolesław” i likwidacji kopalń
I
I
I
BudŜety Gmin
WFOŚiGW
I
I
I
BudŜety Gmin
Środki Pomocowe
S
BudŜety Gmin
Pg
Pg
Pg
BudŜety Gmin
WIOŚ
Pg
Pg
Pg
BudŜety Gmin
Powiat
Jednostki oświatowe
Pg
Pg
Pg
ZGH „Bolesław”
WFOŚiGW
NFOŚiGW
I
I
I
BudŜet ZGH
„Bolesław”,
Fundusze Pomocowe,
BudŜet Państwa
I
I
I
BudŜet Państwa
Gminy Powiatu
Gminy
Gminy
Przedsiębiorstwa
wod-kan
108
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OLKUSKIEGO
rud cynku i ołowiu w rejonie
olkuskim
Zabezpieczenie ciągłości
dostaw wody pitnej dla ludności
i przemysłu po zakończeniu
eksploatacji rud cynku i ołowiu
ZGH „Bolesław” i likwidacji
kopalń w rejonie olkuskim
Budowa zbiornika wodnego
z zapleczem rekreacyjnowypoczynkowym Bór w
Bukownie
I
I
BudŜety
Przedsiębiorstw
Wod –Kan
I
BudŜet Gminy
Środki Pomocowe
I
Gminy
Województwo
Kapitał Prywatny
Rekultywacja terenów
zdegradowanych
I
I
I
Środki Własne
Właścicieli Terenów
Powiat
Gminy Powiatu
Właściciele terenów
Wspieranie inicjatyw dot.
porządkowania (utrzymywania
czystości) terenów leśnych
i rekreacyjnych
I
I
I
BudŜety Gmin
PFOŚiGW
Powiat
Gminy
I
BudŜet Gminy
PFOŚiGW
WFOŚiGW
Gmina
Wojewódzki
Konserwator
Przyrody
BudŜety Gmin naleŜące
do Związku Gmin
„Szansa Białej
Przemszy”
Powiat
RZGW
Dyrekcja ZJPK
Poprawa stanu fitosanitarnego
drzewostanu w Parku
Krzykawka
Przywrócenie dawnych
walorów przyrodniczych doliny
rzeki Białej Przemszy i jej
dopływów
Wyznaczanie stref buforowych
pomiędzy nowoprojektowanymi
centrami przemysłu i usług a
terenami zabudowy
mieszkaniowej
Budowa obwodnic
i modernizacja dróg
I
I
Pg
I
S
S
I
I
I
60.000
Gminy Powiatu
Przedsiębiorstwa
I
Fundusze Pomocowe
Powiat
Gminy Powiatu
109