Przekwalifikowanie aktywów finansowych

advertisement
Wydanie 34 Marzec 2009
Dodatek „Z perspektywy MSSF”
Przekwalifikowanie aktywów
finansowych
Niniejsza publikacja podsumowuje wszystkie dotychczasowe
zmiany do MSR 39 Instrumenty finansowe: ujmowanie i wycena
oraz MSSF 7 Instrumenty finansowe - ujawnianie informacji,
a także KIMSF 9 Ponowna ocena wbudowanych
instrumentów pochodnych. Niniejsza publikacja zawiera również
schematy logiczne podejmowania decyzji w zakresie stosowania
tych zmian, odpowiedzi na kilka często zadawanych pytań oraz
zaktualizowane przykłady ich stosowania.
W dniu 13 października 2008 roku
Rada Międzynarodowych
Standardów Rachunkowości
(RMSR, Rada) zatwierdziła
i opublikowała zmiany do MSR 39
oraz MSSF 7, które umożliwiają
przekwalifikowanie niektórych
aktywów finansowych
przeznaczonych do obrotu do
kategorii instrumentów
utrzymywanych do terminu
zapadalności, pożyczek i należności
lub instrumentów finansowych
dostępnych do sprzedaży.
Opublikowana zmiana umożliwia
również przekwalifikowanie
niektórych aktywów finansowych
z kategorii dostępnych do sprzedaży
do kategorii pożyczek i należności.
RMSR tymczasowo skorzystała
z postanowień umowy
ustanawiającej Mężów Zaufania
Fundacji Komitetu
Międzynarodowych Standardów
Rachunkowości, pozwalającej na
pominięcie normalnej procedury
opracowywania i akceptacji MSSF,
w związku z czym nie było okresu
przeznaczonego na zgłaszanie
komentarzy. Wprowadzone zmiany
zaczęły obowiązywać od 1 lipca
2008 roku.
Zmiany wprowadzono w odpowiedzi
na wnioski regulatorów, aby
umożliwić bankom ujmowanie
aktywów finansowych nie będących
już przedmiotem obrotu na
aktywnym rynku według
zamortyzowanego kosztu,
umożliwiając tym samym
zredukowanie zmienności wyników
finansowych. Zmiany dotyczyć będą
również jednostek innych niż banki,
które posiadają aktywa finansowe
ujmowane jako przeznaczone do
obrotu lub dostępne do sprzedaży.
Zmiany wprowadzają rozwiązania
obecne już w standardach
amerykańskich US GAAP,
umożliwiające przenoszenie
pożyczek z kategorii
przeznaczonych do obrotu do
kategorii utrzymywanych w celach
inwestycyjnych w przypadku zmiany
intencji utrzymywania instrumentów,
w „rzadkich” zaś okolicznościach
również przenoszenie instrumentów
finansowych z kategorii
przeznaczonych do obrotu do
kategorii dostępnych do sprzedaży
lub utrzymywanych do terminu
zapadalności.
W związku z przyspieszonym trybem
wprowadzania zmian, na
posiedzeniu Rady w dniu
13 października 2008 roku
stwierdzono, iż jeżeli okaże się to
konieczne, do treści zmian zostaną
wprowadzone poprawki. Niniejsza
publikacja uwzględnia poprawki
wydane do końca marca 2009 roku.
Aktywa finansowe spełniające
warunki sklasyfikowania jako
pożyczki i należności mogą
być przenoszone z kategorii
przeznaczonych do obrotu do
kategorii pożyczek
i należności wówczas, jeżeli
jednostka ma zamiar
i możliwość utrzymania ich
w możliwej do przewidzenia
przyszłości
Podsumowanie zmian
W wyniku wprowadzonych zmian
jednostki mogą przekwalifikować
niektóre instrumenty finansowe
z kategorii przeznaczonych do
obrotu, jeżeli nie są już one
utrzymywane w celu sprzedaży lub
odkupu w krótkim czasie (par. 50(c)).
Jednostki nadal nie mogą
przekwalifikować instrumentów, dla
których skorzystały z opcji wyceny
do wartości godziwej przez wynik
finansowy przy początkowym ujęciu
(pomimo, iż wnioskowała o to do
1
RMSR Komisja Europejska ),ani też
instrumentów pochodnych.
W zmianach wprowadzono
rozróżnienie pomiędzy aktywami
finansowymi, które spełniają warunki
zaklasyfikowania jako pożyczki
i należności a tymi, które tych
warunków nie spełniają. Do
pierwszej grupy należałyby te
instrumenty, które oprócz tego, że
nie są utrzymywane z zamiarem
sprzedaży w najbliższym okresie,
posiadają stałe lub możliwe do
określenia wypłaty, nie są notowane
na aktywnym rynku i nie mają cech,
które mogą spowodować, że ich
posiadacz nie odzyska zasadniczo
całej kwoty początkowej inwestycji,
chyba że w wyniku pogorszenia
jakości kredytowej. Aktywa
finansowe, które obecnie spełniają
kryteria kwalifikacji jako pożyczki
i należności, mogą zostać
przekwalifikowane z kategorii
przeznaczonych do obrotu do
kategorii pożyczek i należności, o ile
jednostka ma intencję i zdolność
utrzymania ich w możliwej do
przewidzenia przyszłości (par. 50D).
Ani określenia „możliwa do
przewidzenia przyszłość” ani
„w krótkim terminie” nie zostały
zdefiniowane.
Aktywa finansowe niespełniające
warunków zakwalifikowania jako
pożyczki i należności mogą być
przekwalifikowane z kategorii
przeznaczonych do obrotu do
kategorii dostępnych do sprzedaży
lub utrzymywanych do terminu
zapadalności jedynie w „rzadko
spotykanych” sytuacjach (par. 50B).
Pojęcie „rzadko spotykane” nie
zostało zdefiniowane, chociaż
w Uzasadnieniu Wniosków
stwierdzono, że „rzadko spotykane”
okoliczności wynikają z pojedynczego
zdarzenia, które można uznać za
nietypowe i którego ponowne
wystąpienie w najbliższej przyszłości
jest wysoce nieprawdopodobne.
W 2008 roku RMSR na swojej stronie
internetowej stwierdziła również:
„Pogorszenie sytuacji na światowych
rynkach, które nastąpiło w trzecim
kwartale bieżącego roku, można
uznać za przykład „rzadko
spotykanych” okoliczności, o których
mowa w zmianach do MSSF, co
uzasadnia ich natychmiastowe
opublikowanie”.
Aktywa finansowe mogą być
przekwalifikowane do kategorii
instrumentów utrzymywanych do
terminu zapadalności tylko wówczas,
gdy jednostka posiada zamiar
i zdolność utrzymania ich do terminu
zapadalności. Jednostki muszą przy
tym pamiętać, że z rachunkowego
punktu widzenia, jeśli sprzedadzą
składnik aktywa przed terminem jego
zapadalności, wówczas spowoduje to
utratę możliwości klasyfikacji do tej
kategorii całego portfela (z kilkoma
wyjątkami), prowadząc do
konieczności jego przekwalifikowania
do kategorii instrumentów dostępnych
do sprzedaży.
Wprowadzone zmiany pozwalają
także na przekwalifikowanie aktywów
finansowych z kategorii dostępnych
do sprzedaży do kategorii pożyczek
i należności, o ile jednostka ma
intencję i zdolność ich utrzymywania
ich w możliwej do przewidzenia
przyszłości, zaś aktywa spełniają
kryteria klasyfikacji jako pożyczki
i należności na dzień
przekwalifikowania (par. 50E).
1
W dniu 27 października 2008 roku Komisja wystosowała do Rady pismo, w którym prosi o wyjaśnienie kwestii dotyczącej kredytowego instrumentu
pochodnego, który w CDO nie wymaga wydzielenia (zobacz dyskusję w dalszej części tej publikacji).
Przekwalifikowanie aktywów finansowych
Marzec 2009
2
Schematy logiczne przedstawione poniżej mają na celu pomoc w zrozumieniu tych zmian.
Przekwalifikowanie z kategorii instrumentów wycenianych w wartości godziwej poprzez rachunek zysków i strat
TAK
Czy instrument finansowy jest
instrumentem pochodnym?
NIE
Czy jest to składnik aktywów
finansowych zaklasyfikowany do
TAK
kategorii aktywów wycenianych
w wartości godziwej poprzez
rachunek zysków i strat w momencie
początkowego ujęcia?
Przekwalifikowanie nie jest
dozwolone
NIE
NIE
Czy składnik aktywów finansowych nie
jest już utrzymywany z myślą o jego
sprzedaży w krótkim terminie?
(par. 50(c))
NIE
TAK
Czy składnik aktywów finansowych
spełnia kryteria ich kwalifikacji do
NIE
pożyczek i należności na dzień
przekwalifikowania? (par. 50D i
definicja „pożyczek i należności”, par. 9)
Czy okoliczności są „rzadko spotykane”
(par. 50B)
TAK
TAK
Czy jednostka ma zamiar
i zdolność utrzymania składnika
aktywów finansowych w możliwej do
przewidzenia przyszłości lub do
terminu zapadalności? (par. 50D)
Czy jednostka ma zamiar
i zdolność utrzymania składnika
aktywów finansowych do terminu
zapadalności („UTZ”)? (definicja
instrumentów UTZ w par. 9)
Niejasne2
NIE
TAK
NIE
TAK
Dozwolone jest przekwalifikowanie do
kategorii pożyczek i należności
Dozwolone jest przekwalifikowanie do
kategorii instrumentów UTZ
i dostępnych do sprzedaży
Dozwolone jest przekwalifikowanie do
kategorii dostępnych do sprzedaży
Z „opcją wstecznego przekwalifikowania” na dzień 1 czerwca 2008 roku, jeżeli zgodne z datą zmiany zamiaru.
Przekwalifikowanie z kategorii dostępnych do sprzedaży
Czy składnik aktywów finansowych
odpowiada definicji pożyczek
i należności na dzień
przekwalifikowania? (par. 50D
i definicja „pożyczek i należności”,
par. 9)
NIE
Czy jednostka ma zamiar
i zdolność utrzymania składnika
aktywów finansowych do terminu
zapadalności? (definicja instrumentów
UTZ w par. 9)
NIE
TAK
TAK
Czy jednostka ma zamiar
i zdolność utrzymania składnika
aktywów finansowych w możliwej do
przewidzenia przyszłości lub do
terminu zapadalności? (par. 50D)
TAK
Dozwolone jest przekwalifikowanie do
kategorii pożyczek i należności
Z „opcją wstecznego przekwalifikowania”
na dzień 1 czerwca 2008 roku, jeżeli
zgodne z datą zmiany zamiaru.
2
NIE
Dozwolone jest przekwalifikowanie do
kategorii instrumentów UTZ
Przekwalifikowanie nie jest dozwolone
Bez „opcji wstecznego przekwalifikowania”
na dzień 1 czerwca 2008 roku już
wcześniej dozwolona na podstawie
par. 54 MSR 39)
W obecnym brzmieniu, nowelizacje pozwalają na przekwalifikowanie aktywów finansowych do kategorii pożyczek i należności, jeżeli spełniają one
odpowiednie kryteria na dzień przekwalifikowania, nawet wówczas, jeżeli w momencie początkowego ujęcia były one notowane na aktywnym rynku, a zatem
nie kwalifikowałyby się do ujęcia w tej kategorii. Aby jednak takie aktywa przekwalifikować, konieczne byłoby istnienie zamiaru ich utrzymania w możliwej do
przewidzenia przyszłości lub do terminu zapadalności. Pojawiały się pytania co do tego, czy jeżeli składnik aktywów kwalifikowałby się obecnie do uznania za
pożyczkę lub należność lecz jednostka nie może z pewnością stwierdzić, że będzie go utrzymywać w możliwej do przewidzenia przyszłości, to czy składnik
ten można przekwalifikować do kategorii dostępnych do sprzedaży, jeżeli okoliczności uznane zostaną za „rzadko spotykane”. Pytanie to dotyczyć będzie
prawdopodobnie tylko sytuacji, w których jednostka uznaje zamiar utrzymania składnika aktywów w możliwej do przewidzenia przyszłości jako bardziej
uciążliwy, niż nie posiadanie zamiaru utrzymania składnika aktywów do sprzedaży w krótkim terminie, co wiąże się z zastosowaniem interpretacji obu tych
pojęć, a okoliczności takie są w istocie rzadko spotykane. Naszym zdaniem zmiany można zinterpretować zarówno jako zakaz stosowania takiej
alternatywnej oceny dla takich aktywów, jak i jako przyzwolenie na nią. Dlatego też, dopóki RMSR tej kwestii nie doprecyzuje, jesteśmy zdania, iż jednostki
mogą interpretować poprawki jako zezwolenie na alternatywną ocenę. Jeżeli skutki takiej interpretacji są znaczące, należałoby się spodziewać ujawnienia
informacji o zastosowaniu takiej interpretacji.
Przekwalifikowanie aktywów finansowych
Marzec 2009
3
W odpowiedzi na prośbę
o wyjaśnienie Rada jasno
stwierdziła, że wszelkie
przekwalifikowania dokonane
w dniu 1 listopada 2008 roku
lub po tej dacie, wchodzą
w życie z dniem
przekwalifikowania.
Wbudowane
instrumenty pochodne
W przypadku instrumentów
należących do kategorii
przeznaczonych do obrotu nie ma
potrzeby wyodrębniania
wbudowanego instrumentu
pochodnego, ponieważ cały
instrument ewidencjonowany jest
w wartości godziwej przez rachunek
zysków i strat. Jednak w przypadku,
gdy instrument nie jest
ewidencjonowany w wartości
godziwej przez rachunek zysków
i strat konieczne jest ustalenie, czy
należy wyodrębnić i wyceniać do
wartości godziwej przez rachunek
zysków i strat wbudowane
instrumenty pochodne, jeżeli ich
cechy ekonomiczne i ryzyka nie są
ściśle powiązane z instrumentem
zasadniczym. Pierwotna wersja
KIMSF 9 Ponowna ocena
wbudowanych instrumentów
pochodnych zabraniała takiej oceny
po dacie pierwotnego ujęcia
instrumentu finansowego, chyba że
wystąpiła zmiana w warunkach
umowy istotnie modyfikująca
przepływy pieniężne.
Zmiany do KIMSF 9 wymagają:
►
►
Aby jednostki dokonywały oceny
konieczności wydzielenia
wbudowanego instrumentu
pochodnego w momencie
przekwalifikowania
hybrydowego instrumentu
finansowego z kategorii
wycenianych do wartości
godziwej przez rachunek
zysków i strat oraz
Aby ocena taka była dokonana
na podstawie informacji
(okoliczności), dostępnych na
późniejszą z dwóch dat:
►
na dzień pierwotnego ujęcia
składników aktywów lub
►
na dzień zmiany warunków
umowy istotnie
modyfikujących przepływy
pieniężne, które byłyby
wymagane w ramach
kontraktu, gdyby nie był
zmodyfikowany.
Przekwalifikowanie aktywów finansowych
Marzec 2009
MSR 39 został również poprawiony
aby zaznaczyć, że jeśli wartość
godziwa wbudowanego instrumentu
pochodnego, która normalnie
musiałaby zostać wydzielona podczas
przekwalifikowania, nie może być
wiarygodnie wyceniona, to wówczas
cały instrument hybrydowy musi
pozostać zakwalifikowany jako
wyceniany w wartości godziwej przez
rachunek zysków i strat i nie może
być przekwalifikowany.
Data wejścia w życie
Zmiany weszły w życie 1 lipca
2008 roku i przekwalifikowania przed
tą datą nie są dozwolone. Jednak
przed datą 1 listopada 2008 roku
jednostki mogły cofnąć się do 1 lipca
2008 roku i dokonać
przekwalifikowania na ten dzień, o ile
składniki aktywów spełniały na ten
dzień kryteria przekwalifikowania.
Wszelkie późniejsze
przekwalifikowania składnika aktywów
finansowych, dokonane w dniu
1 listopada 2008 roku lub później,
wchodzą w życie z dniem dokonania
przekwalifikowania. Poprawka,
wydana przez Radę 27 listopada
2008 roku bardzo jasno stwierdza, że
po 1 listopada 2008 roku nie jest już
dostępna opcja „wstecznego
przekwalifikowania”.
Przekwalifikowania z kategorii
dostępnych do sprzedaży do kategorii
utrzymywanych do terminu
zapadalności były, w przypadku
instrumentów dłużnych, możliwe
jeszcze przed nowelizacją w każdej
sytuacji zmiany zamiaru lub
możliwości. Data wejścia w życie
1 lipca 2008 roku dotyczy tylko tych
przekwalifikowań, na które zezwala
dopiero nowelizacja. Stąd też
jednostka nie może dokonywać
przekwalifikowania z kategorii
dostępnych do sprzedaży do kategorii
utrzymywanych do terminu
zapadalności na dzień
1 lipca 2008 roku, chyba że zmieniła
zamiar i zdecydowała się na
dokonanie takiego przekwalifikowania
na ten dzień.
Zmiany, do KIMSF 9 oraz MSR 39,
które odnoszą się do kwestii
wydzielania wbudowanych
instrumentów pochodnych mają
4
zastosowanie do rocznych okresów
sprawozdawczych kończących się
30 czerwca 2009 roku lub później.
MSR 8 Zasady (polityka)
rachunkowości, zmiany wartości
szacunkowych i korygowanie błędów
ma zastosowanie do wprowadzonych
zmian, w związku z tym wymagane
jest podejście retrospektywne.
Wszelkie jednostki, które nie
dokonały oceny wbudowanych
instrumentów pochodnych na dzień
reklasyfikacji, będą musiały
przekształcić swoje sprawozdania
finansowe przy wdrażaniu zmian.
Ujmowanie
przekwalifikowanych
aktywów
Każdego przekwalifikowania należy
dokonywać według wartości godziwej
na dzień jego dokonania. Na
przykład, jeżeli instrument nabyty
w wartości nominalnej 100, którego
wartość godziwa zmniejszyła się do
60, jest obecnie przekwalifikowany do
kategorii instrumentów
utrzymywanych do terminu
zapadalności, to będzie on ujęty
według nowego zamortyzowanego
kosztu w kwocie 60. Nowa wartość
kosztu będzie w takim przypadku
amortyzowana do oczekiwanej
wartości odzyskiwalnej instrumentu
przez pozostały oczekiwany okres do
jego wygaśnięcia, przy zastosowaniu
metody efektywnej stopy
procentowej. Stąd też strata w kwocie
40, ujęta w poprzednich okresach,
nie zostanie odwrócona poprzez
rachunek zysków i strat w momencie
przekwalifikowania, ale będzie
amortyzowana poprzez przychody
odsetkowe w okresie życia
instrumentu.
Wszelkie późniejsze zwiększenia
oczekiwanych do odzyskania
wartości rozpoznawane będą również
poprzez przychody odsetkowe,
poprzez zwiększenie efektywnej
stopy procentowej. Wynika to ze
zmiany wprowadzonej do MSR 39
WS 8.
Jednym z szerzej omawianych
zagadnień na posiedzeniu Rady,
dotyczącym zatwierdzenia zmian,
była kwestia sposobu określania
w praktyce nowej efektywnej stopy
procentowej po dokonaniu
przekwalifikowania składnika
aktywów. Efektywna stopa
procentowa zależeć będzie od
poziomu oczekiwanych przepływów
pieniężnych, zatem wyższy poziom
oczekiwanych przepływów
pieniężnych prowadzić będzie do
wyższej efektywnej stopy
procentowej. Kalkulacja taka zawsze
nosić będzie cechy indywidualnej
oceny, jednak zmiany do WS 8
zmniejszają wpływ zmian wartości
szacunkowych na wykazywaną
kwotę zysku, zaś wymóg ujawniania
oczekiwanych przepływów
pieniężnych dostarczy czytelnikom
sprawozdań finansowych informacji
dotyczących sposobu dokonania tej
indywidualnej oceny.
Jeżeli instrument zostaje
przekwalifikowany jako instrument
dostępny do sprzedaży, wszelkie
późniejsze zmiany wartości godziwej
(oprócz amortyzacji odsetek za
pomocą nowej efektywnej stopy
procentowej) w stosunku do wartości
godziwej na dzień
przekwalifikowania, zostaną ujęte
w kapitale rezerwowym z aktualizacji
wyceny instrumentów dostępnych do
sprzedaży („pozostałe całkowite
dochody”) do momentu usunięcia
instrumentu z bilansu lub dokonania
odpisu z tytułu utraty wartości.
Dla każdego składnika aktywów
przekwalifikowanego z kategorii
dostępnych do sprzedaży do
kategorii utrzymywanych do terminu
zapadalności lub do pożyczek
i należności, wszelkie wcześniejsze
zyski lub straty ujmowane w kapitale
własnym zostaną stopniowo
odniesione w wynik finansowy
poprzez przychody odsetkowe
w pozostałym okresie istnienia
składnika aktywów, do momentu
usunięcia instrumentu z bilansu lub
dokonania odpisu z tytułu utraty
wartości.
Przekwalifikowanie aktywów finansowych
Marzec 2009
Utrata wartości
Nie ma potrzeby dokonywania oceny
pod kątem utraty wartości składnika
aktywów finansowych zaliczanego do
kategorii instrumentów
przeznaczonych do obrotu. Jeżeli
natomiast składnik aktywów zostanie
przekwalifikowany do kategorii
pożyczek i należności, instrumentów
utrzymywanych do terminu
zapadalności lub dostępnych do
sprzedaży, konieczna będzie ocena
pod kątem utraty wartości, stosując
się do zasad MSR 39 dotyczących
utraty wartości aktywów tej kategorii
aktywów, do której został on
przekwalifikowany.
Jeżeli zostanie stwierdzona utrata
wartości składnika aktywów
przekwalifikowanego jako instrument
dostępny do sprzedaży, to będzie
wymagane ujmowanie wszelkich
dalszych spadków jego wartości
godziwej jako odpisów
aktualizujących z tytułu utraty
wartości. W przypadku składnika
aktywów przekwalifikowanego
z kategorii dostępnych do sprzedaży
do kategorii utrzymywanych do
terminu zapadalności lub pożyczek
i należności, to jeżeli następnie
stwierdzona zostanie utrata jego
wartości, wówczas skumulowane
zyski lub straty ujęte w kapitale
własnym trzeba będzie odnieść do
rachunku zysków i strat. Od tej pory
wszelkie aktywa przekwalifikowane
do pożyczek i należności lub
utrzymywane do terminu
zapadalności trzeba będzie
poddawać ocenie na utratę wartości
nie tylko indywidualnie, ale też
w ujęciu zbiorczym.
5
Wbudowane kredytowe
instrumenty pochodne
W lutym 2009 roku, RMSR na swojej
stronie internetowej opublikowała
wskazówki dotyczące kwestii
związanej z kredytowymi
instrumentami pochodnymi: czy
kredytowy instrument pochodny
wbudowany w obligacje
zabezpieczone długiem („CDO”),
który nie jest zakwalifikowany jako
wyceniony w wartości godziwej przez
rachunek zysków i strat, musi być
wydzielony i odrębnie rozliczany
w ramach MSSF. Wskazówki
zwracają uwagę, że cechy związane
ze stopniem podporządkowania
z reguły nie prowadzą do wydzielenia
pochodnych instrumentów
kredytowych z CDO. Jednakże,
paragraf OS 30(h) MSR 39 wymaga
wydzielenia pochodnych
instrumentów kredytowych z obligacji
zabezpieczonych długiem, w ramach
których nie jest wymagane
utrzymywanie aktywa stanowiącego
zabezpieczenie, ale które zamiast
tego tworzą ekspozycje kredytowe na
te aktywa przy użyciu kredytowych
instrumentów pochodnych ( takich jak
swapy na ryzyko kredytowe).
W związku z tym jednostki, które
przekwalifikowują CDO z kategorii
instrumentów wycenianych
w wartości godziwej poprzez
rachunek zysków i strat, muszą
określić czy jakiekolwiek wbudowane
instrumenty pochodne powinny być
wydzielone.
RMSR przyznaje, że MSSF oraz
Amerykańskie Standardy
Rachunkowości mogą traktować te
instrumenty odmiennie z powodu
różnego podejścia do oceny
wbudowanych instrumentów
pochodnych. Jednakże, nie uznano
za zasadne poprawianie MSSF
w celu usunięcia niezgodności
z US GAAP, gdyż te niezgodności
będą rozwiązane w trakcie
planowanego, wspólnego projektu
dotyczącego ujmowania i wyceny
instrumentów finansowych.
Rachunkowość
zabezpieczeń
Jest prawdopodobne, że aktywa
finansowe obecnie podlegające
przekwalifikowaniu, w okresie gdy
były klasyfikowane jako
przeznaczone do obrotu były
zabezpieczane przed niektórymi
związanymi z nimi ryzykami, takimi
jak zmiany stopy LIBOR, przy
pomocy instrumentów pochodnych
również ujmowanych w wartości
godziwej poprzez rachunek zysków
i strat. Dotychczas nie było więc
konieczne stosowanie
rachunkowości zabezpieczeń dla
uzyskania spójności ujmowania
zmiany wyceny. O ile jednak aktywa
można przekwalifikować do kategorii
pożyczek i należności od dnia 1 lipca
2008 roku, o tyle nie jest to
dozwolone w przypadku
Przekwalifikowanie aktywów finansowych
Marzec 2009
zabezpieczających je instrumentów
pochodnych. Zyski lub straty na
instrumentach pochodnych po 1 lipca
2008 roku nadal będą ujmowane
w wyniku finansowym i nie będą one
rekompensowane odpowiednimi
zyskami lub stratami po stronie
przenoszonych aktywów.
Rachunkowości zabezpieczeń nie
można stosować retrospektywnie,
zatem instrumenty pochodne
traktować można jako zabezpieczenia
przenoszonych aktywów dla celów
rachunkowości dopiero po
udokumentowaniu powiązania
zabezpieczającego i wykazaniu
efektywności zabezpieczenia. Poza
tym, w związku z tym, że instrumenty
pochodne nie będą już miały wartości
godziwej równej zeru,
prawdopodobne jest pojawienie się
conajmniej nieefektywności
zabezpieczenia, zwłaszcza
w przypadku zabezpieczeń
przepływów pieniężnych lub w ogóle
braku efektywności.
Jeżeli instrument jest
przekwalifikowany do kategorii
instrumentów utrzymywanych do
terminu zapadalności, nie kwalifikuje
się on do stosowania rachunkowości
zabezpieczeń dla ryzyka stopy
procentowej.
6
W przypadku zastosowania
zmian dotyczących
przekwalifikowań, wymogi
dotyczące ujawniania
informacji nabierają
zasadniczego znaczenia.
w pozostałych całkowitych
dochodach, gdyby nie zostały
one przekwalifikowane, wraz
z kwotą obecnie rozpoznanych
zysków, strat, przychodów
i kosztów;
Ujawnienia informacji
W przypadku zastosowania zmian
dotyczących przekwalifikowań,
wymogi dotyczące ujawniania
informacji nabierają zasadniczego
znaczenie. Ich zamiarem jest
umożliwienie czytelnikowi
sprawozdania finansowego oceny
skutku księgowego w przypadku,
gdyby nie dokonano
przekwalifikowania. Zebranie tych
danych wymagać będzie
prowadzenia równoległego zbioru
informacji, co wymagać będzie od
jednostki wykonania dodatkowej
pracy.
Wymagane jest ujawnienie
następujących informacji:
1.
Kwot przekwalifikowana do
i z każdej kategorii;
2.
Dla każdego okresu
sprawozdawczego do momentu
zaprzestania ujmowania,
wartości bilansowe i wartości
godziwe wszystkich aktywów
finansowych, które
przekwalifikowano w bieżącym
oraz w poprzednich okresach
sprawozdawczych;
3.
W przypadku aktywów
finansowych
przekwalifikowywanych
w rzadko spotykanych
okolicznościach (por. pkt. 3
powyżej), konkretna sytuacja
oraz fakty i okoliczności
wskazujące, że sytuacja ta
rzeczywiście była rzadko
spotykana;
4.
5.
W okresie sprawozdawczym,
w którym następuje
przekwalifikowanie aktywów
finansowych, kwota zysków lub
strat z tytułu zmiany wartości
godziwej tych aktywów ujęta
w rachunku zysków i strat lub
w pozostałych całkowitych
dochodach w danym
i poprzednim okresie
sprawozdawczym;
Przez pozostały okres istnienia
instrumentów – zyski lub straty,
które zostałyby ujęte
w rachunku zysków i strat lub
Przekwalifikowanie aktywów finansowych
Marzec 2009
6.
Na dzień przekwalifikowania,
efektywne stopy procentowe
i szacunkowe kwoty przepływów
pieniężnych, których odzyskania
jednostka się spodziewa.
Pytania dotyczące
wdrożenia zmian
Poniżej przedstawiamy szereg pytań
i odpowiedzi, jakie pojawiły
się w odniesieniu do wprowadzonych
zmian:
Zakres nowelizacji
Pyt.1. Czy możliwe jest
zastosowanie zmian do
przekwalifikowania składnika
aktywów finansowych, który
pierwotnie zaklasyfikowano jako
przeznaczony do obrotu, ponieważ
„stanowił część portfela
określonych instrumentów
finansowych, którymi zarządza się
łącznie, i dla których istnieje
potwierdzenie aktualnego
faktycznego wzoru generowania
krótkoterminowych zysków”
(par.9, definicja instrumentów
przeznaczonych do obrotu
pkt. (a) (ii))?
Odp.: Przekwalifikowania z kategorii
instrumentów przeznaczonych do
obrotu może nastąpić wyłącznie
wówczas, gdy jednostka nie ma już
zamiaru wykorzystywania danego
instrumentu do obrotu. Dlatego też,
pomimo zasad dotyczących okresu
przejściowego, przekwalifikowanie
możliwe jest dopiero od dnia ustania
zamiaru obrotu.
O ile sytuacja ta nie jest wyraźnie
poruszana w poprawkach, to naszym
zdaniem, w praktyce zmiany te będą
miały zastosowanie wobec takich
instrumentów finansowych wtedy, gdy
nie będą one już utrzymywane
z zamiarem wykorzystania ich do
obrotu.
7
Pyt. 2. Czy wprowadzone zmiany
dotyczą rozpoznanych zobowiązań
do udzielenia kredytu?
Odp.: Zobowiązania do udzielenia
kredytu, które mogą być rozliczane
netto w środkach pieniężnych albo
poprzez dostarczenie lub wydanie
instrumentu finansowego, są
instrumentami pochodnymi. Zmiany
dotyczą tylko aktywów finansowych
nie będących instrumentami
pochodnymi, zatem nie mają one
zastosowania do zobowiązań do
udzielenia kredytu lub pożyczki.
Oznacza to, że wszelkie
zobowiązania do udzielenia kredytu
przekwalifikować można dopiero na
dzień zaciągnięcia tych kredytów,
według ich wartości godziwej na tę
datę.
efektywną datą
przekwalifikowania będzie
1 lipca 2008 roku lub data
zmiany zamiaru sprzedaży,
zależnie od tego, która z nich
jest późniejsza;
►
Data wejścia w życie
Pyt. 3. Czy dzień 31 października
2008 roku był ostatnim, w którym
istniała możliwość zadecydowania
o przekwalifikowaniu składnika
aktywów finansowych wstecznie
na datę 1 lipca 2008 roku?
Odp.: Tak, wszystkie decyzje
o zastosowaniu „opcji wstecznego
przekwalifikowania” od 1 lipca 2008
roku musiały zostać podjęte przed
1 listopada 2008 roku, co zostało
potwierdzone w październikowej
nowelizacji RMSR.
►
O ile możliwe jest, że „rzadko
spotykane” okoliczności
pojawiały się w różnych
momentach na różnych
rynkach, to mało
prawdopodobne jest, aby
jednostki mogły przedstawić
dowody uzasadniające wybór
różnych dat przekwalifikowania
w celu stwierdzenia zajścia
„rzadko spotykanych”
okoliczności dla różnych
aktywów na tym samym rynku
(chyba, że istnieje wyraźna
różnica w intencji utrzymywania
aktywa);
►
Nowelizacja pozwala na
przekwalifikowanie, jeżeli miała
miejsce zmiana zamiaru,
a okoliczności zaliczają się do
„rzadko spotykanych”. Nie jest
jednak wymagane, aby decyzja
została podjęta natychmiast po
spełnieniu obu tych kryteriów.
Dlatego też, jednostki mają
Pyt. 4. Jeżeli aktywa finansowe
były przekwalifikowane przed
1 listopada 2008 roku na
podstawie zapisów paragrafu 50C
wprowadzonych zmian ze względu
na fakt, że jednostka nie miała już
zamiaru sprzedać składnika
aktywów w krótkim terminie
i istniały „rzadko spotykane”
okoliczności, to jakie byłyby te
„rzadko spotykane” okoliczności
i na jaki dzień należy dokonać
przekwalifikowania?
Odp.: Odpowiedź na to pytanie
wymaga analizy kilku elementów:
►
W wielu przypadkach na rynkach
zagranicznych, jeszcze przed
1 lipca 2008 roku, wystarczająco
widoczny był fakt, że rynek uległ
zaburzeniu na tyle, aby uznać
okoliczności transakcji za
„rzadko spotykane”, a wówczas
Istnieje możliwość, że niektóre
rynki uległy poważnemu
zaburzeniu dopiero po 1 lipca
2008 roku, wówczas nie byłoby
możliwe stwierdzenie, że w tym
czasie występowały „rzadko
spotykane” okoliczności.
W takim przypadku, może nie
być możliwe dokładne ustalenie
momentu, w którym spełnione
zostały wymogi paragrafu 50C,
bowiem okoliczności te będą
pojawiać się w jakimś okresie
czasu. Wybór efektywnej daty
przekwalifikowania będzie
wymagać indywidualnej oceny,
więc może się też okazać, że
różne jednostki mogą odmiennie
ocenić datę zajścia „rzadkich”
okoliczności, jednak można
oczekiwać, że uczestnicy
poszczególnych rynków będą
mieli podobne spojrzenie na tą
sprawę i że pojawi się lokalny
konsensus. Jednostki będą
musiały gromadzić
i udokumentować dowody na
poparcie wybranej daty;
Przekwalifikowanie aktywów finansowych
Marzec 2009
możliwość wyboru późniejszej
daty, aby przekwalifikować
wszystkie aktywa na ten sam
dzień celem zmniejszenia
praktycznego kosztu
zastosowania wprowadzonych
zmian, pod warunkiem spełniania
obu kryteriów również
w wybranym dniu
przekwalifikowania.
Ponadto:
►
Należy zauważyć, iż test składa
się z dwóch kroków: wymagane
jest nie tylko to, aby występowały
rzadko występujące okoliczności
(paragraf. 50C), ale też nie może
istnieć zamiar sprzedaży
składnika aktywów w krótkim
okresie (paragraf 50(c)). Istnieje
możliwość, że jednostka nadal
starała się sprzedać aktywa
pomimo rozpoczęcia istnienia
rzadko spotykanych okoliczności,
a zatem przekwalifikowanie
byłoby możliwe tylko w
momencie zmiany tego zamiaru.
Data zmiany zamiaru może być
różna dla różnych grup aktywów,
jednak jednostki będą musiały
posiadać dowody wystąpienia
zmiany zamiaru, zaś
przedstawienie tych dowodów
może nie być łatwe.
► Jak wyjaśnia RMSR, będzie to
problemem zwłaszcza
w sytuacjach, w których decyzję
o przekwalifikowaniu podjęto
przed 1 listopada 2008 roku.
W tym dniu lub później ocena
istnienia rzadko spotykanych
okoliczności musi zostać
dokonana na dzień podjęcia
decyzji o przekwalifikowaniu.
8
Pyt. 5. W dniu 1 lipca 2008 roku
jednostka wciąż miała zamiar jak
najszybszego sprzedania
instrumentu finansowego, który
nie był już notowany na aktywnym
rynku, a zatem spełniał pozostałe
kryteria umożliwiające
przekwalifikowanie do pożyczek
i należności zgodnie z nowym
paragrafem 50D. Gdyby jednostka
zmieniła po tym dniu swoją
intencję i zdecydowała się
utrzymywać składnik aktywów
w możliwej do przewidzenia
przyszłości, to jaka byłaby
właściwa data przekwalifikowania?
Odp.: Byłaby nią data zmiany
zamiaru sprzedaży. Jeżeli wypadała
ona przed 1 lipca 2008 roku, to
najwcześniejszą datą
przekwalifikowania byłby 1 lipca
2008 roku. Jeżeli później, wówczas
przekwalifikowanie zostałoby
dokonane w tym późniejszym dniu.
Pyt. 6. Czy jednostka może
zastosować „opcję wstecznego
przekwalifikowania” w celu
przekwalifikowania składnika
aktywów finansowych
z przeznaczonych do obrotu na
dzień 1 lipca 2008 roku, jeżeli po
tym dniu prowadzono aktywne
działania w celu sprzedaży tego
składnika aktywów?
Odp.: Aby dokonać
przekwalifikowania na dzień 1 lipca
2008 roku jednostka musi wykazać,
że składnik aktywów nie był już
utrzymywany z zamiarem sprzedaży
w krótkim okresie. Oprócz tego, jeżeli
składnik aktywów ma zostać
przekwalifikowany do kategorii
pożyczek i należności, jednostka nie
może mieć zamiaru sprzedaży
składnika aktywów w możliwej do
przewidzenia przyszłości. Starania
w celu sprzedaży składnika aktywów,
czy też faktyczną sprzedaż
podobnych składników aktywów
trudno pogodzić z zamiarem nie
sprzedawania go w krótkim okresie
lub przewidywalnej przeszłości.
W każdym przypadku kierownictwo
powinno, zgodnie z MSR 1, ujawnić
wszelkie istotne indywidualne oceny,
jakich dokonano w tym względzie.
Pyt. 7. Jeżeli jednostka ujawniła,
że składnik aktywów
zaewidencjonowany jako
przeznaczony do obrotu na dzień
30 czerwca 2008 roku wyceniany
był według wartości godziwej
w odniesieniu do kwotowanych
cen rynkowych (tj. „poziom 1”
hierarchii wyceny do wartości
godziwej), to czy może on zostać
następnie przekwalifikowany na
dzień 1 lipca 2008 roku?
Odp.: Tak, pod warunkiem, że
warunki dokonania
przekwalifikowania zostały
spełnione.
Instrumenty finansowe mogą zostać
zaklasyfikowane jako pożyczki
i należności wyłącznie w przypadku
braku aktywnego rynku. Jeżeli
30 czerwca 2008 roku instrument
uznawano za kwotowany na
aktywnym rynku, wówczas mało
prawdopodobne jest uzasadnione
stwierdzenie, że 1 lipca 2008 roku
nie istniał już aktywny rynek. Datą
przekwalifikowania do kategorii
pożyczek i należności musiałaby
wtedy być data późniejsza niż 1 lipca
2008 roku, do którego to terminu
można by wykazać, że aktywny
rynek już przestał istnieć.
Dodatkowo wymagana jest zmiana
intencji sprzedaży oraz intencja
i zdolność do utrzymywania
instrumentów w możliwej do
przewidzenia przyszłości.
Z wyjątkiem reklasyfikacji do
pożyczek i należności, zmiany
dotyczące przekwalifikowania nie
wymagają, jako warunku wstępnego,
braku aktywnego rynku. Inne
instrumenty mogą być
przekwalifikowane z przeznaczonych
do obrotu do dostępnych do
sprzedaży lub utrzymywanych do
terminu zapadalności pod
warunkiem, że można wykazać, że
nastąpiła zmiana w intencji
sprzedaży instrumentu oraz że
występują „rzadko spotykane”
okoliczności opisane w paragrafie
50B. Te „rzadko spotykane”
okoliczności mogą obejmować lub
nie zniknięcie aktywnego rynku na
analizowany instrument.
Przekwalifikowanie aktywów finansowych
Marzec 2009
Określenia „krótki okres”
i „możliwa do
przewidzenia
przyszłość”
Pyt. 8. Czy określenia „krótki
okres” i „możliwa do przewidzenia
przyszłość” oznaczają to samo?
Odp.: Żadnego z tych terminów nie
zdefiniowano. „Krótki okres” może być
różnie interpretowany przez różne
jednostki, raczej jednak pozostaje on
okresem stałym. Zdarzały się
sytuacje, w których, dla
poszczególnych jednostek
interpretowano to pojęcie jako okres
tak krótki jak trzy miesiące, albo też
tak długi jak jeden rok. Z drugiej
strony, „możliwa do przewidzenia
przyszłość” jest pojęciem jeszcze
bardziej trudnym do zinterpretowania.
Będzie to okres o różnej długości,
w zależności od okoliczności, ale te
dwa okresy niekoniecznie muszą się
pokrywać. Przeważnie jest to okres
dłuższy niż „krótki okres”. Jest to
kwestia indywidualnej oceny. Każda
jednostka musi sama ustalić, jak
będzie te pojęcia interpretować,
zwykle też konieczne będzie
ujawnienie sposobu ich interpretacji w
ramach dokonanych szacunków
i założeń, zgodnie z MSR 1.
Pyt. 9. Czy jednostka mogłaby
twierdzić, że zamierza utrzymać
składnik aktywów finansowych
w możliwej do przewidzenia
przyszłości, jeżeli zamierza
sprzedać składnik aktywów, gdyby
otrzymała zadowalającą ofertę?
Odp.: Ogólnie rzecz biorąc nie.
Aby można było stwierdzić, że
jednostka ma zamiar nie sprzedawać
składnika aktywów w możliwej do
przewidzenia przyszłości, powinna
ona oczekiwać także, że nie będzie
brała pod uwagę żadnych ofert.
Chociaż sytuacja może się
w przyszłości zmienić, to „zamiar nie
sprzedawania w możliwej do
przewidzenia przyszłości” oznacza,
że nie oczekuje się, aby w tym
okresie nastąpiła zmiana sytuacji.
9
Przeniesienia
z kategorii aktywów
dostępnych do
sprzedaży
Pyt.10. Jeżeli instrument
finansowy zostanie
przekwalifikowany z kategorii
dostępnych do sprzedaży do
kategorii pożyczek i należności,
czy kwotę ujętą wcześniej
w kapitale własnym należy również
przekwalifikować z kapitału
własnego?
Odp.: Nie, ujemny kapitał z tytułu
aktualizacji wyceny pozostanie
w kapitale własnym i jest
amortyzowany do rachunku zysków
i strat przez okres życia danego
składnika aktywów zgodnie
z paragrafem 54, chyba że składnik
aktywów zostanie następnie
sprzedany lub zostanie stwierdzona
utrata jego wartości, w którym to
przypadku saldo przenosi się do
rachunku zysków i strat.
Efektywna stopa
procentowa
Pyt. 11. W jaki sposób należy
określać nową efektywną stopę
procentową instrumentu
finansowego, który został
przekwalifikowany z kategorii
instrumentów dostępnych do
sprzedaży do kategorii pożyczek
i należności?
Odp.: Po przekwalifikowaniu
konieczne jest obliczenie nowej
efektywnej stopy procentowej w celu
dokonania amortyzacji wartości
godziwej składnika aktywów na dzień
przekwalifikowania do
przewidywanego poziomu
przepływów pieniężnych, które
zostaną otrzymane. Jeżeli nie
stwierdzono utraty wartości składnika
aktywów, przepływy pieniężne nie
powinny uwzględniać przyszłych strat
kredytowych, zaś efektywna stopa
procentowa będzie równa rynkowej
stopie zwrotu na dzień
przekwalifikowania. Ujawnienia tej
efektywnej stopy procentowej
wymaga paragraf 12A(f) nowelizacji
MSSF 7.
Jeżeli stwierdzona zostanie utrata
wartości składnika aktywów
w momencie przekwalifikowania,
wówczas przewidywane przepływy
pieniężne będą odzwierciedlać
oczekiwane kwoty, jakie jednostka
spodziewa się odzyskać, a zatem
efektywna stopa procentowa będzie
niższa od rynkowych stóp zwrotu.
Jeżeli utrata wartości składnika
aktywów zostanie stwierdzona po
przekwalifikowaniu, wówczas do
zdyskontowania przewidywanych
przepływów pieniężnych w celu
obliczenia odpisu aktualizacyjnego
z tytułu utraty wartości, zastosowana
zostanie nowa efektywna stopa
procentowa, obliczona na dzień
przekwalifikowania.
Jak wspomniano w odpowiedzi na
pytanie 10, kwota wcześniej ujęta
w kapitale własnym tytułem
aktualizacji wyceny składnika
aktywów będzie również
amortyzowana do rachunku zysków
i strat w pozostałym okresie życia
składnika aktywów. O ile
amortyzacja ta będzie zwykle
ujmowane w przychodach
odsetkowych, nie będzie ona brana
pod uwagę przy obliczaniu
efektywnej stopy procentowej. Jeżeli
w przyszłości stwierdzona zostanie
utrata wartości składnika aktywów,
zaś ewentualny niedobór w kapitale
własnym, dotyczący składnika
aktywów, zostanie przeniesiony
bezpośrednio do rachunku zysków i
strat, odbędzie się to niezależnie od
ewentualnych odpisów z tytułu utraty
wartości, obliczonych zgodnie ze
wskazówkami w poprzednim
paragrafie.
Przeniesienia do
kategorii pożyczek
i należności
Pyt. 12. Co się dzieje, jeżeli rynek
aktywów finansowych,
przekwalifikowanych do pożyczek
i należności zgodnie z paragrafem
50D lub 50E ponownie stanie się
rynkiem aktywnym po
przekwalifikowaniu?
W szczególności zaś, jeżeli
składnik aktywów znowu będzie
Przekwalifikowanie aktywów finansowych
Marzec 2009
notowany na aktywnym rynku lub
jeżeli jednostka powróci do
zamiaru sprzedaży składnika
aktywów w możliwej do
przewidzenia przyszłości (a tym
samym przestanie on spełniać
kryteria definicji pożyczek
i należności), czy jest wówczas
konieczne czy też dozwolone
przekwalifikowanie składnika
aktywów do innej kategorii
np. instrumentów przeznaczonych
do obrotu, dostępnych do
sprzedaży lub utrzymywanych do
terminu zapadalności?
Odp.: Nie jest oczywiście dozwolone
przenoszenie jakiegokolwiek
składnika aktywów do kategorii
instrumentów przeznaczonych do
obrotu lub wyznaczanych do wyceny
w wartości godziwej przez wynik
finansowy po jego początkowym
ujęciu. Nie jest natomiast jasne to,
czy znowelizowany MSR 39 wymaga,
czy też zezwala na
przekwalifikowanie z kategorii
pożyczek i należności do kategorii
instrumentów dostępnych do
sprzedaży lub instrumentów
utrzymywanych do terminu
zapadalności, jeżeli składnik aktywów
znowu zaczyna być notowany lub jest
ponownie utrzymywany z zamiarem
sprzedaży w możliwej do
przewidzenia przyszłości. Naszym
zdaniem, dopóki RMSR nie zajmie się
tą kwestią, jednostki mają możliwość
dokonania wyboru, co do tego, czy
przekwalifikować (czy też nie), aktywa
uprzednio przeniesione do pożyczek i
należności, jeżeli nie spełniają już one
kryteriów klasyfikacji do tej kategorii.
Taki wybór zasad (polityki)
rachunkowości powinien być
stosowany konsekwentnie dla
wszystkich aktywów oraz ujawniony.
Kwestia ta dotyczy również aktywów
finansowych pierwotnie
zaklasyfikowanych do kategorii
pożyczek i należności, nie jest zaś
ściśle ograniczona tylko do tych, które
zostały przekwalifikowane
10
Pyt. 13. Czy po przekwalifikowaniu
do kategorii pożyczek i należności,
składniki aktywów finansowych
należy poddawać testowi na utratę
wartości?
Odp.: Wartość godziwa składnika
aktywów na dzień przekwalifikowania
stanie się jego nową ceną nabycia,
zwykle więc na ten dzień nie będzie
potrzeby dokonywania odpisów
aktualizacyjnych. Jednak po dniu,
w którym dokonano
przekwalifikowania, jednostka musi
dokonać oceny czy istnieje
obiektywna przesłanka utraty
wartości zgodnie z MSR 39. Należy
zwrócić uwagę, że wszelkie aktywa
ujmowane w kwocie
zamortyzowanego kosztu muszą być
poddawane indywidualnej ocenie pod
kątem utraty wartości (chyba że nie
są indywidualnie istotne), zaś w
przypadku nie stwierdzenia utraty
wartości w ujęciu indywidualnym,
wówczas także w ujęciu łącznym.
Może się zdarzyć, że dla portfela
aktywów przenoszonych z kategorii
dostępnych do sprzedaży do
kategorii pożyczek i należności, może
być potrzebny odpis aktualizacyjny
z tytułu utraty wartości, oparty na
ocenie łącznej nawet, jeżeli utraty
wartości nie stwierdzono
indywidualnie dla żadnego ze
składników aktywów. Nie jest jasne,
czy konieczne jest dokonywanie
takiej oceny w momencie
przekwalifikowania – w takim
przypadku może zaistnieć potrzeba
przeniesienia do rachunku zysków
i strat części strat wcześniej
ujmowanych w kapitale własnym.
Nie jest to nowy problem.
Już wcześniej pojawiał się on również
w przypadku przeniesień z kategorii
instrumentów dostępnych do
sprzedaży do kategorii instrumentów
utrzymywanych do terminu
zapadalności. Do czasu rozpatrzenia
tej kwestii przez RMSR, naszym
zdaniem aktywa po
przekwalifikowaniu należy obecnie
traktować jako nowo powstałe,
w takim zaś przypadku nie będzie
ujmowana natychmiastowa utrata
wartości.
Utrata wartości
Pyt. 14. Czy jednostka,
w momencie przekwalifikowania
instrumentów dłużnych z kategorii
dostępnych do sprzedaży do
kategorii pożyczek i należności,
musi dokonać oceny tych
instrumentów indywidualnie pod
kątem utraty wartości, jeżeli
wykonała już tę czynność jeszcze
przed przekwalifikowaniem lub
czy może przeprowadzić
wyłącznie ocenę zbiorczą?
Odp.: Fakt, że jednostka dokonuje
wyłącznie zbiorczej oceny utraty
wartości na podstawie tego, że
przekwalifikowane aktywa finansowe
nie są uznane za istotne, nie
pozwala uniknąć konieczności
dokonania reklasyfikacji kwot ujętych
w kapitale własnym do rachunku
zysków i strat. Paragraf 64 MSR 39
stwierdza, że jednostka w pierwszej
kolejności ocenia, czy istnieją
obiektywne przesłanki utraty
wartości indywidualnie dla aktywów
finansowych, które są istotne, oraz
indywidualnie albo w sposób
zbiorczy dla aktywów finansowych,
które nie są istotne. Kwota
przeniesiona do rachunku zysków
i strat musi być podobna, niezależnie
od metody, która została użyta do
skalkulowania utraty wartości.
W rezultacie, utrata wartości jest
oceniana indywidualnie, tak jak
przed reklasyfikacją.
Przekwalifikowanie aktywów finansowych
Marzec 2009
Rachunkowość
zabezpieczeń
Pyt. 15. Czy jednostka może
rozpocząć stosowanie
rachunkowości zabezpieczeń
w odniesieniu do ryzyk
finansowych dotyczących
składnika aktywów na dzień
przekwalifikowania, pomimo że
przekwalifikowania dokonano ze
skutkiem wstecznym?
Odp.: Stosowanie rachunkowości
zabezpieczeń dozwolone jest dopiero
od dnia, w którym zabezpieczenie
spełniło kryteria określone w MSR 39.
Stosowanie rachunkowości
zabezpieczeń ze skutkiem wstecznym
nie jest dozwolone, bowiem
zabezpieczenie nie byłoby
wystarczająco udokumentowane, zaś
efektywność zabezpieczenia nie
byłaby potwierdzona przed
zastosowaniem rachunkowości
zabezpieczeń.
Pyt. 16. Czy jednostka powinna
ponownie dokumentować
zabezpieczenie, jeżeli
zabezpieczany składnik aktywów
jest przekwalifikowywany
z kategorii dostępnych do
sprzedaży do kategorii pożyczek
i należności?
Odp.: Niekoniecznie, ale będzie to
zależeć od tego, na ile szczegółowa
była dokumentacja rachunkowości
zabezpieczenia na dzień
przekwalifikowania.
11
Przykłady zastosowania
zmian dotyczących
przekwalifikowania.
Przykład 1:
Przekwalifikowanie
z kategorii przeznaczonych
do obrotu do kategorii
pożyczek i należności
(bez utraty wartości).
W dniu 30 września 2007 roku Bank A
udziela 5-letniego kredytu
oprocentowanego stopą 6%, na kwotę
100 mln EUR, z zamiarem
przekształcenia 80% tej kwoty
w kredyt konsorcjonalny po jego
udzieleniu. Na dzień udzielenia
klasyfikuje zatem 80% kredytu jako
przeznaczony do obrotu, zaś
pozostałą część (20%) jako pożyczki
i należności (kredyt nie jest notowany
na aktywnym rynku).
W związku z sytuacją rynkową nie
udaje się zorganizować konsorcjum,
bank zachowuje więc całość kredytu
z zamiarem utrzymania go
w dłuższym okresie.
Do dnia 30 czerwca 2008 roku
wartość godziwa części kredytu, którą
sklasyfikowano jako przeznaczoną do
obrotu (80%), spadła do poziomu
65 mln EUR.
W dniu 25 października 2008 roku,
stosując postanowienia nowelizacji,
bank przekwalifikowuje część kredytu
ujętego jako aktywo przeznaczone do
obrotu do pożyczek i należności
w sprawozdaniu finansowym za trzeci
kwartał, na dzień 1 lipca 2008 roku.
Koniec okresu
(w mln EUR)*
Zamortyzowany koszt ewidencjonuje
się w kwocie 65 mln EUR. Na ten
dzień bank szacuje, że otrzyma
wszystkie umowne przepływy
pieniężne z tytułu kredytu (tj. nie
wystąpiła utrata wartości). Umowne
przepływy pieniężne są rozliczane
zgodnie z następującym
harmonogramem:
(w mln EUR)
Kupony
odsetkowe
30 września
2008 roku
4,82
30 września
2009 roku
4,8
30 września
2010 roku
4,8
30 września
2011 roku
4,8
30 września
2012 roku
4,8
Kwota
główna
80
Efektywna stopa procentowa
dokładnie dyskontująca te przyszłe
przepływy pieniężne do wartości
godziwej kredytu na dzień jego
przekwalifikowania wynosi 13,5%.
Ta nowa efektywna stopa procentowa
zostaje następnie zastosowana w celu
amortyzacji różnicy pomiędzy
zamortyzowanym kosztem kredytu na
dzień przekwalifikowania, a jego
wartością w terminie wymagalności.
W związku z tym, zamortyzowany
koszt będzie naliczony następująco:
Zamortyzowany
koszt (bilans
otwarcia)
Przychód
z tytułu
odsetek
naliczony
stopą 13,5%
Kupony
odsetkowe
Różnica
korygująca
zamortyzowany
koszt kredytu
Zamortyzowany koszt
(bilans
zamknięcia)
30 września
2008 roku
65
2,13
4,8
-2,7
62,3
30 września
2009 roku
62,3
8,44
4,8
3,6
65,9
30 września
2010 roku
65,9
8,95
4,8
4,1
70
6
30 września
2011 roku
70
9,5
4,8
4,7
74,7
30 września
2012 roku
74,7
10,17
4,8
5,3
80
2
4,8 = 80 x 6%
2,1 = 65 x 13,5% (od 1 lipca do 30 września)
8,4 = 62,3 x 13,5%
5
8,9 = 65,9 x 13,5%
6
9,5 = 70 x 13,5%
7
10,1 = 74 x 13,5%
* Okres zakończony 30 września 2008 roku jest okresem 3-miesięcznym. Wszystkie pozostałe okresy są okresami 12-miesiecznymi.
3
4
Przekwalifikowanie aktywów finansowych
Marzec 2009
12
Przykład 2:
Przekwalifikowanie
z kategorii przeznaczonych
do obrotu do kategorii
pożyczek i należności
(z utratą wartości)
W dniu 30 września 2007 roku
Bank A nabył 5-letnią obligację przy
stopie 6%, która pierwotnie była
notowana na aktywnym rynku.
Obligację nabyto za jej wartość
nominalną wynoszącą 80 mln EUR,
zaś termin jej wymagalności upływa
30 września 2012 roku. Obligację
utrzymywano w celu
krótkoterminowej sprzedaży, więc
była też odpowiednio
zaklasyfikowana jako instrument
przeznaczony do obrotu.
Do 30 czerwca 2008 roku rynek
przestał być rynkiem aktywnym, zaś
wartość godziwa instrumentu
zmniejszyła się do 35 mln EUR ze
względu na to, że nie oczekuje się
już pełnego odzyskania kwoty
nominału i odsetek, zaś stopa
rynkowa dla instrumentu o podobnej
charakterystyce ryzyka jest znacząco
wyższa od kuponu odsetkowego
instrumentu. Obecnie bank zamierza
utrzymywać obligację w możliwej do
przewidzenia przyszłości.
W dniu 25 października 2008 roku,
stosując postanowienia nowelizacji,
bank przekwalifikowuje obligację do
kategorii pożyczek i należności
w sprawozdaniu finansowym za
trzeci kwartał, na dzień 1 lipca 2008
roku. Jej zamortyzowany koszt
zostaje ujęty w kwocie 35 mln EUR.
Na ten dzień bank szacuje, że nie
otrzyma żadnych odsetek, zaś w dniu
wymagalności otrzyma jedynie część
spłaty nominału w wysokości
75 mln EUR.
Efektywna stopa procentowa
dokładnie dyskontująca przyszłe
przepływy pieniężne do wartości
godziwej obligacji na dzień
przekwalifikowania wynosi 19,6%.
Ta nowa efektywna stopa
procentowa zostaje następnie
zastosowania do amortyzacji różnicy
Koniec okresu
(w mln EUR)*
pomiędzy zamortyzowanym kosztem
obligacji na dzień przekwalifikowania,
a jej wartością wykupu w terminie
wymagalności. W związku z tym,
zamortyzowany koszt będzie
rozliczony zgodnie z następującym
harmonogramem:
Zamortyzowany
koszt (bilans
otwarcia)
Przychód z
tytułu odsetek
naliczony
stopą 19,6%
Kupony
odsetkowe
Różnica
korygująca
zamortyzowany koszt
Zamortyzowany koszt
(bilans
zamknięcia)
30 września
2008 roku
35
1,68
0
1,6
36,6
30 września
2009 roku
36,6
7,29
0
7,2
43,8
30 września
2010 roku
43,8
8,610
0
8,6
52,4
30 września
2011 roku
52,4
10,311
0
10,3
62,7
30 września
2012 roku
62,7
12,312
0
12,3
75
W dniu 30 września 2010 roku bank
ponownie przewiduje odzyskanie
100% nominału (czyli 80 mln EUR).
Zgodnie ze znowelizowanym
MSR 39 WS 8, bank nie powinien
podwyższać wykazywanej wartości
obligacji, lecz przeszacować
efektywną stopę procentową.
Zaktualizowana efektywna stopa
procentowa, która dokładnie
dyskontowałaby zaktualizowane
Koniec okresu
(w mln EUR)*
30 września
2011 roku
30 września
2012 roku
przewidywane przepływy pieniężne
do bieżącego zamortyzowanego
kosztu obligacji (52,4 mln EUR)
wynosi 23,6%. Ta nowa efektywna
stopa procentowa zostaje następnie
zastosowania do amortyzacji różnicy
pomiędzy zamortyzowanym kosztem
obligacji, a jej wartością w terminie
wymagalności. W związku z tym,
zamortyzowany koszt rozliczony
będzie następująco:
Zamortyzowany
koszt (bilans
otwarcia)
Przychód z
tytułu odsetek
naliczony
stopą 19,6%
Kupony
odsetkowe
Różnica
korygująca
zamortyzowany koszt
Zamortyzowany
koszt (bilans
zamknięcia)
52,4
12,313
0
12,3
64,7
64,7
14
0
15,3
80
15,3
8
1,6 = 35 x 19,6% x 3/12 (od 1 lipca do 30 września)
7,2 = 36,6 x 19,6%
8,6 = 43,8 x 19,6%
11
10,3 = 52,4 x 19,6%
12
12,3 = 62,7 x 19,6%
13
12,3 = 52,4 x 23,6%
14
15,3 = 64,7 x 23,6%
* Okres zakończony 30 września 2008 roku jest okresem 3-miesięcznym. Wszystkie pozostałe okresy są okresami 12-miesiecznymi
9
10
Przekwalifikowanie aktywów finansowych
Marzec 2009
13
Nie jest obecnie jasne, czy
opcja przedpłaty powinna być
wydzielona i wyceniana
w wartości godziwej poprzez
rachunek zysków i strat.
Przykład 3:
Przekwalifikowanie
z kategorii przeznaczone do
obrotu do kategorii
dostępne do sprzedaży.
W czerwcu 2006 roku Bank A
zakupił „gotówkowy CDO”
(tj. obligacje zabezpieczone długiem,
w ramach których jednostka
specjalnego przeznaczenia,
emitująca instrument, zobowiązana
jest do utrzymywania instrumentu
bazowego, nie zaś instrumentów
pochodnych na te instrumenty
bazowe) z terminem wymagalności
w roku 2020, o wartości nominalnej
wynoszącej 100 mln EUR. CDO
utrzymywano w celu
krótkoterminowej sprzedaży, był też
odpowiednio zaklasyfikowany jako
instrument przeznaczony do obrotu.
Do czerwca 2008 roku wartość
godziwa CDO zmniejszyła się do
75 mln EUR i przestał on być
notowany na aktywnym rynku.
W rezultacie, bank stwierdził, że nie
ma już zamiaru sprzedawać CDO.
W dniu 25 października 2008 roku,
stosując postanowienia nowelizacji
oraz odnosząc się do wystąpienia
„rzadkich okoliczności” w trzecim
kwartale 2008 roku, bank
przekwalifikował CDO do kategorii
instrumentów dostępnych do
sprzedaży z dniem 1 lipca
2008 roku. CDO zostaje
przekwalifikowany w jego wartości
godziwej na ten dzień (75 mln EUR),
a zmiany jego wartości godziwej
występujące po tej dacie będą
ujmowane w kapitale z aktualizacji
wyceny instrumentów dostępnych do
sprzedaży (z wyjątkiem amortyzacji
ujmowanej na bazie efektywnej
stopy procentowej) do czasu utraty
wartości lub usunięcia z ksiąg tego
CDO.
Efektywną stopę procentową określa
się z zastosowaniem tej samej
metody, jaką opisano w przykładach
1 i 2. Efektywna stopa procentowa
jest stopą dokładnie dyskontującą
oczekiwane przyszłe przepływy
pieniężne (z uwzględnieniem
oczekiwanego terminu
wymagalności) do wartości godziwej
Przekwalifikowanie aktywów finansowych
Marzec 2009
CDO na dzień przekwalifikowania.
Ta efektywna stopa procentowa
zostaje zastosowana do
zamortyzowania różnicy pomiędzy
wartością godziwą CDO na dzień
przekwalifikowania, a oczekiwaną
wartością w przewidywanym terminie
wymagalności.
Chociaż z prawnego punktu widzenia
termin wymagalności CDO przypada
na rok 2020, CDO może stać się
wymagalny wcześniej, jeżeli nastąpi
wcześniejsza spłata aktywów
stanowiących jego instrument
bazowy. Obecnie nie jest jasne, czy
opcja wcześniejszej spłaty powinna
zostać wydzielona i ujęta według
wartości godziwej poprzez rachunek
zysków i strat.
Przykład 4:
Przekwalifikowanie
z kategorii dostępne do
sprzedaży do kategorii
pożyczek i należności.
W czerwcu 2006 roku Bank A zakupił
„gotówkowy CDO” z terminem
wymagalności w roku 2020,
o wartości nominalnej wynoszącej
100 mln EUR. CDO zaklasyfikowano
jako instrument dostępny do
sprzedaży.
Do 30 czerwca 2008 roku wartość
godziwa CDO zmniejszyła się do
75 mln EUR i przestał on być
notowany na aktywnym rynku.
W rezultacie, bank stwierdził, że
zamierza utrzymywać instrument
CDO w możliwej do przewidzenia
przyszłości.
W dniu 25 października 2008 roku,
stosując postanowienia nowelizacji,
bank przekwalifikowuje CDO do
kategorii pożyczek i należności
z dniem 1 lipca 2008 roku. Jego
zamortyzowany koszt zostaje ujęty
w kwocie 75 mln EUR (wartość
godziwa CDO na dzień
przekwalifikowania).
14
Na ten dzień bank szacuje, iż odzyska
wszystkie umowne przepływy
pieniężne z CDO (tj. nie wystąpiła
utrata wartości), przy oczekiwanym
terminie wymagalności w czerwcu
2014 roku. Umowne przepływy
pieniężne kształtują się następująco:
Koniec okresu
(w mln EUR)
Kupony
odsetkowe
30 czerwca
2009 roku
615
30 czerwca
2009 roku
6
30 czerwca
2010 roku
6
(…)
6
30 czerwca
2014 roku
6
Kwota
główna
Efektywna stopa procentowa
dokładnie dyskontująca te przyszłe
przepływy pieniężne do wartości
godziwej CDO na dzień
przekwalifikowania wynosi 12,10%.
Nowa efektywna stopa procentowa
zostaje następnie wykorzystana do
zamortyzowania różnicy pomiędzy
zamortyzowanym kosztem CDO na
dzień przekwalifikowania, a jego
wartością w przewidywalnym terminie
wymagalności. Odpowiednio,
zamortyzowany koszt obliczony będzie
następująco:
100
Koniec okresu
(w mln EUR)
Zamortyzowany
koszt
(bilans
otwarcia)
Przychód
z tytułu
odsetek
naliczony
stopą 12,1%
Kupony
odsetkowe
Różnica
korygująca
zamortyzowany koszt
Zamortyzowany koszt
(bilans
zamknięcia)
30 czerwca 2009
75
9,116
6
2,3
78,1
30 czerwca 2010
78,1
9,417
6
3,4
81,5
30 czerwca 2011
81,5
9,918
6
3,9
85,4
30 czerwca 2012
85,4
10,319
6
4,3
89,7
30 czerwca 2013
89,7
10,920
6
4,9
94,6
Ujemny kapitał z aktualizacji wyceny instrumentów dostępnych do sprzedaży w
kwocie 25 mln EUR zostaje zamrożony na dzień przekwalifikowania i będzie
amortyzowany do rachunku zysków i strat w pozostałym okresie ważności CDO.
Będzie to miało następujący wpływ na rachunek zysków i strat:
Koniec okresu
(w mln EUR)
Kapitał
z aktualizacji
wyceny instr.
DDS (bilans
otwarcia)
Amortyzacja
kapitału
z aktualizacji
wyceny instr.
DDS21
Kapitał
z aktualizacji
wyceny instr.
DDS (bilans
zamknięcia)
Przychód
z tytułu
odsetek
12,10%
Przychód
z tytułu
odsetek
netto
30 czerwca 2009
(24,2)
(2,3)
(21,9)
9,1
4,5
30 czerwca 2010
(21,9)
(3,4)
(18,5)
9,4
6
30 czerwca 2011
(18,5)
(3,9)
(14,6)
9,9
6
30 czerwca 2012
(14,6)
(4,3)
(10,3)
10,3
6
30 czerwca 2013
(10,3)
(4,9)
(5,4)
10,9
6
30 czerwca 2014
(5,4)
(5,4)
0
11,4
6
15
6 = 100 x 6%
9,1 = 75 x 12,10%
9,4 = 78,1 x 12,10%
18
9,9 = 81,5 x 12,10%
19
10,3 = 85,4 x 12,10%
20
10,9 = 89,7 x 12,10%
21
Amortyzacja kapitału z aktualizacji wyceny instrumentów DDS jest równa różnicy pomiędzy przychodem z tytułu odsetek obliczonym przy użyciu metody
efektywnej stopy procentowej, a uzyskanymi płatnościami odsetkowymi z instrumentu CDO.
16
17
Przekwalifikowanie aktywów finansowych
Marzec 2009
15
W dniu 30 czerwca 2011 roku bank szacuje, że nastąpiła utrata wartości CDO.
Przewiduje, że nie będzie już otrzymywać płatności odsetkowych i że odzyskane
zostanie 80% kwoty głównej (tj. 80 mln EUR).
Według par. 54(a) i par. 67 MSR 39, Bank A przeklasyfikuje całość pozostałego
kapitału z aktualizacji wyceny do rachunku zysków i strat.
Oprócz tego ujmuje on odpis aktualizacyjny z tytułu utraty wartości, ustalony jako
różnica pomiędzy wartością bilansową CDO, a wartością bieżącą szacowanych
przyszłych przepływów pieniężnych, dyskontowanych zmienioną efektywną
stopą procentową instrumentu CDO (tj. efektywną stopą procentową ustaloną na
dzień przekwalifikowania).
Wartość bieżąca przewidywanych przyszłych przepływów pieniężnych
dyskontowanych efektywną stopą procentową ustaloną na dzień
przekwalifikowania (12,10%) wynosi 56,8 mln EUR. Całkowity wpływ na
rachunek zysków i strat kształtuje się następująco:
Koniec okresu
odsetkowego
(w mln EUR)
Amortyzacja kapitału
z aktualizacji wyceny
instr. DDS
Odpis aktualizacyjny z
tytułu utraty wartości
CDO
Łączna zmiana
ujęta w rachunku
zysków i strat
(14,6)
(28,6)22
(43,2)
30 czerwca 2011
Zamortyzowany koszt CDO będzie następnie rozliczany w następujący sposób:
Koniec okresu
odsetkowego
(w mln EUR)
Zamorty zowany
koszt
(bilans
otwarcia)
Przychód z
tytułu
odsetek
naliczony
stopą
12,10%
Kupony
odsetkowe
Różnica
korygująca
zamortyzowany koszt
Zamortyzowany koszt
(bilans
zamknięcia)
30 czerwca 2012
56,8
6,923
0
6,9
63,7
30 czerwca 2013
63,7
7,724
0
7,7
71,4
30 czerwca 2014
71,4
8,625
0
8,6
80
Po utracie wartości, wartość netto ujmowana w rachunku zysków i strat zawiera
tylko przychody tytułu odsetek ujęte z zastosowaniem efektywnej stopy
procentowej 12,10%, ponieważ cały kapitał z aktualizacji wyceny przeniesiono
już do rachunku zysków i strat.
Przykład 5: Przekwalifikowanie
z kategorii dostępnych do
sprzedaży do utrzymywanych do
terminu zapadalności.
Założenia są tu takie same jak
w Przykładzie 4, z tym wyjątkiem, że
25 października 2008 roku bank
postanawia przekwalifikować
instrument CDO do kategorii
instrumentów utrzymywanych do
terminu wymagalności w oparciu
o faktyczny zamiar oraz o zdolność
utrzymywania CDO do terminu
wymagalności oraz w oparciu o fakt,
że istnieje aktywny rynek dla CDO
W dniu 25 października 2008 roku
CDO nadal jest notowany na
aktywnym rynku, zaś jego wartość
godziwa wynosi 60 mln EUR.
Zgodnie z par. 54 MSR 39,
przekwalifikowanie ma charakter
prospektywny, czyli począwszy od
25 października 2008 roku.
W związku z tym zmniejszenie
wartości godziwej pomiędzy 1 lipca
2008 roku i 25 października
2008 roku (15 mln EUR) musi zostać
ujęte jako niezrealizowana strata
w kapitale z aktualizacji wyceny
instrumentów dostępnych do
sprzedaży (zakładając, jak
w poprzednim przykładzie, że spadek
wartości składnika aktywów nie
stanowi utraty wartości), zaś
zamortyzowany koszt CDO na dzień
przekwalifikowania wynosi
60 mln EUR.
Po przekwalifikowania
25 października 2008 roku CDO
należy ujmować podobnie jak to
zaprezentowano w przykładzie 4.
Bank powinien wziąć pod uwagę to,
że nie może sprzedać CDO nie tracąc
przy tym możliwości klasyfikacji
jakiejkolwiek pozycji do portfela
instrumentów utrzymywanych do
terminu wymagalności.
22
-28,6 = 56,8 – 85,4 (Wartość bieżąca przewidywanych przyszłych przepływów pieniężnych dyskontowanych stopą 12,10%, pomniejszona o zamortyzowany
koszt na dzień 30 czerwca 2011 roku (przed utratą wartości))
23
24
25
6,9 = 56,8 x 12,10%
7,7 = 63,7 x 12,10%
8,6 = 71,4 x 12,10%
Przekwalifikowanie aktywów finansowych
Marzec 2009
16
Ernst & Young
Assurance | Tax | Transactions | Advisory
Firma Ernst & Young jest globalnym liderem w
zakresie usług audytorskich, podatkowych,
transakcyjnych i doradczych. Na całym świecie
135 000 naszych pracowników jednoczą
wspólne wartości i świadczenie wysokiej jakości
usług. Zmieniamy rzeczywistość, pomagając
naszym pracownikom, naszym klientom oraz
naszej coraz szerszej społeczności w
wykorzystaniu ich potencjału.
Ernst & Young
00-124 Warszawa, Rondo ONZ 1
Tel.: +48 (22) 557 70 00
Fax: +48 (22) 557 70 01
Aby uzyskać więcej informacji, odwiedź
www.ey.com/pl.
© 2009 Ernst & Young
Wszelkie prawa zastrzeżone.
Niniejsza publikacja została sporządzona z
należytą starannością, jednak z konieczności
pewne informacje zostały podane w skróconej
formie. W związku z tym publikacja ma charakter
wyłącznie orientacyjny, a zawarte w niej dane nie
powinny zastąpić szczegółowej analizy problemu
lub profesjonalnego osądu.
Ernst & Young nie ponosi odpowiedzialności za
jakiekolwiek straty powstałe w wyniku czynności
podjętych lub zaniechanych na podstawie
niniejszej publikacji. Zalecamy, by wszelkie
przedmiotowe kwestie były konsultowane z
właściwym doradcą.
Download