Przekwalifikowanie aktywów finansowych
advertisement
Wydanie 34 Marzec 2009 Dodatek „Z perspektywy MSSF” Przekwalifikowanie aktywów finansowych Niniejsza publikacja podsumowuje wszystkie dotychczasowe zmiany do MSR 39 Instrumenty finansowe: ujmowanie i wycena oraz MSSF 7 Instrumenty finansowe - ujawnianie informacji, a także KIMSF 9 Ponowna ocena wbudowanych instrumentów pochodnych. Niniejsza publikacja zawiera również schematy logiczne podejmowania decyzji w zakresie stosowania tych zmian, odpowiedzi na kilka często zadawanych pytań oraz zaktualizowane przykłady ich stosowania. W dniu 13 października 2008 roku Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (RMSR, Rada) zatwierdziła i opublikowała zmiany do MSR 39 oraz MSSF 7, które umożliwiają przekwalifikowanie niektórych aktywów finansowych przeznaczonych do obrotu do kategorii instrumentów utrzymywanych do terminu zapadalności, pożyczek i należności lub instrumentów finansowych dostępnych do sprzedaży. Opublikowana zmiana umożliwia również przekwalifikowanie niektórych aktywów finansowych z kategorii dostępnych do sprzedaży do kategorii pożyczek i należności. RMSR tymczasowo skorzystała z postanowień umowy ustanawiającej Mężów Zaufania Fundacji Komitetu Międzynarodowych Standardów Rachunkowości, pozwalającej na pominięcie normalnej procedury opracowywania i akceptacji MSSF, w związku z czym nie było okresu przeznaczonego na zgłaszanie komentarzy. Wprowadzone zmiany zaczęły obowiązywać od 1 lipca 2008 roku. Zmiany wprowadzono w odpowiedzi na wnioski regulatorów, aby umożliwić bankom ujmowanie aktywów finansowych nie będących już przedmiotem obrotu na aktywnym rynku według zamortyzowanego kosztu, umożliwiając tym samym zredukowanie zmienności wyników finansowych. Zmiany dotyczyć będą również jednostek innych niż banki, które posiadają aktywa finansowe ujmowane jako przeznaczone do obrotu lub dostępne do sprzedaży. Zmiany wprowadzają rozwiązania obecne już w standardach amerykańskich US GAAP, umożliwiające przenoszenie pożyczek z kategorii przeznaczonych do obrotu do kategorii utrzymywanych w celach inwestycyjnych w przypadku zmiany intencji utrzymywania instrumentów, w „rzadkich” zaś okolicznościach również przenoszenie instrumentów finansowych z kategorii przeznaczonych do obrotu do kategorii dostępnych do sprzedaży lub utrzymywanych do terminu zapadalności. W związku z przyspieszonym trybem wprowadzania zmian, na posiedzeniu Rady w dniu 13 października 2008 roku stwierdzono, iż jeżeli okaże się to konieczne, do treści zmian zostaną wprowadzone poprawki. Niniejsza publikacja uwzględnia poprawki wydane do końca marca 2009 roku. Aktywa finansowe spełniające warunki sklasyfikowania jako pożyczki i należności mogą być przenoszone z kategorii przeznaczonych do obrotu do kategorii pożyczek i należności wówczas, jeżeli jednostka ma zamiar i możliwość utrzymania ich w możliwej do przewidzenia przyszłości Podsumowanie zmian W wyniku wprowadzonych zmian jednostki mogą przekwalifikować niektóre instrumenty finansowe z kategorii przeznaczonych do obrotu, jeżeli nie są już one utrzymywane w celu sprzedaży lub odkupu w krótkim czasie (par. 50(c)). Jednostki nadal nie mogą przekwalifikować instrumentów, dla których skorzystały z opcji wyceny do wartości godziwej przez wynik finansowy przy początkowym ujęciu (pomimo, iż wnioskowała o to do 1 RMSR Komisja Europejska ),ani też instrumentów pochodnych. W zmianach wprowadzono rozróżnienie pomiędzy aktywami finansowymi, które spełniają warunki zaklasyfikowania jako pożyczki i należności a tymi, które tych warunków nie spełniają. Do pierwszej grupy należałyby te instrumenty, które oprócz tego, że nie są utrzymywane z zamiarem sprzedaży w najbliższym okresie, posiadają stałe lub możliwe do określenia wypłaty, nie są notowane na aktywnym rynku i nie mają cech, które mogą spowodować, że ich posiadacz nie odzyska zasadniczo całej kwoty początkowej inwestycji, chyba że w wyniku pogorszenia jakości kredytowej. Aktywa finansowe, które obecnie spełniają kryteria kwalifikacji jako pożyczki i należności, mogą zostać przekwalifikowane z kategorii przeznaczonych do obrotu do kategorii pożyczek i należności, o ile jednostka ma intencję i zdolność utrzymania ich w możliwej do przewidzenia przyszłości (par. 50D). Ani określenia „możliwa do przewidzenia przyszłość” ani „w krótkim terminie” nie zostały zdefiniowane. Aktywa finansowe niespełniające warunków zakwalifikowania jako pożyczki i należności mogą być przekwalifikowane z kategorii przeznaczonych do obrotu do kategorii dostępnych do sprzedaży lub utrzymywanych do terminu zapadalności jedynie w „rzadko spotykanych” sytuacjach (par. 50B). Pojęcie „rzadko spotykane” nie zostało zdefiniowane, chociaż w Uzasadnieniu Wniosków stwierdzono, że „rzadko spotykane” okoliczności wynikają z pojedynczego zdarzenia, które można uznać za nietypowe i którego ponowne wystąpienie w najbliższej przyszłości jest wysoce nieprawdopodobne. W 2008 roku RMSR na swojej stronie internetowej stwierdziła również: „Pogorszenie sytuacji na światowych rynkach, które nastąpiło w trzecim kwartale bieżącego roku, można uznać za przykład „rzadko spotykanych” okoliczności, o których mowa w zmianach do MSSF, co uzasadnia ich natychmiastowe opublikowanie”. Aktywa finansowe mogą być przekwalifikowane do kategorii instrumentów utrzymywanych do terminu zapadalności tylko wówczas, gdy jednostka posiada zamiar i zdolność utrzymania ich do terminu zapadalności. Jednostki muszą przy tym pamiętać, że z rachunkowego punktu widzenia, jeśli sprzedadzą składnik aktywa przed terminem jego zapadalności, wówczas spowoduje to utratę możliwości klasyfikacji do tej kategorii całego portfela (z kilkoma wyjątkami), prowadząc do konieczności jego przekwalifikowania do kategorii instrumentów dostępnych do sprzedaży. Wprowadzone zmiany pozwalają także na przekwalifikowanie aktywów finansowych z kategorii dostępnych do sprzedaży do kategorii pożyczek i należności, o ile jednostka ma intencję i zdolność ich utrzymywania ich w możliwej do przewidzenia przyszłości, zaś aktywa spełniają kryteria klasyfikacji jako pożyczki i należności na dzień przekwalifikowania (par. 50E). 1 W dniu 27 października 2008 roku Komisja wystosowała do Rady pismo, w którym prosi o wyjaśnienie kwestii dotyczącej kredytowego instrumentu pochodnego, który w CDO nie wymaga wydzielenia (zobacz dyskusję w dalszej części tej publikacji). Przekwalifikowanie aktywów finansowych Marzec 2009 2 Schematy logiczne przedstawione poniżej mają na celu pomoc w zrozumieniu tych zmian. Przekwalifikowanie z kategorii instrumentów wycenianych w wartości godziwej poprzez rachunek zysków i strat TAK Czy instrument finansowy jest instrumentem pochodnym? NIE Czy jest to składnik aktywów finansowych zaklasyfikowany do TAK kategorii aktywów wycenianych w wartości godziwej poprzez rachunek zysków i strat w momencie początkowego ujęcia? Przekwalifikowanie nie jest dozwolone NIE NIE Czy składnik aktywów finansowych nie jest już utrzymywany z myślą o jego sprzedaży w krótkim terminie? (par. 50(c)) NIE TAK Czy składnik aktywów finansowych spełnia kryteria ich kwalifikacji do NIE pożyczek i należności na dzień przekwalifikowania? (par. 50D i definicja „pożyczek i należności”, par. 9) Czy okoliczności są „rzadko spotykane” (par. 50B) TAK TAK Czy jednostka ma zamiar i zdolność utrzymania składnika aktywów finansowych w możliwej do przewidzenia przyszłości lub do terminu zapadalności? (par. 50D) Czy jednostka ma zamiar i zdolność utrzymania składnika aktywów finansowych do terminu zapadalności („UTZ”)? (definicja instrumentów UTZ w par. 9) Niejasne2 NIE TAK NIE TAK Dozwolone jest przekwalifikowanie do kategorii pożyczek i należności Dozwolone jest przekwalifikowanie do kategorii instrumentów UTZ i dostępnych do sprzedaży Dozwolone jest przekwalifikowanie do kategorii dostępnych do sprzedaży Z „opcją wstecznego przekwalifikowania” na dzień 1 czerwca 2008 roku, jeżeli zgodne z datą zmiany zamiaru. Przekwalifikowanie z kategorii dostępnych do sprzedaży Czy składnik aktywów finansowych odpowiada definicji pożyczek i należności na dzień przekwalifikowania? (par. 50D i definicja „pożyczek i należności”, par. 9) NIE Czy jednostka ma zamiar i zdolność utrzymania składnika aktywów finansowych do terminu zapadalności? (definicja instrumentów UTZ w par. 9) NIE TAK TAK Czy jednostka ma zamiar i zdolność utrzymania składnika aktywów finansowych w możliwej do przewidzenia przyszłości lub do terminu zapadalności? (par. 50D) TAK Dozwolone jest przekwalifikowanie do kategorii pożyczek i należności Z „opcją wstecznego przekwalifikowania” na dzień 1 czerwca 2008 roku, jeżeli zgodne z datą zmiany zamiaru. 2 NIE Dozwolone jest przekwalifikowanie do kategorii instrumentów UTZ Przekwalifikowanie nie jest dozwolone Bez „opcji wstecznego przekwalifikowania” na dzień 1 czerwca 2008 roku już wcześniej dozwolona na podstawie par. 54 MSR 39) W obecnym brzmieniu, nowelizacje pozwalają na przekwalifikowanie aktywów finansowych do kategorii pożyczek i należności, jeżeli spełniają one odpowiednie kryteria na dzień przekwalifikowania, nawet wówczas, jeżeli w momencie początkowego ujęcia były one notowane na aktywnym rynku, a zatem nie kwalifikowałyby się do ujęcia w tej kategorii. Aby jednak takie aktywa przekwalifikować, konieczne byłoby istnienie zamiaru ich utrzymania w możliwej do przewidzenia przyszłości lub do terminu zapadalności. Pojawiały się pytania co do tego, czy jeżeli składnik aktywów kwalifikowałby się obecnie do uznania za pożyczkę lub należność lecz jednostka nie może z pewnością stwierdzić, że będzie go utrzymywać w możliwej do przewidzenia przyszłości, to czy składnik ten można przekwalifikować do kategorii dostępnych do sprzedaży, jeżeli okoliczności uznane zostaną za „rzadko spotykane”. Pytanie to dotyczyć będzie prawdopodobnie tylko sytuacji, w których jednostka uznaje zamiar utrzymania składnika aktywów w możliwej do przewidzenia przyszłości jako bardziej uciążliwy, niż nie posiadanie zamiaru utrzymania składnika aktywów do sprzedaży w krótkim terminie, co wiąże się z zastosowaniem interpretacji obu tych pojęć, a okoliczności takie są w istocie rzadko spotykane. Naszym zdaniem zmiany można zinterpretować zarówno jako zakaz stosowania takiej alternatywnej oceny dla takich aktywów, jak i jako przyzwolenie na nią. Dlatego też, dopóki RMSR tej kwestii nie doprecyzuje, jesteśmy zdania, iż jednostki mogą interpretować poprawki jako zezwolenie na alternatywną ocenę. Jeżeli skutki takiej interpretacji są znaczące, należałoby się spodziewać ujawnienia informacji o zastosowaniu takiej interpretacji. Przekwalifikowanie aktywów finansowych Marzec 2009 3 W odpowiedzi na prośbę o wyjaśnienie Rada jasno stwierdziła, że wszelkie przekwalifikowania dokonane w dniu 1 listopada 2008 roku lub po tej dacie, wchodzą w życie z dniem przekwalifikowania. Wbudowane instrumenty pochodne W przypadku instrumentów należących do kategorii przeznaczonych do obrotu nie ma potrzeby wyodrębniania wbudowanego instrumentu pochodnego, ponieważ cały instrument ewidencjonowany jest w wartości godziwej przez rachunek zysków i strat. Jednak w przypadku, gdy instrument nie jest ewidencjonowany w wartości godziwej przez rachunek zysków i strat konieczne jest ustalenie, czy należy wyodrębnić i wyceniać do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat wbudowane instrumenty pochodne, jeżeli ich cechy ekonomiczne i ryzyka nie są ściśle powiązane z instrumentem zasadniczym. Pierwotna wersja KIMSF 9 Ponowna ocena wbudowanych instrumentów pochodnych zabraniała takiej oceny po dacie pierwotnego ujęcia instrumentu finansowego, chyba że wystąpiła zmiana w warunkach umowy istotnie modyfikująca przepływy pieniężne. Zmiany do KIMSF 9 wymagają: ► ► Aby jednostki dokonywały oceny konieczności wydzielenia wbudowanego instrumentu pochodnego w momencie przekwalifikowania hybrydowego instrumentu finansowego z kategorii wycenianych do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat oraz Aby ocena taka była dokonana na podstawie informacji (okoliczności), dostępnych na późniejszą z dwóch dat: ► na dzień pierwotnego ujęcia składników aktywów lub ► na dzień zmiany warunków umowy istotnie modyfikujących przepływy pieniężne, które byłyby wymagane w ramach kontraktu, gdyby nie był zmodyfikowany. Przekwalifikowanie aktywów finansowych Marzec 2009 MSR 39 został również poprawiony aby zaznaczyć, że jeśli wartość godziwa wbudowanego instrumentu pochodnego, która normalnie musiałaby zostać wydzielona podczas przekwalifikowania, nie może być wiarygodnie wyceniona, to wówczas cały instrument hybrydowy musi pozostać zakwalifikowany jako wyceniany w wartości godziwej przez rachunek zysków i strat i nie może być przekwalifikowany. Data wejścia w życie Zmiany weszły w życie 1 lipca 2008 roku i przekwalifikowania przed tą datą nie są dozwolone. Jednak przed datą 1 listopada 2008 roku jednostki mogły cofnąć się do 1 lipca 2008 roku i dokonać przekwalifikowania na ten dzień, o ile składniki aktywów spełniały na ten dzień kryteria przekwalifikowania. Wszelkie późniejsze przekwalifikowania składnika aktywów finansowych, dokonane w dniu 1 listopada 2008 roku lub później, wchodzą w życie z dniem dokonania przekwalifikowania. Poprawka, wydana przez Radę 27 listopada 2008 roku bardzo jasno stwierdza, że po 1 listopada 2008 roku nie jest już dostępna opcja „wstecznego przekwalifikowania”. Przekwalifikowania z kategorii dostępnych do sprzedaży do kategorii utrzymywanych do terminu zapadalności były, w przypadku instrumentów dłużnych, możliwe jeszcze przed nowelizacją w każdej sytuacji zmiany zamiaru lub możliwości. Data wejścia w życie 1 lipca 2008 roku dotyczy tylko tych przekwalifikowań, na które zezwala dopiero nowelizacja. Stąd też jednostka nie może dokonywać przekwalifikowania z kategorii dostępnych do sprzedaży do kategorii utrzymywanych do terminu zapadalności na dzień 1 lipca 2008 roku, chyba że zmieniła zamiar i zdecydowała się na dokonanie takiego przekwalifikowania na ten dzień. Zmiany, do KIMSF 9 oraz MSR 39, które odnoszą się do kwestii wydzielania wbudowanych instrumentów pochodnych mają 4 zastosowanie do rocznych okresów sprawozdawczych kończących się 30 czerwca 2009 roku lub później. MSR 8 Zasady (polityka) rachunkowości, zmiany wartości szacunkowych i korygowanie błędów ma zastosowanie do wprowadzonych zmian, w związku z tym wymagane jest podejście retrospektywne. Wszelkie jednostki, które nie dokonały oceny wbudowanych instrumentów pochodnych na dzień reklasyfikacji, będą musiały przekształcić swoje sprawozdania finansowe przy wdrażaniu zmian. Ujmowanie przekwalifikowanych aktywów Każdego przekwalifikowania należy dokonywać według wartości godziwej na dzień jego dokonania. Na przykład, jeżeli instrument nabyty w wartości nominalnej 100, którego wartość godziwa zmniejszyła się do 60, jest obecnie przekwalifikowany do kategorii instrumentów utrzymywanych do terminu zapadalności, to będzie on ujęty według nowego zamortyzowanego kosztu w kwocie 60. Nowa wartość kosztu będzie w takim przypadku amortyzowana do oczekiwanej wartości odzyskiwalnej instrumentu przez pozostały oczekiwany okres do jego wygaśnięcia, przy zastosowaniu metody efektywnej stopy procentowej. Stąd też strata w kwocie 40, ujęta w poprzednich okresach, nie zostanie odwrócona poprzez rachunek zysków i strat w momencie przekwalifikowania, ale będzie amortyzowana poprzez przychody odsetkowe w okresie życia instrumentu. Wszelkie późniejsze zwiększenia oczekiwanych do odzyskania wartości rozpoznawane będą również poprzez przychody odsetkowe, poprzez zwiększenie efektywnej stopy procentowej. Wynika to ze zmiany wprowadzonej do MSR 39 WS 8. Jednym z szerzej omawianych zagadnień na posiedzeniu Rady, dotyczącym zatwierdzenia zmian, była kwestia sposobu określania w praktyce nowej efektywnej stopy procentowej po dokonaniu przekwalifikowania składnika aktywów. Efektywna stopa procentowa zależeć będzie od poziomu oczekiwanych przepływów pieniężnych, zatem wyższy poziom oczekiwanych przepływów pieniężnych prowadzić będzie do wyższej efektywnej stopy procentowej. Kalkulacja taka zawsze nosić będzie cechy indywidualnej oceny, jednak zmiany do WS 8 zmniejszają wpływ zmian wartości szacunkowych na wykazywaną kwotę zysku, zaś wymóg ujawniania oczekiwanych przepływów pieniężnych dostarczy czytelnikom sprawozdań finansowych informacji dotyczących sposobu dokonania tej indywidualnej oceny. Jeżeli instrument zostaje przekwalifikowany jako instrument dostępny do sprzedaży, wszelkie późniejsze zmiany wartości godziwej (oprócz amortyzacji odsetek za pomocą nowej efektywnej stopy procentowej) w stosunku do wartości godziwej na dzień przekwalifikowania, zostaną ujęte w kapitale rezerwowym z aktualizacji wyceny instrumentów dostępnych do sprzedaży („pozostałe całkowite dochody”) do momentu usunięcia instrumentu z bilansu lub dokonania odpisu z tytułu utraty wartości. Dla każdego składnika aktywów przekwalifikowanego z kategorii dostępnych do sprzedaży do kategorii utrzymywanych do terminu zapadalności lub do pożyczek i należności, wszelkie wcześniejsze zyski lub straty ujmowane w kapitale własnym zostaną stopniowo odniesione w wynik finansowy poprzez przychody odsetkowe w pozostałym okresie istnienia składnika aktywów, do momentu usunięcia instrumentu z bilansu lub dokonania odpisu z tytułu utraty wartości. Przekwalifikowanie aktywów finansowych Marzec 2009 Utrata wartości Nie ma potrzeby dokonywania oceny pod kątem utraty wartości składnika aktywów finansowych zaliczanego do kategorii instrumentów przeznaczonych do obrotu. Jeżeli natomiast składnik aktywów zostanie przekwalifikowany do kategorii pożyczek i należności, instrumentów utrzymywanych do terminu zapadalności lub dostępnych do sprzedaży, konieczna będzie ocena pod kątem utraty wartości, stosując się do zasad MSR 39 dotyczących utraty wartości aktywów tej kategorii aktywów, do której został on przekwalifikowany. Jeżeli zostanie stwierdzona utrata wartości składnika aktywów przekwalifikowanego jako instrument dostępny do sprzedaży, to będzie wymagane ujmowanie wszelkich dalszych spadków jego wartości godziwej jako odpisów aktualizujących z tytułu utraty wartości. W przypadku składnika aktywów przekwalifikowanego z kategorii dostępnych do sprzedaży do kategorii utrzymywanych do terminu zapadalności lub pożyczek i należności, to jeżeli następnie stwierdzona zostanie utrata jego wartości, wówczas skumulowane zyski lub straty ujęte w kapitale własnym trzeba będzie odnieść do rachunku zysków i strat. Od tej pory wszelkie aktywa przekwalifikowane do pożyczek i należności lub utrzymywane do terminu zapadalności trzeba będzie poddawać ocenie na utratę wartości nie tylko indywidualnie, ale też w ujęciu zbiorczym. 5 Wbudowane kredytowe instrumenty pochodne W lutym 2009 roku, RMSR na swojej stronie internetowej opublikowała wskazówki dotyczące kwestii związanej z kredytowymi instrumentami pochodnymi: czy kredytowy instrument pochodny wbudowany w obligacje zabezpieczone długiem („CDO”), który nie jest zakwalifikowany jako wyceniony w wartości godziwej przez rachunek zysków i strat, musi być wydzielony i odrębnie rozliczany w ramach MSSF. Wskazówki zwracają uwagę, że cechy związane ze stopniem podporządkowania z reguły nie prowadzą do wydzielenia pochodnych instrumentów kredytowych z CDO. Jednakże, paragraf OS 30(h) MSR 39 wymaga wydzielenia pochodnych instrumentów kredytowych z obligacji zabezpieczonych długiem, w ramach których nie jest wymagane utrzymywanie aktywa stanowiącego zabezpieczenie, ale które zamiast tego tworzą ekspozycje kredytowe na te aktywa przy użyciu kredytowych instrumentów pochodnych ( takich jak swapy na ryzyko kredytowe). W związku z tym jednostki, które przekwalifikowują CDO z kategorii instrumentów wycenianych w wartości godziwej poprzez rachunek zysków i strat, muszą określić czy jakiekolwiek wbudowane instrumenty pochodne powinny być wydzielone. RMSR przyznaje, że MSSF oraz Amerykańskie Standardy Rachunkowości mogą traktować te instrumenty odmiennie z powodu różnego podejścia do oceny wbudowanych instrumentów pochodnych. Jednakże, nie uznano za zasadne poprawianie MSSF w celu usunięcia niezgodności z US GAAP, gdyż te niezgodności będą rozwiązane w trakcie planowanego, wspólnego projektu dotyczącego ujmowania i wyceny instrumentów finansowych. Rachunkowość zabezpieczeń Jest prawdopodobne, że aktywa finansowe obecnie podlegające przekwalifikowaniu, w okresie gdy były klasyfikowane jako przeznaczone do obrotu były zabezpieczane przed niektórymi związanymi z nimi ryzykami, takimi jak zmiany stopy LIBOR, przy pomocy instrumentów pochodnych również ujmowanych w wartości godziwej poprzez rachunek zysków i strat. Dotychczas nie było więc konieczne stosowanie rachunkowości zabezpieczeń dla uzyskania spójności ujmowania zmiany wyceny. O ile jednak aktywa można przekwalifikować do kategorii pożyczek i należności od dnia 1 lipca 2008 roku, o tyle nie jest to dozwolone w przypadku Przekwalifikowanie aktywów finansowych Marzec 2009 zabezpieczających je instrumentów pochodnych. Zyski lub straty na instrumentach pochodnych po 1 lipca 2008 roku nadal będą ujmowane w wyniku finansowym i nie będą one rekompensowane odpowiednimi zyskami lub stratami po stronie przenoszonych aktywów. Rachunkowości zabezpieczeń nie można stosować retrospektywnie, zatem instrumenty pochodne traktować można jako zabezpieczenia przenoszonych aktywów dla celów rachunkowości dopiero po udokumentowaniu powiązania zabezpieczającego i wykazaniu efektywności zabezpieczenia. Poza tym, w związku z tym, że instrumenty pochodne nie będą już miały wartości godziwej równej zeru, prawdopodobne jest pojawienie się conajmniej nieefektywności zabezpieczenia, zwłaszcza w przypadku zabezpieczeń przepływów pieniężnych lub w ogóle braku efektywności. Jeżeli instrument jest przekwalifikowany do kategorii instrumentów utrzymywanych do terminu zapadalności, nie kwalifikuje się on do stosowania rachunkowości zabezpieczeń dla ryzyka stopy procentowej. 6 W przypadku zastosowania zmian dotyczących przekwalifikowań, wymogi dotyczące ujawniania informacji nabierają zasadniczego znaczenia. w pozostałych całkowitych dochodach, gdyby nie zostały one przekwalifikowane, wraz z kwotą obecnie rozpoznanych zysków, strat, przychodów i kosztów; Ujawnienia informacji W przypadku zastosowania zmian dotyczących przekwalifikowań, wymogi dotyczące ujawniania informacji nabierają zasadniczego znaczenie. Ich zamiarem jest umożliwienie czytelnikowi sprawozdania finansowego oceny skutku księgowego w przypadku, gdyby nie dokonano przekwalifikowania. Zebranie tych danych wymagać będzie prowadzenia równoległego zbioru informacji, co wymagać będzie od jednostki wykonania dodatkowej pracy. Wymagane jest ujawnienie następujących informacji: 1. Kwot przekwalifikowana do i z każdej kategorii; 2. Dla każdego okresu sprawozdawczego do momentu zaprzestania ujmowania, wartości bilansowe i wartości godziwe wszystkich aktywów finansowych, które przekwalifikowano w bieżącym oraz w poprzednich okresach sprawozdawczych; 3. W przypadku aktywów finansowych przekwalifikowywanych w rzadko spotykanych okolicznościach (por. pkt. 3 powyżej), konkretna sytuacja oraz fakty i okoliczności wskazujące, że sytuacja ta rzeczywiście była rzadko spotykana; 4. 5. W okresie sprawozdawczym, w którym następuje przekwalifikowanie aktywów finansowych, kwota zysków lub strat z tytułu zmiany wartości godziwej tych aktywów ujęta w rachunku zysków i strat lub w pozostałych całkowitych dochodach w danym i poprzednim okresie sprawozdawczym; Przez pozostały okres istnienia instrumentów – zyski lub straty, które zostałyby ujęte w rachunku zysków i strat lub Przekwalifikowanie aktywów finansowych Marzec 2009 6. Na dzień przekwalifikowania, efektywne stopy procentowe i szacunkowe kwoty przepływów pieniężnych, których odzyskania jednostka się spodziewa. Pytania dotyczące wdrożenia zmian Poniżej przedstawiamy szereg pytań i odpowiedzi, jakie pojawiły się w odniesieniu do wprowadzonych zmian: Zakres nowelizacji Pyt.1. Czy możliwe jest zastosowanie zmian do przekwalifikowania składnika aktywów finansowych, który pierwotnie zaklasyfikowano jako przeznaczony do obrotu, ponieważ „stanowił część portfela określonych instrumentów finansowych, którymi zarządza się łącznie, i dla których istnieje potwierdzenie aktualnego faktycznego wzoru generowania krótkoterminowych zysków” (par.9, definicja instrumentów przeznaczonych do obrotu pkt. (a) (ii))? Odp.: Przekwalifikowania z kategorii instrumentów przeznaczonych do obrotu może nastąpić wyłącznie wówczas, gdy jednostka nie ma już zamiaru wykorzystywania danego instrumentu do obrotu. Dlatego też, pomimo zasad dotyczących okresu przejściowego, przekwalifikowanie możliwe jest dopiero od dnia ustania zamiaru obrotu. O ile sytuacja ta nie jest wyraźnie poruszana w poprawkach, to naszym zdaniem, w praktyce zmiany te będą miały zastosowanie wobec takich instrumentów finansowych wtedy, gdy nie będą one już utrzymywane z zamiarem wykorzystania ich do obrotu. 7 Pyt. 2. Czy wprowadzone zmiany dotyczą rozpoznanych zobowiązań do udzielenia kredytu? Odp.: Zobowiązania do udzielenia kredytu, które mogą być rozliczane netto w środkach pieniężnych albo poprzez dostarczenie lub wydanie instrumentu finansowego, są instrumentami pochodnymi. Zmiany dotyczą tylko aktywów finansowych nie będących instrumentami pochodnymi, zatem nie mają one zastosowania do zobowiązań do udzielenia kredytu lub pożyczki. Oznacza to, że wszelkie zobowiązania do udzielenia kredytu przekwalifikować można dopiero na dzień zaciągnięcia tych kredytów, według ich wartości godziwej na tę datę. efektywną datą przekwalifikowania będzie 1 lipca 2008 roku lub data zmiany zamiaru sprzedaży, zależnie od tego, która z nich jest późniejsza; ► Data wejścia w życie Pyt. 3. Czy dzień 31 października 2008 roku był ostatnim, w którym istniała możliwość zadecydowania o przekwalifikowaniu składnika aktywów finansowych wstecznie na datę 1 lipca 2008 roku? Odp.: Tak, wszystkie decyzje o zastosowaniu „opcji wstecznego przekwalifikowania” od 1 lipca 2008 roku musiały zostać podjęte przed 1 listopada 2008 roku, co zostało potwierdzone w październikowej nowelizacji RMSR. ► O ile możliwe jest, że „rzadko spotykane” okoliczności pojawiały się w różnych momentach na różnych rynkach, to mało prawdopodobne jest, aby jednostki mogły przedstawić dowody uzasadniające wybór różnych dat przekwalifikowania w celu stwierdzenia zajścia „rzadko spotykanych” okoliczności dla różnych aktywów na tym samym rynku (chyba, że istnieje wyraźna różnica w intencji utrzymywania aktywa); ► Nowelizacja pozwala na przekwalifikowanie, jeżeli miała miejsce zmiana zamiaru, a okoliczności zaliczają się do „rzadko spotykanych”. Nie jest jednak wymagane, aby decyzja została podjęta natychmiast po spełnieniu obu tych kryteriów. Dlatego też, jednostki mają Pyt. 4. Jeżeli aktywa finansowe były przekwalifikowane przed 1 listopada 2008 roku na podstawie zapisów paragrafu 50C wprowadzonych zmian ze względu na fakt, że jednostka nie miała już zamiaru sprzedać składnika aktywów w krótkim terminie i istniały „rzadko spotykane” okoliczności, to jakie byłyby te „rzadko spotykane” okoliczności i na jaki dzień należy dokonać przekwalifikowania? Odp.: Odpowiedź na to pytanie wymaga analizy kilku elementów: ► W wielu przypadkach na rynkach zagranicznych, jeszcze przed 1 lipca 2008 roku, wystarczająco widoczny był fakt, że rynek uległ zaburzeniu na tyle, aby uznać okoliczności transakcji za „rzadko spotykane”, a wówczas Istnieje możliwość, że niektóre rynki uległy poważnemu zaburzeniu dopiero po 1 lipca 2008 roku, wówczas nie byłoby możliwe stwierdzenie, że w tym czasie występowały „rzadko spotykane” okoliczności. W takim przypadku, może nie być możliwe dokładne ustalenie momentu, w którym spełnione zostały wymogi paragrafu 50C, bowiem okoliczności te będą pojawiać się w jakimś okresie czasu. Wybór efektywnej daty przekwalifikowania będzie wymagać indywidualnej oceny, więc może się też okazać, że różne jednostki mogą odmiennie ocenić datę zajścia „rzadkich” okoliczności, jednak można oczekiwać, że uczestnicy poszczególnych rynków będą mieli podobne spojrzenie na tą sprawę i że pojawi się lokalny konsensus. Jednostki będą musiały gromadzić i udokumentować dowody na poparcie wybranej daty; Przekwalifikowanie aktywów finansowych Marzec 2009 możliwość wyboru późniejszej daty, aby przekwalifikować wszystkie aktywa na ten sam dzień celem zmniejszenia praktycznego kosztu zastosowania wprowadzonych zmian, pod warunkiem spełniania obu kryteriów również w wybranym dniu przekwalifikowania. Ponadto: ► Należy zauważyć, iż test składa się z dwóch kroków: wymagane jest nie tylko to, aby występowały rzadko występujące okoliczności (paragraf. 50C), ale też nie może istnieć zamiar sprzedaży składnika aktywów w krótkim okresie (paragraf 50(c)). Istnieje możliwość, że jednostka nadal starała się sprzedać aktywa pomimo rozpoczęcia istnienia rzadko spotykanych okoliczności, a zatem przekwalifikowanie byłoby możliwe tylko w momencie zmiany tego zamiaru. Data zmiany zamiaru może być różna dla różnych grup aktywów, jednak jednostki będą musiały posiadać dowody wystąpienia zmiany zamiaru, zaś przedstawienie tych dowodów może nie być łatwe. ► Jak wyjaśnia RMSR, będzie to problemem zwłaszcza w sytuacjach, w których decyzję o przekwalifikowaniu podjęto przed 1 listopada 2008 roku. W tym dniu lub później ocena istnienia rzadko spotykanych okoliczności musi zostać dokonana na dzień podjęcia decyzji o przekwalifikowaniu. 8 Pyt. 5. W dniu 1 lipca 2008 roku jednostka wciąż miała zamiar jak najszybszego sprzedania instrumentu finansowego, który nie był już notowany na aktywnym rynku, a zatem spełniał pozostałe kryteria umożliwiające przekwalifikowanie do pożyczek i należności zgodnie z nowym paragrafem 50D. Gdyby jednostka zmieniła po tym dniu swoją intencję i zdecydowała się utrzymywać składnik aktywów w możliwej do przewidzenia przyszłości, to jaka byłaby właściwa data przekwalifikowania? Odp.: Byłaby nią data zmiany zamiaru sprzedaży. Jeżeli wypadała ona przed 1 lipca 2008 roku, to najwcześniejszą datą przekwalifikowania byłby 1 lipca 2008 roku. Jeżeli później, wówczas przekwalifikowanie zostałoby dokonane w tym późniejszym dniu. Pyt. 6. Czy jednostka może zastosować „opcję wstecznego przekwalifikowania” w celu przekwalifikowania składnika aktywów finansowych z przeznaczonych do obrotu na dzień 1 lipca 2008 roku, jeżeli po tym dniu prowadzono aktywne działania w celu sprzedaży tego składnika aktywów? Odp.: Aby dokonać przekwalifikowania na dzień 1 lipca 2008 roku jednostka musi wykazać, że składnik aktywów nie był już utrzymywany z zamiarem sprzedaży w krótkim okresie. Oprócz tego, jeżeli składnik aktywów ma zostać przekwalifikowany do kategorii pożyczek i należności, jednostka nie może mieć zamiaru sprzedaży składnika aktywów w możliwej do przewidzenia przyszłości. Starania w celu sprzedaży składnika aktywów, czy też faktyczną sprzedaż podobnych składników aktywów trudno pogodzić z zamiarem nie sprzedawania go w krótkim okresie lub przewidywalnej przeszłości. W każdym przypadku kierownictwo powinno, zgodnie z MSR 1, ujawnić wszelkie istotne indywidualne oceny, jakich dokonano w tym względzie. Pyt. 7. Jeżeli jednostka ujawniła, że składnik aktywów zaewidencjonowany jako przeznaczony do obrotu na dzień 30 czerwca 2008 roku wyceniany był według wartości godziwej w odniesieniu do kwotowanych cen rynkowych (tj. „poziom 1” hierarchii wyceny do wartości godziwej), to czy może on zostać następnie przekwalifikowany na dzień 1 lipca 2008 roku? Odp.: Tak, pod warunkiem, że warunki dokonania przekwalifikowania zostały spełnione. Instrumenty finansowe mogą zostać zaklasyfikowane jako pożyczki i należności wyłącznie w przypadku braku aktywnego rynku. Jeżeli 30 czerwca 2008 roku instrument uznawano za kwotowany na aktywnym rynku, wówczas mało prawdopodobne jest uzasadnione stwierdzenie, że 1 lipca 2008 roku nie istniał już aktywny rynek. Datą przekwalifikowania do kategorii pożyczek i należności musiałaby wtedy być data późniejsza niż 1 lipca 2008 roku, do którego to terminu można by wykazać, że aktywny rynek już przestał istnieć. Dodatkowo wymagana jest zmiana intencji sprzedaży oraz intencja i zdolność do utrzymywania instrumentów w możliwej do przewidzenia przyszłości. Z wyjątkiem reklasyfikacji do pożyczek i należności, zmiany dotyczące przekwalifikowania nie wymagają, jako warunku wstępnego, braku aktywnego rynku. Inne instrumenty mogą być przekwalifikowane z przeznaczonych do obrotu do dostępnych do sprzedaży lub utrzymywanych do terminu zapadalności pod warunkiem, że można wykazać, że nastąpiła zmiana w intencji sprzedaży instrumentu oraz że występują „rzadko spotykane” okoliczności opisane w paragrafie 50B. Te „rzadko spotykane” okoliczności mogą obejmować lub nie zniknięcie aktywnego rynku na analizowany instrument. Przekwalifikowanie aktywów finansowych Marzec 2009 Określenia „krótki okres” i „możliwa do przewidzenia przyszłość” Pyt. 8. Czy określenia „krótki okres” i „możliwa do przewidzenia przyszłość” oznaczają to samo? Odp.: Żadnego z tych terminów nie zdefiniowano. „Krótki okres” może być różnie interpretowany przez różne jednostki, raczej jednak pozostaje on okresem stałym. Zdarzały się sytuacje, w których, dla poszczególnych jednostek interpretowano to pojęcie jako okres tak krótki jak trzy miesiące, albo też tak długi jak jeden rok. Z drugiej strony, „możliwa do przewidzenia przyszłość” jest pojęciem jeszcze bardziej trudnym do zinterpretowania. Będzie to okres o różnej długości, w zależności od okoliczności, ale te dwa okresy niekoniecznie muszą się pokrywać. Przeważnie jest to okres dłuższy niż „krótki okres”. Jest to kwestia indywidualnej oceny. Każda jednostka musi sama ustalić, jak będzie te pojęcia interpretować, zwykle też konieczne będzie ujawnienie sposobu ich interpretacji w ramach dokonanych szacunków i założeń, zgodnie z MSR 1. Pyt. 9. Czy jednostka mogłaby twierdzić, że zamierza utrzymać składnik aktywów finansowych w możliwej do przewidzenia przyszłości, jeżeli zamierza sprzedać składnik aktywów, gdyby otrzymała zadowalającą ofertę? Odp.: Ogólnie rzecz biorąc nie. Aby można było stwierdzić, że jednostka ma zamiar nie sprzedawać składnika aktywów w możliwej do przewidzenia przyszłości, powinna ona oczekiwać także, że nie będzie brała pod uwagę żadnych ofert. Chociaż sytuacja może się w przyszłości zmienić, to „zamiar nie sprzedawania w możliwej do przewidzenia przyszłości” oznacza, że nie oczekuje się, aby w tym okresie nastąpiła zmiana sytuacji. 9 Przeniesienia z kategorii aktywów dostępnych do sprzedaży Pyt.10. Jeżeli instrument finansowy zostanie przekwalifikowany z kategorii dostępnych do sprzedaży do kategorii pożyczek i należności, czy kwotę ujętą wcześniej w kapitale własnym należy również przekwalifikować z kapitału własnego? Odp.: Nie, ujemny kapitał z tytułu aktualizacji wyceny pozostanie w kapitale własnym i jest amortyzowany do rachunku zysków i strat przez okres życia danego składnika aktywów zgodnie z paragrafem 54, chyba że składnik aktywów zostanie następnie sprzedany lub zostanie stwierdzona utrata jego wartości, w którym to przypadku saldo przenosi się do rachunku zysków i strat. Efektywna stopa procentowa Pyt. 11. W jaki sposób należy określać nową efektywną stopę procentową instrumentu finansowego, który został przekwalifikowany z kategorii instrumentów dostępnych do sprzedaży do kategorii pożyczek i należności? Odp.: Po przekwalifikowaniu konieczne jest obliczenie nowej efektywnej stopy procentowej w celu dokonania amortyzacji wartości godziwej składnika aktywów na dzień przekwalifikowania do przewidywanego poziomu przepływów pieniężnych, które zostaną otrzymane. Jeżeli nie stwierdzono utraty wartości składnika aktywów, przepływy pieniężne nie powinny uwzględniać przyszłych strat kredytowych, zaś efektywna stopa procentowa będzie równa rynkowej stopie zwrotu na dzień przekwalifikowania. Ujawnienia tej efektywnej stopy procentowej wymaga paragraf 12A(f) nowelizacji MSSF 7. Jeżeli stwierdzona zostanie utrata wartości składnika aktywów w momencie przekwalifikowania, wówczas przewidywane przepływy pieniężne będą odzwierciedlać oczekiwane kwoty, jakie jednostka spodziewa się odzyskać, a zatem efektywna stopa procentowa będzie niższa od rynkowych stóp zwrotu. Jeżeli utrata wartości składnika aktywów zostanie stwierdzona po przekwalifikowaniu, wówczas do zdyskontowania przewidywanych przepływów pieniężnych w celu obliczenia odpisu aktualizacyjnego z tytułu utraty wartości, zastosowana zostanie nowa efektywna stopa procentowa, obliczona na dzień przekwalifikowania. Jak wspomniano w odpowiedzi na pytanie 10, kwota wcześniej ujęta w kapitale własnym tytułem aktualizacji wyceny składnika aktywów będzie również amortyzowana do rachunku zysków i strat w pozostałym okresie życia składnika aktywów. O ile amortyzacja ta będzie zwykle ujmowane w przychodach odsetkowych, nie będzie ona brana pod uwagę przy obliczaniu efektywnej stopy procentowej. Jeżeli w przyszłości stwierdzona zostanie utrata wartości składnika aktywów, zaś ewentualny niedobór w kapitale własnym, dotyczący składnika aktywów, zostanie przeniesiony bezpośrednio do rachunku zysków i strat, odbędzie się to niezależnie od ewentualnych odpisów z tytułu utraty wartości, obliczonych zgodnie ze wskazówkami w poprzednim paragrafie. Przeniesienia do kategorii pożyczek i należności Pyt. 12. Co się dzieje, jeżeli rynek aktywów finansowych, przekwalifikowanych do pożyczek i należności zgodnie z paragrafem 50D lub 50E ponownie stanie się rynkiem aktywnym po przekwalifikowaniu? W szczególności zaś, jeżeli składnik aktywów znowu będzie Przekwalifikowanie aktywów finansowych Marzec 2009 notowany na aktywnym rynku lub jeżeli jednostka powróci do zamiaru sprzedaży składnika aktywów w możliwej do przewidzenia przyszłości (a tym samym przestanie on spełniać kryteria definicji pożyczek i należności), czy jest wówczas konieczne czy też dozwolone przekwalifikowanie składnika aktywów do innej kategorii np. instrumentów przeznaczonych do obrotu, dostępnych do sprzedaży lub utrzymywanych do terminu zapadalności? Odp.: Nie jest oczywiście dozwolone przenoszenie jakiegokolwiek składnika aktywów do kategorii instrumentów przeznaczonych do obrotu lub wyznaczanych do wyceny w wartości godziwej przez wynik finansowy po jego początkowym ujęciu. Nie jest natomiast jasne to, czy znowelizowany MSR 39 wymaga, czy też zezwala na przekwalifikowanie z kategorii pożyczek i należności do kategorii instrumentów dostępnych do sprzedaży lub instrumentów utrzymywanych do terminu zapadalności, jeżeli składnik aktywów znowu zaczyna być notowany lub jest ponownie utrzymywany z zamiarem sprzedaży w możliwej do przewidzenia przyszłości. Naszym zdaniem, dopóki RMSR nie zajmie się tą kwestią, jednostki mają możliwość dokonania wyboru, co do tego, czy przekwalifikować (czy też nie), aktywa uprzednio przeniesione do pożyczek i należności, jeżeli nie spełniają już one kryteriów klasyfikacji do tej kategorii. Taki wybór zasad (polityki) rachunkowości powinien być stosowany konsekwentnie dla wszystkich aktywów oraz ujawniony. Kwestia ta dotyczy również aktywów finansowych pierwotnie zaklasyfikowanych do kategorii pożyczek i należności, nie jest zaś ściśle ograniczona tylko do tych, które zostały przekwalifikowane 10 Pyt. 13. Czy po przekwalifikowaniu do kategorii pożyczek i należności, składniki aktywów finansowych należy poddawać testowi na utratę wartości? Odp.: Wartość godziwa składnika aktywów na dzień przekwalifikowania stanie się jego nową ceną nabycia, zwykle więc na ten dzień nie będzie potrzeby dokonywania odpisów aktualizacyjnych. Jednak po dniu, w którym dokonano przekwalifikowania, jednostka musi dokonać oceny czy istnieje obiektywna przesłanka utraty wartości zgodnie z MSR 39. Należy zwrócić uwagę, że wszelkie aktywa ujmowane w kwocie zamortyzowanego kosztu muszą być poddawane indywidualnej ocenie pod kątem utraty wartości (chyba że nie są indywidualnie istotne), zaś w przypadku nie stwierdzenia utraty wartości w ujęciu indywidualnym, wówczas także w ujęciu łącznym. Może się zdarzyć, że dla portfela aktywów przenoszonych z kategorii dostępnych do sprzedaży do kategorii pożyczek i należności, może być potrzebny odpis aktualizacyjny z tytułu utraty wartości, oparty na ocenie łącznej nawet, jeżeli utraty wartości nie stwierdzono indywidualnie dla żadnego ze składników aktywów. Nie jest jasne, czy konieczne jest dokonywanie takiej oceny w momencie przekwalifikowania – w takim przypadku może zaistnieć potrzeba przeniesienia do rachunku zysków i strat części strat wcześniej ujmowanych w kapitale własnym. Nie jest to nowy problem. Już wcześniej pojawiał się on również w przypadku przeniesień z kategorii instrumentów dostępnych do sprzedaży do kategorii instrumentów utrzymywanych do terminu zapadalności. Do czasu rozpatrzenia tej kwestii przez RMSR, naszym zdaniem aktywa po przekwalifikowaniu należy obecnie traktować jako nowo powstałe, w takim zaś przypadku nie będzie ujmowana natychmiastowa utrata wartości. Utrata wartości Pyt. 14. Czy jednostka, w momencie przekwalifikowania instrumentów dłużnych z kategorii dostępnych do sprzedaży do kategorii pożyczek i należności, musi dokonać oceny tych instrumentów indywidualnie pod kątem utraty wartości, jeżeli wykonała już tę czynność jeszcze przed przekwalifikowaniem lub czy może przeprowadzić wyłącznie ocenę zbiorczą? Odp.: Fakt, że jednostka dokonuje wyłącznie zbiorczej oceny utraty wartości na podstawie tego, że przekwalifikowane aktywa finansowe nie są uznane za istotne, nie pozwala uniknąć konieczności dokonania reklasyfikacji kwot ujętych w kapitale własnym do rachunku zysków i strat. Paragraf 64 MSR 39 stwierdza, że jednostka w pierwszej kolejności ocenia, czy istnieją obiektywne przesłanki utraty wartości indywidualnie dla aktywów finansowych, które są istotne, oraz indywidualnie albo w sposób zbiorczy dla aktywów finansowych, które nie są istotne. Kwota przeniesiona do rachunku zysków i strat musi być podobna, niezależnie od metody, która została użyta do skalkulowania utraty wartości. W rezultacie, utrata wartości jest oceniana indywidualnie, tak jak przed reklasyfikacją. Przekwalifikowanie aktywów finansowych Marzec 2009 Rachunkowość zabezpieczeń Pyt. 15. Czy jednostka może rozpocząć stosowanie rachunkowości zabezpieczeń w odniesieniu do ryzyk finansowych dotyczących składnika aktywów na dzień przekwalifikowania, pomimo że przekwalifikowania dokonano ze skutkiem wstecznym? Odp.: Stosowanie rachunkowości zabezpieczeń dozwolone jest dopiero od dnia, w którym zabezpieczenie spełniło kryteria określone w MSR 39. Stosowanie rachunkowości zabezpieczeń ze skutkiem wstecznym nie jest dozwolone, bowiem zabezpieczenie nie byłoby wystarczająco udokumentowane, zaś efektywność zabezpieczenia nie byłaby potwierdzona przed zastosowaniem rachunkowości zabezpieczeń. Pyt. 16. Czy jednostka powinna ponownie dokumentować zabezpieczenie, jeżeli zabezpieczany składnik aktywów jest przekwalifikowywany z kategorii dostępnych do sprzedaży do kategorii pożyczek i należności? Odp.: Niekoniecznie, ale będzie to zależeć od tego, na ile szczegółowa była dokumentacja rachunkowości zabezpieczenia na dzień przekwalifikowania. 11 Przykłady zastosowania zmian dotyczących przekwalifikowania. Przykład 1: Przekwalifikowanie z kategorii przeznaczonych do obrotu do kategorii pożyczek i należności (bez utraty wartości). W dniu 30 września 2007 roku Bank A udziela 5-letniego kredytu oprocentowanego stopą 6%, na kwotę 100 mln EUR, z zamiarem przekształcenia 80% tej kwoty w kredyt konsorcjonalny po jego udzieleniu. Na dzień udzielenia klasyfikuje zatem 80% kredytu jako przeznaczony do obrotu, zaś pozostałą część (20%) jako pożyczki i należności (kredyt nie jest notowany na aktywnym rynku). W związku z sytuacją rynkową nie udaje się zorganizować konsorcjum, bank zachowuje więc całość kredytu z zamiarem utrzymania go w dłuższym okresie. Do dnia 30 czerwca 2008 roku wartość godziwa części kredytu, którą sklasyfikowano jako przeznaczoną do obrotu (80%), spadła do poziomu 65 mln EUR. W dniu 25 października 2008 roku, stosując postanowienia nowelizacji, bank przekwalifikowuje część kredytu ujętego jako aktywo przeznaczone do obrotu do pożyczek i należności w sprawozdaniu finansowym za trzeci kwartał, na dzień 1 lipca 2008 roku. Koniec okresu (w mln EUR)* Zamortyzowany koszt ewidencjonuje się w kwocie 65 mln EUR. Na ten dzień bank szacuje, że otrzyma wszystkie umowne przepływy pieniężne z tytułu kredytu (tj. nie wystąpiła utrata wartości). Umowne przepływy pieniężne są rozliczane zgodnie z następującym harmonogramem: (w mln EUR) Kupony odsetkowe 30 września 2008 roku 4,82 30 września 2009 roku 4,8 30 września 2010 roku 4,8 30 września 2011 roku 4,8 30 września 2012 roku 4,8 Kwota główna 80 Efektywna stopa procentowa dokładnie dyskontująca te przyszłe przepływy pieniężne do wartości godziwej kredytu na dzień jego przekwalifikowania wynosi 13,5%. Ta nowa efektywna stopa procentowa zostaje następnie zastosowana w celu amortyzacji różnicy pomiędzy zamortyzowanym kosztem kredytu na dzień przekwalifikowania, a jego wartością w terminie wymagalności. W związku z tym, zamortyzowany koszt będzie naliczony następująco: Zamortyzowany koszt (bilans otwarcia) Przychód z tytułu odsetek naliczony stopą 13,5% Kupony odsetkowe Różnica korygująca zamortyzowany koszt kredytu Zamortyzowany koszt (bilans zamknięcia) 30 września 2008 roku 65 2,13 4,8 -2,7 62,3 30 września 2009 roku 62,3 8,44 4,8 3,6 65,9 30 września 2010 roku 65,9 8,95 4,8 4,1 70 6 30 września 2011 roku 70 9,5 4,8 4,7 74,7 30 września 2012 roku 74,7 10,17 4,8 5,3 80 2 4,8 = 80 x 6% 2,1 = 65 x 13,5% (od 1 lipca do 30 września) 8,4 = 62,3 x 13,5% 5 8,9 = 65,9 x 13,5% 6 9,5 = 70 x 13,5% 7 10,1 = 74 x 13,5% * Okres zakończony 30 września 2008 roku jest okresem 3-miesięcznym. Wszystkie pozostałe okresy są okresami 12-miesiecznymi. 3 4 Przekwalifikowanie aktywów finansowych Marzec 2009 12 Przykład 2: Przekwalifikowanie z kategorii przeznaczonych do obrotu do kategorii pożyczek i należności (z utratą wartości) W dniu 30 września 2007 roku Bank A nabył 5-letnią obligację przy stopie 6%, która pierwotnie była notowana na aktywnym rynku. Obligację nabyto za jej wartość nominalną wynoszącą 80 mln EUR, zaś termin jej wymagalności upływa 30 września 2012 roku. Obligację utrzymywano w celu krótkoterminowej sprzedaży, więc była też odpowiednio zaklasyfikowana jako instrument przeznaczony do obrotu. Do 30 czerwca 2008 roku rynek przestał być rynkiem aktywnym, zaś wartość godziwa instrumentu zmniejszyła się do 35 mln EUR ze względu na to, że nie oczekuje się już pełnego odzyskania kwoty nominału i odsetek, zaś stopa rynkowa dla instrumentu o podobnej charakterystyce ryzyka jest znacząco wyższa od kuponu odsetkowego instrumentu. Obecnie bank zamierza utrzymywać obligację w możliwej do przewidzenia przyszłości. W dniu 25 października 2008 roku, stosując postanowienia nowelizacji, bank przekwalifikowuje obligację do kategorii pożyczek i należności w sprawozdaniu finansowym za trzeci kwartał, na dzień 1 lipca 2008 roku. Jej zamortyzowany koszt zostaje ujęty w kwocie 35 mln EUR. Na ten dzień bank szacuje, że nie otrzyma żadnych odsetek, zaś w dniu wymagalności otrzyma jedynie część spłaty nominału w wysokości 75 mln EUR. Efektywna stopa procentowa dokładnie dyskontująca przyszłe przepływy pieniężne do wartości godziwej obligacji na dzień przekwalifikowania wynosi 19,6%. Ta nowa efektywna stopa procentowa zostaje następnie zastosowania do amortyzacji różnicy Koniec okresu (w mln EUR)* pomiędzy zamortyzowanym kosztem obligacji na dzień przekwalifikowania, a jej wartością wykupu w terminie wymagalności. W związku z tym, zamortyzowany koszt będzie rozliczony zgodnie z następującym harmonogramem: Zamortyzowany koszt (bilans otwarcia) Przychód z tytułu odsetek naliczony stopą 19,6% Kupony odsetkowe Różnica korygująca zamortyzowany koszt Zamortyzowany koszt (bilans zamknięcia) 30 września 2008 roku 35 1,68 0 1,6 36,6 30 września 2009 roku 36,6 7,29 0 7,2 43,8 30 września 2010 roku 43,8 8,610 0 8,6 52,4 30 września 2011 roku 52,4 10,311 0 10,3 62,7 30 września 2012 roku 62,7 12,312 0 12,3 75 W dniu 30 września 2010 roku bank ponownie przewiduje odzyskanie 100% nominału (czyli 80 mln EUR). Zgodnie ze znowelizowanym MSR 39 WS 8, bank nie powinien podwyższać wykazywanej wartości obligacji, lecz przeszacować efektywną stopę procentową. Zaktualizowana efektywna stopa procentowa, która dokładnie dyskontowałaby zaktualizowane Koniec okresu (w mln EUR)* 30 września 2011 roku 30 września 2012 roku przewidywane przepływy pieniężne do bieżącego zamortyzowanego kosztu obligacji (52,4 mln EUR) wynosi 23,6%. Ta nowa efektywna stopa procentowa zostaje następnie zastosowania do amortyzacji różnicy pomiędzy zamortyzowanym kosztem obligacji, a jej wartością w terminie wymagalności. W związku z tym, zamortyzowany koszt rozliczony będzie następująco: Zamortyzowany koszt (bilans otwarcia) Przychód z tytułu odsetek naliczony stopą 19,6% Kupony odsetkowe Różnica korygująca zamortyzowany koszt Zamortyzowany koszt (bilans zamknięcia) 52,4 12,313 0 12,3 64,7 64,7 14 0 15,3 80 15,3 8 1,6 = 35 x 19,6% x 3/12 (od 1 lipca do 30 września) 7,2 = 36,6 x 19,6% 8,6 = 43,8 x 19,6% 11 10,3 = 52,4 x 19,6% 12 12,3 = 62,7 x 19,6% 13 12,3 = 52,4 x 23,6% 14 15,3 = 64,7 x 23,6% * Okres zakończony 30 września 2008 roku jest okresem 3-miesięcznym. Wszystkie pozostałe okresy są okresami 12-miesiecznymi 9 10 Przekwalifikowanie aktywów finansowych Marzec 2009 13 Nie jest obecnie jasne, czy opcja przedpłaty powinna być wydzielona i wyceniana w wartości godziwej poprzez rachunek zysków i strat. Przykład 3: Przekwalifikowanie z kategorii przeznaczone do obrotu do kategorii dostępne do sprzedaży. W czerwcu 2006 roku Bank A zakupił „gotówkowy CDO” (tj. obligacje zabezpieczone długiem, w ramach których jednostka specjalnego przeznaczenia, emitująca instrument, zobowiązana jest do utrzymywania instrumentu bazowego, nie zaś instrumentów pochodnych na te instrumenty bazowe) z terminem wymagalności w roku 2020, o wartości nominalnej wynoszącej 100 mln EUR. CDO utrzymywano w celu krótkoterminowej sprzedaży, był też odpowiednio zaklasyfikowany jako instrument przeznaczony do obrotu. Do czerwca 2008 roku wartość godziwa CDO zmniejszyła się do 75 mln EUR i przestał on być notowany na aktywnym rynku. W rezultacie, bank stwierdził, że nie ma już zamiaru sprzedawać CDO. W dniu 25 października 2008 roku, stosując postanowienia nowelizacji oraz odnosząc się do wystąpienia „rzadkich okoliczności” w trzecim kwartale 2008 roku, bank przekwalifikował CDO do kategorii instrumentów dostępnych do sprzedaży z dniem 1 lipca 2008 roku. CDO zostaje przekwalifikowany w jego wartości godziwej na ten dzień (75 mln EUR), a zmiany jego wartości godziwej występujące po tej dacie będą ujmowane w kapitale z aktualizacji wyceny instrumentów dostępnych do sprzedaży (z wyjątkiem amortyzacji ujmowanej na bazie efektywnej stopy procentowej) do czasu utraty wartości lub usunięcia z ksiąg tego CDO. Efektywną stopę procentową określa się z zastosowaniem tej samej metody, jaką opisano w przykładach 1 i 2. Efektywna stopa procentowa jest stopą dokładnie dyskontującą oczekiwane przyszłe przepływy pieniężne (z uwzględnieniem oczekiwanego terminu wymagalności) do wartości godziwej Przekwalifikowanie aktywów finansowych Marzec 2009 CDO na dzień przekwalifikowania. Ta efektywna stopa procentowa zostaje zastosowana do zamortyzowania różnicy pomiędzy wartością godziwą CDO na dzień przekwalifikowania, a oczekiwaną wartością w przewidywanym terminie wymagalności. Chociaż z prawnego punktu widzenia termin wymagalności CDO przypada na rok 2020, CDO może stać się wymagalny wcześniej, jeżeli nastąpi wcześniejsza spłata aktywów stanowiących jego instrument bazowy. Obecnie nie jest jasne, czy opcja wcześniejszej spłaty powinna zostać wydzielona i ujęta według wartości godziwej poprzez rachunek zysków i strat. Przykład 4: Przekwalifikowanie z kategorii dostępne do sprzedaży do kategorii pożyczek i należności. W czerwcu 2006 roku Bank A zakupił „gotówkowy CDO” z terminem wymagalności w roku 2020, o wartości nominalnej wynoszącej 100 mln EUR. CDO zaklasyfikowano jako instrument dostępny do sprzedaży. Do 30 czerwca 2008 roku wartość godziwa CDO zmniejszyła się do 75 mln EUR i przestał on być notowany na aktywnym rynku. W rezultacie, bank stwierdził, że zamierza utrzymywać instrument CDO w możliwej do przewidzenia przyszłości. W dniu 25 października 2008 roku, stosując postanowienia nowelizacji, bank przekwalifikowuje CDO do kategorii pożyczek i należności z dniem 1 lipca 2008 roku. Jego zamortyzowany koszt zostaje ujęty w kwocie 75 mln EUR (wartość godziwa CDO na dzień przekwalifikowania). 14 Na ten dzień bank szacuje, iż odzyska wszystkie umowne przepływy pieniężne z CDO (tj. nie wystąpiła utrata wartości), przy oczekiwanym terminie wymagalności w czerwcu 2014 roku. Umowne przepływy pieniężne kształtują się następująco: Koniec okresu (w mln EUR) Kupony odsetkowe 30 czerwca 2009 roku 615 30 czerwca 2009 roku 6 30 czerwca 2010 roku 6 (…) 6 30 czerwca 2014 roku 6 Kwota główna Efektywna stopa procentowa dokładnie dyskontująca te przyszłe przepływy pieniężne do wartości godziwej CDO na dzień przekwalifikowania wynosi 12,10%. Nowa efektywna stopa procentowa zostaje następnie wykorzystana do zamortyzowania różnicy pomiędzy zamortyzowanym kosztem CDO na dzień przekwalifikowania, a jego wartością w przewidywalnym terminie wymagalności. Odpowiednio, zamortyzowany koszt obliczony będzie następująco: 100 Koniec okresu (w mln EUR) Zamortyzowany koszt (bilans otwarcia) Przychód z tytułu odsetek naliczony stopą 12,1% Kupony odsetkowe Różnica korygująca zamortyzowany koszt Zamortyzowany koszt (bilans zamknięcia) 30 czerwca 2009 75 9,116 6 2,3 78,1 30 czerwca 2010 78,1 9,417 6 3,4 81,5 30 czerwca 2011 81,5 9,918 6 3,9 85,4 30 czerwca 2012 85,4 10,319 6 4,3 89,7 30 czerwca 2013 89,7 10,920 6 4,9 94,6 Ujemny kapitał z aktualizacji wyceny instrumentów dostępnych do sprzedaży w kwocie 25 mln EUR zostaje zamrożony na dzień przekwalifikowania i będzie amortyzowany do rachunku zysków i strat w pozostałym okresie ważności CDO. Będzie to miało następujący wpływ na rachunek zysków i strat: Koniec okresu (w mln EUR) Kapitał z aktualizacji wyceny instr. DDS (bilans otwarcia) Amortyzacja kapitału z aktualizacji wyceny instr. DDS21 Kapitał z aktualizacji wyceny instr. DDS (bilans zamknięcia) Przychód z tytułu odsetek 12,10% Przychód z tytułu odsetek netto 30 czerwca 2009 (24,2) (2,3) (21,9) 9,1 4,5 30 czerwca 2010 (21,9) (3,4) (18,5) 9,4 6 30 czerwca 2011 (18,5) (3,9) (14,6) 9,9 6 30 czerwca 2012 (14,6) (4,3) (10,3) 10,3 6 30 czerwca 2013 (10,3) (4,9) (5,4) 10,9 6 30 czerwca 2014 (5,4) (5,4) 0 11,4 6 15 6 = 100 x 6% 9,1 = 75 x 12,10% 9,4 = 78,1 x 12,10% 18 9,9 = 81,5 x 12,10% 19 10,3 = 85,4 x 12,10% 20 10,9 = 89,7 x 12,10% 21 Amortyzacja kapitału z aktualizacji wyceny instrumentów DDS jest równa różnicy pomiędzy przychodem z tytułu odsetek obliczonym przy użyciu metody efektywnej stopy procentowej, a uzyskanymi płatnościami odsetkowymi z instrumentu CDO. 16 17 Przekwalifikowanie aktywów finansowych Marzec 2009 15 W dniu 30 czerwca 2011 roku bank szacuje, że nastąpiła utrata wartości CDO. Przewiduje, że nie będzie już otrzymywać płatności odsetkowych i że odzyskane zostanie 80% kwoty głównej (tj. 80 mln EUR). Według par. 54(a) i par. 67 MSR 39, Bank A przeklasyfikuje całość pozostałego kapitału z aktualizacji wyceny do rachunku zysków i strat. Oprócz tego ujmuje on odpis aktualizacyjny z tytułu utraty wartości, ustalony jako różnica pomiędzy wartością bilansową CDO, a wartością bieżącą szacowanych przyszłych przepływów pieniężnych, dyskontowanych zmienioną efektywną stopą procentową instrumentu CDO (tj. efektywną stopą procentową ustaloną na dzień przekwalifikowania). Wartość bieżąca przewidywanych przyszłych przepływów pieniężnych dyskontowanych efektywną stopą procentową ustaloną na dzień przekwalifikowania (12,10%) wynosi 56,8 mln EUR. Całkowity wpływ na rachunek zysków i strat kształtuje się następująco: Koniec okresu odsetkowego (w mln EUR) Amortyzacja kapitału z aktualizacji wyceny instr. DDS Odpis aktualizacyjny z tytułu utraty wartości CDO Łączna zmiana ujęta w rachunku zysków i strat (14,6) (28,6)22 (43,2) 30 czerwca 2011 Zamortyzowany koszt CDO będzie następnie rozliczany w następujący sposób: Koniec okresu odsetkowego (w mln EUR) Zamorty zowany koszt (bilans otwarcia) Przychód z tytułu odsetek naliczony stopą 12,10% Kupony odsetkowe Różnica korygująca zamortyzowany koszt Zamortyzowany koszt (bilans zamknięcia) 30 czerwca 2012 56,8 6,923 0 6,9 63,7 30 czerwca 2013 63,7 7,724 0 7,7 71,4 30 czerwca 2014 71,4 8,625 0 8,6 80 Po utracie wartości, wartość netto ujmowana w rachunku zysków i strat zawiera tylko przychody tytułu odsetek ujęte z zastosowaniem efektywnej stopy procentowej 12,10%, ponieważ cały kapitał z aktualizacji wyceny przeniesiono już do rachunku zysków i strat. Przykład 5: Przekwalifikowanie z kategorii dostępnych do sprzedaży do utrzymywanych do terminu zapadalności. Założenia są tu takie same jak w Przykładzie 4, z tym wyjątkiem, że 25 października 2008 roku bank postanawia przekwalifikować instrument CDO do kategorii instrumentów utrzymywanych do terminu wymagalności w oparciu o faktyczny zamiar oraz o zdolność utrzymywania CDO do terminu wymagalności oraz w oparciu o fakt, że istnieje aktywny rynek dla CDO W dniu 25 października 2008 roku CDO nadal jest notowany na aktywnym rynku, zaś jego wartość godziwa wynosi 60 mln EUR. Zgodnie z par. 54 MSR 39, przekwalifikowanie ma charakter prospektywny, czyli począwszy od 25 października 2008 roku. W związku z tym zmniejszenie wartości godziwej pomiędzy 1 lipca 2008 roku i 25 października 2008 roku (15 mln EUR) musi zostać ujęte jako niezrealizowana strata w kapitale z aktualizacji wyceny instrumentów dostępnych do sprzedaży (zakładając, jak w poprzednim przykładzie, że spadek wartości składnika aktywów nie stanowi utraty wartości), zaś zamortyzowany koszt CDO na dzień przekwalifikowania wynosi 60 mln EUR. Po przekwalifikowania 25 października 2008 roku CDO należy ujmować podobnie jak to zaprezentowano w przykładzie 4. Bank powinien wziąć pod uwagę to, że nie może sprzedać CDO nie tracąc przy tym możliwości klasyfikacji jakiejkolwiek pozycji do portfela instrumentów utrzymywanych do terminu wymagalności. 22 -28,6 = 56,8 – 85,4 (Wartość bieżąca przewidywanych przyszłych przepływów pieniężnych dyskontowanych stopą 12,10%, pomniejszona o zamortyzowany koszt na dzień 30 czerwca 2011 roku (przed utratą wartości)) 23 24 25 6,9 = 56,8 x 12,10% 7,7 = 63,7 x 12,10% 8,6 = 71,4 x 12,10% Przekwalifikowanie aktywów finansowych Marzec 2009 16 Ernst & Young Assurance | Tax | Transactions | Advisory Firma Ernst & Young jest globalnym liderem w zakresie usług audytorskich, podatkowych, transakcyjnych i doradczych. Na całym świecie 135 000 naszych pracowników jednoczą wspólne wartości i świadczenie wysokiej jakości usług. Zmieniamy rzeczywistość, pomagając naszym pracownikom, naszym klientom oraz naszej coraz szerszej społeczności w wykorzystaniu ich potencjału. Ernst & Young 00-124 Warszawa, Rondo ONZ 1 Tel.: +48 (22) 557 70 00 Fax: +48 (22) 557 70 01 Aby uzyskać więcej informacji, odwiedź www.ey.com/pl. © 2009 Ernst & Young Wszelkie prawa zastrzeżone. Niniejsza publikacja została sporządzona z należytą starannością, jednak z konieczności pewne informacje zostały podane w skróconej formie. W związku z tym publikacja ma charakter wyłącznie orientacyjny, a zawarte w niej dane nie powinny zastąpić szczegółowej analizy problemu lub profesjonalnego osądu. Ernst & Young nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek straty powstałe w wyniku czynności podjętych lub zaniechanych na podstawie niniejszej publikacji. Zalecamy, by wszelkie przedmiotowe kwestie były konsultowane z właściwym doradcą.
