Temat 13: Organizacja Narodów Zjednoczonych. 1. 2. 3. 4. 5. Informacje wstępne. Cele i podstawowe zasady. Organy ONZ. Działalność ONZ. Udział Polski w pracach ONZ. 1. Informacje wstępne: Główna kwatera ONZ, Nowy Jork Flaga ONZ uniwersalna organizacja międzynarodowa z siedzibą w Nowym Jorku założona 24 października 1945 r. w wyniku wejścia w życie Karty Narodów Zjednoczonych. ONZ jest następczynią Ligii Narodów, zrzesza 193 państwa. jeszcze w czasie trwania II wojny światowej wystąpiono z inicjatywą utworzenia organizacji, która stałaby na straży pokoju i bezpieczeństwa na świecie. etapy tworzenia ONZ: 1941 (sierpień) – podpisanie Karty Atlantyckiej, w której zaproponowano zasady międzynarodowej współpracy w obronie pokoju i bezpieczeństwa bez użycia siły między państwami z zachowaniem zasady suwerenności narodów (USA - Roosevelt i GB – Churchill). Kartę podpisali także: ZSRR i 26 państw uczestniczących w wojnie z państwami Osi wyrażając w ten sposób Deklarację Narodów Zjednoczonych (podpisaną 1 stycznia 1942), w 1944 r. przedstawiciele ZSRR, USA, GB i Chin uzgodnili cele, strukturę i model funkcjonowania tworzonej organizacji, 25 kwietnia 1945 r. w san Francisco odbyła się konferencja założycielska z udziałem 50 państw. Przyjęto wtedy i podpisano Kartę Narodów Zjednoczonych. Dokument będący prawną podstawą funkcjonowania ONZ, określa jej kształt, zasady działania, funkcje i cele. 2. Cele i podstawowe zasady ONZ. Cele: utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa za pomocą skutecznych środków zbiorowych, rozwijanie przyjaznych stosunków między narodami, na zasadzie równouprawnienia i suwerenności, rozwiązywanie zagadnień międzynarodowych o charakterze gospodarczym, społecznym, kulturalnym i humanitarnym, stanowienie ośrodka harmonizowania działalności międzynarodowej. 1 Zasady: suwerenna równość wszystkich członków, wykonywanie zobowiązań Karty, załatwianie sporów międzynarodowych środkami pokojowymi, powstrzymanie się od groźby użycia siły, okazywanie wszelkiej pomocy ONZ w każdej podjętej akcji, nieingerowanie w sprawy, które należą do wewnętrznej kompetencji państw. 3. Struktura. Organy główne i pomocnicze: Zgromadzenie Ogólne: organ plenarny obradujący na dorocznych sesjach, kompetencje zaleceń, wywieranie nacisku na państwa członkowskie, wszystkie sprawy z wyjątkiem decyzji o podjęciu akcji zbrojnej, Rada Bezpieczeństwa: najważniejszy organ ONZ, to organ bezpieczeństwa międzynarodowego, centrum strategiczno-zarządzające. Składa się z 5 stałych członków – USA, Rosja, GB, Francja, Chiny oraz 10 członków niestałych. Rada działa na rzecz zapobiegania naruszeniom pokoju na świecie oraz ma uprawnienia do podejmowania akcji, w tym zbrojnych. Rada Gospodarczo-Społeczna: organ koordynujący międzynarodową współpracę gospodarczospołeczno-kulturalną. Analizuje bieżące problemy na świecie, opracowuje konwencje i koordynuje działalność wyspecjalizowanych organizacji: Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju IBRD Międzynarodowy Fundusz Walutowy IMF Międzynarodowa Organizacja Pracy ILO ONZ ds. Wyżywienia i Rolnictwa FAO ONZ ds. Oświaty, Nauki i Kultury UNESCO Światowa Organizacja Zdrowia WHO Światowa Organizacja Handlu WTO Rada Powiernicza: składa się z 5 członków stałych, zadanie: nadzorowanie administracji sprawowanej przez poszczególne państwa na terytoriach powierniczych ONZ (terytoria niesamodzielne, zarządzane przez państwo lub państwa pod nadzorem ONZ). Obecnie Rada nie działa. 2 Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości MTS: główny organ sądowy z siedzibą w Hadze. Trybunał rozstrzyga spory między państwami przekazane mu dobrowolnie. Nie ma możliwości egzekwowania swoich orzeczeń. Międzynarodowy Trybunał Karny: organ sądowy do najcięższych zbrodni, takich jak: ludobójstwo, zbrodnie wojenne, zbrodnie przeciwko ludzkości. Będzie działał na wniosek państw członkowskich. W 1993 utworzono Międzynarodowy trybunał ds. zbrodni wojennych w b. Jugosławii (Slobodan Milosević oskarżony o popełnienie zbrodni na ludzkości chorwackiej i bośniackiej). Sekretariat: organ wykonawczy, spełnia funkcje administracyjno-techniczne, kieruje nim najwyższy rangą funkcjonariusz międzynarodowy – sekretarz generalny, wybierany na 5-letnią kadencję przez Zgromadzenie Ogólne. Obecny sekretarz generalny: Ban Ki-moon. 4. Działalność ONZ Formy działania ONZ: operacje pokojowe, w ramach których żołnierze ONZ wysyłani są do zagrożonych regionów w celu wdrażania postanowień porozumień pokojowych, nadzorują zawieszenie broni lub tworzą strefę rozdzielającą zwaśnione strony. Przykłady: Kongo, Angola, Somalia, Ruanda, wzgórza Golan, w Ameryce Środkowej, w Azji, byłej Jugosławii. ONZ nie dysponuje własną armią, kraje członkowskie dobrowolnie wysyłają swoich żołnierzy i sprzęt, w operacjach pokojowych uczestniczą także policjanci, obserwatorzy i inni pracownicy cywilni, przeprowadzanie zbrojnych działań na rzecz powstrzymania konfliktu. Rada Bezpieczeństwa udziela krajom członkowskim zgody na tego typu operacje. Przykłady: w Korei, w Zatoce Perskiej (Pustynna Burza), w Somalii, w Bośni i Hercegowinie. rozwiązywanie konfliktów społecznych, gospodarczych i ekologicznych. 3 Przykłady: 1950-1953, Korea – utrzymanie podziału Półwyspu Koreańskiego, zahamowanie ekspansji komunizmu 1960-1964, Kongo (dziś Demokratyczna Republika Konga) – interwencja ONZ doprowadziła do utrzymania niepodległości kraju i jego integralności terytorialnej; w efekcie wyniosła do władzy prezydenta Mobutu Sese Seko od 1964 roku, Cypr – stacjonują siły pokojowe, którym nie udało się zapobiec podziałowi wyspy po interwencji Turcji od 1967 roku, Bliski Wschód, obserwacja konfliktu palestyńsko-izraelskiego, stała obecność kontyngentu ONZ w tym regionie, m.in. na Wzgórzach Golan i w Strefie Gazy 1990-1991, Zatoka Perska – mandat ONZ dla sił brytyjsko-amerykańskich, które wyzwoliły Kuwejt, po zajęciu państwa przez siły irackie (operacja Pustynna Burza) 1992-1994, Somalia – zakończona porażką operacja Przywrócić Nadzieję, która miała skłonić do rozbrojenia walczące strony i zabezpieczyć dostawy z pomocą humanitarną skończyła się tragiczną misją sił specjalnych – Operacją w Mogadiszu (udział głównie wojsk amerykańskich) 1992-1993, Kambodża – największa operacja pokojowa ONZ, zakończona demokratyzacją kraju 1992-1995, była Jugosławia – siły ONZ UNPROFOR miały zaprowadzić pokój w dawnych republikach związkowych Jugosławii, poniosły fiasko i zostały zastąpione przez siły NATO – IFOR 1993-1996, Rwanda – siły ONZ UNAMIR miały monitorować układ pokojowy, który zawarły dwie największe grupy etniczne zamieszkujące Rwandę – Hutu i Tutsi. Uznawana jest za największą porażkę. Masakra ok. 800 tys. ludzi odbywała się na oczach żołnierzy sił pokojowych (zob. Ludobójstwo w Rwandzie). 5. Udział Polski w pracach ONZ. Polska podpisała Kartę Narodów Zjednoczonych w dniu 15 października 1945 r. Wielokrotnie występowała z inicjatywami: plan Rapackiego 1957 – utworzenie w Europie Środkowej strefy bezatomowej plan Gomułki 1964 – dotyczący zamrożenia zbrojeń w Europie Środkowej 1959 – Deklaracja Praw Dziecka 1990 – Konwencja Praw Dziecka 1994 – ogłoszenie Międzynarodowego Roku Rodziny 1968 – Konwencja o nieprzedawnianiu zbrodni wojennych i zbrodni przeciw ludzkości 1996 – Konwencja o zwalczaniu międzynarodowej przestępczości zorganizowanej Udział Polski w operacjach pokojowych, przykłady: Korea 1953 Wietnam, Laos, Kambodża 1954-1975 1973 półwysep Synaj 1990-1991 operacja Pustynna Burza 1994 Haiti, jednostka Grom 4