Organizacja Narodów Zjednoczonych

Temat 13: Organizacja Narodów Zjednoczonych.
1.
2.
3.
4.
5.
Informacje wstępne.
Cele i podstawowe zasady.
Organy ONZ.
Działalność ONZ.
Udział Polski w pracach ONZ.
1. Informacje wstępne:
Główna kwatera ONZ, Nowy Jork
Flaga ONZ
 uniwersalna organizacja międzynarodowa z siedzibą w Nowym Jorku założona 24 października
1945 r. w wyniku wejścia w życie Karty Narodów Zjednoczonych. ONZ jest następczynią Ligii
Narodów, zrzesza 193 państwa.
 jeszcze w czasie trwania II wojny światowej wystąpiono z inicjatywą utworzenia organizacji,
która stałaby na straży pokoju i bezpieczeństwa na świecie.
 etapy tworzenia ONZ:
 1941 (sierpień) – podpisanie Karty Atlantyckiej, w której zaproponowano zasady
międzynarodowej współpracy w obronie pokoju i bezpieczeństwa bez użycia siły między
państwami z zachowaniem zasady suwerenności narodów (USA - Roosevelt i GB –
Churchill). Kartę podpisali także: ZSRR i 26 państw uczestniczących w wojnie z państwami
Osi wyrażając w ten sposób Deklarację Narodów Zjednoczonych (podpisaną 1 stycznia
1942),
 w 1944 r. przedstawiciele ZSRR, USA, GB i Chin uzgodnili cele, strukturę i model
funkcjonowania tworzonej organizacji,
 25 kwietnia 1945 r. w san Francisco odbyła się konferencja założycielska z udziałem 50
państw. Przyjęto wtedy i podpisano Kartę Narodów Zjednoczonych. Dokument będący
prawną podstawą funkcjonowania ONZ, określa jej kształt, zasady działania, funkcje i cele.
2. Cele i podstawowe zasady ONZ.
Cele:
 utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa za pomocą skutecznych środków
zbiorowych,
 rozwijanie przyjaznych stosunków między narodami, na zasadzie równouprawnienia
i suwerenności,
 rozwiązywanie zagadnień międzynarodowych o charakterze gospodarczym, społecznym,
kulturalnym i humanitarnym,
 stanowienie ośrodka harmonizowania działalności międzynarodowej.
1
Zasady:
 suwerenna równość wszystkich członków,
 wykonywanie zobowiązań Karty,
 załatwianie sporów międzynarodowych środkami pokojowymi,
 powstrzymanie się od groźby użycia siły,
 okazywanie wszelkiej pomocy ONZ w każdej podjętej akcji,
 nieingerowanie w sprawy, które należą do wewnętrznej kompetencji państw.
3. Struktura.
Organy główne i pomocnicze:
 Zgromadzenie Ogólne: organ plenarny obradujący na dorocznych sesjach, kompetencje
zaleceń, wywieranie nacisku na państwa członkowskie, wszystkie sprawy z wyjątkiem decyzji o
podjęciu akcji zbrojnej,
 Rada Bezpieczeństwa: najważniejszy organ ONZ, to organ bezpieczeństwa międzynarodowego,
centrum strategiczno-zarządzające. Składa się z 5 stałych członków – USA, Rosja, GB, Francja,
Chiny oraz 10 członków niestałych. Rada działa na rzecz zapobiegania naruszeniom pokoju na
świecie oraz ma uprawnienia do podejmowania akcji, w tym zbrojnych.
 Rada Gospodarczo-Społeczna: organ koordynujący międzynarodową współpracę gospodarczospołeczno-kulturalną. Analizuje bieżące problemy na świecie, opracowuje konwencje i
koordynuje działalność wyspecjalizowanych organizacji:
 Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju IBRD
 Międzynarodowy Fundusz Walutowy IMF
 Międzynarodowa Organizacja Pracy ILO
 ONZ ds. Wyżywienia i Rolnictwa FAO
 ONZ ds. Oświaty, Nauki i Kultury UNESCO
 Światowa Organizacja Zdrowia WHO
 Światowa Organizacja Handlu WTO
 Rada Powiernicza: składa się z 5 członków stałych, zadanie: nadzorowanie administracji
sprawowanej przez poszczególne państwa na terytoriach powierniczych ONZ (terytoria
niesamodzielne, zarządzane przez państwo lub państwa pod nadzorem ONZ). Obecnie Rada nie
działa.
2
 Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości MTS: główny organ sądowy z siedzibą w Hadze.
Trybunał rozstrzyga spory między państwami przekazane mu dobrowolnie. Nie ma możliwości
egzekwowania swoich orzeczeń.
 Międzynarodowy Trybunał Karny: organ sądowy do najcięższych zbrodni, takich jak:
ludobójstwo, zbrodnie wojenne, zbrodnie przeciwko ludzkości. Będzie działał na wniosek
państw członkowskich. W 1993 utworzono Międzynarodowy trybunał ds. zbrodni wojennych
w b. Jugosławii (Slobodan Milosević oskarżony o popełnienie zbrodni na ludzkości chorwackiej
i bośniackiej).
 Sekretariat: organ wykonawczy, spełnia funkcje administracyjno-techniczne, kieruje nim
najwyższy rangą funkcjonariusz międzynarodowy – sekretarz generalny, wybierany na 5-letnią
kadencję przez Zgromadzenie Ogólne. Obecny sekretarz generalny: Ban Ki-moon.
4. Działalność ONZ
Formy działania ONZ:
 operacje pokojowe, w ramach których żołnierze ONZ wysyłani są do zagrożonych regionów
w celu wdrażania postanowień porozumień pokojowych, nadzorują zawieszenie broni lub
tworzą strefę rozdzielającą zwaśnione strony. Przykłady: Kongo, Angola, Somalia, Ruanda,
wzgórza Golan, w Ameryce Środkowej, w Azji, byłej Jugosławii.
 ONZ nie dysponuje własną armią, kraje członkowskie dobrowolnie wysyłają swoich żołnierzy
i sprzęt,
 w operacjach pokojowych uczestniczą także policjanci, obserwatorzy i inni pracownicy cywilni,
 przeprowadzanie zbrojnych działań na rzecz powstrzymania konfliktu. Rada Bezpieczeństwa
udziela krajom członkowskim zgody na tego typu operacje. Przykłady: w Korei, w Zatoce
Perskiej (Pustynna Burza), w Somalii, w Bośni i Hercegowinie.
 rozwiązywanie konfliktów społecznych, gospodarczych i ekologicznych.
3
Przykłady:









1950-1953, Korea – utrzymanie podziału Półwyspu Koreańskiego, zahamowanie ekspansji
komunizmu
1960-1964, Kongo (dziś Demokratyczna Republika Konga) – interwencja ONZ doprowadziła
do utrzymania niepodległości kraju i jego integralności terytorialnej; w efekcie wyniosła do
władzy prezydenta Mobutu Sese Seko
od 1964 roku, Cypr – stacjonują siły pokojowe, którym nie udało się zapobiec podziałowi
wyspy po interwencji Turcji
od 1967 roku, Bliski Wschód, obserwacja konfliktu palestyńsko-izraelskiego, stała obecność
kontyngentu ONZ w tym regionie, m.in. na Wzgórzach Golan i w Strefie Gazy
1990-1991, Zatoka Perska – mandat ONZ dla sił brytyjsko-amerykańskich, które wyzwoliły
Kuwejt, po zajęciu państwa przez siły irackie (operacja Pustynna Burza)
1992-1994, Somalia – zakończona porażką operacja Przywrócić Nadzieję, która miała skłonić
do rozbrojenia walczące strony i zabezpieczyć dostawy z pomocą humanitarną skończyła się
tragiczną misją sił specjalnych – Operacją w Mogadiszu (udział głównie wojsk amerykańskich)
1992-1993, Kambodża – największa operacja pokojowa ONZ, zakończona demokratyzacją
kraju
1992-1995, była Jugosławia – siły ONZ UNPROFOR miały zaprowadzić pokój w dawnych
republikach związkowych Jugosławii, poniosły fiasko i zostały zastąpione przez siły NATO –
IFOR
1993-1996, Rwanda – siły ONZ UNAMIR miały monitorować układ pokojowy, który zawarły
dwie największe grupy etniczne zamieszkujące Rwandę – Hutu i Tutsi. Uznawana jest za
największą porażkę. Masakra ok. 800 tys. ludzi odbywała się na oczach żołnierzy sił
pokojowych (zob. Ludobójstwo w Rwandzie).
5. Udział Polski w pracach ONZ.
Polska podpisała Kartę Narodów Zjednoczonych w dniu 15 października 1945 r. Wielokrotnie
występowała z inicjatywami:
 plan Rapackiego 1957 – utworzenie w Europie Środkowej strefy bezatomowej
 plan Gomułki 1964 – dotyczący zamrożenia zbrojeń w Europie Środkowej
 1959 – Deklaracja Praw Dziecka
 1990 – Konwencja Praw Dziecka
 1994 – ogłoszenie Międzynarodowego Roku Rodziny
 1968 – Konwencja o nieprzedawnianiu zbrodni wojennych i zbrodni przeciw ludzkości
 1996 – Konwencja o zwalczaniu międzynarodowej przestępczości zorganizowanej
Udział Polski w operacjach pokojowych, przykłady:
 Korea 1953
 Wietnam, Laos, Kambodża 1954-1975
 1973 półwysep Synaj
 1990-1991 operacja Pustynna Burza
 1994 Haiti, jednostka Grom
4