GLADIATORZY

GLADIATORZY
Krwawy spektakl
KIM BYŁ GLADIATOR?
Gladiator był to
niewolnik toczący
walkę na arenie, na
przykład w
starożytnym
Rzymie.
POCZĄTKI WALK GLADIATORÓW W RZYMIE
Zwyczaj walk gladiatorów Rzymianie przejęli
od Etrusków i Samnitów. W Etrurii oprócz walk
między wojownikami popularne były walki
gladiatorów ze zwierzętami i walki zwierząt. W
Rzymie pierwsze walki gladiatorów odbyły się w III
wieku p.n.e., w okresie wojen punickich. W 105
p.n.e. odbyły się pierwsze zawody gladiatorskie,
zorganizowane z urzędu przez konsulów.
Gladiatorzy zazwyczaj wywodzili się z jeńców
wojennych, głównie z Traków, Galów i Germanów,
ale do szkół trafiali również przestępcy. Walki
gladiatorów były jedną z najpopularniejszych
rzymskich rozrywek. Wielu bogatych Rzymian miało
swoich gladiatorów i płaciło fortuny za ich szkolenie.
SZKOŁA GLADIATORÓW
Początkowo, do czasu powstania Koloseum, głównym ośrodkiem walk
gladiatorskich była położona w Kampanii Kapua, w której istniały
najsławniejsze szkoły gladiatorskie i największe areny. W okresie
republiki były to prywatne przedsiębiorstwa, w których właścicielem
był lanista (z etruskiego: rzeźnik). Szkołami gladiatorów były zamknięte
koszary z placem do ćwiczeń. W czasie szkolenia nie posługiwano się
ostrą bronią, lecz drewnianymi mieczami. Prawdziwą broń wręczano do
ręki tuż przed wyjściem na arenę. Przejawy niesubordynacji natychmiast
surowo karano, jako przejaw buntu. Wyszkolony gladiator był
wypożyczany lub sprzedawany edytorowi urządzającemu walki. Z tego
powodu gladiatorzy nie ginęli na arenie tak często, jak dziś się sądzi.
Najlepsi z nich stawali się często bardzo sławni (podobnie jak dzisiaj
sportowcy).
Szkoła gladiatorów w Carnutum
NA ARENIE
Przed wejściem na arenę gladiatorzy składali przysięgę, że nie będą
oszczędzali się w walce. Na arenie witali organizatora igrzysk różnymi
okrzykami. Do historii przeszło zawołanie Ave Caesar morituri te salutant,
według Swetoniusza wygłoszone podczas naumachii zorganizowanej w
52 roku n.e. przez cesarza Klaudiusza. Walki nie można było uniknąć,
gdyż pasywnych zawodników chłostano lub kłuto rozżarzonymi prętami.
Między walczącymi pojawiał się sędzia, który czynił im uwagi.
Pokonany przeciwnik mógł prosić o łaskę podnosząc do góry palec
wskazujący, na co obserwujący walkę tłum odpowiadał wyciągnięciem w
górę kciuka (co oznaczało darowanie życia), lub skierowaniem go w dół
(śmierć). Jest to jednak kwestia. Gdy pokonany nie mógł kontynuować walki,
wykonywał wyuczony rytuał: odrzucał tarczę i miecz, klękał na kolana,
kładąc ręce na plecy. W tej pozycji oczekiwał na łaskę. Innym gestem było
odrzucenie broni i uklęknięcie przed zwycięzcą z pochyloną głową,
obejmując go za nogę. W takiej pozycji przyjmował śmiertelny cios mieczem,
który zwycięzca wbijał mu oburącz w plecy, w okolicy lewej łopatki. Gdy miał
głowę podniesioną, przyjmował cios w serce, między lewy obojczyk a szyję.
Podniesiony kciuk edytora oznaczał gest wbicia miecza w nasadę szyi aż po
samą rękojeść.
Fragment mozaiki z V wieku n.e.
BUNTY
W dziejach Rzymu dochodziło wielokrotnie do buntu i powstań z udziałem
niewolników. Ostatecznie w największym powstaniu znaczącą rolę odegrali
wyszkoleni gladiatorzy. Najważniejsze powstania i bunty:
• Bunt w Etrurii - 195 rok przed n. e.
• Bunt w Apulii - 185 rok przed n. e.
• Pierwsze powstanie na Sycylii - lata 138 do 132 przed n. e.
• Powstanie Aristonikosa - lata 132 do 129 przed n. e.
• Bunt Wettiusza oraz Drugie powstanie na Sycylii - lata 104 do 101 przed n. e.
• Powstanie Spartakusa - 73 p.n.e. w Kapui, było największym buntem
gladiatorów, któremu przewodził Trak Spartakus.
TYPY
GLADIATORÓW
SAMNITA
Najstarszy typ ciężkozbrojnego
gladiatora; nosił hełm z
zasłoną i pióropuszem,
uzbrojony w owalną tarczę,
miecz i włócznię, na jednej
łydce nosił nagolennicę, a na
prawym ramieniu,
przedramieniu i obojczyku
skórzaną ochronę. Na gołym
torsie nosił płytkę z brązu.
GAL
Ciężkozbrojny gladiator - nosił
okrągły lub grzebieniasty hełm,
długą lub owalną tarczę,
uzbrojony w miecz i sztylet.
Prawa ręka chroniona przez
rękaw. Nie miał żadnej ochrony
piersi, nie nosił nagolenic.
TRAK
Uzbrojony w długi zakrzywiony
nóż, osłonę stanowiła mała
kwadratowa lub owalna tarcza.
Hełm spiczasty, zawsze
zwieńczony głową
drapieżnego ptaka (dla
Rzymian kojarzący się z
mitologicznym gryfem).
Nagolenice miał wyższe,
ochronny rękaw, tors nagi.
ANDABATA
Ubrany w kolczugę, walczył pieszo lub konno
w hełmie z zasłoną bez otworów na oczy.
BESTIARIUS
Był wyposażony jedynie
w sztylet lub włócznię i
walczył z dzikimi
zwierzętami (w walkach
zwanych venatio) często
ponosząc śmierć.
DIMACHAERUS
Walczył bez hełmu,
używał dwóch
sztyletów.
EQUES
Walczył konno mieczem i włócznią, miał
okrągłą tarczę.
ESSEDARIUS
Walczył na rydwanie zaprzężonym w dwa konie
powożonym przez woźnicę.
LAQUEARIUS
Używał sznura z pętlą, podobnego do lassa.
MYRMILO
Osłaniał głowę hełmem
przypominającym głowę
ryby mormylos; dodatkowo
był wyposażony w osłonę
ramienia, miecz oraz
podłużną tarczę.
RETIARIUS
Walczył trójzębem lub
harpunem zrobionym
z ości tuńczyka,
sztyletem oraz siecią,
bez hełmu.
KONIEC
Przygotował Sławomir Miśkiw