listownik_1967 - mediator group sa

Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowane kadry Caritas Opole.”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
Załącznik nr 2 – szczegółowe treści kształcenia
MODUŁ III
PROBLEMY ZDROWOTNE, PSYCHOLOGICZNE I SPOŁECZNE OSÓB UPOŚLEDZONYCH UMYSŁOWO
Treści szczegółowe
1. Charakterystyka niepełnosprawności umysłowej:
a. współczesne poglądy naukowe na temat uwarunkowań upośledzeń umysłowych, profilaktyka upośledzeń umysłowych,

definicje upośledzenia umysłowego

definicje upośledzenia umysłowego ujmujące niedorozwój umysłowy jako stan chorobowy ze zwróceniem uwagi na etiologię i
patogenezę,

definicje upośledzenia umysłowego o charakterze prawno-administracyjnym (np. definicja z ustawy o zdrowiu psychicznym 1959
r., włączenie niedorozwoju umysłowego do zaburzeń psychicznych)

definicje psychologiczne upośledzenia umysłowego z różnymi kryteriami oceniającymi stan (stopień) upośledzenia – kryteria wg
Tredgolda, E. Dolla, J. Mazurkiewicza , Ch.Skinnera

trzy perspektywy badawcze upośledzenia umysłowego:

kliniczna – upośledzenie umysłowe jako defekt biologiczny, który w sposób nieodwracalny uszkadza struktury i funkcje układu
nerwowego,
Biuro Projektu:
ul. Szpitalna 7a, 45-010 Opole
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

rozwojowa – upośledzenie jako niepowodzenia w procesie rozwoju człowieka,

społeczna – upośledzenie umysłowe jako proces wchodzenia w społeczną rolę osoby upośledzonej zgodnie ze społecznymi
oczekiwaniami.

przyczynowe czynniki występowania upośledzenia umysłowego

czynniki genetyczne (wielogenowe, dziedziczenie rodzinne, anomalie chromosomowe (np. zespół Downa) zmiany genetyczne
po napromieniowaniu jonizującym (dotyczącym rodziców),

czynniki teratogenne w okresie prenatalnym – zaburzenia metaboliczne u matki, choroby zakaźne w czasie ciąży (grypa,
różyczka, nagminne zapalenie przyusznic, WSW, cytomegalia), choroby odzwierzęce u matki (toksoplazmoza, listerioza), konflikt
serologiczny w zakresie czynnika Rh, kiła wrodzona,

czynniki okresu okołoporodowego i wczesnodzieciecego – uszkodzenie okołoporodowe, zamartwica, urazy po urodzeniu,
fenyloketonuria, galaktozemia, zakażenia (np. zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych),

czynniki psychospołeczne (dotyczące zwłaszcza lekkiego upośledzenia) – zaniedbania wychowawcze (rodzicielskie), stały brak
stymulacji aktywności umysłowej dziecka

kierunki profilaktyki upośledzenia umysłowego

poradnictwo genetyczne,

diagnostyka prenatalna,

wczesna wykrywalność i leczenie fenyloketonurii, galaktozemii, niedoczynności tarcz ycy,

podnoszenie świadomości zdrowotnej na temat chorób zakaźnych w przebiegu ciąży oraz innych czynników
teratogennych (np. toksyczne działanie leków)
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

podnoszenie świadomości społecznej w zakresie stymulacji rozwojowej dziecka kierowanej do osób w wieku p rokreacji
b. charakterystyka osób z upośledzeniem umysłowym,


aspekty charakterystyki osób lekko upośledzonych:

stosunek do własnego upośledzenia

odmienność w podstawowych obszarach funkcjonowania w myśleniu, mowie i motoryce

problemy związane z zachowaniem społecznym,
charakterystyczne cechy osób upośledzonych w stopniu umiarkowanym, znacznym i głębokim w poszczególnych sferach
funkcjonowania


zakres i poziom czynności orientacyjno – poznawczych osób upośledzonych w stopniu umiarkowanym, znacznym i głębokim,

zakres i poziom procesów emocjonalno-motywacyjnych osób upośledzonych w stopniu umiarkowanym, znacznym i głębokim,

zakres i poziom rozwoju społecznego osób upośledzonych w stopniu umiarkowanym, znacznym i głębokim
wnioskowanie o stopniu samodzielności na podstawie charakterystyki funkcjonowania osób upośledzonych umysłowo w stopniu
lekkim, umiarkowanym, znacznym i głębokim,

autostymulacje jako zachowania często występujące u osób z upośledzeniem umysłowym

pojęcie autostymulacji,

sytuacje wywołujące autostymulacje: znudzenie, stres

konsekwencje

formy autostymulacji i ich przejawy,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

postępowanie
○
przerywanie autostymulacji
○
wzmacnianie pozytywne zachowań adekwatnych,
○
dostarczenie alternatywnych źródeł stymulacji (np. skakanie na trampolinie)
○
problem karania zachowań autostymulacyjnych (krótka skuteczność, brak reakcji)
c. rozwój osobowości i dojrzałości społecznej – zaburzenia emocjonalne,

pojęcie rozwoju osobowości, rola aktywności własnej jednostki w odniesieniu do osoby upośledzonej umysłowo,

pojęcie rozwoju społecznego i dojrzałości społecznej w ujęciu socjologicznym,

aspekty znaczeniowe pojęcia rozwój społeczny – zakres możliwości osoby upośledzonej umysłowo:


uczłowieczenie,

przystosowanie społeczne (przystosowanie szkolne i pracownicze),

nabywanie kompetencji interpersonalnych (rozumienie znaczenia sytuacji społecznej),

stawanie się użytecznym człowiekiem społeczności (samodzielność, odpowiedzialność za słowo).
wyznaczniki samodzielności (związanej z niezależnością osoby upośledzonej umysłowo od otoc zenia, wolnością i
obywanie się bez pomocy z zewnątrz)

sprawność motoryczna,

wiedza o rzeczywistości (przygotowanie posiłku, pranie, sprzątanie),

umiejętności wykorzystania i przetwarzania informacji,

ustosunkowanie do działania.
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego


elementy wychowania usamodzielniającego

usprawnianie (ćwiczenia)

kształcenie postawy radzenia sobie

kształcenie zaufania do własnych możliwości,

kształcenie poczucia autonomii psychicznej,

kształcenie poczucia bezpieczeństwa.
negatywne następstwa związane z brakami, defektami i pogłębiającymi się zaburzeniami – zachowania nieadekwatne do
form zachowania społecznego – mechanizm


niezaspokojone potrzeby

wytwarzanie się zachowań lękowych,

deformacja percepcji otoczenia,

obniżona aktywność i sprawność,

napięcia i przeciążenia wegetatywnych funkcji ustroju,

utrudnienia w uczeniu się i rozwoju osobowości,

nieoczekiwane zachowania,
zaburzenia emocjonalne i ich przejawy

agresja,

lęk,

reakcje nieadekwatne do bodźców.
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

kompetencje społeczne osób upośledzonych umysłowo i ich kształtowan ie

związek upośledzenia umysłowego ze sposobem funkcjonowania społecznego w jego różnych aspektach (czynniki
pozaintelektualne np. empatia emocjonalna, oddziaływania wychowawcze i prospołeczny system wartości)


zachowania osób upośledzonych umysłowo w sytuacjach interpersonalnych i w pełnieniu ról społecznych
○
cele, do jakich zmierzają zachowania społeczne osób upośledzonych umysłowo,
○
indywidualne zdolności i cechy jednostki upośledzonej umysłowo,
○
sprawność (wyćwiczone umiejętności)
kształtowanie gotowości do aktywnego życia, podjęcia pracy, uzyskania ekonomicznej i osobistej niezależności jako cele
rewalidacji dzieci i młodzieży upośledzonej

pożądane oddziaływania wychowawcze i metody ich wykonywania
o
trening relaksacyjny,
o
systematyczne obniżanie napięcia lękowego dla łatwiejszego wchodzenia w interakcje społeczne i sytuacje
interpersonalne,

o
budowanie pozytywnego obrazu siebie
o
pokazywanie właściwych zachowań w sytuacjach nowych,
o
stymulowanie i rozwój umiejętności związanych ze współżyciem społecznym .
funkcjonowanie społeczne osób dorosłych upośledzonych umysłowo.
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
d. tempo uczenia się, trwałość efektów nauczania,

zależność tempa uczenia się i trwałości efektów nauczania od stopnia upośledzenia,

adekwatność celów stawianych w nauczaniu osób upośledzonych do ich możliwości,

rozwijanie autonomii, personalizacja oraz socjalizacja osoby upośledzonej umysłowo jako główny cel edukacji

przykłady działań edukacyjnych – zakres
e. zaburzenia psychiczne towarzyszące upośledzeniom umysłowym – różnicowanie upośledzeń umysłowych i zaburzeń psychicznych,

zaburzenia obsesyjno-kompulsywne – przejawy, trudności w różnicowaniu u osób upośledzonych umysłowo, diagnoza :
ukierunkowana obserwacja,

zaburzenia afektywne (emocjonalne)

zburzenia nerwicowe

zaburzenia snu, lęki nocne, zaburzenia łaknienia, zachowania lękowe i agresywne

mechanizmy powstawania reakcji nerwicowych (zachowania przystosowawcze - zaburzenia emocjonalne zachowania nerwicowe - nerwice)


sytuacje trudne i mechanizmy obronne; rodzaje zachowań nerwicowych

pojęcie nerwowości, nerwicowości, neurotyczności
zaburzenia psychotyczne

psychozy (kontakty z rzeczywistością i reakcje na otoczenie)

rodzaje psychoz (schizofrenia, choroby afektywne, autyzm dziecięcy, psychozy reaktywne)
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

objawy zaburzeń depresyjnych (kryteria Becka); depresja u dzieci i młodzieży; problematyka samobójstw (zachowania
samobójcze u młodzieży, przewidywanie zachowań samobójczych)


postępowanie w zaburzeniach psychotycznych i postępowanie w depresji.
zaburzenia osobowości

zaburzenia struktur poznawczych i mechanizmów popędowo-emocjonalnych)

zaburzenia osobowości a zaburzenia zachowania u dzieci

osobowość nieprawidłowa (np. schizoidalna, paranoiczna, histeroidalna, asteniczna, anankastyczna, aspołeczna)

psychopatia, socjopatia, charakteropatia

sposoby postępowania (psychoterapia, reedukacja, rola rodziny ).
1. Rehabilitacja osób niepełnosprawnych umysłowo:
a. rehabilitacja ruchowa osób z upośledzeniem umysłowym,

zadania i funkcje rewalidacyjne wychowania fizycznego,

zabawy i gry rekreacyjne,

aspekty fizjologiczne i psychologiczne doboru form ruchu dla osób (dzieci) upośledzonych umysłowo (ćwiczenia o charakterze
korygującym i odprężającym – przykłady)

formy rehabilitacji ruchowej stosowane w poszczególnych stopniach upośledzenia umysłowego
b. aktywizacja osób niepełnosprawnych intelektualnie: sport na przykładzie wybranych dyscyplin, terapia zabawą, terapia pracą,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
rekreacja, kulturoterapia w aktywizacji osób niepełnosprawnych,

proces aktywizacji i jego etapy,

usprawnianie psychiczne i usprawnianie fizyczne jako główne cele aktywizacji osób niepełnosprawnych intelektualnie,

formy aktywizacji – indywidualna, zbiorowa,

sport niepełnosprawnych intelektualnie – walory rewalidacyjne i wychowawcze (najczęściej uprawiane dyscypliny:
lekkoatletyka, tenis stołowy, piłka nożna, pływanie, narciarstwo)



wykrywanie zamiłowania do uprawiania różnych form aktywności ruchowej,

rozwijanie myślenia,

rozbudzanie odczuwania zadowolenia z sukcesu,

kształtowanie umiejętności koncentracji uwagi,

wzbogacanie emocjonalnych przeżyć ,

rozwój motoryki poprzez nabywanie nowych umiejętności,
terapia zajęciowa – terapia zabawą i terapia pracą

adaptacja miejsca zabawy, miejsca pracy do potrzeb i możliwości osoby niepełnosprawnej intelektualnie (i fizycznie),

metodyka edukacji do zabawy i pracy,

bezpieczeństwo
wielokierunkowe zastosowanie gier terenowych w aktywizacji osób (dzieci) niepełnosprawnych intelektualnie

pozytywne oddziaływanie wychowawcze, kształtujące i zdrowotne,

kształtowanie odwagi, siły woli, wytrwałości, wyrabianie umiejętności opanowania się i podporządkowania potrzebom
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
grupy oraz zdolności podejmowania samodzielnej decyzji.

formy oddziaływania muzycznego na osoby niepełnosprawne intelektualnie

aktywne formy pracy muzykoterapeutycznej: formy terapii ruchowej, rytm i ruch
○
rytmikoterapia oraz choreoterapia (rehabilitacja upośledzeń czynności motorycznych, korekcja wad wymowy,
tłumienie zaburzeń emocjonalnych,

metody terapeutyczne oparte na rytmice E. Jaques - Dalcroze’a

ćwiczenia gimnastyczno- taneczne: aerobik

logorytmika – przykłady ćwiczeń do korekcji wad wymowy i nauki mówienia, kształtowanie wrażliwości słuchowej,

aktywne formy pracy muzykoterapeutycznej- muzykowanie, śpiew (walory terapeutyczne w odniesieniu do osób z
zahamowaną mową, wadami wymowy i jąkających się, wspomaganie rozwoju i terapii aparatu oddechowego
c. psychoterapia zaburzeń psychicznych towarzyszących upośledzeniu umysłowemu,

psychoterapia, czyli psychologiczne podejście do leczenia

terapia psychodynamiczna - działanie na podświadomość

behawioralne podejście do leczenia – terapia zachowań,

poznawcze podejście do terapii,

nurt humanistyczny w terapii,

terapia grupowa,

ocena psychoterapii,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

biologiczne podejście do leczenia, czyli model medyczny,

terapia lękowa,

leczenie elektrowstrząsowe,

psychologia środowiskowa, czyli zapobieganie.
d. współpraca z rodziną i osobami bliskimi w realizacji opieki nad osobą upośledzoną umysłowo w warunkach domowych (systemy
wsparcia i pomocy);

edukacja rodziny osoby upośledzonej umysłowo ukierunkowana na samoopiekę,

grupy wsparcia w środowisku lokalnym,

doradztwo medyczne i psychologiczno-psychiatryczne,

stres rodziny dziecka (osoby) upośledzonego umysłowo – specyfika

klasyfikacja stylów reakcji na stres rodzin dzieci upośledzonych umysłowo – charakterystyka poszczególnych modeli zachowań:

zaniechanie – rezygnacja z czynności, które mogłyby pomóc dziecku, przekonanie o negatywnym wpływie kłopotów z
dzieckiem na funkcjonowanie rodzica; dowodzi to braku akceptacji dziecka i sytuacji w jakiej się znalazło;

ucieczka – nie rezygnowanie z własnych działań, gdy dziecko potrzebuje opieki, przy równoczesnym podejmowaniu
innej, pozarodzinnej aktywności;

nadmierne zaangażowanie – duże zaangażowanie w sprawy dziecka, prowadzące do rezygnacji podjęcia współpracy
ze współmałżonkiem; przejmowanie wszystkich obowiązków związanych z dzieckiem przez jednego z rodziców –
zmęczenie i zniechęcenie;
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

pozytywne przewartościowanie – odnalezienie w dziecku i jego problemach sensu swojego życia;

emocjonalne zmęczenie – poczucie zmęczenia z powodu braku odpoczynku i relaksu; nie odczuwanie jakiejkolwiek
radości i szczęścia;

dbałość o siebie i dziecko – pragmatyczna postawa wobec osoby dziecka i własnej;

bezradność – poczucie bezsilności wobec problemów z dzieckiem; przekonanie, że wszelkie działania nic nie zmienią w
sytuacji;

zadania pielęgniarki w modelowaniu zachowań rodzin osób upośledzonych umysłowo
2. Nauczanie specjalne:
a. szkoła życia

idea szkoły życia,

przystosowanie do funkcjonowania w życiu społecznym jako cel nauczania w szkole życia,

zakres możliwości edukacyjnych wynikający z umiarkowanego i znacznego stopnia upośledzenia,

specyfika metodyki nauczania w szkole życia,
b. szkoła specjalna: szkoła podstawowa, szkoła zawodowa (zasady funkcjonowania, organizacja i przebieg procesu kształcenia)

program nauczania w szkole specjalnej na poziomie szkoły podstawowej i zawodowej – zakres, ograniczenia, metodyka

odmienność organizacji procesu kształcenia – cechy

brak współzawodnictwa między uczniami (eliminacja leku przed niepowodzeniami),
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

indywidualizacja procesu kształcenia,

ukierunkowanie nauczania na kształtowanie najbardziej podstawowych i przydatnych umiejętności,

wysoka powtarzalność treści kształcenia (z uwagi na wolniejsze tempo pracy umysłowej osób niepełnosprawnych umysłowo)

dostosowanie zakresu i tempa przekazywanych treści do możliwości percepcyjnych uczniów (obniżony poziom koncentracji
uwagi)

zasady kształcenia dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie (specjalne szkolnictwo zawodowe)

adekwatność metod i treści do wieku i poziomu rozwoju,

indywidualizacja procesu kształcenia,

systematyczność,

partnerstwo (akceptacja niepełnosprawności intelektualnej przez nauczających),

holistyczny charakter procesu nauczania
c. szkoła integracyjna (cele i założenia programu integracyjnego)

definicja szkoły integracyjnej,

przekonanie, że wszystkie dzieci w miarę możliwości powinny uczyć się razem jako fundamentalna zasada funkcjonowania szkoły
integracyjnej,

organizacja lekcji w klasie integracyjnej – pedagog specjalny jako specjalista wspomagający nauczyciela przedmiotu,

działania specjalistyczne poza procesem nauczania (pedagog szkolny, psycholog, logopeda, neurologopeda oraz specjaliści z
zakresu gimnastyki korekcyjnej)
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

szkolnictwo integracyjne jako najskuteczniejszy środek budowania solidarności między dziećmi ze specjalnymi potrzebami
edukacyjnymi i ich rówieśnikami,

pomoc dzieciom niepełnosprawnym intelektualnie w zespole klasowym (pomoc rówieśnicza, pomoc pedagogiczna),

wpływ postaw rodziców na funkcjonowanie dzieci zdrowych i niepełnosprawnych w zespole klasowym
d. organizacja i zapewnienie warunków służących umacnianiu zdrowia i zapobieganiu chorobom, urazom i wypadkom u dzieci specjalnej
troski – rola pielęgniarki.

specyfika elementarnej edukacji zdrowotnej osób upośledzonych umysłowo,
o
edukowanie do podstawowych czynności higienicznych,
o
edukowanie w zakresie zdrowego żywienia i higieny związanej z żywieniem,

organizacja bezpiecznego otoczenia – działania na rzecz ograniczania sposobności wystąpienia urazów i wypadków,

współpraca z rodzicami i najbliższym otoczeniem osoby (dziecka) niepełnosprawnej umysłowo – wymiana informacji, modelowanie
ukierunkowanych na ten sam cel oddziaływań na dziecko (zapobieganie nadopiekuńczości i innym błędnym postawom rodziców i
opiekunów dzieci upośledzonych umysłowo)
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
MODUŁ IV
PROBLEMY ZDROWOTNE, PSYCHOLOGICZNE I SPOŁECZNE OSÓB Z ZABURZENIAMI PSYCHICZNYMI
Treści szczegółowe
1. Organizacja i kierunki rozwoju w opiece psychiatrycznej w Polsce i na świecie:
a) współczesne poglądy na temat zdrowia psychicznego:

zdrowie psychiczne – pojęcie, determinanty:

zdrowie psychiczne jako brak choroby,

podejście relatywne do zdrowia psychicznego (kulturowe),

czynniki niezbędne do zachowania zdrowia psychicznego:
○
czynniki genetyczne – dziedziczenie biologiczne i społeczne,
○
doświadczenie człowieka biologiczne i społeczne,
○
nabyte w okresie rozwoju psychofizycznego umiejętności w zakresie doświadczania i rozwiązywania różnych sytuacji,

najczęstsze przyczyny zaburzeń psychicznych współczesnego człowieka:

podatność na choroby (skłonność),

uwarunkowania dziedziczone,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

napięcie,

dynamika życia, zmiany społeczne i ekonomiczne,

stres społeczny,

pozytywne zdrowie psychiczne wg M. Jahody,
b) psychoprofilaktyka w świetle programów polityki zdrowotnej: „Narodowy Program Zdrowia”, „Zdrowie 21 – 21 celów polityki zdrowotnej
krajów członkowskich Światowej Organizacji Zdrowia” i inne:

program „Zdrowie 21 – Zdrowie dla wszystkich w XXI wieku”:

główne zaburzenia psychiczne wg WHO: depresja (w tym samobójstwa), dwubiegunowe zaburzenia, schizofrenia, choroba
Alzheimera, inne demencje i zaburzenia degeneracyjne o.u.n., uzależnienie alkoholowe i narkomania, zaburzenia lękowe oraz
snu,

czynniki ryzyka w zakresie problemów zdrowia psychicznego:

cel 6 w strategii „Zdrowie 21” – poprawa zdrowia psychicznego:
o
do 2020 r. powinna w istotny sposób zostać zredukowana powszechność występowania i szkodliwy wpływ problemów
zdrowia psychicznego,

o
ludzie powinni posiąść umiejętność lepszego radzenia sobie z problemami dnia codziennego,
o
przynajmniej o 1/3 powinien zostać obniżony wskaźnik samobójstw,
strategie działań:
o
kampanie edukacyjno-uświadamiające: szeroka informacja o zdrowiu i problemach psychicznych,
o
kształtowanie umiejętności radzenia sobie z problemami dnia codziennego,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
o
szkolenie personelu medycznego,
o
wysoka jakość świadczeń profilaktycznych, klinicznych i rehabilitacyjnych,
o
polityka zdrowotna i alokacja środków (uwzględnienie czynników ryzyka i przyczyn społecznych chorób psychicznych),

zagadnienie stygmatyzacji i dyskryminacji chorób psychicznych jako przeszkoda przy podejmowaniu leczenia,

niewystarczające zasoby zdrowia psychicznego współczesnego człowieka,

niedostateczna opieka medyczna w zakresie psychiatrii – różnice i nierówności w dostępności świadczeń,

negatywne skutki zdrowotne transformacji ekonomicznych (rosnący wskaźnik bezrobocia, rozbicie rodzin, brak osobistego
bezpieczeństwa, nierówne zarobki, nędza), konflikty i niepokoje polityczne oraz konflikty zbrojne,

wpływ ubóstwa na zdrowie psychiczne – dostępność opieki medycznej dla ubogich,

Światowy Program Działań w zakresie zdrowia psychicznego (WHO):

prewencja, leczenie i rehabilitacja,

ochrona zdrowia psychicznego najbardziej narażonych grup społecznych,

poprawa efektywności i jakości służb medycznych,

zmniejszenie skutków stygmatyzacji i dyskryminacji chorób psychicznych,

cztery strategie działań:
o
informacja – zorganizowanie i prowadzenie monitoringu krajowych programów zdrowia psychicznego i systemu zbierania
informacji,
o
formułowanie polityki i wdrażanie zintegrowanych programów działania,
o
promocja praw człowieka wobec ludzi z zaburzeniami psychicznymi i ich rodzin oraz monitorowanie działań chroniących te
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
prawa,
o
prowadzenie badań naukowych we wszystkich krajach zgodnie z jego potrzebami i poziomem rozwoju w celu podniesienia
efektywności działań w zakresie zdrowia psychicznego,
polityka umacniania zdrowia psychicznego – rezolucja WHO nr EB 109. R8 (umacnianie zdrowia psychicznego),

c) formy organizacyjne opieki psychiatrycznej – zasady doboru jednostek i kwalifikacji chorych:

organizacja opieki psychiatrycznej:

szpitalna opieka stacjonarna,

poradnie zdrowia psychicznego – rola i zadania,

psychiatria środowiskowa (czynna opieka psychiatryczna) – cele i zadania,

zespół leczenia środowiskowego:
o
system wsparcia społecznego,
o
hospitalizacja domowa,

mieszkania chronione - środowiskowe domy samopomocy, hostele, domy przejściowe, rodzina zastępcza,

praca chroniona – warsztaty terapii zajęciowej, zakłady pracy chronionej,

ogólne zasady i podstawy leczenia psychiatrycznego:

zapobieganie i zwalczanie przyczyny wywołującej zaburzenia psychiczne,

leczenie objawowe (farmakologiczne),

znaczenie psychoterapii w leczeniu zaburzeń psychicznych,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

leczenie drgawkowe,

leczenie insuliną,

zasady i tryb przyjęcia chorego psychicznie do szpitala:

przyjęcie na życzenie chorego, na wniosek członka rodziny, przedstawiciela ustawowego, na żądanie sądu lub prokuratora,

postępowanie lecznicze i przyjęcie do szpitala psychiatrycznego,

postępowanie lecznicze w stosunku do osoby leczonej bez jej zgody,

wypisanie ze szpitala osoby leczonej bez jej zgody,

przyjęcie do domu opieki społecznej,

postępowanie przed sądem opiekuńczym,

ochrona tajemnicy,

karta praw osoby chorej z zaburzeniami psychicznymi,

regulacje prawne – Ustawa o Ochronie Zdrowia Psychicznego z dnia 19 sierpnia 1994r. oraz Ustawa o zmianie ustawy o ochronie
zdrowia psychicznego z dnia 13 lipca 1997r. z pózn. zmianami, (Dz.U. z 2011r. Nr 6, poz. 19 – stan prawny na dz. 05.03.2011r.)
d) opieka psychiatryczna w świetle założeń reformy systemu ochrony zdrowia:

opieka psychiatryczna na poziomie podstawowej opieki zdrowotnej,

organizacje pozarządowe i społeczne we współrealizacji opieki psychiatrycznej na poziomie POZ,

rozwój psychiatrii środowiskowej,

promocja zdrowia psychicznego – rola poradnictwa psychologicznego (szkolnego, wychowawczego, małżeńskiego,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
rodzinnego, zawodowego),

realizacja celów profilaktyki drugiego i trzeciego stopnia ( w zakresie zdrowia psychicznego),

główne założenia opieki psychiatrycznej:

zapewnienie dostępności opieki psychiatrycznej i odwykowej ludności zamieszkałej na danym terenie,

podstawowe formy organizacyjne opieki psychiatrycznej to poradnie, zespoły środowiskowe, jednostki rehabilitacyjne, ośrodki
interwencji kryzysowej, oddziały szpitalne,

opieka psychiatryczna sprawowana przez stały wieloprofesjonalny zespół terapeutyczny,

poszczególne jednostki organizacyjne opieki psychiatrycznej są funkcjonalnie zintegrowane w jeden system i świadczą
kompleksową pomoc,

kadra medyczna w dziedzinie psychiatrii,

dostępność i zróżnicowanie opieki medycznej;

dla dorosłych,

dla dzieci i młodzieży,

dla uzależnionych od alkoholu,

dla uzależnionych od substancji psychoaktywnych,

formy opieki:

opieka środowiskowa – poradnie zdrowia psychicznego, poradnie terapii uzależnień, ośrodki interwencji kryzysowej,

opieka całodobowa – psychiatryczne oddziały dzienne, psychiatryczne zespoły lecznictwa środowiskowego, zakłady psychiatrii
sądowej, oddziały leczenia uzależnień, hostele, ośrodki rehabilitacji, ośrodki rehabilitacji długoterminowej dla alkoholików,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

placówki pomocy społecznej w opiece psychiatrycznej – gminne ośrodki wsparcia społecznego, środowiskowe domy pomocy
społecznej, ośrodki rehabilitacyjno-wychowawcze i zajęciowo-rehabilitacyjne, rozszerzona sieć zakładów i stanowisk pracy
chronionej.
c) specyfika opieki pielęgniarskiej nad chorym z zaburzeniami psychicznymi:

schizofrenia:

znaczenie autentyczności zachowania pielęgniarki w kontakcie terapeutycznym z chorym,

uwzględnienie aktualnego stanu i możliwości chorego przy nawiązywaniu kontaktu (obecność przy chorym, kontakt słowny jeśli
jest to możliwe),

znaczenie uspokajającej obecności pielęgniarki w opiece nad chorym,

troskliwość w wykonywaniu czynności pielęgnacyjnych przy chorym,

gotowość aktywnego słuchania, umiejętność znoszenia urojeń chorego jako warunek skutecznych działań pielęgniarskich,

zachowanie racjonalności opieki pielęgniarskiej (niedopuszczenie do uzależnienia się chorego od pielęgniarki),

zachęcanie chorego do aktywności,

zapewnienie choremu bezpieczeństwa,

opieka somatyczna nad chorym ze schizofrenią – głównie potrzeby fizjologiczne, nawyki higieniczne,

zainteresowanie chorego własnym wyglądem (ubiór, fryzura, higiena osobista),

rehabilitacja chorych na schizofrenię:
o
wzmacnianie pozytywne (nagradzanie),
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
o
psychoedukacja rodziny chorego - rola pielęgniarki,


trening umiejętności społecznych,
choroby afektywne:

depresja:
o
pierwszy kontakt z chorym – kontakt niewerbalny, obserwacja, kontakt słowny,
o
znaczenie empatii nawiązaniu kontaktu z chorym depresji,
o
przełamanie wrogości i niechęci chorego do pielęgniarki,
o
ustalenie problemów zdrowotnych chorego,
o
znaczenie autentyczności, otwartości i serdeczności oraz zaangażowania pielęgniarki w sprawowaniu opieki nad chorym z
depresją,
o
mobilizowanie chorego przez dodawanie wiary w siebie,
o
redukcja napięcia lękowego – rozładowywanie negatywnych uczuć chorego w rozmowie, pomoc w odnalezieniu poczucia
przydatności w rodzinie i społeczeństwie,
o
dystans i obiektywność w ocenie trudnych dla chorego sytuacji emocjonalnych,
o
znaczenie terapii zajęciowej w opiece nad chorym z depresją,
o
opieka pielęgniarska somatyczna stosownie do stanu chorego,
o
zachęcanie chorego do aktywności,
o
zapewnienie warunków do snu i wypoczynku (problem bezsenności),
o
nadzór nad przyjmowaniem leków,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
o
wnikliwa obserwacja chorego w kierunku tendencji samobójczych łazienki, toalety, pokoje zabiegowe, szafki z lekami) – rola
„strażniczki”


mania:
o
znaczenie cierpliwości i konsekwencji pielęgniarki w nawiązaniu kontaktu z chorym,
o
zapewnienie choremu poczucia bezpieczeństwa,
o
nadzór nad prawidłowym przebiegiem leczenia farmakologicznego (przyjmowanie leków przez chorego),
o
zaspokojenie potrzeb bytowych chorego,
o
znaczenie racjonalnego odżywiania i przyjmowania płynów,
o
rozładowywanie nadmiernej potrzeby ruchu – spacery, terapia zajęciowa, gimnastyka,
o
rzeczowość informacji w kontakcie z chorym,
o
wnikliwa obserwacja chorego,
o
zachęcanie chorego do udziału w życiu społeczności szpitalnej (w miarę poprawy stanu zdrowia),
o
edukacja rodziny chorego z manią,
agresja:
o
podstawowe zasady nawiązywania kontaktu z pacjentem agresywnym,
o
zasady postępowania w wypadku zachowań agresywnych,
o
podstawowe zasady bezpieczeństwa,
o
elementy samoobrony personelu,
o
rozumienie agresji przez personel (niezbędna wiedza),
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego


o
znajomość regulaminów i przepisów dotyczących interwencji w przypadku agresji,
o
dbanie o bezpieczeństwo pacjenta, innych pacjentów, personelu,
o
przestrzeganie procedur w przypadku agresji i gróźb,
o
regularne ćwiczenia w zakresie radzenia sobie w przypadkach agresji lub gróźb,
o
tworzenie otoczenia terapeutycznego dla ograniczenia agresji:

warunki systemowe oddziału

wiedza i umiejętności personelu
psychozy reaktywne:

siła i charakter urazu psychicznego – znaczenie dla efektywności terapii,

udzielenie wsparcia przez fizyczną obecność przy chorym,

poświęcenie czasu choremu,

zapewnienie choremu prywatności,

zachęcenie chorego do ugłośnienia emocji (płaczu lub krzyku),

pomoc lub zorganizowanie pomocy psychologicznej zorientowanej na problem,

w ostrej fazie leczenie farmakologiczne,

edukacja rodziny chorego w zakresie postępowania i opieki nad chorym z zaburzeniami reaktywnymi,
zaburzenia osobowości:

tendencje dominowania nad innymi chorymi – obserwacja zachowań wobec innych chorych,

usiłowanie podporządkowania sobie personelu medycznego – rzeczowość , uprzejmość i stanowczy dystans pielęgniarki,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego


czuwanie nad kierunkiem rozmowy w trakcie kontaktu z chorym,

szczególnie wnikliwa obserwacja chorych podsądnych,

obserwacja chorego z tendencjami do samouszkodzeń,
nerwice:

rozpoznanie i ocena zbliżających się napadów lęku u chorego (rozmowa uspokajająca chorego),

wyjaśnićenie choremu przyczyn somatycznych objawów lęku (przy przekonaniu o ciężkiej chorobie somatycznej),

przeciwdziałanie napadom lęku u chorego przez:

o
ćwiczenia oddechowe – kontrolowanie częstości oddechów,
o
oddychanie do torebki papierowej trzymanej przy ustach w trakcie hiperwentylacji (przerywa to atak),
o
prosta relaksacja – leżenie w spokojnym miejscu, rozluźnienie grup mięśni, zwolnienie rytmiczności oddechu,
kontakt pielęgniarki z chorym z nerwicą
o
wyeliminowanie czynników wywołujących i podtrzymujących objawy,
o
unikanie skupiania się na demonstrowanych objawach – głównie w przebiegu histerii,
o
zauważanie i nagradzanie zachowań normalnych (wzmacnianie zachowań normalnych),
o
podejście do pacjenta jako do cierpiącego a nie chorego (unikać „somatycznego” modelu pielęgnowania),
o
zapewnienie choremu poczucia bezpieczeństwa,
d) relacje pielęgniarka – podopieczny z zaburzeniami psychicznymi: terapeutyczne i nieterapeutyczne formy relacji:

kierunki i techniki psychoterapii – psychoanaliza Froyda, psychologia humanistyczna, terapia Gestalt, analiza transakcyjna,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
psychoterapia behawioralna,

relacja psychoterapeutyczna pielęgniarka –pacjent:

istota oddziaływań psychoterapeutycznych,

element akceptacji chorego jako osoby w kontakcie terapeutycznym,

istota i wyrażanie akceptacji kontakcie psychoterapeutycznym (postawa tolerancji i akceptacji w psychiatrii),

nawiązanie kontaktu terapeutycznego,

poinformowanie chorego o roli pielęgniarki w opiece nad chorym,

pielęgniarka jako łącznik między światem chorego a światem ludzkiej społeczności,

ustalenie jednolitości postępowania personelu i granic tolerancji,

granice relacji terapeutycznej „pielęgniarka – pacjent” – kontakt profesjonalny, nigdy przyjacielski czy intymny, oparty na
kompetencji, doświadczeniu zawodowym, wzajemnym zaufaniu i poważaniu,

najczęstsze błędy w kontakcie terapeutycznym:
o
traktowanie pacjenta przedmiotowo (jako przypadek chorobowy),
o
przywiązywanie nadmiernej wagi do regulaminu,
o
wymaganie nadmiernego poważania,
o
unikanie wyjaśnićeń dotyczących współpracy lub leczenia,
o
unikanie chorego,
o
częste zwracanie pacjentowi uwagi za popełniane błędy,
o
postawa wyższości – mimika, zachowanie, niechęć, dezaprobata słowna,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego


fazy kontaktu psychoterapeutycznego pielęgniarki z pacjentem:

znaczenie empatii w przywitaniu chorego,

faza orientacji,

faza identyfikacji,

faza zgłębiania problemów pacjenta,

faza zakończenia interakcji,
terapeutyczne formy kontaktu z pacjentem:
e) znaczenie i planowanie indywidualnej opieki pielęgniarskiej: udział pielęgniarki w psychoterapii (psychoterapia indywidualna,
psychoterapia grupowa, terapia zajęciowa), udział pielęgniarki w rehabilitacji chorych psychicznie (współdziałanie
w zespole interdyscyplinarnym):

udział pielęgniarki w psychoterapii indywidualnej:

zakres pielęgniarskiej pomocy psychologicznej

psychoterapia podtrzymująca prowadzona przez pielęgniarkę w celu rozpoznania lub uruchomienia mechanizmów obronnych
pacjenta,

rozumienie pacjenta jako główny czynnik terapeutyczny,

znaczenie notatek w psychoterapii indywidualnej,

formy psychoterapii indywidualnej:
o
techniki behawioralno – poznawcze,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego



o
trenowanie umiejętności społecznych pacjenta,
o
metoda interpersonalnego podejścia do pacjenta,
o
psychoterapia behawioralna,
o
techniki oparte na teorii społecznego uczenia się,
przygotowanie i kwalifikacje pielęgniarki do prowadzenia psychoterapii,
udział pielęgniarki w psychoterapii grupowej:

przynależność do grupy jako czynnik terapeutyczny,

charakterystyka grupy terapeutycznej,

charakterystyka psychoterapeuty,

kryteria doboru pacjentów do grupy terapeutycznej,

fazy psychoterapii grupowej,

znaczenie treningu przygotowującego do grupy terapeutycznej,

elementy kontraktu z grupą terapeutyczną,

czynniki leczące w psychoterapii grupowej,

formy terapii grupowej prowadzonej przez pielęgniarkę:
o
terapia muzyką (muzykoterapia),
o
leczenie tańcem (choreoterapia),
o
psychorysunek (arteterapia),
rola pielęgniarki w terapii zajęciowej:
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

znaczenie pracy w readaptacji i leczeniu chorych psychicznych,

formy terapii zajęciowej: leczenie pracą (ergoterapia), leczenie ruchem, leczenie rozrywką,

formy pośrednie – muzykoterapia, biblioterapia, choreoterapia,

cele terapii zajęciowej,

najpopularniejsze zajęcia terapeutyczne,

zakres informacji dla instruktora terapii zajęciowej,

dobór terapii zajęciowej do stanu, potrzeb i możliwości pacjenta,

przyczyny niechęci pacjentów do terapii zajęciowej,

łagodzenie oporów pacjentów przed terapią zajęciową,

społeczność terapeutyczna – zasady funkcjonowania,

udział pielęgniarki w rehabilitacji chorych psychicznie:


specyfika rehabilitacji chorych psychicznie:
o
istota i cel rehabilitacji,
o
typy rehabilitacji: lecznicza, społeczna, zawodowa,
o
wpływ długotrwałej hospitalizacji na zdolności adaptacyjne pacjenta,
rehabilitacja w środowisku szpitalnym:
o
wpływ hospitalizacji na wtórne zaburzenia umiejętności społecznych: brak samodzielności w podejmowaniu decyzji, osłabienie
odpowiedzialności za siebie i swoje zdrowie, popadniecie w zależność od personelu,
o
metody poprawienia społecznych warunków pobytu w szpitalu,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
o

włączenie rodziny chorego w proces leczenia i rehabilitacji,
warunki rehabilitacji chorych psychicznie:
o
elastyczność i indywidualizacja działań rehabilitacyjnych,
o
wspieranie i motywowanie pacjenta w kolejnych kryzysach emocjonalnych,
o
zachęcanie pacjenta do powrotu do poprzedniej swojej aktywności (praca, nauka),
o
opracowanie indywidualnego planu rehabilitacji (uwzględnić czynniki przedchorobowe, utrudnienia w rehabilitacji),

rodzaje rehabilitacji: wczesna i późna,

zasady rehabilitacji psychiatrycznej:
o
zasada partnerstwa,
o
zasada wielostronności oddziaływań,
o
zasada stopniowania trudności we wszystkich sferach życia,
o
zasada powtarzalności oddziaływań,
o
zasada zgodności psychosocjalnych i biologicznych metod oddziaływania,
o
zasada optymalnej stymulacji,

edukacja pacjenta chorego psychicznie jako podstawa działań rehabilitacyjnych w psychiatrii,

sposoby poprawienia stosunków chorego i jego rodziny ze środowiskiem społecznym:
o
postawa życzliwości wobec innych, dbały wygląd zewnętrzny, itp.,
o
zwalczanie bezczynności chorego,
o
starania, aby zapewnić swojej rodzinie przyjaźń i przychylność osób znaczących najbliższym środowisku,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
o

uczestnictwo w pracy grup samopomocy, wsparcia,
ocena wyników rehabilitacji (skala oceny wyników rehabilitacji wg Ciompi i wsp.)
f) psychoedukacja chorych, ich rodzin i bliskich:

cel psychoedukacji rodziny,

wpływ relacji w rodzinie na zdrowie psychiczne jej członków,

istota oddziaływań psychoterapeutycznych na rodzinę w przypadku choroby psychicznej jednego z jej członków,

rodzaje terapii wobec rodziny:


komunikacyjna terapia rodzin

strukturalna terapia rodzin

terapia strategiczna rodziny,
zasady prowadzenia terapii rodziny w przypadku choroby psychicznej.
3. Udział pielęgniarki w profilaktyce i terapii uzależnień - alkoholizm, narkomania, uzależnienie od innych środków psychoaktywnych:
a) rodzaje i charakterystyka uzależnień:

podstawowe pojęcia, definicje uzależnień,
NARKOMANIA:

rodzaje narkotyków (kategoryzacja za T. Dimoff i S. Carper),
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
o
leki nasenne i uspokajające z grupy barbituranów, trankwilizatorów i innych,
o
środki wziewne – klej, azotyn izobutylenu, podtlenek azotu, azotyn amylu, azotyn butylenu,
o
środki pobudzające – kokaina, amfetaminy,
o
halucynogeny – marihuana i haszysz, meskalina i MDA, LSD i psylocybina oraz PCP,
o
opiaty – heroina, morfina, kodeina, opium i inne: meperydyna, potydyna, hydromorfon, oksykodon, pentazocyna,
propoksyfen, metadon,
o

sterydy – anadrol, dianabol, maxibolin, durabolin, parabolan
sposoby używania narkotyków, skutki jednorazowego użycia, skutki długotrwałego używania
o
przedawkowanie,
o
zespół odstawienia narkotyku.
ALKOHOLIZM:


alkohol jako narkotyk i mechanizm jego oddziaływania (za P. Lausterem)
o
upojenie patologiczne,
o
upicie powikłane,
o
złożona postać upicia zwykłego,
o
silne pobudzenie depresyjne,
o
zatrucia mieszane
motywy picia alkoholu i używania środków psychoaktywnych,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

objawy ostrzegawcze,

mechanizmy uzależnień:



o
uwarunkowania biologiczne,
o
uwarunkowania psychologiczne,
o
uwarunkowania społeczne,
o
uwarunkowania kulturowe i,
o
uwarunkowania ekonomiczne,
o
mechanizm błędnego koła nałogu
osoba uzależniona od alkoholu w rodzinie:
o
etapy zaprzeczania istnienia problemu
o
etap próby wyzbycia się problemu,
o
etap chaosu,
o
etap reorganizacji,
o
etap ucieczki rodziny od problemu,
o
powrót rodziny do zdrowia,
powikłania choroby alkoholowej:
o
somatyczne: podatność na infekcje, choroby zakaźne, urazy czaszki, samobójstwa,
o
psychiatryczne: ostra psychoza alkoholowa (majaczenie drżenne), paranoja alkoholowa, zespół amnestyczny Korsakowa,
leczenie alkoholizmu,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

ruch samopomocy osób uzależnionych od alkoholu – ruch Anonimowych Alkoholików (kluby abstynenta, grupy wsparcia AA),
zasady ruchu AA (12 Kroków, 12 Tradycji),
b) udział pielęgniarki w terapii uzależnień:

postawa wobec osoby uzależnionej,

analizowanie zachowania pacjenta w czasie psychoterapii,

organizowanie i prowadzenie terapii zajęciowej,

aktywizowanie chorych do organizowania i uczestnictwa w terapii zajęciowej,

zachęcanie chorych do rozwijania I rozbudzania zainteresowań, tak, aby mogły one pełnić zastępczą funkcję wobec nałogu,

opieka somatyczna nad chorym – zależności od stanu i zaawansowania nałogu, (nawodnienie, odżywianie, higiena),

profilaktyka zakażeń HIV/AIDS w przypadku narkomanii,

ułatwienie powrotu do pracy, odzyskania mieszkania, kontakt z grupa wsparcia,

zaangażowanie rodziny w proces readaptacji osoby uzależnionej – działania edukacyjne I wspierające,
c) organizacja systemu społecznego wsparcia (grupy samopomocy, punkty konsultacyjne, ośrodki interwencyjne, ośrodki leczniczorehabilitacyjne):

etapy postępowania terapeutycznego z osobami uzależnionymi:

leczenie szpitalne:
○
opracowanie diagnozy,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego


○
odtrucie I regeneracja fizyczna organizmu,
○
uzyskanie przez pacjenta wglądu we własne problemy I uzyskanie silnej motywacji do zerwania z nałogiem,
○
przygotowanie środowiska pacjenta do dalszego oddziaływania terapeutycznego,

poradnia odwykowa,

kluby byłych pacjentów (działania samopomocowe),

grupy wsparcia (AA, Monar)
obszary działań ośrodków interwencyjnych:

udzielenie pomocy psychologicznej osobie uzależnionej i jej rodzinie,

ułatwienie powrotu do życia bez nałogów,

przeciwdziałanie izolacji społecznej,

prowadzenie terapii interdyscyplinarnej nastawionej na pozytywną przemianę osobowości,

wyuczenie postaw umożliwiających rozpoczęcie przemiany życia uczuciowego,

poprawa lub zmiana więzi rodzinnych dzięki zerwaniu z nałogiem,
przykłady ośrodków interwencyjnych – miejskie ośrodki pomocy rodzinie, centrum interwencyjne Komitetu Obrony Praw Dziecka, itp.
d) profilaktyka uzależnień:

profilaktyka uzależnienia od alkoholu:

prowadzenie szerokiej edukacji w środowisku lokalnym (rodzina, szkoła, praca),

kształtowanie pozytywnych wzorów konsumpcyjnych,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

kształtowanie umiejętności nawiązywania I utrzymywania bliskich kontaktów z innymi ludźmi (empatia, słuchanie,
komunikowanie, się rozwiązywanie konfliktów),

kształtowanie I rozwijanie samooceny, samoświadomości, poczucia własnej wartości, samokontroli wewnętrznej,

rozwijaniu umiejętności podejmowania decyzji I rozwiązywania problemów,

kształtowanie poczucia odpowiedzialności za grupy społeczne, do których się należy (rodzina, grupa rówieśnicza, społeczność
lokalna),

uczenie się odpowiedzialnych zachowań i poczucia odpowiedzialności w ogóle,

działania na rzecz poprawy jakości życia i środowiska (rodzina, praca, szkoła, społeczność lokalna),

wpływanie na tworzenie przepisów prawnych i norm współżycia społecznego,

umożliwianie wczesnego rozpoznawania I diagnozowania zagrożeń uzależnieniami,

profilaktyka II fazy – tłumienie rodzących się problemów alkoholowych (likwidowanie przyczyn uzależnienia, przełamywanie
wczesnego okresu picia (milczenia), wykorzystanie rutynowych badań lekarskich do wykrywania uzależnień,


profilaktyka III fazy - zmiana postawy osoby pijącej, bezpośrednia interwencja, usunięcie obaw uzależnionego przed leczeniem,

zaspokojenie potrzeb osoby rozpoczynającej leczenie (grupa wsparcia, nauka, praca, opieka nad dziećmi),
profilaktyka narkomanii:

pierwszoplanowe znaczenie prawidłowo funkcjonującej rodziny,

10 zasad prawidłowego funkcjonowania rodziców wobec dzieci,

edukacja rodziców,

cechy rodzicielskich grup samopomocy,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego


Towarzystwo Rodzin i Przyjaciół Dzieci Uzależnionych „Powrót z U” – cele,
rola rodziny w profilaktyce i terapii uzależnień,

członkowie rodziny jako wzorzec dla młodszego pokolenia – tworzenie wzorca pozytywnego,

terapia uzależnień stosowana wobec uzależnionego i jego rodziny – grupy terapeutyczne, grupy wsparcia,

rola wspólnot samopomocowych w terapii rodzin dysfunkcjonalnych:
o
grupy wsparcia dla rodzin osoby uzależnionej - Al. Anon , „Powrót z U”,
o
grupa wsparcia dla dzieci z rodzin alkoholowych – Alateen,
o
grupa wsparcia dla dorosłych dzieci alkoholików – DDA..
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl