Do czego potrzebny nam autokrata?

Do czego potrzebny nam autokrata?
Wraz z wejściem Polski do Unii Europejskiej nastąpiła transformacja naszego rynku
pracy. W dobrze zarządzanych firmach, zwłaszcza w tych, które naleŜą do sektora
prywatnego, kadry ,,w stylu socjalistycznym” odeszły do lamusa. Zwrócono uwagę na fakt,
Ŝe sposób kierowania ludźmi ma duŜe znaczenie dla efektywności działania pracowników.
Zaczęto
zatem
poszukiwać
menedŜerów
posiadających
odpowiednie
umiejętności
zarządzania personelem, osób które sprawnie i efektywnie potrafią kierować grupą.
Aby organizacja mogła funkcjonować prawidłowo, styl kierowania powinien być
elastyczny, zaleŜny zarówno od czynników środowiskowych (zadań, sytuacji na rynku pracy),
jak i tych, które dotyczą podwładnych (grupy roboczej – ich doświadczeń, uzdolnień).
Przyjrzyjmy się bliŜej jednemu ze stylów kierowania.
Autokratyczny styl kierowania
Przywódca autokratyczny jest samotnikiem, raczej niechętnym do współpracy. Typ
twardego autokraty, to osoba, która wszelkie decyzje podejmuje samodzielnie i nie toleruje
Ŝadnych sprzeciwów. Korzystając ze swojej pozycji, decyzje przekazuje w formie rozkazu,
bez wyjaśniania własnych motywów. Autokrata nastawiony jest przede wszystkim na
wydajność, waŜne są dla niego zadania. Często wyrabia sobie etykietę perfekcjonisty,
poniewaŜ stale dąŜy do doskonałości. Nie interesują go stosunki międzyludzkie.
Dla twardego autokraty pracownik często stanowi tylko narzędzie potrzebne do
wykonywania określonych zadań. Nie ma zaufania do swoich podwładnych, dlatego nie
zezwala im na indywidualny styl pracy, będąc przekonanym, Ŝe bez jego pomocy nie dadzą
sobie rady.
Istnieje równieŜ inna forma zarządzania autokratycznego, w której menedŜer wpływa
na ludzi przez swoją osobowość, a nie poprzez władzę. Ten bardziej Ŝyczliwy autokrata
odczuwa cięŜar odpowiedzialności moralnej za swoich pracowników, starając się związać
ludzi ze sobą. Samodzielnie podejmuje decyzje, niemniej osiąga to co zamierzał w sposób
bardziej łagodny. Poczuwa się do obowiązku wyjaśniania i uzasadniania swoim
pracownikom przyczyn podjętych przez niego decyzji.
W jakich sytuacjach sprawdza się autokratyczny styl zarządzania?
Dyrektywny/autokratyczny styl zarządzania jest wręcz niezbędny w sytuacjach nagłych,
kryzysowych, kiedy decyzje trzeba podjąć pod presją czasu. Przywódcy autorytarni
preferowani są w słuŜbach mundurowych, np. świetnie sprawdzając się w czasie wojny oraz
podczas katastrof czy klęsk Ŝywiołowych.
Ten typ kierowania przydatny jest równieŜ w przedsiębiorstwach, w których jest niska
kultura organizacyjna, gdzie brakuje porządku i dyscypliny.
Poza tym, dyrektywność/autokratyzm zdejmuje odpowiedzialność z pracownika.
Dlatego pomocna jest wtedy, gdy podwładny ma niskie kwalifikacje zawodowe oraz kiedy
zadania są niejednoznaczne, poniewaŜ otrzymuje konkretne wskazówki dotyczące zadań,
które ma wykonać. W takich sytuacjach, styl autokratyczny daje pracownikowi poczucie
bezpieczeństwa, poniewaŜ jest bardzo przejrzysty – ściśle definiuje poŜądane zachowania,
określa nagrody i kary oraz ocenia zachowania pracowników i przewiduje odpowiednie
sankcje.
Przywództwo autokratyczne jest więc bardzo przydatne na określony czas, aŜ do
momentu ustabilizowania niepewnej sytuacji. W dłuŜszej perspektywie jest jednak skazane
na poraŜkę. Nie zapewni firmie przyszłości. Brak współdziałania, otwartości i pełnej
komunikacji moŜe spowodować rozbicie współpracującej ze sobą grupy.
Joanna Bartoszek
Zespół Samodzielnych Stanowisk ds. Psychologii Pracy w Głównym Inspektoracie Pracy