Historia miasta Rzymu

ś
Historia miasta Rzymu
w średniowieczu
Część I
2
Ferdynand Adolf Gregorovius
Historia miasta Rzymu
w średniowieczu
Część I
3
Tłumaczenie, komentarz i redakcja
Henryk Pietruszczak
Wydawca
Henryk Pietruszczak
Zgorzelec, 2009
4
Tytuł oryginału niemieckiego
Geschichte der Stadt Rom in Mittelalter
Tłumaczenie, komentarz i redakcja
Henryk Pietruszczak
Korekta
Lucyna Lasek
Redakcja techniczna
Agnieszka Dudzińska
Sylwia Synowiec
Laura Synowiec
Skład komputerowy
Agnieszka Dudzińska
Na okładce
Copyright by
Henryk Pietruszczak 2009
Druk
Drukarnia w Warszawie
ISBN: 978-83-272-3736-1
5
Spis treści:
KSIĘGA PIERWSZA
Od początku V wieku do upadku Cesarstwa Zachodniego (476 n.e.).
47
Rozdział pierwszy
1. Zarys dzieła. - Rzym w starożytności i w średniowieczu.
2. Ogólne spojrzenie na miasto Rzym u schyłku epoki cesarskiej.
3. Czternaście rejonów miasta.
49
58
62
Rozdział drugi
74
78
83
87
92
1. Stan pomników w V wieku. - Przesada ojców Kościoła dotycząca ruiny
pomników. - Klaudiana opis Rzymu. - Edykty cesarskie dotyczące opieki. Próby Juliana
reaktywowania starych kultów i tego konsekwencje.
2. Postawa cesarza Gracjana wobec pogaństwa. - Spór wokół Ołtarza
Zwycięstwa. - Gorliwość
cesarza Teodozjusza w prześladowaniu kultów
pogańskich. - O pogańskim charakterze miasta. - Upadek starożytnej religii za
czasów Honoriusza. - Świątynie i posągi. - Dane dotyczące ich liczby.
3. Rzym przekształcony przez chrześcijaństwo. - Siedem rejonów kościelnych.
- Kościoły
zbudowane przed Konstantynem. - Architektura religijna.
4. Kościoły epoki Konstantyna. - Bazylika Laterańska. - Najstarszy
budynek Bazyliki
Świętego Piotra.
5. Starożytna Bazylika Świętego Pawła. - Kult świętych. - Bazylika Świętego
Wawrzyńca za
Murami i Świętego Wawrzyńca w Lucina. - Kościół
Świętej Agnieszki. - Bazylika Świętego Krzyża w Jerozolimie. - Kościół
Świętego Piotra i Marcellina. - Kościół Świętego Marka. Bazylika Santa
Maria Maggiore. - Kościół Santa Maria na Zatybrzu. - Bazylika Świętego
Klemensa. - Wygląd i kontrasty miejskie w V wieku.
6
Rozdział trzeci
1. Wkroczenie do Rzymu cesarza Honoriusza pod koniec roku 403. - Jego
rezydencja na Palatynie. - Ostatnie walki gladiatorów w amfiteatrze. - Wyjazdy
Honoriusza do Rawenny. Najazd i zagłada barbarzyńców Radagaisa. Upadek Stylichona.
102
2. Alaryk wyrusza na Rzym w 408 roku. - Jego zły duch. - Przeczucie
upadku Rzymu. Pierwsze oblężenie. - Rzymscy wysłannicy. - Pogaństwo w
Rzymie. - Wykup
od oblężenia. Honoriusz odrzuca pokój. - Alaryk
po raz drugi na przedpolach Rzymu w 409 roku. - Antycesarz Attalus. Alaryk wyrusza do Rawenny. - Alaryk rozbija po raz trzeci obóz niedaleko
Rzymu.
108
3. Szlachta i lud rzymski w tej epoce według Ammiana Marcellina i
Hieronima. - Społeczność
pogańska i chrześcijańska. - Liczba
mieszkańców.
98
Rozdział czwarty
1. Alaryk wkracza do Rzymu 24 sierpnia 410 roku. - Miasto wydane na
łup. - Tryumf
chrześcijaństwa. - Umiarkowanie i łaskawość Gotów. Wymarsz Alaryka po trzech dniach.
117
2. Goci nie zburzyli miejskich pomników. - Opinie historyków o tym
wydarzeniu.
120
3. Rozpacz po upadku Rzymu. - Hieronim. - Augustyn. - Skutki zdobycia
Miasta.
114
Rozdział piąty
1. Śmierć Alaryka w 410 roku. - Ataulf królem Wizygotów. - Wymarsz z
Italii. - Książę
Heraklian wyrusza na Rzym.- Honoriusz udaje się do
Rzymu w 417 roku. - Odbudowa miasta. Pożegnanie Rutiliusza z
Rzymem.
126
2. Wzrost Kościoła rzymskiego. - Spory dotyczące wyboru biskupa. - Papież
Bonifacy. - Śmierć Honoriusza w 423 roku. - Walentynian III cesarzem pod
kuratelą Placydii. - Wandalowie zdobywają Afrykę. - Sykstus III wybrany
123
7
papieżem w 432 roku. - Odnowienie Bazyliki Santa
Maria Maggiore. Jej mozaiki. - Ofiary wotywne. - Luksus kościelnych sprzętów.
131
3. Leon I papieżem od 440 roku. - Afrykańscy uchodźcy w Rzymie. –
Herezje. - Śmierć Placydii
w 450 roku. - Koleje jej życia. - Jej córka
Honoria wzywa Attylę. - Bitwa na polach katalaunijskich. - Attyla wkracza do
północnej Italii. - Walentynian w Rzymie. - Posłowie
rzymscy u króla
Hunów. - Biskup Leon przed Attylą. - Słynna Legenda. - Wycofanie się i śmierć
Attyli. - Posąg Jowisza na Kapitolu i posąg świętego Piotra w Watykanie.
Rozdział szósty
1. Upadek Decjusza. - Historia kobiet. - Zabójstwo Walentyniana III w
455 roku. - Maksymus
cesarzem. - Eudoksja wzywa Genseryka, króla
Wandalów.
140
2. Lądowanie Wandalów. - Zabójstwo Maksimusa. - Leon przed
Genzerykiem. - W
czerwcu 455 roku Wandalowie wkraczają do Rzymu. Dwa tygodnie pożogi. - Grabież „Palatium” i
świątyni Jowisza. - Los
starożytnych łupów ze Świątyni Jerozolimskiej. - Legendy średniowieczne o
tych łupach.
143
3. Odjazd Wandalów. - Los cesarzowej Eudoksji i jej córek. - Bazylika
Świętego Piotra w
Kajdanach. - Legenda o Piotrowych Łańcuchach. - Nawet
Wandalowie nie zburzyli miejskich
pomników. - Skutki grabieży.
138
Rozdział siódmy
1. Awitus cesarzem w 455 roku. - Panegiryk Apollinarisa Sydoniusza i
posąg na jego cześć. - Upadek Awitusa za sprawą Rycymera. - Majorian
cesarzem w 457 roku. - Jego edykt
dotyczący pomników. - Początkujący
wandalizm Rzymian. - Upadek Majoriana w 461 roku.
150
2. Śmierć Leona I w 461 roku. - Święte budowle wzniesione przez niego. Pierwszy klasztor
Świętego Piotra. - Bazylika Świętego Szczepana przy via
Latina, jej odnalezienie w 1857 roku. - Wybór papieża Hilarego i cesarza
Sewera. - Antemiusz na tronie. - Jego wkroczenie do Rzymu. Dary
wotywne Hilarego.
153
3. Proces przeciwko Arwandowi. - Bezowocne wyprawy do Afryki. Arogancja Rycymera i jego zerwanie z Artemiuszem. - Oblężenie Rzymu. Trzecie zdobycie miasta w 472 roku. Olibriusz cesarzem. - Śmierć
Rycymera. - Jego pomnik w Rzymie. - Święta Agata w Suburra. 146
8
Gliceriusz i Juliusz Nepos cesarzami. - Bunt najemników germańskich. Orestes osadza na
tronie syna Romulusa Augustulusa. - Odoaker władcą
Italii w 476 roku. - Koniec Cesarstwa
Zachodniego.
KSIĘGA DRUGA
161
Od początku panowania Odoakera do powstania egzarchatu w
Rawennie w 568 roku.
Rozdział pierwszy
1. Rządy Odoakera.- Pontyfikat Symplicjusza 468 – 484 - Powstanie
nowych kościołów w Rzymie.- Santo Stefano Rotondo. - Santa Bibiana. –
Odoaker narzuca wybór Feliksa III. Teodoryk wyrusza do Italii na czele
Ostrogotów. - Upadek Odoakera. - Teodoryk królem Italii w 491 roku.
167
2. Konflikt w Rzymie wokół pogańskiego święta Luperkaliów. - Jego rozwój.
- Rozłam
spowodowany wyborem Symmacha czyli Laurencjusza. - Synod
Symmacha w 499 roku.
169
3. Rzymskie Bazyliki tytularne w roku 499.
174
4. Lokalny charakter świętych rzymskich przypisanych kościołom tytularnym.
- Zasięg
terytorialny kościołów tytularnych. - Tytuły w czasach Grzegorza
Wielkiego, około roku 594. - Koncepcja
„Kościoła
tytularnego”.
Kardynałowie. - „Siedem Kościołów” rzymskich.
163
Rozdział drugi
1. Zachowanie się Teodoryka wobec Rzymian. - Jego przybycie do Rzymu w
roku 500. Przemówienie do zebranego ludu. - Opat Fulgencjusz. - Akcja
przepisywania Kasjodora. - Stan zabytków. - Zarządzenia Teodoryka odnośnie
konsekracji obiektów. - Kanalizacja. - Wodociągi. - Teatr Pompejusza. - Pałac
Pincich. - Pałac Cezarów. - Forum Trajana. - Kapitol.
185
2. Amfiteatr Tytusa. - Igrzyska. - Jeszcze raz o manii igrzysk. -Walki
dzikich zwierząt. - Cyrk:
zabawa oraz różne stronnictwa.
189
3. Środki Teodoryka służące zaopatrzeniu. - „Roma Felix”. - Tolerancja w
stosunku
do
katolików. - Żydzi w Rzymie. - Najstarsza synagoga. Rozruchy ludu przeciwko Żydom.
193
4. Nowa schizma w Kościele. - Synodus Palmaris. - Walki stronnictw w
Rzymie. - Symmach ozdabia Bazylikę Świętego Piotra. - Budowa Rotundy
178
9
Świętego Andrzeja, Bazyliki Świętego
Marcina i kościoła Świętego
Pankracego. - Hormizd wybrany papieżem w 514. - Pontyfikat
Jana I. Zerwanie Teodoryka z Kościołem.
196
5. Proces i wyrok na senatorów Boecjusza i Symmacha. - Papież Jan udaje
się w poselstwie do
Bizancjum. - Jego śmierć w Rawennie. - Teodoryk narzuca
wybór Feliksa IV. - Śmierć króla w
526 roku. - Legendy z nim związane.
Rozdział trzeci
1. Panowanie Amalasunty. - Jej talent. - Faworyzowanie nauki i kultury w
Rzymie. - Łagodność jej rządów. - Wzrastający autorytet biskupa Rzymu. Feliks IV buduje kościół Świętych Kosmy i
Damiana. - Mozaiki w tym
kościele. - Powody kultu tych dwóch świętych.
206
2. Wybór Bonifacego II w 530 roku. - Rozłam pomiędzy Bonifacym a
Dioskurem. - Jan II. - Konsylium Senatu przeciwko otrzymywaniu godności
papieskiej poprzez symonię. - Wychowywanie
Atalaryka i jego śmierć. Teodat współregentem. - Smutny los królowej Amalasunty. - Zamiary i plany
Justyniana. - Wymieranie urzędów konsularnych na Zachodzie (535).
211
3. Rokowania Teodata z Bizancjum. - Listy Senatu do Justyniana Rozruchy w Rzymie. - Rzymianie odmawiają przyjęcia wojsk gockich. - Papież
Agapit udaje się do Bizancjum w
charakterze ambasadora. - Jego śmierć.
- Zerwanie rozmów pokojowych.
214
4. Przybycie Belizariusza do Italii. - Upadek Neapolu. - Goci wybierają
Witigesa na swojego króla. - Koniec Teodata. - Wycofanie się Gotów do
Rawenny. - 9 grudnia 536 roku: wkroczenie
Belizariusza do Rzymu.
201
Rozdział czwarty
1. Belizariusz przygotowuje się do obrony Rzymu. - Witiges na czele wojsk
gockich zmierza do
Rzymu. - Pierwszy atak. - Przygotowania do oblężenia. Gockie okopy. - Poczynania
Belizariusza. - Witiges niszczy akwedukty. Pływające młyny na Tybrze. - Rozpacz Rzymian. - Goci wzywają do poddania. Przygotowania do ostatecznego oblężenia.
222
2. Główne uderzenie. - Atak na Porta Prenestina. - „Murus Ruptus”. Zażarta walka przy Mauzoleum Hadriana. - Grecy niszczą posągi. Całkowita klęska oblężenia.
218
10
3. Kontynuacja oblężenia. - Proroctwa dotyczące końca wojny. - Relacje
pogańskie. - Świątynia Janusa. - „Tria Fata”. - Dwie łacińskie pieśni z tego
okresu. - Sposoby obrony powzięte przez Belizariusza.
229
4. Wygnanie papieża Sylweriusza. - Niedostatek w Rzymie. - Humanizm
Gotów. - Witiges
zajmuje port. - Porto i Ostia. - Posiłki wkraczające do
Rzymu. - Goci odpierają atak. - Rosnąca bieda w Rzymie. - Okopy Gotów i
Hunów.
233
5. Goci w niebezpieczeństwie. - Ich wysłannicy u Belizariusza. - Rozmowy
pokojowe. - Przybycie do
Rzymu zaopatrzenia i wojska. - Zawieszenie
broni i jego zerwanie. - Zniechęcenie Gotów. - Witiges
odstępuje
od
Rzymu w marcu 538 roku.
225
Rozdział piąty
1. Belizariusz w Rawennie. - Jego przebiegłość wobec Gotów. - Totila zostaje
królem w 541 roku. - Jego szybkie sukcesy. - Jego marsz na południe. - Zdobycie
Neapolu. - Odezwa do Rzymian. - W
drodze na Rzym. - Zdobycie Tivoli. Drugie oblężenie Rzymu - lato 545 roku. - Powrót Belizariusza do Italii. Porto. - Campo dei Goti.
242
2. Wezwanie papieża Wigiliusza do Bizancjum. - Goci zawładnęli flotą
sycylijską pełną zboża. Głód w Rzymie. - Diakon Pelagiusz idzie do
Gotów w roli ambasadora. - Pełne rozpaczy apele rzymian do Bessy. Przerażająca sytuacja w mieście. - Przybycie Belizariusza do Porto. Nieudana próba przyjścia z pomocą Rzymowi. - 17 grudnia 546 roku –
Totila wkracza do
Rzymu. - Widok opuszczonego miasta. - Rusticiana. Łagodność Totili.
247
3. Totila mówi do Gotów. - Zwołanie Senatu. - Groźby zburzenia Rzymu. List Belizariusza. - Niedorzeczność twierdzenia o zamiarach zburzenia
Rzymu przez Totilę. - Proroctwo świętego Benedykta. - Totila opuszcza miasto. Spustoszenie Rzymu.
237
Rozdział szósty
1. Belizariusz powraca do Rzymu. - Odnowienie miejskich murów. - Druga
obrona miasta w roku 547. - Totila wycofuje się do Tivoli. - Jan uwalnia
uwięzionych w Capui senatorów rzymskich. Gwałtowny marsz Totili na
południe. - Jego pomniki w mieście.
254
2. Pielgrzymki Belizariusza po południowej Italii. - Powrót do
Konstantynopola. - Totila rusza po
raz trzeci na Rzym w 549 roku. 251
11
Stan miasta. - Wkroczenie Gotów. - Grecy w mauzoleum
Hadriana. - Rzym
ponownie zaludniony. - Ostatnie igrzyska w cyrku. - Totila opuszcza miasto. Goci na morzu. - Narses naczelnym wodzem. - Rzymska wróżba. - Uwagi
współczesnych o stanie budowli. - „Forum pacis”. - Krowa Mirona. - Posąg
Domicjana. - Okręt Eneasza. - Narses wyrusza do stóp Apeninów. - Upadek
Totili pod Taginą w 552 roku.
259
3. Teja, ostatni król Gotów. - Narses zdobywa Rzym za pierwszym
natarciem. - Kapitulacja
mauzoleum Hadriana.- Rozkład Senatu. Twierdze Gotów w okolicy pozbawione załogi.- Marsz
Narsesa
do
Kampanii. - Teja umiera jak bohater wiosną 553 roku. - Klęska Gotów na
polach
bitwy w okolicy Wezuwiusza. - Wyjście tysiąca Gotów na rozkaz
Hindolfa. - Ogólne sądy o
panowaniu Gotów w Italii. - Niewiedza
Rzymian na temat historii Gotów oraz ruiny ich miasta.
Rozdział siódmy
1. Wtargnięcie do Italii hord Bucelina i Leutariego. - Ich unicestwienie. Tryumf Narsesa w
Rzymie. - Poddanie się Gotów w Compsa. - Kondycja
Rzymu i Italii pod koniec wojny. - Sankcja
pragmatyczna Justyniana. Wzrost znaczenia biskupa Rzymu. - Senat. - Instytucje publiczne. - Śmierć
Wigiliusza. - Wybór Pelagiusza w 555 roku. - Przysięga pokuty nowego papieża.
272
2. Pelagiusz i Jan III budują kościół pod wezwaniem Świętych apostołów w
rejonie via Lata. Upadek miasta. - Dwie inskrypcje na cześć Narsesa.
274
3. Narses popada w niełaskę. - Ucieka do Neapolu, ale papież Jan
przyprowadza go do Rzymu. - Śmierć Narsesa (567). - Różne opinie o
najeździe Longobardów w 568 roku. - Greckie prowincje
w
Italii.
Administracja Rzymu.
266
KSIĘGA TRZECIA
Od początków egzarchatu do początków VIII wieku.
279
Rozdział pierwszy
281
1. Upadek Rzymu. - Kościół wyrasta na ruinach imperium. - Święty
Benedykt. - Subiaco i Monte
Cassino. - Kasjodor zamyka się w klasztorze. Początki i rozwój zakonów w Rzymie.
12
2. Longobardowie posuwają się w głąb Italii. - Dochodzą do Rzymu. Benedykt zostaje papieżem
w 574 roku. - Wybór Pelagiusza II w 578
roku. - Longobardowie oblegają Rzym. - Zburzenie Monte Cassino w 580 roku.
- Założenie pierwszego zakonu benedyktyńskiego w Rzymie. - Pelagiusz II wzywa
na pomoc Bizancjum. - Grzegorz zostaje nuncjuszem na dworze cesarza. Potop i zaraza 590 roku. - Śmierć Pelagiusza II. - Budowa Bazyliki San
Lorenzo.
292
3. Wybór Grzegorza I. - Jego życie przed wyborem. - Procesja przeciwko
dżumie. - Legenda o ukazaniu się archanioła Michała na szczycie mauzoleum
Hadriana.
287
Rozdział drugi
1. Wyświęcenie Grzegorza. - Pierwsze kazanie. - Rzym w kleszczach
Longobardów. - Grzegorz
wygłasza mowę pogrzebową Rzymu. - Papież
przekonuje Longobardów do wycofania się w zamian
za okup.
301
2. Cywilne rządy w Rzymie. - Cesarscy urzędnicy. - Brak wzmianek o
Senacie.
304
3. Grzegorz i miasto Rzym. - Zarządzenia na korzyść ludu. - Administracja
dobrami Kościoła.
308
4. Pokój zawarty z Agilulfem. - Fokas na tronie Bizancjum. - Głos
Grzegorza za nowym cesarzem. - Kolumna Fokasa na Forum Romanum.
296
Rozdział trzeci
1. Charakterystyka VI wieku. - Mahomet i Grzegorz. - Kult relikwii. Wiara w cuda. Grzegorz konsekruje kościół Świętej Agaty Gockiej na
Przedmieściu.
316
2. „Dialogi” Grzegorza. - Legenda Trajana. - „Forum Trajana”. - Stan
kultury. - Oskarżenia Grzegorza. - Coraz niższy upadek Miasta. - Grzegorz
próbuje uchronić akwedukty.
321
3. Dzieło Grzegorza dla kościoła. - Próby zjednoczenia z Rzymem
germańskiego Zachodu. Nawrócenie Brytanii. - Śmierć Grzegorza
(604). - Jego pomnik w Rzymie.
311
Rozdział czwarty
13
1. Pontyfikat i śmierć Sabiniana i Bonifacego III. - Bonifacy IV. - Pantenon
poświęcony dziewicy
Maryi.
330
2. Adeodat papieżem w 615 roku. - Rozruchy w Rawennie i Neapolu. Trzęsienie ziemi i trąd w
Rzymie. - Bunt egzarchy Eleuteriusza w
Rawennie. - Bonifacy V papieżem. - Honoriusz I (625).
- Prawo egzarchy
do zatwierdzenia wyboru papieża. - Budowle Honoriusza. - Bazylika Świętego
Piotra. - Grabież dachu ze świątyni Wenus i Romy. - Kaplica Świętego
Apolinarego. - Kościół Świętego Hadriana na Forum.
334
3. San Teodoro na Palatynie. - Starożytne echa. - Święci czterej uwieńczeni
na górze Celius. Święta Łucja w Selce. - Święta Agnieszka za bramą
Nomentana. - Święty Wincenty i Anastazy
„Ad aquas Salvias”. Święty Pankracy.
326
Rozdział piąty
1. Śmierć Honoriusza w 638 roku. - Kartulariusz Maurycy i egzarcha
Isachos plądrują kościelny
skarbiec. - Seweryn papieżem. - Wybór Jana
IV. - Chrzcielnica laterańska. - Teodor zostaje
papieżem w 642 roku. Bunt Maurycego w Rzymie. - Śmierć egzarchy Isachosa. - Bunt pałacowy
w Bizancjum. - Konstans II cesarzem. - Patriarcha Pyrros w Rzymie. Kościoły Świętego
Walentyna i Świętego Euplusa.
343
2. Marcin papieżem (649). - Synody rzymskie przeciwko monotelitom. Zamach egzarchy
Olimpiosa na życie Marcina. - Teodor Calliopa usunął
przemocą papieża w 653 roku. - Śmierć Marcina na wygnaniu. - Papież
Eugeniusz (654).
345
3. Papież Witalian (657). - Konstans II w Italii - Jego wejście do Rzymu i
pobyt (663). - Lament nad Rzymem. - Miasto i jego pomniki. - Koloseum. Konstans plądruje Rzym. - Śmierć cesarza w
Syrakuzach.
339
Rozdział szósty
1. Adeodat papieżem (672). - Odnowienie klasztoru Świętego Erazma. Donus papieżem (678).
- Arcybiskup Rawenny uznaje prymat Rzymu. Szósty sobór ekumeniczny. - Dżuma roku 680. - Święty Sebastian. - Święty
Jerzy. - Bazylika „in velo Aureo”.
356
2. Leon II papieżem (682). - Benedykt II. - Elekcja papieża. - Jan V. Elekcja schizmatyczna przy jego śmierci. - Konon. - Kler, wojsko, lud. - Sergiusz
I. - Egzarcha Platina w Rzymie w 687 roku.
352
14
359
3. Sergiusz potępia artykuły Synodu Trullańskiego. - Spatariusz Zachariasz
w Rzymie na pogrzebie papieża. - Wkroczenie Raweńczyków do Rzymu. Stosunki Rawenny z Rzymem i Bizancjum. - Jowannicjusz z Rawenny.
Rozdział siódmy
1. Bazylika Świętego Piotra. - Pielgrzymki do Rzymu. - Chrzest króla
Kadualli. - Król Konrad i
król Offa w klasztorze. - Dary wotywne
Sergiusza dla kościołów. - Pogrzeb Leona I w Bazylice
Świętego Piotra.
364
2. Jan VI papieżem (701). - Egzarcha Teofilaktos zwraca się do Rzymu. Milicje Italii bronią miasta. - Odnowienie opactwa w Farfa. - Gisulf II z
Benewentu wdziera się do Kampanii. - Jan VII papieżem (705). - Justynian II
powraca na tron Bizancjum. - Oratorium Jana VII w
Bazylice Świętego
Piotra. - Całun Weroniki. - Odnowienie Subiaco.
367
3. Syzyniusz papieżem (707). - Konstantyn I papieżem (708). - Ukaranie
Rawenny. - Podróż
papieża na Wschód. - Kara śmierci w Rzymie. Powstanie w Rawennie pod przywództwem Jerzego. - Pierwsza konfederacja
miast Italii. - Filippikos Baroanis na tronie Bizancjum (711). Rzymianie nie uznają jego władzy. - „Dux” i „ducatus romanus”. - Wojna
domowa w Rzymie. - Pałac palatyński. - Anastazy II cesarzem (713). - Śmierć
Konstantyna.
362
KSIĘGA CZWARTA
373
Od pontyfikatu Grzegorza II (715) do koronacji Karola Wielkiego
(800).
Rozdział pierwszy
1. Pontyfikat Grzegorza II (715). - Jego dokonania. - Bonifacy nawraca
Germanię. - Leon
Izauryjczyk. - Kult świętych obrazów. - Brązowy posąg
Świętego Piotra w Watykanie.
379
2. Edykt Leona przeciwko kultowi obrazów. - Opór Rzymu i Italii. Rzymianie i Longobardowie
chwytają za broń. - Powstanie przeciw
Bizancjum. - Listy Grzegorza do cesarza.
383
3. Postępowanie Liutpranda. - Zdobycie Rawenny. - Oddanie Sutri
papieżowi. - Koalicja papieża, Wenecji i Greków przeciwko Liutprandowi. Król maszeruje na Rzym, potem wycofuje się. Uzurpator w Toskanii. Śmierć Grzegorza II (731). - Grzegorz III papieżem (731). - Synod rzymski
375
15
przeciwko ikonoklastom. - Sztuka na Zachodzie. - Budowle Grzegorza III. Odnowienie miejskich murów.
388
4. Leon Izauryjczyk wysyła flotę do Italii i przywłaszcza dobra kościelne. Papież uzyskuje
zamek Gallese, zawiera przymierze za Spoleto i z
Benewentem. - Liutprand napada na księstwo. Grzegorz III prosi o pomoc
Karola Wielkiego. - Śmierć Grzegorza III, Karola Młota i Leona
Izauryjczyka w roku 741.
Rozdział drugi
392
394
399
404
407
1. Zachariasz papieżem (741). - Rozmowy z Liutprandem. - Podróż papieża
na dwór królewski. - Nowe darowizny Longobardów dla kościoła. - Druga
podróż papieża do Liutpranda. - Śmierć króla. - Rządy Rachisa.
2. Formalne uznanie cesarza. - Przyjazne stosunki z Bizancjum. Karlomann idzie do klasztoru. - Rachis podąża jego śladem. - Aistulf na tronie
Longobardów (749). - Papież uznaje uzurpatora Pepina.
Śmierć
Zachariasza (752). - Jego budowle na Lateranie. - „Domus cultae”.
3. Stefan II. - Aistulf zdobywa Rawennę (751). - Stefan wzywa na pomoc
cesarza, a potem
Pepina. - Podróż do Francji. - Pepin i jego synowie
otrzymują namaszczenie na króla (754). - Przymierze obronne z Pepinem
zawarte w Quiercy. - Pepin zostaje patrycjuszem Rzymian.
4. Bezowocne rozmowy z Aistulfem. - Powrót Stefana. - Pepin wkracza do
Italii. - Aistulf
przyjmuje warunki pokoju. - Pierwsza darowizna Pepina
(754). - Król Longobardów napada na
księstwo. - Oblężenie Rzymu (756). Zniszczenie okolic Rzymu. - Plądrowanie katakumb. Stefan pisze do
Franków. - Apostoł Piotr przemawia do Franków.
5. Pepin w Italii. - Aistulf przegrywa oblężenie. - Przybycie legatów
bizantyjskich i ich
rozczarowanie. - Uległość Aistulfa. - Darowizna Pepina.
- Założenie Państwa Kościelnego. Śmierć Aistulfa (756). - Dezyderiusz
królem Longobardów. - Śmierć Stefana (757).
Rozdział trzeci
1. Paweł I papieżem. - Orędzie Rzymian do Pepina. - Przyjazne stosunki
papieża z królem
Franków. - Dezyderiusz karze zbuntowanych książąt
Spoleto i Benewentu. - Jego podróż do
Rzymu. - Polityka Pawła I. Stosunki Rzymu i papieża z Bizancjum. - Pokój z Dezyderiuszem.
416
2. Budowle Stefana II i Pawła I. - Watykan i Bazylika Świętego Piotra. Pierwsza rzymska
dzwonnica. - Kaplica Świętej Petronilli. - Przeniesienie
412
16
świętych z katakumb do miasta. Założenie
klasztoru
Świętego
Sylwestra „in capite”.
418
3. Śmierć Pawła I. - Uzurpacja księcia Toto. - Antypapież Konstantyn. Kontrrewolucja w
Rzymie. - Krzysztof i Sergiusz z pomocą Longobardów
zaskakują Rzym. - Stefan III papieżem. - Okrucieństwa.
Ukaranie
uzurpatorów. - Śmierć Pepina (768). - Sobór laterański (769).
Rozdział czwarty
424
428
431
434
440
1. Znaczenie Krzysztofa i Sergiusza w Rzymie. - Stefan II sprzymierza się z
Dezyderiuszem. Król Longobardów maszeruje na miasto. - Upadek
Krzysztofa i Sergiusza. - Wina papieża i ich
tragiczny koniec. - Projekt
podwójnego małżeństwa wśród dynastii Pawii i Francji. - Papieskie
intrygi
przeciwko jego wykonaniu. - Opór Rawenny wobec Rzymu. - Zwrot na korzyść
papieża w polityce dworu francuskiego. - Śmierć Stefana III (772).
2. Hadrian I papieżem. - Upadek stronnictwa longobardzkiego w Rzymie. Dezyderiusz staje się groźny. - Niełaska Pawła Afiarty. - „Praefectus urbis”. Dezyderiusz pustoszy księstwo rzymskie. - Hadrian przygotowuje się do obrony.
- Wycofanie się Longobardów.
3. Wkroczenie króla do Italii. - Oblężenie Pawii. - Karol obchodzi
Wielkanoc w Rzymie. Potwierdzenie darowizny Pepina. - Upadek
Pawii i królestwa longobardzkiego.
4. Darowizna Konstantyna. - Granice darowizny Karolingów. - Spoleto. Toskania. - Sabina. - Rawenna. - Karol rości sobie prawo do zatwierdzania
wyboru biskupów Rawenny. - Patrycjat Świętego Piotra. - Papież posłuszny
rozkazom Karola. - Handel niewolnikami przez Greków i Wenecjan.
5. Benewent. - Arichis ogłasza niepodległość. - Papież wypowiada wojnę o
Terracinę. - Drugi pobyt
Karola w Rzymie. - Karol po raz trzeci w
Rzymie. - Wyprawa przeciwko Benewentowi. - Zawarcie
pokoju. - Nowe
darowizny Karola. - Rozmowy Arichisa z Bizancjum. - Sytuacja w tym mieście. Układ w sprawie sporu obrazoburców. - Grimoald księciem Benewentu.
Rozdział piąty
444
1. Kondycja Rzymu. - Potop roku 791. - Hadrian odbudowuje mury, „Aqua
Claudia”, „Aqua
Triana”, „Jobia”, „AquaVirgo”. - Troska o zaludnienie
rzymskich areałów. - Warunki kolonistów. - „Domus cultae” Hadriana. „Capracorum”.
17
2. Kościoły Hadriana. - Watykański portyk. - Bazylika Świętego Piotra. Lateran. - Bazylika Świętego Pawła. - Działalność artystów w Rzymie. Bazylika Świętego Jana „ante Portam
Latinam”. - Santa Maria in
Cosmedin. - „Schola Graeca”. - Monte Testaccio.
453
3. Kultura w czasach Hadriana. - Ignorancja rzymian. - Kultura
Longobardów. - Adalberga. Paweł Diakon. - Szkoły rzymskie. - Muzyka
religijna. - Zanik poezji. - Epigramy. - Upadek
języka
łacińskiego.
Początek języka neołacińskiego.
448
Rozdział szósty
1. Rzym i rzymianie. - Trzy klasy ludności. - Organizacja milicji. „Exercitus romanus”. Powszechność systemu korporacyjnego. - „Schole”
cudzoziemców: Żydów, Greków, Sasów, Franków, Longobardów, Fryzów.
471
2. Administracja cywilna miasta Rzymu. - Brak Senatu. - Konsulowie. Miejscy urzędnicy. - Szlachta. - Administracja sądownicza. - „Praefectus
urbis”. - Dwór papieski. - Siedmiu ministrów
pałacu. - Inni urzędnicy
palatyńscy.
467
3. Kondycja innych miast. - „Duces”, „tribuni”, „comites”. - Granice
„ducatus romanus”. - Rzymska Tuscja. - Kampania. - Sabina. - Umbria.
457
Rozdział siódmy
1. Śmierć Hadriana (795). - Leon papieżem. - Delegacja u Karola i pakt
Karola z Kościołem. - Najwyższa władza sądownicza Karola w Rzymie, oparta
na patrycjacie. - Harmonia pomiędzy
władzą świecką a duchowną. Mozaiki w Bazylice Świętej Zuzanny. - Mozaika w jadalni Leona
III.
478
2. Spisek krewnych papieża Hadriana i innych arystokratów przeciwko
Leonowi III. - Zamach na
jego życie. - Ucieczka do Spoleto. - Podróż do
Niemiec i spotkanie z Karolem. - Rzym w rękach arystokracji.
Rada
Alkuina dana Karolowi w sprawie postępowania w Rzymie. - Powrót Leona
do Rzymu (799). - Karol, reprezentowany przez pełnomocników, sądzi
oskarżonych.
482
3. Karol Wielki udaję się do Rzymu. - Parlament w Bazylice Świętego
Piotra. - Sąd Karola nad
papieżem i rzymianami. - Przysięga
oczyszczająca Leona. - Rzymianie wybrali Karola cesarzem. - Restauracja
Cesarstwa Zachodniego. - W roku 800 papież koronuje Karola Wielkiego na
cesarza.
- Opinie na temat podstaw prawnych i idealnej koncepcji
odnowionego Cesarstwa.
472
18
KSIĘGA PIĄTA
491
Miasto Rzym w epoce Karolingów aż do roku 900.
Rozdział pierwszy
1. Nowa pozycja Rzymu na świecie, stosunek cesarza i papieża do Rzymu. Leon ponownie
zwraca się do Karola. - Ardolf z Northhumberland w
Rzymie.
499
2. Śmierć Pepina (810). - Bernard królem Italii. - Ludwik zostaje
ukoronowany na cesarza w Akwizgranie. - Rzymianie u boku Karola. Śmierć Karola Wielkiego. - Jego znaczenie dla historii
świata. - Brak
lokalnych legend o Karolu Wielkim w mieście Rzymie.
502
3. Zamieszki w Rzymie. - Bernard wyruszył do Rzymu na śledztwo. Śmierć Leona III (816). Budowle Leona w Rzymie. - Charakter
architektury i sztuki tego okresu. - Słynne kościoły parafialne i klasztory w
Rzymie.
506
4. Stefan IV papieżem. - Jego podróż do Ludwika. - Jego nagła śmierć. Wybór i wyświęcenie Paschalisa I. - „Privilegium” Ludwika.
493
Rozdział drugi
510
514
517
521
524
1. Lotar współrządcą Cesarstwa wraz z Ludwikiem. - Bunt i upadek króla
Bernarda. - Koronacja w Rzymie. - Instytucja cesarskiego trybunału w mieście. Samowolna egzekucja optymatów rzymskich. - Paschalis poddaje się wyrokowi
cesarza. - Jego śmierć.
2. Paschalis zbudował kościół Świętej Cecylii na Zatybrzu, Świętej Praksedii
na Eskwilinie,
Santa Maria „in Domnica” na Celiusie.
3. Eugeniusz II papieżem. - Lotar w Rzymie. - Jego konstytucja z roku 824.
- Śmierć Eugeniusza w sierpniu 827.
4. Walenty I papieżem. - Grzegorz IV. - Saraceni przenikają do basenu
Morza Śródziemnego. Założenie ich królestwa na Sycylii. - Grzegorz
IV buduje nową Ostię. - Upadek monarchii Karola Wielkiego.
Śmierć
Ludwika Pobożnego. - Lotar jedynym cesarzem. - Podział w Verdun (843).
5. Niepohamowana żądza posiadania relikwii. - Ciała świętych. Przeniesienia. - Charakter
pielgrzymek tego okresu. - Grzegorz IV
19
odnawia Bazylikę Świętego Marka. - Odrestaurowanie
„aqua Sabatina”. Budowa papieskiej Villa del Drago. - Śmierć papieża w roku 844.
Rozdział trzeci
1. Sergiusz II papieżem. - Król Ludwik przybywa da Rzymu. - Koronacja,
zatarg z papieżem i z Rzymianami. - Sykonolf w Rzymie. - Saraceni oblegają i
plądrują Bazylikę Świętego Piotra i
Pawła. - Śmierć Sergiusza II (847).
533
2. Leon IV papieżem. - Pożar w watykańskim Borgo. - Rzym, Amalfi,
Neapol w bitwie morskiej
pod Ostią (849). - Leon IV buduje „Civitas
Leonina”. - Jej mury i bramy. - Dystychy na
głównych bramach.
537
3. Leon IV otacza murami Porto i powierza port kolonii Korsykanów. Budowa Leopolis,
niedaleko „Centumcellae”. - Civitavecchia. - Odbudowa
Orte i Amerii. - Kościoły zbudowane
przez Leona w Rzymie. - Jego dary
wotywne. - Bogactwo kościelnego skarbca Frascati.
540
4. Koronacja Ludwika II na cesarza. - Usunięcie kardynała Anastazego. Ethelwulf i Alfred w Rzymie. - Proces przeciwko „magistrowi militum”
Danielowi przed trybunałem Ludwika II w
Rzymie. - Śmierć Leona IV
(855). - Opowieść o papieżycy Joannie.
530
Rozdział czwarty
1. Wybór Benedykta III. - Zamieszki w Rzymie spowodowane wyborem
papieża. - Wtargnięcie kardynała Anastazego. - Stanowczość Rzymian wobec
cesarskich legatów. - Namaszczenie
Benedykta II (29 września 855 roku).
- Ludwik II jedynym cesarzem. - Przyjazne stosunki
Rzymu
z
Bizancjum.
546
2. Mikołaj papieżem. - Podporządkowanie biskupa Rawenny. - Wybuch
greckiej schizmy
Focjusza. - Stosunki Rzymu z Bułgarami. - Wysłannicy
króla Borysa w Rzymie. - Formozus
misjonarzem w Bułgarii. - Próby
Rzymu uczynienia w tym kraju kościelnej prowincji. - Konstytucja
Mikołaja
I.
550
3. Spór o Gualdradę. - Mikołaj potępia synod w Metzu. - Pozbawienie
urzędu Gunthera z Kolonii
i Tetgauda z Trewiru. - Ludwik II w Rzymie. Ekscesy jego wojsk w Rzymie. - Arogancja
niemieckich arcybiskupów. Stanowczość i zwycięstwo papieża.
553
4. Troska Mikołaja I o miasto Rzym. - Odbudowa „aqua Jovia” i „aqua
Traiana”. - Nowe
umocnienia Ostii. - Skromna liczba jego budowli i darów
wotywnych. - Warunki kultury. - Edykt Lotara w sprawie szkół w roku 825. 544
20
Dekrety Eugeniusza II i Leona IV na temat szkół parafialnych. - Greccy mnisi
w Rzymie. - Biblioteki. - Kodeksy. - Monety.
557
5. Niewiedza w Rzymie. - „Liber pontificalis” Anastazego. - Jej pochodzenie
i charakter. - Przekłady Anastazego z greki. - Żywot Grzegorza Wielkiego
napisany przez Jana Diakona.
Rozdział piąty
1. Początkowa dominacja papieża. - Państwo Kościelne. - Dekrety
pseudoizydoriańskie. - Śmierć Mikołaja I (867). - Hadrian II. - Lambert ze
Spoleto atakuje nieoczekiwanie Rzym. - Niegodziwość
Eleuteriusza
i
Anastazego. - Ich kara.
564
2. Ponowny wybuch sporu o Gwaldarę. - Krzywoprzysięstwo Lotara. Upokarzające przyjęcie w
Rzymie. - Gwałtowna śmierć. - Cesarz Ludwik
w południowej Italii. - Idea „Imperium” tego
okresu. - List Ludwika do
cesarza Bizancjum, zniewaga doznana przez Cesarstwo wskutek
inwazji
na Benewent. - Ludwik w Rzymie. - Druga koronacja. - Rzymianie ogłaszają
Adalgisa z Benewentu wrogiem republiki.
568
3. Papież Jan VIII (872). - Śmierć cesarza Ludwika II. - Synowie
Ludwika w Niemczech walczą z Karolem Łysym o posiadanie Italii. - Karol Łysy
cesarzem (875). - Zmierzch władzy
cesarskiej w Rzymie. - Karol Łysy
królem Italii. - Frakcja niemiecka w Rzymie. - Gwałty
dokonane
przez
szlachtę. - Formozus z Porto.
571
4. Saraceni pustoszą okolice Rzymu. - Listy protestacyjne Jana VIII. - Liga
Saracenów z miastami portowymi południowej Italii. - Znakomita postawa Jana
VIII: Uzbraja flotę, rozmawia z książętami południowej Italii, pokonuje
Saracenów przy Capo Circeo. - Warunki panujące w
południowych
Włoszech. - Jan buduje Jannopolis wokół Bazyliki Świętego Pawła.
560
Rozdział szósty
1. Trudne stosunki Jana z Lambertem i z cesarzem. - Jan ponawia cesarską
godność Karola
Łysego. - Synody w Rzymie i w Rawennie (877). Dekrety Jana w sprawie dóbr kościelnych. Dobra papieskiego skarbca. Daremne próby oporu przed feudalizmem. - Zwycięstwo partii niemieckiej.
Groźne postępowanie Lamberta i wypędzonych. - Napad Lamberta na Rzym. Uwięzienie papieża. - Ucieczka Jana VIII do Francji.
580
2. Jan na synodzie w Troyes. - Książę Bosone staje się jego faworytem. - Wraz
z nimi wkracza do
Lombardii. - Upadek jego planów. - Karol Gruby królem
576
21
Italii. - Jego koronacja na cesarza w
Rzymie (881). - Koniec Jana VIII. Jego śmiałe plany. - Jego charakter.
583
3. Marynus I papieżem. - Rehabilitacja Formozusa. - Detronizacja Gwidona
ze Spoleto. - Hadrian III papieżem (884). - Dekrety fałszywie mu przypisane. Stefan V papieżem. - Zwyczaj plądrowania „Patriarchium” po śmierci papieża.
- Luksus biskupów. - Niedostatek w Rzymie. Detronizacja i śmierć Karola
Grubego. - Walka o koronę pomiędzy Berengariuszem a Gwidonem. - Gwidon
odbudowuje Cesarstwo Franków (891). - Śmierć Stefana V.
Rozdział siódmy
1. Formozus papieżem (891). - Frakcja Arnulfa i frakcja Gwidona. Sergiusz jako kandydat
opozycji. - Formozus ponagla Arnulfa do
przybycia do Rzymu. - Arnulf w Italii. - Śmierć
Gwidona.
Lambert
cesarzem. - Arnulf wyrusza do Rzymu. - Oblega i zdobywa Miasto. Koronowany na cesarza w kwietniu 896 roku. - Rzymianie przysięgają
wierność. - Jego
nieszczęśliwy powrót. - Śmierć Formozusa w maju 896
roku.
591
2. Zamieszanie w Rzymie. - Bonifacy VI papieżem. - Stefan VI papieżem. „Synod trupa”:
pogrzebany Formozus oskarżonym. - Przyczyny
strasznego świętokradztwa. - Pismo Auzyliusza. - „Invectia in Romam”. Tragiczny koniec papieża Stefana VI.
594
3. Roman papieżem. - Teodor II papieżem. - Po jego śmierci Sergiusz próbuje
zawładnąć papiestwem. - Jego wygnanie. - Jan IX papieżem (898). - Jego
dekret o konsekrowaniu papieży. Jego wysiłki na rzecz scalenia
cesarstwa Lamberta. - Berengariusz królem Italii. - Madziarzy w
Italii. Pretendent Ludwik z Prowansji. - Śmierć Jana IX w lipcu roku 900.
588
KSIĘGA SZÓSTA
Historia miasta Rzymu w X wieku
617
Rozdział pierwszy
619
1. Benedykt IV koronuje na cesarza Ludwika z Prowansji (901). Najsłynniejsi optymaci tamtego okresu w Rzymie. - Leon V i Krzysztof. Sergiusz III papieżem. - Jego bulle. - Jego odbudowa Bazyliki Laterańskiej. Anastazy III i Landon.
22
2. Jan X. - Tiara, którą zawdzięcza rzymiance Teodorze. - Teofilaktos, jej
małżonek, konsulem i senatorem rzymian. - Alberyk – człowiek nowy. - Jego
stosunki z Marocją. - Teodora i Marocja.
625
3. Okropne spustoszenie dokonane przez Saracenów. - Zburzenie Farfy. Subiaco. - Zamki
saraceńskich rozbójników w pobliżu Rzymu. - Jan X daje
koronę cesarską Berengariuszowi. Wkroczenie Berengariusza do Rzymu
i jego koronowanie na początku grudnia 915 roku.
628
4. Wyprawa przeciwko Saracenom. - Walki w Sabinie i w okolicach Rzymu.
- Pakt Jana X z
książętami południowych Włoch. - Klęska Saracenów pod
Garigliano (sierpień 916). - Powrót
papieża i Alaryka do Rzymu. Upadek Berengariusza. - Jego skutki dla Rzymu. - Niepewny
koniec
Alberyka.
631
5. Wypędzenie Rudolfa z Burgundii. - Kobiece intrygi w celu osadzenia na
tronie Hugona. - Jan X
zawiera z nim układ. - Marocja poślubia
Gwidona z Tuscji. - Wielkie kłopoty Jana X. Wygnanie jego brata Piotra.
- Rewolucja w Rzymie. - Zamordowanie Piotra. - Upadek i śmierć
Jana X.
622
Rozdział drugi
1. Leon VI i Stefan VII. - Syn Marocji jako papież XI. - Król Hugo. Marocja ofiaruje mu swoją rękę i Rzym. - Wesele. - Zamek Świętego Anioła. Rewolucja w Rzymie. - Młody Alberyk dochodzi do władzy.
639
2. Charakter przewrotu w Rzymie. - Alberyk „Princeps” i „Senator omnium
romanorum”. Znaczenie tego tytułu. - Senat. - „Senatrices”. - Podstawy
władzy Alberyka. - Arystokracja. Kondycja rzymskiego mieszczaństwa. Miejska milicja. - Administracja wymiarem sprawiedliwości za
czasów
Alberyka.
643
3. Umiarkowanie Alberyka. - Hugo ciągle oblega Rzym. - Hugo daje
Alberykowi rękę swojej córki Aldy. - Stosunki Alberyka z Bizancjum. - Leon
VII papieżem (936). - Spojrzenie na
znaczenie
monarchizmu
benedyktyńskiego. - Jego rozkład. - Reforma w Cluny. - Aktywność
Alberyka
wobec Reformy. - Odon z Cluny w Rzymie. - Ciąg dalszy historii Farfy. Prowincja
Sabina.
649
4. Stefan VIII papieżem (939). - Alberyk tłumi rozruchy. - Marynus II
papieżem (942). - Hugo
ponownie oblega Rzym. - Obalony przez
Berengariusza z Ivrei. - Lotar królem Italii. - Pokój pomiędzy
Hugonem
a
Alberykiem. - Agapit II papieżem. - Śmierć Lotara. - Berengariusz królem
Italii (950). - Włosi wzywają Ottona Wielkiego. - Alberyk odrzuca Ottona
od Rzymu. - Berengariusz wasalem Ottona. - Śmierć Alberyka (954).
635
23
Rozdział trzeci
1. Oktawian dziedziczy władzę Alberyka. - Oktawian zostaje papieżem w
roku 955 jako Jan
XII. - Jego rozpustne życie. - Odejście od polityki ojca. Lombardczycy i Jan XII wzywają Ottona I. - Pakt Ottona z papieżem, jego
przysięga. - Otton koronowany w Rzymie na cesarza (2 luty 962). - Charakter
nowego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego.
658
2. „Privilegium Otonis”. - Jan i rzymianie oddają mu hołd. - Jan spiskuje
przeciwko cesarzowi i przyjmuje w Rzymie Adalberta. - Powrót Ottona do
Rzymu. - Ucieczka papieża. - Cesarz
pozbawia rzymian prawa swobodnego
wyboru papieża. - Listopadowy synod. - Detronizacja Jana XII. - Leon VIII.
- Nieudany bunt rzymian. - Otton opuszcza miasto.
663
3. Powrót Jana XII. - Ucieczka Leona VIII. - Jego detronizacja przez
sobór. - Zemsta Jana na
swoich wrogach. - Śmierć Jana (maj 964). Rzymianie wybierają Benedykta V. - Otton przywraca
Rzymowi Leona
VIII. - Benedykt V złożony z urzędu i wypędzony. - Papiestwo sprzymierza się
z niemieckim cesarzem. - „Privilegium” Leona VIII.
666
4. Otton powraca do Niemiec. - Śmierć Leona VIII wiosną 965 roku. - Jan
XIII papieżem. - Jego rodzina. - Jego wypędzenie. - Otton wyrusz do Rzymu. Papież ponownie przyjęty w Rzymie. Barbarzyńskie ukaranie powstańców. „Caballus Constantini”. - Rozpacz z powodu dostania się
Rzymu w ręce
Saksończyków.
654
Rozdział czwarty
1. Otton II ukoronowany na cesarza. - Misja Liutpranda w Bizancjum. Preneste (Palestrina). - Przekazanie tego miasta w feudum. - „Senatrix” Stefanii
w roku 970.
674
2. Teofanu poślubia w Rzymie Ottona II. - Benedykt VI papieżem (973). Śmierć Ottona
Wielkiego. - Rozruchy w Rzymie. - Rodzina Crescencjich.
- „Marmurowe konie”. - Nazwiska
rzymskie
tamtego
okresu.
Crescencjusz de Theodora. - Upadek Benedykta VI. - Wybór Ferruccio pod
imieniem Bonifacego VII. - Jego niespodziewana ucieczka. - Ponury koniec
Crescencjusza.
678
3. Benedykt VII papieżem. - Poparcie dla reformy kluniackiej i odnowienie
kościołów i zakonów. - Klasztor Świętego Bonifacego i Aleksego na Awentynie. Legenda o świętym Aleksym. - Otton II wyrusza do Italii. - Jego obecność w
Rzymie podczas Wielkanocy 981 roku. - Nieszczęśliwa
wyprawa
do
671
24
Kalabrii. - Jan XIV papieżem. - Śmierć Ottona II w Rzymie 7 grudnia 983
roku. Jego grób w Bazylice Świętego Piotra.
682
4. Ferruccio powraca do Rzymu. - Okrutny koniec Jana XIV. - Bonifacy
VII rządzi z pomocą terroru. - Jego upadek. - Jan XV papieżem (985). Crescencio zawładnął patrycjatem. - Teofanu
przybywa do Rzymu w
imieniu Cesarstwa i zaprowadza pokój w mieście. - Święty Wojciech w Rzymie.
Rozdział piąty
1. Głęboki upadek papiestwa. - Inwektywa biskupów Galii przeciwko
Rzymowi. - Wrogie
nastawienie lokalnych synodów. - Crescenzio przywłaszcza
sobie doczesną władzę. - Ucieczka Jana XV. - Ponownie przyjęty przez
rzymian. - Jego śmierć. - Grzegorz V pierwszym niemieckim papieżem.
Podporządkowanie papiestwa Cesarstwu niemieckiemu. - Otton III cesarzem (21
maja
996 roku).
690
2. Skazanie rzymskich buntowników. - Ułaskawienie Crescenzio. - Wojciech
musi opuścić Rzym. - Jego śmierć męczeńska. - Otton III opuszcza Rzym. Powstanie rzymian. - Miasto walczy
przeciwko papiestwu i Cesarstwu. Crescenzio wypędza Grzegorza V. - Przewrót w Rzymie. - Crescenzio wynosi
na tron papieski Jana XVI.
695
3. Crescenzio panem Rzymu. - Otton maszeruje na miasto. - Okropny los
antypapieża. Crescenzio broni się w Zamku Świętego Anioła. - Różne
wersje mówiące na temat jego śmierci. „Mons malus” (Monte Mario). Epitafium Crescenzio.
686
Rozdział szósty
1. Skutki przegranej Crescenzio. - Jego krewni w Sabinie. - Hugo opatem
Farfy. - Kondycja tego cesarskiego klasztoru. - Osobliwy proces pomiędzy opatem
a prezbiterami klasztoru Świętego
Eustachiusza w Rzymie.
703
2. Administracja sądownicza w Rzymie. - „Judices palatini” albo
„ordinarii”. - „Judices dativi”. - Formuła mianowania rzymskich sędziów. Formuła używana na przyznanie obywatelstwa
rzymskiego. - Sędziowie
karni. - Konsulowie i „comites” z władzą sądowniczą w mieście i na prowincji.
705
3. Cesarski pałac w Rzymie. - Gwardia cesarska. - Hrabia pałacowy. Cesarskie urząd
skarbowy. - Pałac i izba skarbowa papieża. - Podatki. Uszczuplenie wpływów Lateranu. Trwonienie dóbr kościelnych. Immunitet biskupów. - Uznanie przez kościół kontraktów feudalnych około
roku 1000.
699
25
4. Otton II w Kampanii. - Śmierć Grzegorza V (luty 999). - Gerbert. Święty Romuald w
Rawennie. - Gerbert jako Sylwester II. - Fantastyczne
pomysły Ottona III odnośnie restauracji Cesarstwa Rzymskiego. - Otton otacza
się formami bizantyjskimi. - Księga ceremonii na jego
dworze.
„Patricius”.
715
5. Początki pontyfikatu Sylwestra II. - Darowizna Ottona III. - Pierwsze
przeczucia krucjat. - Węgry stają się prowincją kościoła rzymskiego. - Otton
III na Awentynie. - Jego mistycyzm. Powrót do Niemiec. - Powrót do Italii
w roku 1000. - Trudna sytuacja Sylwestra II. - Bazylika
Świętego Wojciecha
na wyspie Tyberyjskiej.
719
6. „Tibur” (Tivoli). - Powstanie w tym mieście. - Oblężenie Tivoli. - Otton
III i papież oszczędzają je. - Insurekcja, położenie Ottona. - Przemówienie do
rzymian. - Ucieczka z Rzymu. - Ostatni rok życia. - Śmierć Ottona, 23 stycznia
1002 roku.
709
Rozdział siódmy
725
730
733
737
741
1. Barbarzyństwo X wieku. - Przesądy. - Nieuctwo kleru rzymskiego. Obelga biskupów Galii. Osobliwa odpowiedź. - Upadek rzymskich
szkół i klasztorów. - Gramatyka. - Ślady przedstawień
teatralnych.
Ludność. - Absolutny brak talentów literackich w Rzymie.
2. Powolne przebudzenie się nauki. - Grzegorz V. - Geniusz Sylwestra II,
cudzoziemca w Rzymie.
- Boecjusz. - Historiografia włoska X wieku. Benedykt z Soratte. - Księżniczka “de imperatorial potestate in urbe Roma”. Katalogi papieży. - „Vita” Świętego Wojciecha.
3. Opis miasta. - Anonim z Einsiedeln. - Mity i legendy rzymskie. - Grające
posągi na Kapitolu. - Legenda o budowie Panteonu. - Graphia aurea Urbis
Ramae. - Memoria Julii Caesaris.
4. Rejony miejskie w X wieku. - Ulice. - Architektura tego okresu. - Opis
pałacu. - Wielkość
wspaniałych ruin. - Rzym złupiony przez rzymian.
5. Spacer po Rzymie w czasach Ottona III. - Palatyn. - Settizonio. - Forum.
- Kościół Świętego
Sergiusza i Bachusa. - „Infernus”. - Marforio. - Kapitol. Santa Maria “in Capitolio”. - „Campus Caloleonis”. - Kolumna Trajana. Kolumna Marka Aureliusza. - Pole Marsowe. „Mons Augustus”. - Plac
Navona. - Kościoły Farfy. - Święty Eustachiusz „in Platana”. Legenda
o Świętym Eustachiuszu. - Santa Maria „in Minervio”. - Camigliano. - „Arcus
manus
carneae”. - Parione. - Mosty na Tybrze. - Świątynia Westy i
„Fortuna Virilis”. - Końcowy widok.
26
KSIĘGA SIÓDMA
751
Historia miasta Rzymu w XI wieku.
Rozdział pierwszy
753
757
761
764
768
1. Rzym w historii świata podczas XI wieku. - Wpływ elementów miejskich
na Papiestwo. Longobardowie wybierają królem Arduina. – Rzymianie
podnoszą do godności „Patricius” Giovanniego Crescenzio. - Śmierć
Sylwestra II (1003).- Jan XVII i Jan XVIII. - Tuskulum, jego hrabiowie. Sergiusz IV. - Koniec Giovanniego Crescenzio (1012).
2. Grzegorz wybranym papieżem. - Teofiklatos (Benedykt VII) wypędza go.
- Henryk staje po
stronie tuskulańczyków. - Henryk II przybywa do Rzymu
i koronuje się na cesarza w 1014 roku. - Kondycja Rzymu i okolic. Powstanie dziedzicznych hrabstw. - Szlachta rzymska na
podobieństwo
senatu. - Roman senatorem wszystkich rzymian. - Cesarski trybunał. - Represje
powstania w Rzymie. - Powrót Henryka II. - Upadek Arduina, narodowego
króla.
3. Energiczne rządy Benedykta VIII w Rzymie. - Jego czyny skierowane
przeciwko Saracenom. Pierwszy rozkwit Pizy i Genui. - Italia
południowa. - Powstanie Melo przeciwko Bizancjum. Pierwsze
bandy
Normanów (1017). - Nieszczęśliwy koniec Melo. - Benedykt VIII wzywa cesarza
do zorganizowania kampanii. - Wyprawa Henryka II do Apulii (1022).
4. Początki reformy Benedykta VIII. - Śmierć Benedykta (1024). - Jego brat
Roman zostaje
papieżem i przyjmuje imię Jana XIX. - Śmierć Henryka
II (1024). - Kondycja Italii. - Jan XIX wzywa do Rzymu Konrada II z
Niemiec. - Widowisko, które dostarczyli rzymianie. - Cesarska
koronacja
(1027). - Zaciekłe powstanie rzymian. - Król Kanut w Rzymie.
5. Ograniczenia Konrada dotyczące używania prawa rzymskiego na
terytoriach podległych papieżowi. - Chwalebna wyprawa do południowych
Włoch. - Powrót. - Benedykt IX, chłopiec z
domu tuskulańskiego, zostaje
papieżem. - Jego haniebny żywot. - Okropne warunki, w jakich
pogrążył
się świat. - „Tregua dei”. - Benedykt IX chroni się u cesarza. - Rewolucja
społeczna w Lombardii. - Heribert z Mediolanu. - Cesarz przywraca na tron
Benedykta IX. - Konrad II
wyrusza na południe. - Jego śmierć (1039).
Rozdział drugi
27
1. Rzymianie wypędzili Benedykta IX i wybrali Sylwestra III. - Benedykt
zrzuca go z tronu. - Benedykt sprzedaje stolicę apostolską Grzegorzowi VI. Trzech papieży w Rzymie. - Synod
rzymski zdecydował o wezwaniu do
Rzymu Henryka III jako wyzwoliciela.
775
2. Henryk III w Italii. - Synod w Sutri (1046). - Abdykacja Grzegorza
VI. - Henryk III wynosi
Klemensa II, który go koronuje na cesarza. Przyznanie patrycjatu Henrykowi i jego następcom.
780
3. Początki reformy kościelnej. - Henryk III w południowej Italii. - Powrót
do Niemiec przez
Rzym. - Śmierć Klemensa II (1047). - Benedykt IX
przywłaszczył sobie Stolicę Apostolską. - Bonifacy z Toskanii. - Henryk
wybiera Damazego II. - Koniec Benedykta IX. - Śmierć
Damazego.
Brunon z Toul mianowany papieżem.
783
4. Leon IX papieżem (1049). - Jego aktywność na polu reform. - Korupcja w
Kościele. - Symonia. - Hildebrand. - Brak środków. - Macbeth w Rzymie. Południowa Italia. - Leon IX zdobywa Benewent. - Walka z Normanami. Klęska pod Civita i śmierć Leona (1054).
772
Rozdział trzeci
1. Program Hildebranda. - Cesarz mianuje papieżem Gebarda z Eichstaedt.
- Gotfryd z Lotaryngii poślubia Beatrice z Toskanii. - Henryk III w Italii. Wiktor II papieżem. - Śmierć cesarza (1056). - Panowanie cesarzowej
Agnieszki. - Wiktor II cesarskim wikariuszem w Italii. Poważna pozycja
Gotfryda. - Kardynał Fryderyk. - Śmierć Wiktora II. - Stefan IX papieżem.
795
2. Eremici i Piotr Damiani. - Nauka o pokucie. - Stefan IX otacza się
znakomitymi ludźmi, mianując i ich kardynałami.
799
3. Plany i śmierć Stefana IX. - Benedykt X. - Mikolaj II. - Hildebrand
prosi Normanów o
pomoc. - Nowy dekret w sprawie wyboru papieża. Postępy Normanów. - Normanowie składają
papieżowi przysięgę wasalów.
- Upadek Benedykta X.
805
4. Złość w mieście z powodu dekretu o wyborze papieża. - Śmierć Mikołaja
II (1061). - Rzymianie i Lombardczycy proszą króla Henryka o wybór papieża.
- Mediolan. - Pataria. - Cotta i Arialdo. - Partia Hildebranda wybiera
Anzelma z Lukki na papieża. - Dwór niemiecki wybiera
Cadala z Parmy.
791
Rozdział czwarty
808
1. Aleksander II. - Cadalo we Włoszech. - Benzone dociera do Rzymu jako
legat regentki. Parlament w cyrku i na Kapitolu. - Cadalo oblega miasto
28
Leona. - Cadalo w Tuskulum. - Gotfryd z Toskanii narzucił zawieszenie broni.
- Przełom w Niemczech. - Uznanie Aleksandra II jako
papieża (1062.) Jego wejście do Rzymu.
812
2. Annon pokonany w Niemczech. - Cadalo wraca do Rzymu. - Druga
wojna miejska o papieża. Upadek Cadalo. - Ostateczne uznanie
Aleksandra II.
815
3. Rosnąca potęga Hildebranda. - Gorące pragnienie reform. - Normanowie. Oskarżenia Ryszarda. - Jego marsz na Rzym. - Gotfryd i papież wyprowadzają
przeciwko niemu wojsko. Nowe porozumienie. - Cesarzowa Agnieszka
udaje się do Rzymu. - Walki w Mediolanie. Erlembaldo Cotta „miles”
świętego Piotra. - Śmierć Arialdo.
818
4. Bezradność papieża w Rzymie. - Rozkład Państwa Kościelnego. Prefektura Miasta. - Cenzio
przywódcą niezadowolonych. - Cinzio prefektem
miasta. - Śmierć Gotfryda z Toskanii. - Śmierć
Piotra Damiani. - Monte
Cassino. - Święto z okazji poświęcenia Bazyliki odbudowanej przez
Dezyderiusza (1071).
Rozdział piąty
823
826
830
835
839
1. Śmierć Aleksandra II. - Hildebrand zostaje papieżem. - Jego dzieje i jego
cel. - Wyświęcenie (29 czerwiec 1073).
2. Grzegorz przyjmuje przysięgę wasalską od książąt Benewentu i Capui. Odmowa Roberta
Guiscarda. - Idea Grzegorza: poddanie książąt i ich
wasalskich królestw Kościołowi Rzymskiemu.
- Jego odezwa w sprawie
powszechnej krucjaty. - Matylda a Grzegorz VII. - Jego pierwszy synod w
Rzymie. - Dekrety w sprawie reformy.
3. Warunki panujące w Rzymie. - Przeciwnicy Grzegorza. - Gibert z
Rawenny. - Henryk IV. Opozycja wobec dekretów Grzegorza w
Niemczech. - Uchwały świeckich przeciwko inwestyturze. - Zamach rzymian
Cencio na Grzegorza.
4. Zerwanie pomiędzy Henrykiem a Grzegorzem. - Król pozbawia papieża
urzędu na synodzie w Worms. - List Henryka do Grzegorza. - Henryk zostaje
ekskomunikowany i pozbawiony władzy w Rzymie. - Zamieszanie na świecie po
tym geście. - Stosunek dwóch przeciwników do siebie. Dwadzieścia
siedem artykułów Grzegorza.
5. Warstwy feudalne Cesarstwa opuszczają Henryka IV. - Król pozbawia
się władzy i oczekuje odwołania ekskomuniki. - Canossa (1077). - Wielkość
morale Grzegorza VII. - Lombardczycy porzucają króla. - Zbliżenie Henryka
29
z Lombardczykami. - Śmierć Cencio. - Śmierć Cinzio. Śmierć cesarzowej
Agnieszki w Rzymie.
843
6. Henryk nabiera odwagi. - Antykról Rudolf ze Szwabii. - Powrót
Henryka do Niemiec a Grzegorza do Rzymu. - Upadek ostatniej dynastii
longobagdzkiej na południu. - Robert składa
Grzegorzowi hołd wasala. Grzegorz i Wilhelm zdobywca. - Papież uznaje Rudolfa i
ekskomunikuje
Henryka po raz drugi. - Gibert z Rawenny antypapieżem. - Przełom.
Rozdział szósty
848
851
854
859
861
1. Henryk IV maszeruje na Rzym 1081). - Pierwsze oblężenie miasta. Drugie oblężenie (wiosna
1082 roku). - Wycofanie się do Farfy. Henryk idzie do Tivoli, gdzie osiadł Klemens III. - Niszczy ziemie wielkiej
hrabiny.
2. Henryk oblega Rzym po raz trzeci (1082-83). - Zdobycie Miasta Leona.
- Grzegorz VII w
zamku Świętego Anioła. - Henryk negocjuje z
rzymianami. - Stanowczość papieża. - Jordan z
Capui składa hołd królowi.
- Dezyderiusz mediatorem pokoju. - Pakt Henryka z rzymianami. - Jego
odjazd do Toskanii. - Upadek synodu zwołanego przez Grzegorza w listopadzie.
- Rzymianie łamią przysięgę złożoną królowi.
3. Henryk wyrusza do Kampanii. - Rzymianie opuszczają Grzegorza i
poddają miasto (1084). Grzegorz osiedla się w Zamku Świętego Anioła.
- Sejm rzymski pozbawia go urzędu i mianuje
Klemensa III. - Antypapież
koronuje Henryka IV. - Cesarz atakuje Septizonium i Kapitol. Rzymianie oblegają papieża w Zamku Świętego Anioła. - Rozpaczliwe
położenie Grzegorza. - Książę normański spieszy mu z pomocą. - Odwrót
Henryka. - Robert Guiscard zdobywa Rzym. Okropny upadek miasta.
4. Lament Hildeberta. - Ruina miasta za czasów Grzegorza VII.
5. Grzegorz VII opuszcza Rzym i udaję się na wygnanie. - Upadek. Śmierć w Salerno. - Jego
postać na tle historii powszechnej.
Rozdział siódmy
865
1. Dezyderiusz siłą mianowany na papieża w Rzymie, przyjmuje imię
Wiktora III. - Jego ucieczka
na Monte Cassino. - Ponownie przyjmuje swój
wybór (1087). - Jego święcenia w Rzymie. Kondycja miasta. - Wiktor
III ucieka na Monte Cassino, gdzie umiera. - Otton z Ostii wybrany na
papieża, przyjmuje imię Urbana II (1088).
30
2. Urban II. - Klemens III trzyma władzę w Rzymie. - Urban II rzuca się
na ramiona Normanów. - Oni wprowadzają go do Rzymu. - Smutny obraz
miasta. - Ślub Matyldy z Gwelfem
V. - Henryk IV powraca do Rzymu
(1090). - Rzymianie wzywają do miasta Klemensa III. Bunt
młodego
Konrada. - Urban II zawładnął miastem.
873
3. Fenomen wypraw krzyżowych. - Powszechny ruch, który wzmacnia
Papiestwo. - Urban II ogłasza krucjatę w Piacenzy i w Clermont (1095). Rzym – wyprawy krzyżowe - rycerstwo. - Normanowie w Italii chwytają za
krzyż. - Francuscy krzyżowcy wychodzą z Rzymu. - Wypędzenie
Klemensa
III. - Powrót Urbana II.
879
4. Henryk IV. - Pierwsza wyprawa krzyżowa. - Papież na czele światowego
ruchu. - Gwelf V
porzuca Matyldę. - Gwelfowie przechodzą na stronę
Henryka. - Henryk IV powraca do Niemiec
(1097). - Koniec jego
tragicznych walk. - Śmierć Urbana II (1099). - Śmierć króla Konrada (1101). Śmierć Henryka IV (1106).
882
5. Kultura Rzymu w XI wieku. - Gwidon z Arezzo tworzy nuty muzyczne.
- Warunki w bibliotekach. - Pomposa. - Monte Cassino. - Farfa. - Grzegorz
Catino. - Subiaco. - Początek zbioru rejestrów rzymskich. - Adeodat. Nieudana kontynuacja historii papieży. - Rejestry Grzegorza VII. - Pier
Damiani. - Bonizone. - Anzelm z Lukki. - Pisma o inwestyturze.
869
KSIĘGA ÓSMA
889
Historia miasta Rzymu w XII wieku.
Rozdział pierwszy
1. Paschalis II. - Śmierć Giberta. - Nowi antypapieże. - Zbuntowana
szlachta. - Początki rodziny
Colonna. - Insurekcja Corsich. - Maginulf
antypapieżem. - Guarneri hrabia Ankony, udaje się do
Rzymu.
Negocjacje pomiędzy Paschalisem II a Henrykiem V. - Synod w Guastalla. Podróż
papieża do Francji. - Nowy bunt w Państwie Kościelnym.
895
2. Podróż Henryka V do Rzymu. - Rozpaczliwe położenie Paschalisa II. Ogromne trudności
podczas dyskusji o inwestyturze. - Papież zmusza
biskupów do oddania dóbr otrzymanych od korony. - Pertraktacje i umowy. Wkroczenie Henryka do Miasta Leona. - Jego odważny zamach
stanu.
902
3. Rzymianie powstali w celu uwolnienia papieża. - Napad. - Bitwa w
Mieście Leona. - Henryk
V wycofuje się z jeńcami i rozbija obóz w
pobliżu Tivoli. - Papież zostaje zmuszony do przyznania
mu
przywileju
891
31
inwestytury. - Koronacja Henryka na cesarza. - Henryk V opuszcza Rzym. Okropne przebudzenie się Paschalisa II na Lateranie.
906
4. Biskupi buntują się przeciw Paschalisowi II. - Synod laterański znosi
”privilegium”. - Legaci ekskomunikują cesarza. - Aleksy Komnen a rzymianie. Normański książę Wilhelm staje się
wasalem Stolicy Apostolskiej. - Śmierć
hrabiny Matyldy. - Darowizna Matyldy.
Rozdział drugi
1. Paschalis II potępia „privilegium”. - Bunt rzymian z powodu wyboru
prefekta Miasta. - Pier Leone. - Jego zamek w Teatrze Marcellusa. - Diakonia
San Nicola in Carcere. - Oderwanie się Kampanii. - Henryk V w Rzymie. Ucieczka Paschalisa. - Burdin z Bragi. - Tolomeo z Tuskulum. - Powrót i śmierć
Paschalisa II. - Jego pomniki w Rzymie.
916
2. Wybór Gelazego II. - Frangipane atakuje niespodziewanie konklawe. Uwięzienie i uwolnienie
papieża. - Henryk V w Rzymie. - Ucieczka
Gelazego. - Cesarz wybiera Burdina, który przyjmuje
imię
Grzegorza
VIII. - Henryk powraca na północ. - Gelazy II błaga o opiekę w Rzymie. Drugie oblężenie Frangipane. - Ucieczka do Francji. - Śmierć nieszczęsnego
starca w Cluny.
921
3. Kalikst II. - Rozmowy z Henrykiem V. - Sobór w Reims. - Kalikst
przybywa do Włoch. - Jego
wejście do Rzymu. - Antypapież obalony w
Sutri. - Konkordat w Wormacji. - Świat był
wstrząśnięty
walką
o
inwestyturę. - Kalikst II rządzi w Rzymie w pokoju. - Pomniki powstałe na
Lateranie na wieczną pamiątkę zakończenia wielkiego sporu. - Śmierć
Kaliksta II.
926
4. Walka o sukcesję. - Rodzina Frangipane. - Wybór Honoriusza II. Śmierć Henryka V. - Papież uznaje Lotara królem Niemiec. - Hohenstaufen
chwytają za broń. - Roger z Sycylii
zdobywa Apulię i zmusza Honoriusza
do mianowania go feudałem tych ziem. - Śmierć
Honoriusza II.
911
Rozdział trzeci
930
1. Rodzina Pierleoni. - Jej żydowskie pochodzenie. - Synagoga żydowska w
Rzymie w XII wieku. Pietro Leone i jego syn kardynał Pietro. Rozłam pomiędzy Innocentym II a Anakletem II. - Ucieczka Innocentego do
Francji. - List rzymian do Lotara. - Anaklet II przyznaje Regerowi I tytuł
króla Sycylii.
32
2. Święty Bernard stara się we Francji o uznanie Innocentego II. - Lotar
obiecuje wprowadzenie go
do Rzymu. - Ich podróż do Rzymu razem z
papieżem. - Odważna postawa Anakleta II. Koronacja
Lotara
na
cesarza. - Jego powrót do Niemiec. - Ponowne wygnanie Innocentego. - Sobór w
Pizie. - Roger I podporządkowuje sobie Apulię. - Druga wyprawa do Rzymu.
- Kontrowersja
miedzy papieżem a cesarzem. - Powrót i śmierć Lotara.
940
3. Powrót do Rzymu Innocentego II. - Śmierć Anakleta II. - Wiktor IV
antypapieżem. - Rzym poddaje się Innocentemu II. - Klasztor cysterski „ad aquas
Salvias”. - Sobór laterański 1139 roku. - Wojna Innocentego II przeciwko
Rogerowi I. - Uwięziony papież uznaje królestwo Sycylii. Pokojowa
aktywność papieża w Rzymie. - Wojna rzymian z Tivoli. - Innocenty bierze Tivoli
pod swoją protekcję. - Bunty rzymian, którzy oblegają Senat na Kapitolu. Śmierć Innocentego II.
935
Rozdział czwarty
1. Wewnętrzne warunki panujące w Rzymie. - Klasa średnia. - Oddziały
milicji. - Szlachta
wywodząca się z ludu. - Szlachta patrycjuszowska. Szlachta wiejska. - Upadek hrabiów
terytorium rzymskiego. - Oligarchia
„Consules Romanorum”. - Znaczenie klasy średniej. Założenie komuny.
- Wierność papieżowi wielkiej szlachty feudalnej.
949
2. Kapitol w mrocznych czasach. - Jego stopniowe, polityczne
zmartwychwstanie. - Rzut oka na jego
ruiny. - Gdzie stała świątynia
Jowisza? - Santa Maria „in Aracoeli”. - Legenda o wizji
Oktawiana.
„Palatium Octaviani”. - Pierwszy średniowieczny pałac Senatu na Kapitolu.
955
3. Arnaldo da Brescia. - Jego pierwsze wystąpienie. - Jego związki z
Abelardem. - Jego nauka o
sekularyzacji Państwa Kościelnego. - Papieskie
potępienie jego nauki. - Ucieczka i zniknięcie
Arnalda. - Celestyn II. Lucjusz II. - Walka papieża i konsulów z Senatem. - „Patricius”
Giordano
Pierleone. - Epoka senatorska. - Lucjusz II i Konrad III. - Nieszczęśliwy koniec
Lucjusza II.
960
4. Eugeniusz III. - Jego pierwsza ucieczka z Rzymu. - Likwidacja
Prefektury. - Wpływ wydarzeń w Rzymie na życie miast prowincji. - Eugeniusz
III uznaje Republikę. - Rzymska konstytucja
miejska. - Druga ucieczka
Eugeniusza. - Arnaldo da Brescia w Rzymie. - Instytucja klasy
rycerskiej.
- Walka ludu ze szlachtą. - Bunt niższego kleru przeciwko wyższemu. - Święty
Bernard pisze do rzymian. - Stosunki Konrada III z Rzymem. - Eugeniusz
III w Tuskulum.
945
33
966
5. Senat pisze do Konrada III. - Przekonania polityczne rzymian. - Powrót
Eugeniusza III. - Jego nowe wygnanie. - Propozycje rzymian dla Konrada. Konrad przygotowuje się do podróży. - Jego śmierć. - Fryderyk I na tronie Niemiec.
- List pewnego rzymianina dl króla. - Rzym – prawo
rzymskie
–
Cesarstwo. - Traktat w Konstancy. - Agitacja demokracji w Rzymie. - Powrót
Eugeniusza do Miasta. - Jego śmierć.
Rozdział piąty
973
979
984
989
994
1. Anastazy IV. - Hadrian IV. - Papież uderza w Rzym interdyktem. Wypędzenie Arnaldo da
Brescia. - Przybycie Fryderyka I na koronację. Uwięzienie Arnaldo. - Nieporozumienie w sprawach klamry. - Mowy senatorów
do króla i jego odpowiedź. - Król rusza na Rzym.
2. Koronacja Fryderyka I. - Powstanie ludu rzymskiego. - Walki w mieście
Leona. - Egzekucja Arnaldo da Brescia. - Jego osobowość i znaczenie
historyczne. - Fryderyk wycofuje się z Miasta. Powrót do Niemiec.
3. Hadrian IV walczy z królem Wilhelmem. - Musi przekazać mu feudalną
inwestyturę. - Orvieto staje się miastem papieskim. - Pokój pomiędzy
Hadrianem a Rzymem. - Niesnaski pomiędzy
papieżem a cesarzem. Miasta Lombardzkie. - Hadrian prowadzi rozmowy z komunami i zrywa
z Fryderykiem. - Rzymianie zbliżają się do cesarza. - Śmierć Hadriana i jej
następstwa. - Jego
rozpacz nad nieszczęściem bycia papieżem.
4. Rozłam pomiędzy Wiktorem IV a Aleksandrem III. - Synod w Pawii
uznaje Wiktora IV. - Odważny opór Aleksandra III. - Jego odjazd do Francji.
- Zburzenie Mediolanu. - Śmierć Wiktora IV (1164). - Paschalis III. - Krystian
z Moguncji. - Powrót Aleksandra III do Rzymu. - Śmierć Wilhelma I. Cesarz grecki. - Fryderyk powraca do Włoch. - Liga miast lombardzkich. Reinhard z kolonii maszeruje na Rzym.
5. Tuskulum. - Upadek książąt tego rodu. - Rainald z Kolonii wkracza do
Tuskulum. - Rzymianie przystąpili do oblężenia tego miasta. - Krystian z
Moguncji spieszy z pomocą. - Bitwa
pod Monte Porzio. - Okrutna klęska
rzymian. - Fryderyk oblega Miasto Leona. - Oblężenie
Bazyliki Świętego
Piotra. - Rozmowy z rzymianami. - Aleksander III ucieka do Benewentu. Pokój miedzy cesarzem a republiką rzymska. - Dżuma pustoszy wojska
Fryderyka. - Jego wyjazd
z Rzymu.
34
Rozdział szósty
1. Miasta lombardzkie walczą przeciwko Fryderykowi. - Paschalis III w
Rzymie. - Kalikst III. Tuskulum poddaje się Kościołowi. - Rzymianie
zabraniają Aleksandrowi III wejścia do Miasta. - Zwycięstwo Lombardii pod
Legnano. - Rozmowy Fryderyka z papieżem. - Kongres i pokój w
Wenecji. Pokój pomiędzy Aleksandrem III a Rzymem. - Jego tryumfalny powrót do
Lateranu.
1004
2. Okoliczni baronowie nie pojednali się. - Giovanni prefekt miasta, zastąpił
Kaliksta III. Wojna rzymian z Viterbo. - Poddanie się Kaliksta III. Landone z Sezzy zostaje antypapieżem. - Synod w Rzymie. - Śmierć
Aleksandra III (1181).
1007
3. Lucjusz III. - Wojna Rzymu z Tuskulum. - Śmierć Krystiana z
Moguncji. - Lucjusz III
poróżnia się z cesarzem. - Jego śmierć w
Weronie. - Urban III. - Zaślubiny sycylijskie. - Henryk
VI maszeruje na
Rzym. - Grzegorz VIII. - Klemens III. - Pokój zawarty z republiką rzymską.
1012
4. Wyprawa krzyżowa. - Ryszard Lwie Serce przechodzi koło Rzymu. Śmierć Fryderyka I. - Celestyn III. - Henryk VI dąży do uzyskania cesarskiej
korony. - Jego koronacja. - Rzymianie
burzą Tuskulum. - Upadek hrabiów
tuskulańskich. - Stosunki szlachty z republiką rzymską. - Zmiany
w
konstytucji. - Senator Benedetto Carushomo. - Senator Giovanni Pierleone. Henryk
VI niszczy dynastię normańską na Sycylii. - Jego przedwczesny
koniec. - Śmierć Celestyna III.
1000
Rozdział siódmy
1. Cywilizacja Rzymu w XII wieku. - Prawo Justyniana. - Prawo
kanoniczne. - Zbiór Albina. - „Liber censuum” Cencia. - Ciąg dalszy „Liber
pontificalis”. - Brak kronikarzy rzymskich. - Opis Bazyliki Świętego Piotra
przez Mallio i Bazyliki Laterańskiej przez Jana Diakona.
1023
2. Mirabillia Urbis Romae.
1028
3. Legendy o rzeźbach rzymskich. - Wergiliusz w średniowieczu. - Jego sława
jako proroka i
czarnoksiężnika. - Wergiliusz jako mag w Rzymie i w
Neapolu. - Relacje w końcu XII wieku o jego przebiegu. - Rabin Beniamin z
Tudela opisuje Rzym XII wieku.
1034
4. Pomniki i ich właściciele w XII wieku. - Pierwsze troski Senatu o ich
konserwację. - Kolumna
Trajana. - Kolumna Marka Aureliusza. Architektura prywatna w XII wieku. - Wieża Niccoló.
- Wieże rzymskie.
1018
35
5. Architektura religijna. - Jej odrodzenie w XII wieku. - Santa Maria in
Cosmedin. - Santa
Maria in Trastevere. - Malarstwo w Rzymie. - Początki
rzeźby. - Pierwsi Cosmati. - Eugeniusz III i Celestyn III zapoczątkowują
budowę pałacu watykańskiego.
1038
KSIĘGA DZIEWIĄTA
Historia miasta Rzymu w wieku XIII od pontyfikatu Innocentego III
do roku 1260.
1043
Rozdział pierwszy
1. Wiek XIII. - Cesarstwo, Kościół, mieszczaństwo, miasto Rzym. - Wybór
Innocentego III. Rodzina Conti. - Papież, zaraz po konklawe rozdaje
rzymianom pieniądze. - Konsekracja i
koronacja. - Opis jazdy konnej
papieża po koronacji celem objęcia w posiadanie Lateranu.
1050
2. Innocenty III przekształca prefekta w papieskiego urzędnika. - Kondycja
miejskiej prefektury. - Prefekci z rodziny Vico. - Kondycja Senatu. - Scotto
Paparone „senatorem”. - Innocenty III
uzyskuje prawo wyboru Senatu. Formuła senatorskiej przysięgi. - Rzymska komuna zachowuje
autonomię. - Pierwsi rzymscy władcy w Mieście i w okolicy.
1054
3. Upadek księstw feudalnych ustanowionych przez Henryka VI po śmierci
tego cesarza. - Filip
Szwabski księciem Toskanii. - Marcovaldo księciem
Rawenny. - Konrad księciem Spoleto. - Liga
miast
toskańskich.
Odrestaurowanie dóbr kościelnych. - Insurekcja partii ludowej w Rzymie. Giovanni Capocci i Giovanni Pierleone Rainerii. - Wojna pomiędzy Rzymem
a Viterbo z powodu Vitorchiano. - Pandolfo z Suburry zostaje senatorem. Viterbo poddaje się Kapitolowi.
1059 4. Orsini - Odziedziczona niechęć pomiędzy nimi a rodziną Innocentego III. Riccardo Conti i
rodzina Poli. - Dobra Polich przechodzą na Riccardo. Wojna domowa. - Innocenty III ucieka do Anagni w 1203 roku. - Walka partii
o wpływy w Senacie. - Powrót Innocentego w 1204 roku. Gregorio Pierleone
Rainierii zostaje senatorem. - Gwałtowne walki o konstytucję. - Natura tych
walk wewnętrznych. - W 1205 roku Innocenty otrzymuje po rak kolejny
uznanie prawa
papieskiego do desygnowania Senatu.
1045
Rozdział drugi
36
1. Kondycja Sycylii. - Innocenty III mianowany opiekunem Fryderyka Marcovaldo. - Gualtiero
di
Brienne. - Wiejscy baronowie niemieccy
w Lacjum. - Riccardo Conti zostaje hrabią Sory. - Powrót papieża z Lacjum do
Rzymu.
1069
2. Innocenty III i spór o tron Niemiec. - Otton Welf i Filip szwabski. Kapitularz z Neuss. - Prawne uznanie Państwa Kościelnego przez Cesarstwo. Jego obszar. - Protest partii Filipa
przeciwko ingerencji papieża w wybór
króla. - Koronacja Piotra Aragońskiego w Rzymie.
1073
3. Przewrót w Niemczech na korzyść Filipa. - Jego rozmowy z papieżem. Zamordowanie króla Filipa. - Otton zostaje uznany królem. - Wyprawa
Ottona IV do Rzymu i jego koronacja. - Bitwa
w Mieście Leona.
1078
4. Zerwanie papieża z Ottonem IV. - Rozczarowanie Innocentego III. Zupełne przeobrażenie się
cesarza z gwelfa w gibelina. - Otton atakuje
Apulię. - Papieska ekskomunika. - Niemcy powołują
na tron Fryderyka
z Sycylii. - Powrót Ottona do Niemiec.
1064
Rozdział trzeci
1. Fryderyk zdecydował się udać do Niemiec. - Jego przybycie do Rzymu. Koronacja w Akwizgranie w 1215 roku. - Obietnica zorganizowanie krucjaty. Sobór laterański. - Śmierć
Innocentego III. - Jego charakter. - Wielkie
zamieszanie w papiestwie.
1086
2. Herezje. - Nauka o chrześcijańskim ubóstwie. - Założenie zakonów
żebrzących. - Święty Franciszek i święty Dominik. - Ich pierwsze klasztory w
Rzymie. - Charakter i wpływy zakonów żebrzących. - Sekta spirytystów.
1092
3. Honoriusz III papieżem. - Rodzina Savelli. - Piotr z Courtenay zostaje
ukoronowany w Rzymie
na cesarza Bizancjum w 1217 roku. - Fryderyk
odracza krucjatę. - Śmierć Ottona IV w 1218
roku. - Henryk z Sycylii
zostaje wybrany na następcę Fryderyka w Niemczech. - Senator Parenzio
na czele rozruchów w Rzymie. - Przybycie do Rzymu i koronacja Fryderyka
II w 1220 roku. Cesarska konstytucja.
1096
4. Fryderyk II powraca na Sycylię. - Honoriusz III pokojowo włada
Państwem Kościelnym. Romania rządzona przez cesarskiego hrabiego. Trudności w Spoleto. - Rzym i Viterbo. - Ruch
demokratyczny w Perugii. Rzym i Perugia. - Ucieczka papieża z Rzymu. - Parenzio senatorem. - Rozmowy
o wielokrotnie odkładanej krucjacie. - Angelo da Benincasa senatorem. - Wrogie
nastawienie Lombardii do cesarza. - Napięcie pomiędzy papieżem a cesarzem.
- Zerwanie Fryderyka z Janem z Brienne. - Śmierć Honoriusza III (1227).
1082
37
Rozdział czwarty
1. Ugolino Conti zostaje papieżem jako Grzegorz IX. - Nacisk na cesarza
aby zorganizował
krucjatę. - Wymarsz. - Odmowa wzięcia udziału. Ekskomunika cesarza (1227). - Odezwa cesarza i papieża. - Partia cesarska
wypędza Grzegorza z Rzymu. - Cesarska krucjata. - Papież najeżdża Apulię w
1229 roku. - Powrót cesarza i ucieczka papieskich oddziałów.
1106
2. Wylew Tybru w 1230 roku. - Rzymianie wzywają Grzegorza IX. Pokój w San Germano (1230). - Pierwszy wielki proces przeciwko heretykom w
Rzymie. - Senator Annibaldo wydaje
dekret
przeciwko
herezji.
Prześladowania heretyków. - Inkwizycja.
1110
3. Nowe zamieszki w Rzymie. - Giovanni di Poli senatorem w 1232 roku. Rzymianie chcą
wydrzeć Kampanię spod władzy papieskiej. - Cesarz
rozjemcą pomiędzy Rzymem a papieżem. - „Vitorchiano Wierne”. - Nowy bunt
rzymian. - Ich program polityczny. - Powstanie w roku 1234 poważną
próbą
odzyskania wolności.
1114
4. Luca Savelli senatorem w 1234 roku. - Rzymianie ogłaszają
patrymonium Świętego Piotra za własność Miasta. - Apel papieża do chrześcijan
przeciwko Rzymowi. - Cesarz przybywa mu z
pomocą. - Klęska rzymian
pod Viterbo. - Angelo Malabranca senatorem w 1235 roku. - Na
mocy
traktatu Rzym podporządkował się papieżowi.
1102
Rozdział piąty
1. Fryderyk II w Niemczech i we Włoszech. - Wypowiada wojnę lidze
lombardzkiej. - Komuny a
papież. - Liga miast Umbrii i Toskanii. Opinia papieża w sprawie swoich praw do Włoch i władzy powszechnej. - Tytuł
prokonsula Rzymian. - Pietro Frangipane. - Senatorzy Giovanni Poli i
Giovanni Cinzio. - Powrót papieża do Rzymu. – Bitwa pod Cortenuova. Mediolański wóz
Carroccio w Rzymie. - Senator Giovanni de Judice.
1123
2. Niepohamowane roszczenia cesarza względem Lombardii. - Papież
ekskomunikuje Fryderyka
w 1239 roku. - Fryderyk pisze do Rzymu. Jego odezwa do królów. - Odezwa papieża. Fryderyk i jego czasy. Sprzeczności jego charakteru. - Wrażenie spowodowane jego listami na świecie. Nienawiść wobec kurii za jej wymuszenie. - Podziały partyjne. - Fryderyk
wywołuje wojnę
w Państwie Kościelnym.
1127
3. Miasta Państwa Kościelnego przechodzą na stronę Fryderyka. - Fryderyk
czyni z Viterbo swoją rezydencję. - Rozpaczliwe położenie papieża. - Dlaczego
Rzym pozostał po stronie gwelfów. Wielka procesja Grzegorza IX. 1118
38
Wycofanie się Fryderyka II. - Zawieszenie broni. - Zerwanie pokoju
przez
papieża. - Oskarżenie kardynała Giovanniego Colonny. - Grzegorz zwołuje
synod. Uwięzienie kapłanów na Montecristo (1241). - Tatarzy. Nieudane rozmowy. - Senatorzy Annibaldi Loddone Colonna. - Matteo Rubeo
Orsini jedynym senatorem. - Fryderyk okrąża
Rzym. - Śmierć Grzegorza
IX (1242).
1132
4. Powrót Fryderyka do swego królestwa. - Wybór i gwałtowna śmierć
Celestyna IV. Rozproszenie się kardynałów. - Kościół zostaje bez
przywódcy. - Liga pomiędzy Rzymem, Perugią i
Narni w 1242 roku. Rzymianie uderzają na Tivoli. - Fryderyk idzie ponownie na Rzym. Zbudowanie Flagella. - Fryderyk wycofuje się po raz kolejny w Góry
Latyńskie. - Saraceni niszczą Albano. - Sytuacja w Górach Latyńskich. Albano. - Ariccia. - Via Appia. - Nemi. - Civita Lavinia. - Genzano. Rodzina Gandolfich. - Miejscowości na zboczu tuskulańskim w Górach
Latyńskich. - Grottaferrata i jej posągi z brązu.
Rozdział szósty
1. Sinibaldo Fieschi zostaje wybrany na papieża i przyjmuje imię Innocentego
IV (1243). - Rozmowy pokojowe. - Papież w Rzymie. - Odstępstwo Viterbo. Viterbo wypędza cesarza. Senatorzy Annibaldi i Napoleone Orsini. Wstępne rokowania w Rzymie. - Cesarz odrzuca wstępne postanowienia. Ucieczka papieża do Genui (1244).
1142
2. Innocenty zwołuje sobór do Lyonu w 1245 roku. - Detronizacja cesarza. Skutki tej sentencji. - Apel Fryderyka do książąt Europy. - Apel papieża. Stan ducha w Europie. - Pretensje cesarza. - Innocenty IV decyduje się na walkę
do ostatniej kropli krwi przeciwko rodzinie Hohenstaufów.
1147
3. Spisek baronów sycylijskich przeciwko cesarzowi. - Jego represje. - Los
armii sprzyjających
Fryderykowi. - Viterbo i Florencja w jego mocy. Kondycja Rzymu. - List senatora wzywa papieża do powrotu. - Papież daje
Tarent w feudum Frangipane. - Cesarz decyduje się na zaatakowanie Lyonu. Odstępstwo Parmy. - Nieszczęście cesarza. - Enzo uwolniony w Bolonii. - Pier
delle
Vigne popada w niełaskę. - Śmierć Fryderyka II (1250). - Jego
osoba na tle historii.
1154
4. Synowie Fryderyka II. - Konrad IV. - Powrót papieża do Włoch. Pozycja Manfrediego, wikariusza Konrada. - Konrad IV przybywa do Włoch i
obejmuje królestwo. - Innocenty IV
oferuje inwestyturę Sycylii najpierw
Karolowi andegaweńskiemu, potem angielskiemu księciu. Senator
Brancaleone zmusza papieża do ustanowienia rezydencji w Rzymie (1253). 1137
39
Książę
Edmund otrzymuje od papieża Sycylię w lenno. - Fatalna śmierć
Konrada IV (1254).
Rozdział siódmy
1. Brancaleone senatorem Rzymu w roku 1252. - Urząd senatora republiki
rzymskiej w tamtym okresie. - Opór baronów rzymskich i energiczne
postępowanie nowego senatora.
1166
2. Innocenty IV udaje się do Anagni. - Tivoli poddaje się Kapitolowi. Papież przygotowywuje się
do objęcia królestwa Sycylii. - Manfred staje się
jego wasalem. - Wkroczenie Innocentego IV do
Neapolu.
Ucieczka
Manfreda. - Jego zwycięstwo pod Foggią. - Śmierć Innocentego IV (1254). Aleksander IV powraca do Rzymu.
1170
3. Rządy Brancaleone w Rzymie. - Wzrost znaczenia korporacji. - Ich
sytuacja w Mieście. - Statut
korporacji kupców. - Założenie populus. Branccaleone zostaje pierwszym kapitanem ludu
rzymskiego. - Obalenie i
uwięzienie Brancaleone (1255). - Rzucenie interdyktu na Bolonię. Emanuele de Madio zostaje senatorem. - Uwolnienie Brancaleone i jego
powrót do Bolonii.
1174
4. Upadek Emanuele de Madio (1257). - Demagog Matteo de Bealvere. Brancaleone senatorem po raz drugi. - Ukaranie szlachty. - Zniszczenie wież
należących do rzymskiej arystokracji. Śmierć Brancaleone (1258). - Jego
słowa. - Jego monety. - Castellano degli Andalo senatorem. - Jego
uwięzienie. - Napoleone Orsini i Riccardo Annibaldi senatorami. - Upadek
rodu da Romano. Biczownicy.
1160
KSIĘGA DZIESIĄTA
Historia miasta Rzymu od roku 1260 do1305.
1197
Rozdział pierwszy
1. Cesarstwo niemieckie. - Manfred królem Sycylii. - Jego pozycja w stosunku
do papieża i do
Włoch. - Wielkie zwycięstwo gibelinów pod Montaperti. Florencja i inne miasta składają hołd
Manfredowi. - Gwelfowie zwracają się
do Niemiec, do Konradyna. - Śmierć Aleksandra IV
(1261). - Urban
IV papieżem.
1199
40
2. Rzym pogrążony w walce o wybór senatora. - Giovanni Savelli i
Annibaldo Annibaldi zostają senatorami (1261). - Gwelfowie ogłaszają
senatorem Ryszarda z Kornwalii, a gibelini Manfreda. Karol
Andegaweński kandydatem w wyborach na senatora. - Urban IV oferuje mu
Sycylię. Gaucelin i Cantelmi pierwszymi prosenatorami Karola . - Wojna
gwelfów z gibelinami na terenie rzymskiej Tuscji. - Pietro di Vico. Niepowodzenie planów Manfreda wobec Rzymu. - Pietro di Vico wypędzony z
Rzymu. - Śmierć Urbana IV (1264).
1208
3. Klemens IV papieżem (1265). - Papież namawia Karola do wyprawy na
Sycylię. - Manfred
przygotowuje się do obrony. - Trudna sytuacja gwelfów w
Rzymie. - Wyjazd i szczęśliwe lądowanie Karola. - Jego wkroczenie do Rzymu. Jego wypędzenie z Pałacu Laterańskiego. - Karol obejmuje
w posiadanie Senat.
- Papiescy legaci potwierdzają jego inwestyturę nad Sycylią.
1202
Rozdział drugi
1. List Manfreda do rzymian. - Jego marsz na terytorium Rzymu. - Pierwsze
starcie z wrogiem. Bardzo zła sytuacja Karola w Rzymie. - Wojska
prowansalskie przemierzają Włochy i wkraczają
do Rzymu. - Koronacja
Karola w Bazylice Świętego Piotra na króla Sycylii.
1218
2. Karol opuszcza Rzym. - Zwycięsko pokonuje linię obrony na Liri. - Bitwa
pod Benewentem. Bohaterski koniec Manfreda. - Depesze Karola do
papieża. - Charakter Manfreda. - Przyczyny
jego szybkiego upadku. - Los
jego żony Heleny i jego dzieci. - Karol Andegaweński wkracza do
Neapolu.
1225
3. Karol rezygnuje z godności senatora. - Senatorzy: Corrado Beltrami
Monaldeschi i Luca Savelli
(1266). - Demokratyczne rządy w Rzymie za
czasów Angelo Capocci. - Senator don Arrigo di
Castiglia (1267). - Gibelini
zbierają się w Toskanii. - Ich ambasadorzy wyruszają do Niemiec,
aby
zaprosić Konradyna do udania się do Rzymu. - Konradyn decyduje się na wyprawę.
1214
Rozdział trzeci
1. Gibelini przygotowują wyprawę Konradyna. - Karol udaje się do Florencji
jako przywódca ligi
gwelfów. - Insurekcja w Sycylii i w Apulii. - Don Arrigo
staje po stronie gibelinów. - Guido da
Montefeltro zostaje prosenatorem. Konradyn wkracza do Włoch. - Galvano Lancia w Rzymie. - Senator opanowuje
przywódców gwelfów. - Liga pomiędzy Rzymem, Pizą, Sieną i gibelińską
Toskanią.
1230
41
2. Zła sytuacja Konradyna w północnych Włoszech. - Konradyn w Pawii. Karol udaje się do
papieża do Viterbo. - Bulle z ekskomuniką. - Przyjęcie
Konradyna w Pizie. - Nieudana próba
Karola przeciwko Rzymowi. Pierwsze zwycięstwo Konradyna. - Jego marsz na Rzym. - Jego
wspaniałe
przyjęcie. - Przywódcy gibelinów. - Wyjazd z Rzymu. - Bitwa pod Tagliacozzo. Zwycięstwo i klęska Konradyna.
1240
3. Konradyn uciekł z pola bitwy w stronę Rzymu. - Jego krótki postój w
Mieście. - Ucieczka, aresztowanie, wydanie wrogowi na zamku Astura. Więźniowie na zamku Palestrina. Egzekucja Galvano Lancii. - Karol
zostaje senatorem, po raz drugi. - Los Konrada
Antiocheńskiego i don
Arrigo. - Koniec Konradyna. - Śmierć Klemensa IV (1268).
1234
Rozdział czwarty
1. Długie i surowe rządy Karola w Rzymie za pośrednictwem swoich
prosenatorów. - Jego monety. - Pomnik ku jego czci. - Jego powrót do Rzymu
(1271). - Brak zdecydowania przebywających w
Viterbo kardynałów w
sprawie wyboru nowego papieża. - Guido z Montfort zabija sztyletem
angielskiego księcia Henryka. - Wybór Grzegorza X. - Wybór Rudolfa
Habsburga. - Koniec Interregnum.
1250
2. Grzegorz X w Lyonie. - Gwelfowie i gibelini we Florencji. - Sobór w
Lyonie. - Grzegorz X wydaje prawo dotyczące konklawe. - Dyplom Rudolfa na
korzyść Kościoła. - Koncepcje Grzegorza w sprawie stosunków pomiędzy
Kościołem a Cesarstwem. - Przywileje w Lozannie. - Grzegorz X
we
Florencji. - Jego śmierć. - Innocenty V. - Hadrian V. - Jan XXI.
1256
3. Wakat na Stolicy Apostolskiej. - Mikołaj III Orsini. - Uznanie Państwa
Kościelnego przez
prawo cesarskie. - Wydanie Romanii papieżowi. Bertoldo Orsini pierwszym papieskim hrabią
Romanii. - Karol oddaje
wikariat Toskanii i urząd senatora Rzymian. - Konstytucja Mikołaja III
w sprawie mianowania Senatu. - Senator Matteo Rubeo Orsini. - Senatorzy
Giovanni Colonna i Pandolfo Savelli. - Nepotyzm. - Śmierć Mikołaja III
(1280).
1261
4. Senatorzy Pietro Conti i Gentile Orsini. - Burzliwy wybór papieża w
Viterbo. - Anibaldi i Orsini. - Marcin IV. - Papież powierza Senat królowi
Karolowi. - Marcin zostaje zdominowany przez Karola. - Powstanie na Sycylii. Nieszpory. - Bunt w Rzymie. - Wypędzenie francuskiego
prosenatora.
Giovanni di Cinzio Malabranca zostaje kapitanem ludu. - Ustępstwo papieża. Senatorzy Annibaldo Annibaldi i Pandolfo Savelli. - Śmierć Karola i
Marcina IV.
1246
42
Rozdział piąty
1. Honoriusz IV. - Pandolfo Savelli senatorem. - Stosunki z Sycylią i z
Cesarstwem. - Rok
przerwy. - Mikołaj IV. - Koronacja Karola II w Rieti. Ród Colonna - .Kardynał Jacopo Colonna. - Giovanni Colonna i jego synowie:
kardynał Pietro i hrabia Stefano. - Powstanie w
Romanii. - Orsini przeciwko
Colonnom. - Bertoldo Orsini senatorem. - Giovanni Colonna senatorem (1289).
- Viterbo podporządkowane Kapitolowi. - Pandolfo Savelli senatorem (1291). Stefano Colonna i Matteo Rainaldo Orsini senatorami (1292).
1271
2. Frakcje Orsinich i Colonnów walczą o wybór nowego papieża. - Anarchia
w Rzymie. - Agapito Colonna i Orsini senatorami w 1293 roku. - Senatorzy
Pietro Stefaneschi i Oddone di Sant’Eustachio. - Konklawe w Perugii. - Pietro
di Morrone zostaje papieżem. - Życie i postać tego eremity. - Jego dziwne
wkroczenie do Aquili gdzie w 1294 roku zostaje wyświęcony jako Celestyn
V. - Król Karol II zniewala papieża. - Celestyn V w Neapolu. - Abdykacja.
1275
3. Benedetto Gaetani papieżem. - Jego podróż do Rzymu. - Ucieczka starego
papieża. - Pełna
przepychu koronacja Bonifacego VIII. - Koniec Celestyna
V. - Sprawa Sycylii. - Jakub Aragoński poddaje się Kościołowi. - Konstancja w
Rzymie. - Święta zaślubin. - Sycylijczycy toczą wojnę pod
berłem
swojego
króla Fryderyka. - Bonifacy VIII przyznaje Jakubowi Sardynię i Korsykę. Ugolino de Rubeis zostaje senatorem. - Senator Pandolfo Savelli (1297). Rodzina Gaetani. - Lofredo hrabią Caserty. - Kardynał Francesco. - Pietro
Gaetani hrabią palatyńskim Lateranu.
1280
4. Spór rodzinny w domu Colonna. - Kardynałowie Jacopo i Pietro kłócą się
z Bonifacym VIII. - Opozycja wobec papieża. - Pozbawienie urzędu obu
kardynałów. - Brat Jacopone da Todi. - Manifest przeciwko papieżowi. Ekskomunikowanie Colonnów. - Pandolfo Savelli próbuje
doprowadzić
do
pokoju. - Krucjata przeciwko Colonnom. - Oblężenie Palestriny. - Colonnowie
poddają się w Rieti. - Papież niszczy Palestrinę. - Ucieczka i wygnanie
Colonnów. - Sciarra i Stefano na wygnaniu.
1266
Rozdział szósty
1. Jubileusz roku 1300 w Rzymie. - Senatorzy Riccardo Annibaldi del
Colosseo i Gentile Orsini
(1300). - Toscanella przyłączona do Kapitolu. Dante i Giovanni Villani pielgrzymują do Rzymu.
1287
43
2. Zwycięstwa Fryderyka na Sycylii. - Bonifacy VIII wzywa do Włoch
Karola Walezjusza. - Cesarstwo. - Adolf i Albrecht. - Toskania. - Biali i
Czarni. - Dante w Watykanie. - Nieszczęsna
postawa Karola Walezjusza.
- Pokój w Caltabellotta. - Spór pomiędzy Bonifacym VIII a Filipem Pięknym.
- Bulla „Clericis Laicos”. - Kopia bulli zostaje publicznie spalona w Paryżu. Cała
Francja przeciwko papieżowi. - Synod w listopadzie w Rzymie. Parlament francuski wzywa do soboru powszechnego. - Papież uznaje Albrechta
z Austrii. - Degradacja Cesarstwa.
1296
3. Francuski plan obalenia papieża. - Sciarra i Nogaret we Włoszech. - W
jaki sposób doszło do potęgi rodziny Gaetanich w Lacjum. - Katastrofa w
Anagni. - Powrót papieża do Rzymu. - Jego
rozpaczliwa sytuacja w
Watykanie. - Śmierć Bonifacego VIII (1303).
1303
4. Benedykt XI papieżem. - Jego rozpaczliwa sytuacja. - Papież znosi dekrety
swojego poprzednika. - Senatorzy: Gentile Orsini i Luca Savelli. - Colonnowie
powracają do swoich siedzib. - Benedykt XI zarządza proces w sprawie
wydarzeń w Anagni. - Śmierć papieża (1304). - Długi spór elekcyjny.
Mścicielska wyprawa Gaetanich do Kampanii rzymskiej. - Klemens V papieżem.
- Stolica Apostolska zatrzymana we Francji.
1291
Rozdział siódmy
1. Wykształceni papieże i kardynałowie. - Ucywilizowanie Rzymu. - Brak
uniwersytetu w
Mieście. - Papieska „schola palatina”. - Innocenty IV
zarządza powstanie szkoły prawa. - Zbiory
dekretów. - Dominacja
studiów prawniczych w XIII wieku. - Miejskie statuty. - Karol
Andegaweński zarządza utworzenie w Rzymie uniwersytetu. - Urban IV. Tomasz z Akwinu. - Bonawentura. - Rzymscy profesorowie w Paryżu. Bonifacy VIII staje się prawdziwym
założycielem uniwersytetu w Rzymie.
1314
2. Historiografia. - Brak historyków i kronikarzy w Rzymie. - Brak
średniowiecznych
dokumentów w archiwum kapitolińskim. - Historycy
papieży i Kościoła. - Saba Malaspina. - Giovanni Colonna. - Egidio Colonna.
- Jego traktat „O rządach książąt”. - Oculus Pastoralis. - Poeci. - Wiersze
franciszkańskie. - Fra Jacopone. - Język pospolity, używany w Rzymie. Kardynał Jacopo Stefaneschi: poeta i mecenas.
1318
3. Budowa kościołów. - Bazylika Świętego Piotra i Watykan. - Bazylika
Świętego Pawła. Lateran. - Kaplica „Sancta Sanctorum”. - San Lorenzo. Santa Sabina. - Szpitale. - Santo
Spirito. - San Tommaso “In Formis”.
- Szpital na Lateranie. - Sant’Antonio Opat. - Sztuka
gotycka. - Santa
Maria sopra Minerwa. - Casamari. - Fossanova. - Gotyckie tabernacula. 1308
44
Rodzina Cosmatich. - Vassalletto. - Groby. - Charakter rzymskich napisów
na pomnikach.
1324
4. Sztuki plastyczne. - Rzeźba. - Posąg Karola Andegaweńskiego na
Kapitolu. - Posąg ku czci
Bonifacego VIII. – Malarstwo. - Freski. Giotto maluje w Rzymie. - Rozkwit sztuki mozaik. Trybuna Jacopo de
Torriti. - Navicella Giotta w Watykanie.
1328
5. Rzym w XIII wieku. - Wieże rzymskie i twierdze szlacheckie. - Wieża
Contich i wieża milicji. - Zamek Capo di Bove przy via Appia. - Miejski pałac
na Kapitolu. - Plan Miasta z czasów
Innocentego III.
KSIĘGA JEDENASTA
1339
Historia miasta Rzymu od roku 1305 do roku 1354.
Rozdział pierwszy
1. Wiek XIV. - Upadek papiestwa. - Gwelfowie i gibelini. - Odrodzenie się
starożytnej kultury. - Florencja i Rzym. - Rzym po roku 1305. - Ludowa
Rada Trzynastu. - Klemens V i jego władza
w Mieście. - Awinion. Pożar Bazyliki Laterańskiej. - Izolacja Rzymu. - Papież daje ludowi prawo
wyboru swojej władzy. - Zabójstwo Alberta. - Henryk Luksemburski królem
rzymian. - Włochy wzywają go do przybycia do Rzymu. - Robert z Neapolu. Dante i Cesarstwo. – Jego
traktat „De monarchia”. - Idea cesarska
gibelinów.
1351
2. Henryk VII oznajmia swoją podróż do Rzymu. - Zjazd w Lozannie. Klemens V, Robert i Henryk. - Papież ogłasza podróż króla do Rzymu. Odjazd. - Henryk wkracza do Lombardii. Poselstwo
rzymian.
Ludwik z Sabaudii zostaje senatorem. - Koronacja w Mediolanie. - Upadek
Torrich. - Zdrada miast Lombardzkich. - Brescia. - Henryk w Genui. Orsini i Colonna. - Jan z
Achai. - Liga gwelfów. - Trudna sytuacja
Ludwika sabaudzkiego w Rzymie.
1359
3. Henryk w Pizie. - Cesarz wysyła posłów do Giovanniego i do króla
Roberta. - Marsz na Rzym.
1341
Rozdział drugi
1. Henryk i Fryderyk z Sycylii. - Rzymianie zatrzymują w Mieście swojego
cesarza. - Oblężenie mauzoleum Cecylii Metelli. - Jean Savigny zostaje
1366
45
kapitanem ludu rzymskiego. - Cesarz w Tivoli.
- Docierają listy papieskie. Jego żądania w stosunku do cesarza. - Henryk zatrzymuje sobie
prawa
cesarskie. - Rozejm w Rzymie. - Odjazd cesarza.
1369
2. Colonnowie zajmują Watykan. - Odwołanie załogi cesarskiej. Pojednanie pomiędzy Orsinimi a Colonnami. - Ucieczka Jeana Savigny. - Lud
obala reżim arystokratyczny i wybiera kapitanem Jacopo Arlottiego. - Jego
energiczne rządy. - Lud wzywa Henryka VII do założenia rezydencji w
Rzymie. - Klemens V uznaje demokratyczny rząd Rzymu. - Velletri poddaje
się Kapitolowi. Gaetani w Kampanii. - Upadek Arlottiego. - Cesarz w
walce z Florencją. - Jego przygotowania w Pizie do wyprawy przeciwko
Neapolowi. - Groźna bulla papieża. - Odjazd Henryka, jego śmierć i
konsekwencje.
1377
3. Gibelini po śmierci Henryka. - Potęga króla Roberta. - Klemens V
ogłasza się sędzią
opuszczonego Cesarstwa. - Śmierć Klemensa. - Jego
podporządkowanie się Francji. - Ofiara templariuszy. - Koniec procesu
przeciwko Bonifacemu VIII. - Spory narodowościowe w kolegium
kardynalskim. - Pełne zamieszanie konklawe w Carpentras. - Papież Jan
XXII. - Ludwik z Bawarii i Fryderyk Piękny. - Robert panuje w Rzymie. Skutki nieobecności papieża w Mieście.
Rozdział trzeci
1. Spór o tron niemiecki. - Papież ogłasza się administratorem Cesarstwa. Postępowanie włoskich gibelinów. - Bitwa pod Mühldorf i jej następstwa. Ludwik uwalnia Mediolan. - Papież
zapoczątkowywuje proces przeciwko
niemu. - Odpowiedź Ludwika. - Jego ekskomunikowanie. - Sprzymierzeńcy
Ludwika. - Schizma minorytów. - Doktryna ubóstwa i jej stosunek do ziemskiej
władzy papieża.
1388
2. Zwiastuny reformy. - Dowody kanoniczne na uniwersalną władzę papieża.
- Nauka świętego
Tomasza z Akwinu o stosunkach pomiędzy Państwem a
Kościołem. - Reakcja przeciwko kanonistom, począwszy od Filipa Pięknego. Dantego „De monarchia”. - Szkoła monarchistyczna
atakuje Papiestwo.
- Marsilio da Padova „Defensor pacis”. - Osiem kwestii Wilhelma Ockhama i
analogiczne traktaty pierwszych reformatorów.
1392
3. Pojednanie Ludwika z Fryderykiem Austriackim. - Liga gwelfów. Castruccio Castracani. Gibelini wzywają Ludwika. - Parlament w
Trydencie. - Ludwik wkłada żelazną koronę. - Jego marsz do Pizy. - Przewrót w
Rzymie. - Sciarra Colonna zostaje kapitanem ludu. - Nieudane próby
kardynała legata, Neapolitańczyków i wypędzonych dostania się do Rzymu. 1384
46
Zwycięstwo Sciarry
na przedmieściu Watykańskim. - Upadek Pizy. Ludwik i Castruccio maszerują na Rzym. Wkroczenie
króla
do
Miasta.
1398
4. Lud przyznaje władzę Ludwikowi i decyduje, aby został ukoronowany na
cesarza. - Król
otrzymuje w Bazylice Świętego Piotra koronę z rąk ludu. Edykty koronacyjne. - Castruccio
zostaje senatorem. - Niespodziewany
wyjazd Castruccia do Lukki. - Rozczarowanie rzymian. Marsyliusz
i
Giovanni di Gianduno rozpowszechniają swoje poglądy wśród ludu. - Edykty
cesarskie z 14 kwietnia. - Detronizacja papieża. - Odważny protest Jacopo
Colonny. - Dekret o rezydencji papieży w Rzymie. - Mnich z Corbei wybrany
papieżem jako Mikołaj V.
Rozdział czwarty
1. Robert wydaje wojnę cesarzowi. - Słabe uznanie antypapieża. - Ludwik w
okolicach Rzymu. Jego powrót do Tivoli. - Niezadowolenie cesarza. Restauracja rządów papieskich w Rzymie. Dalsze
przedsięwzięcia
Ludwika. - Śmierć Castruccia. - Cesarz w Pizie i w Lombardii. - Jego powrót do
Niemiec. - Zwycięstwo papieża i gwelfów. - Poddanie się antypapieża.
1411
2. Rzym poddaje się papieżowi. - Deklaracja rzymian. - Deklaracja
przywódców gibelińskich. Cesarz na próżno szuka króla Jana Czeskiego
we Włoszech.
1414
3. Głęboki upadek Rzymu. - Wojna Orsinich z Colonnami. - Insurekcja w
Romanii. - Wyzwolenie Bolonii. - Ucieczka kardynała Bertranda. Biczownicy. - Fra’ Venturino w Rzymie. - Śmierć Jana XXII. - Charakter tego
papieża. - Benedykt XII. - Rzymianie zapraszają go do
Rzymu. - Wojna
pomiędzy szlacheckimi frakcjami. - Petrarka w Capranica i w Rzymie. Rzymianie powierzają papieżowi władze nad Miastem. - Pokój pomiędzy
Colonnami a Orsinimi. Lud rzymski organizuje republikę według wzoru
florenckiego. - Papież odzyskuje własne wpływy.
1406
Rozdział piąty
1. Francesco Petrarka. - Jego przyjaźń z domem Colonna. - Jego wielkie
pragnienie zobaczenia Rzymu. - Jego pierwsze przybycie do Miasta. - Wrażenie
jakie sprawił na nim widok Rzymu. Uwieńczenie poety na Kapitolu. Dyplom Senatu.
1427
2. Benedykt XII buduje pałac w Awinionie. - Nieszczęśliwa kondycja
Włoch. - Papież i
Cesarstwo. - Nieudane próby pojednania Ludwika
1422
47
Bawarskiego. - Deklaracja niepodległości Cesarstwa. - Śmierć Benedykta XII. Papież Klemens VI. - Rzymianie dają mu władzę i zapraszają do powrotu. Śmierć Roberta z Neapolu. - Przewroty w Rzymie. - Pierwsze pojawienie
się Coli di Rienzo.
1432
3. Pochodzenie i życie Coli. - Cola zostaje notariuszem skarbca
komunalnego i przywódcą spisku.
- Cola namawia lud przy pomocy
alegorii. - Jego genialne wytłumaczenie pojęcia „Lex regia”. - Ważne wydarzenia
w Neapolu i we Florencji oraz ich wpływ na wydarzenia w Rzymie. Korporacje dążą do władzy w Mieście i wykluczenia szlachty. - Kondycja ludu
rzymskiego. - Rewolucja 20 maja 1347 roku. - Cola di Rienzo zostaje
dyktatorem i trybunem.
Rozdział szósty
1. Rzym oddaje hołd trybunowi. - Cola wzywa Włochów do Parlamentu
narodowego. - Jego
instytucje w Rzymie. - Jego surowa sprawiedliwość. Administrowanie finansami i inne zarządzenia
w komunie. - Odpowiedzi na
jego posłanie. - Magiczna moc idei Rzymu.
1446
2. Podporządkowanie prefekta Miasta. - Dekret przyznający Rzymowi
wszystkie prawa władcy. Program narodowy Coli. - Święta 1 i 2 sierpnia.
- Cola mianowany rycerzem. - Edykt 21 sierpnia. - Cola nadaje wszystkim
Włochom rzymskie obywatelstwo. - Zaproszenie książąt Cesarstwa. - Teorie o
wiecznym dostojeństwie Rzymu. - Święto Federacji Włoskiej 2 sierpnia. - Cesarz
Ludwik
i papież. - Wybór Karola IV. - Jego upokorzenie przed papieżem.
1452
3. Król Węgier i Joanna z Neapolu odwołują się do sądu Coli. - Koronacja
trybuna 15 sierpnia. - Edykty koronacyjne. - Poddanie się Gaetanich. - Cola
wtrąca do więzienia przywódców rodu
Colonna i Orsinich, skazuje ich i
udziela im łaski. - Plany papieża skierowane przeciwko Coli. Jego
projekt Narodowego Cesarstwa Włoskiego. - Papież rozpoczyna proces przeciwko
trybunowi. - Bertrand de Deus kardynałem legatem. - Cola usprawiedliwia się
przed papieżem.
1458
4. Szlachta rozpoczyna wojnę. - Cola oblega Marino. - Jego spotkanie w
Rzymie z kardynałem legatem. - Szlachta zebrana w Palestrinie decyduje się iść
na Rzym. - Krwawa klęska baronów 20 listopada. - Tragiczna zagłada domu
Colonna. - Tryumfy trybuna. - Zmiana charakteru Coli. Jego słabość i
tchórzostwo. - Jego poddanie się kardynałowi. - Rozruchy w Rzymie. - Cola
opuszcza
Kapitol.
1440
48
Rozdział siódmy
1. Odbudowa rządu papieskiego i arystokratycznego. - Cola w Zamku
Świętego Anioła. Skazany na wygnanie. - Jego ucieczka. - Kompania
awanturników księcia Wernera. - Zniszczenie
Anagni. - Anarchia w
Rzymie. - Czarna śmierć. - Jubileusz roku 1350. - Kardynał Annibaldo.
- Pielgrzymki. - Ciężkie warunki panujące w Rzymie. - Ludwik Węgierski.
- Petrarka w Rzymie.
1470
2. Zamieszki w Rzymie. - Narada w Awinionie w sprawie najlepszej
konstytucji dla Rzymu. Opinia Petrarki. - Bunt rzymian. - Giovanni
Cerroni dyktatorem. - Wojna przeciko prefektowi. - Orvieto wpada w ręce
prefekta. - Cerroni ucieka z Rzymu. - Śmierć Klemensa VI. - Nabycie
Awinionu. - Bunt w Państwie Kościelnym. - Papież Innocenty VI. - Egidiusz
Albornoz legatem we Włoszech.
1474
3. Insurekcja ludu w Rzymie. - Zamordowanie Bertoldo Orsiniego. Francesco Baroncelli drugim
trybunem ludowym. - Dzieje Coli po jego
ucieczce. - Jego pobyt w Abruzzo. - Jego mistyczne marzenia i plany. - Cola w
Pradze. - Spotkanie z Karolem IV. - Petrarka i Karol IV. - Cola w Raudnitz
i w Awinionie. - Jego proces. - Innocenty VI udziela Coli amnestii. - Cola
towarzyszy kardynałowi Albornozowi w drodze do Włoch.
1482
4. Albornoz we Włoszech. - Jego podróż do Montefiascone. - Upadek
Baroncelliego. - Senator Guido Giordani. - Poddanie się prefekta Miasta. Sukcesy i autorytet Albornoza. - Cola w Perugii. - Fra’Monreale i jego bracia. Cola zostaje senatorem. - Jego wejście do Rzymu. - Jego
drugi rząd. Stosunki ze szlachtą. - Wojna przeciwko Palestrinie. - Fra’Monreale w Rzymie. Jego egzekucja. - Cola zostaje tyranem. - Gianni di Guccio. - Obalenie Coli
di Rienzo.
1465
KSIĘGA DWUNASTA
1491
Historia miasta Rzymu od roku 1355 do roku 1420
Rozdział pierwszy
1. Florencja i Mediolan. - Rosnąca potęga Giovanniego Viscontiego. Wszystkie partie wzywają
Karola Czeskiego do Włoch. - Jego podróż do
Rzymu. - Jego koronacja na cesarza w Wielkanoc 1355 roku. - Jego niesławny
1493
49
wyjazd z Rzymu i z Włoch. - Wielkie upokorzenie władzy cesarskiej. - “Złota
bulla” 1356.
1498
2. Albornoz podbija Państwo Kościelne. - Jego wikariusze. - Rektorzy. Zniesienie dwóch
arystokratycznych senatorów (1358). - Giovanni Conti
ostatnim senatorem arystokracji. Raimondo de Tolomeis pierwszym
cudzoziemskim senatorem. - Wykluczenie szlachty z rządów republiki.
Siedmiu reformatorów republiki (1358). - Powrót Albornoza do Awinionu. Ordelaffi
poddaje się. - Bolonia powraca na łono Kościoła. - Bernabò Visconti
broni prawa do Miasta. Senator Hugo z Cypru (1361). - Towarzystwo
kuszników i tarczowników. - Banderesi. - Wojna z Velletri.
Rewolucja
plebejska kieroewana przez Lello Pocadotę. - Śmierć Innocentego VI (1362).
1504
3. Urban V papieżem. - Wojna z Bernabò. - Rzym oddaje hołd papieżowi. Rosso de’ Ricci
senatorem w roku 1362. - Pokój z Velletri i Bernabò. Aktywność Albornoza. - Przegląd
statutów rzymskich. - Reformatorzy i
banderesi. - Bandy najemników. - Ich pochodzenie i organizacja.
Hrabia
Landau. - Hans von Bongard. - Albert Sterz.- Jan Habsburg. - Jan
Hawkwood. - Wysiłki Florencji zmierzające do powołania do życia ligii
przeciwko bandom. - Traktat z Białą Kompanią. - Wysiłki cesarza i papieża
zmierzające do zlikwidowania band. Liga florencka (wrzesień 1366).
1510
4. Urban V decyduje się na powrót do Rzymu. - Sprzeciw Francji i
wszystkich kardynałów. Zarzuty Petrarki pod adresem Awinionu. - Jego
list do Urbana V (1366). - Apologia Włoch i
Rzymu.
Motywy
zmuszające Urbana do opuszczenia Awinionu. - Podróż do Rzymu (1367). Flota w porcie w Corneto. - Przybicie Urbana do brzegu. - Papież w Viterbo.
- Śmierć Albornoza. - Zamieszki w Viterbo. - 16 października 1367 roku:
Urban wkracza do Rzymu.
Rozdział drugi
1. Petrarka cieszy się z Urbanem. - Francja i Włochy. - Kondycja Rzymu. Urban znosi chorążych i ustanawia stróżów. - Karol IV powraca do Włoch. Ingres cesarza i papieża do
Rzymu. - Cesarz opuszcza Włochy. - Perugia
wyzywa papieża. - Cesarz Bizancjum w Rzymie. - Urban ogłasza decyzję
powrotu do Awinionu. - Zakłopotanie rzymian. - Święta Brygida w
Rzymie. Papież potwierdza dobre postępowanie rzymian. - Zaokrętowanie w Corneto. Śmierć
Urbana w Awinionie w 1370 roku.
1522
2. Papież Grzegorz XI. - Rzymianie oddają mu władzę z opóźnieniem. Nowa siła miejskiego rządu. - Petrarka pisze swą ostatnią Apologię Italii. Śmierć Brygidy (1373). - Katarzyna ze Sieny. - Narodowy bunt Włochów
1516
50
przeciwko francuskiemu Papiestwu i jego “rectores”. Powszechna
insurekcja w Państwie Kościelnym. - Florencja wzywa lud rzymski do kierowania
narodową walką o wyzwolenie Włoch. - Postępowanie rzymian.
1530
3. Powstanie w Bolonii. - Florencja zostaje ekskomunikowana. - Hawkwood
pustoszy Faenzę. Liga florentyńska przeciwko papieżowi. - Grzegorz XI
decyduje się na powrót do Włoch. Kardynał Genewy wprowadza do
Włoch bandy Bretończyków. - Katarzyna zostaje ambasadorem
Florencji
w Awinionie. - Wyjazd Grzegorza XI z Awinionu (1376). - Florencja wzywa
Rzym do
nieprzyjmowania papieża. - Grzegorz XI ląduje w Corneto. Papież podpisuje traktat z Rzymem.
- Przybycie papieża do Ostii. - Wejście
Grzegorza XI do Rzymu 17 stycznia 1377 roku.
Rozdział trzeci
1. Morze krwi w Cesenie. - Rzym niemogący znieść papieskiego dominium. Spisek szlachty. Gomez Albornoz zostaje senatorem. - Grzegorz XI w
Anagni. - Bolonia powraca na łono
Kościoła. - Rozmowy z Florencją. Pokój pomiędzy Rzymem a prefektem. - Kongres w Sarzanie. Rozpaczliwe położenie Grzegorza. - Papież na łożu śmierci. - Rozmowy na
temat konklawe. Kardynałowie francuscy i włoscy. - Propozycje rzymian. Śmierć Grzegorza XI (1378).
1539
2. Rzymianie proszą o papieża rzymianina lub Włocha. - Konklawe. Wybór arcybiskupa Bari. Papież marionetką. - Ucieczka kardynałów. Urban VI uznany papieżem. - Urban obraża
kardynałów. - Zwiastuny
schizmy. - Joanna z Neapolu i Otton z Brunszwiku. - Cudzoziemcy w Anagni. Onorato w Tivoli. - Bitwa pod Ponte Salaro. - Odezwa francuskich kardynałów
skierowana przeciwko Urbanowi. - Mediacja trzech kardynałów włoskich. Encyklika Francuzów. - Wybór Klemensa VII. - Urban VI opuszczony w
Rzymie. - Święta Katarzyna. - Wybór nowych kardynałów w Rzymie. - Bulla z
ekskomuniką.
1546
3. Schizma. - Dwóch papieży. - Jakie kraje stały za każdym z nich. Śmierć Karola IV (1378).
- Wacław królem rzymian. - Cesarstwo uznaje
Urbana VI. - Zamek Świętego Anioła pozostaje w rękach Klemensa VII. Alberigo da Barniano pokonuje Bretończyków pod Marino. - Upadek Zamku
Świętego Anioła, który zostaje zniszczony przez rzymian. - Urban VI w
Watykanie. - Klemens VII ucieka do Awinionu. - Proces Urbana przeciwko
Joannie. - Urban popiera
kandydaturę Karola z Durazzo do tronu w
Neapolu. - Ludwik Andegaweński rywalem Karola. Urban VI panem
1536
51
Rzymu. - Śmierć Katarzyny (1380). - Święta czczona w Rzymie. - Pius IX
ogłaszają ją, w roku 1866, patronką Miasta.
1551
4. Energiczne rządy Urbana VI w Rzymie. - Karol z Durazzo senatorem i
królem Neapolu. Ludwik Andegaweński zostaje antykrólem. - Tragiczny
koniec Joanny I. - Urban VI w Neapolu. - Zerwanie Urbana z Karolem. Urban w Nocerze. - Spisek i okrutne ukaranie kilku
kardynałów.
Urban oblężony w Nocerze. - Jego ucieczka. - Urban w Genui. - Zabójstwo
kardynałów. - Urban w Lukce. - Koniec Karola z Durazzo. - Papież w
Rzymie. - Upadek
Francesco di Vico. - Bunt chorążych. - Śmierć Urbana
VI (1389).
Rozdział czwarty
1. Papież Bonifacy IX (1389). - Władysław królem Neapolu. - Jubileusz
roku 1390. - Nadużycia związane z odpustami. - Skąpstwo Bonifacego IX. Państwo Kościelne podzielone
wśród papieskich wikarych. - Traktat papieża z
Rzymem. - Rozruchy w Mieście. - Bonifacy
wyrusza do Perugii i Asyżu.
- Jego powrót do Rzymu po zawarciu traktatu z Miastem (1393). Chorążowie przeciwko papieskim rządom. - Śmierć Klemensa VII. Benedykt XIII zostaje awiniońskim papieżem (1394). - Spiski w Rzymie. Bonifacy IX znosi władzę chorążych i
ogranicza wolność Rzymu (1398). Bonifacy IX umacnia Zamek Świętego Anioła i Kapitol.
1563
2. Jubileusz roku 1400. - Towarzystwa biczowników. - Wojna z prefektem
Miasta. - Nepoci. Władysław zdobywa Neapol. - Koniec Honorata z Fonii.
- Bonifacy IX panem Państwa Kościelnego.
Colonnowie
próbują
podporządkować sobie Rzym. - Podporządkowanie Viterbo. - Próby
zlikwidowania schizmy. - Nieudolność króla Wacława. - Gian Galeazzo zostaje
pierwszym księciem Mediolanu. - Detronizacja Wacława. - Rupert królem
rzymian (1401). - Jego chwalebne
wkroczenie do Włoch. - Śmierć Gian
Galeazzo. - Bolonia i Perugia powracają na łono Kościoła. - Śmierć Bonifacego
IX (1404).
1567
3. Zamieszki w Rzymie. - Walka Colonnów z Orsinimi. - Wybór
Innocentego VII (1404). Rzymianie proszą go o zrezygnowanie z
ziemskiej władzy. - Przybycie do Rzymu Władysława. Konstytucja
październikowa (1404). - Powrót Władysława do Neapolu. - Rzymianie
sprawiają
trudności papieżowi. - Innocenty mianuje kardynałami pięciu
1558
52
rzymian. - Ludovico Migliorati morduje deputowanych ludowych. - Kuria
przepędzona do Viterbo. - Anarchia w Rzymie. - Neapolitańczycy wkraczają
do Watykanu. - Lud atakuje ich. - Paolo Orsini wypędza
neapolitańczyków. Powrót Innocentego VII do Rzymu (1406). - Pokój z Władysławem. - Śmierć
papieża (1406).
Rozdział piąty
1. Grzegorz XII - Rozmowy w sprawach zażegnania schizmy. - Zepsucie
Kościoła. - Postanowienie
zwołania kongresu do Savony. - Niccoló de
Clemanges. - Przeszkody na drodze do jedności. - Wdarcie się Colonnów do
Rzymu. - Paolo Orsini rozbija ich i wypędza z Rzymu. - Potęga Paolo Orsiniego
w Rzymie. - Grzegorz XII w Sienie. - Wejście Władysława do Rzymu (1408). Władysław podbija prowincje kościelne i rządzi jak władca Rzymu.
1580
2. Plany Benedykta XIII zmierzające do objęcia władzy w Rzymie. Grzegorz XII i Władysław.
- Intrygi obu papieży zmierzające do
uniemożliwienia jedności w Kościele. - Benedykt XIII zostaje opuszczony przez
Francję. - Grzegorz XII opuszczony przez swoich kardynałów. - Kardynałowie
obydwu stron spotykają się w Pizie. - Ogłoszenie soboru. - Baldassarre Cossa
w Bolonii. - Grzegorz XII w Rimini. - Władysław wyrusza przeciwko
Toskanii celem zapobieżenia zwołania soboru. Florentyńczycy zagradzają
mu drogę. - Sobór w Pizie (1409). - Detronizacja obydwu papieży. Aleksander V. - Trzech papieży. - Wyprawa Ludwika Andegaweńskiego i
Bartolomeo Cossy
przeciwko Władysławowi. - Neapolitańczycy bronią
Rzymu. - Rewolucja w Rzymie. - Miasto oddaje hołd Aleksandrowi V.
1586
3. Aleksander V w Bolonii. - Rzymianie oferują mu władzę. - Aleksander
uznaje miejską
autonomię. - Śmierć Aleksandra (1410). - Papież Jan
XXIII. - Jego przeszłość. - Śmierć króla Ruprechta. - Zygmunt nowym królem
rzymian (1411). - Jan XXIII i Ludwik Andegaweński
wkraczają
do
Rzymu. - Wyprawa przeciwko Władysławowi z Neapolu. - Pierwsze sukcesy. Ich nędzny rezultat. - Rebelia w Bolonii. - Sforza d’Attendolo. - Pokój między
papieżem a Władysławem. - Ucieczka Grzegorza XII do Rimini.
1575
Rozdział szósty
1. Jan XXIII i synod w Rzymie. - Zygmunt we Włoszech. - Jan XXIII
ogłasza sobór. Władysław na przedpolach Rzymu. - Wtargnięcie
neapolitańczyków do Miasta. - Ucieczka i pościg za Janem. - Władysław zostaje
panem Rzymu (1413). - Rzym wydany na łup. - Władysław zajmuje Państwo
1591
53
Kościelne. - Jan XXIII we Florencji. - Zwołanie soboru do Konstancji. - Jan
XXIII wraca do Bolonii.
1595
2. Władysław powraca do Rzymu i napada na Toskanię. - Opór
Florentyńczyków. - Wycofanie się Władysława. - Umierający król w Bazylice
Świętego Pawła. - Śmierć Władysława w Neapolu. - Joanna II na tronie. Wypędzenie neapolitańczyków z Rzymu. - Wtargnięcie Sforzy do Miasta. Wymarsz Sforzy. - Pietro di Matuzzo na czele ludu rzymskiego. - Rzym
poddaje się kardynałowi
Isolaniemu. - Jan XXIII w Konstancji. - Sobór.
- Losy trzech papieży. - Wybór Marcina V. Rodzina
Colonnów.
Koronacja Marcina V (1417).
1603
3. Sytuacja w Rzymie. - Jacopo Isolani i partia neapolitańska. - Braccio
zostaje panem Perugii i innych miast Państwa Kościelnego. - Upadek Paolo
Orsiniego. - Braccio zostaje panem Rzymu przez siedemdziesiąt dni (1417). Sforza wypędza Braccia. - Marcin i Joanna II. - Koniec soboru
w
Konstancji. - Jan Hus. - Marcin V w Italii. - Koniec Baldassarre Cossy. Traktat pomiędzy
Marcinem a Joanną II. - Traktat z Braccio da Montone.
- Bolonia poddaje się Kościołowi. Marcin V wkracza do Rzymu 29
września 1420 roku.
Rozdział siódmy
1. Kultura XIV wieku. - Pogaństwo klasyczne w ewolucji kultury. - Dante i
Wergiliusz. - Petrarka i Cyceron. - Florencja i Rzym.
1613
2. Barbarzyństwo Rzymu w XIV wieku. - Kondycja uniwersytetu
rzymskiego. - Jego odbudowa
przez Innocentego VII. - Crisolora. - Poggio
Bracciolini. - Leonardo Aretino. - Colonnowie. - Cola
di
Rienzo.
Cavallini de Cerronibus. - Początki archeologii rzymskiej. - Niccoló Signorili. Ciriaco. - Poggio. - Historiografia rzymska. - Początki miejskich roczników.
- Historia papieży. - Teodoryk z Niem.
1618
3. Upadek sztuk w Rzymie. - Schody w Aracoeli. - Szpital laterański. Odrestaurowanie
bazylik. - Upadek pałacu laterańskiego. - Urban V
rozpoczyna przebudowę Bazyliki Laterańskiej. - Nowe gotyckie tabernakulum. Głowy apostołów. - Bonifacy IX przekształca
Zamek Świętego Anioła. Kryte przejście. - Bonifacy IX umacnia pałac Senatu. - Zachowane w nim
herby. - Upadek malarstwa. - Pietro Cavallini. - Rzeźba monumentalna. Kamienie
nagrobne. - Paolo Romano. - Pomniki kardynałów: Filipa
d’Alençona, Pietro Stefaneschiego
Annibaldiego, Marino Vulcaniego.
1622
4. Obyczaje i zwyczaje XIV wieku. - Prostota ustępuje miejsca zbytkowi. Florencja i Rzym. Moda ogólnie. - Moda żeńska. - Zakazy wymierzone w
1610
54
luksus. - Święta i pochody publiczne. Wątpliwa korrida w Koloseum w roku
1332. - Zabawy na Testaccio i Placu Navona. Uczestnictwo komun lennych
w rzymskich igrzyskach publicznych. - Spektakle dramatyczne. „Ludi
Paschales” w Koloseum.
1626
5. Petrarka a starożytne pomniki. - Ich zniszczenie. - Lament Crisolary. Publiczne posągi w
Rzymie. - Znalezienie grupy Nilu. - Petrarka liczy
starożytne budynki. - Uberti. - Relacja Poggio o
Rzymie. - Świątynie. Portyki. - Teatry. - Cyrk. - Forum. - Termy. - Akwedukty. - Łuki
tryumfalne. - Kolumny. - Mauzolea. - Mosty. - Mury. - Bramy. - Wzgórza. Całościowy obraz
Rzymu. - Trzynaście rejonów, ich nazwy i godła. - Nowe i
starożytne ulice. - Budowa nowych
gmachów. - Kolumnowy dom rzymski
w średniowieczu. - Styl gotycki w XIV wieku. - Liczba
mieszkańców
Rzymu. - Dewastacja okolicznych terenów.
KSIĘGA TRZYNASTA
1649
Historia miasta Rzymu w XV wieku.
Rozdział pierwszy
1. Odrodzenie. - Marcin V, Rzym i Państwo Kościelne. - Colonnowie i
Orsini. - Kondycja
Neapolu. - Joanna II adoptuje Alfonsa Aragońskiego. Walka Alfonsa z Andegaweńczykami. - Wojna o Aquilę. - Upadek wielkich
kondotierów: Braccio i Sforzy (1424). - Marcin odzyskuje dla Kościoła
wiele
prowincji. - Marcin próbuje na próżno nie dopuścić do zwołania soboru, ale potem
zwołuje go do Bazylei. - Jego śmierć (1431).
1660
2. Eugeniusz IV (1431). - Kapitularz elekcyjny. - Orsini zbroją się przeciw
Colonnom. - Eugeniusz prześladuje Colonnów. - Otwarcie soboru w Bazylei
(1431). - Kardynał Cesarini. - Wybuch konfliktu pomiędzy papieżem a
soborem. - Zygmunt we Włoszech. - Koronacja Zygmunta
na
króla
Lombardii. - Traktat z papieżem. - Koronacja Zygmunta na cesarza 31 maja
1431
roku.
1667
3. Fortebraccio i Sforza w pobliżu Rzymu. - W grudniu 1433 roku
Eugeniusz poddaje się woli
soboru. - Sforza zostaje wikariuszem Marche i
gonfalonierem Kościoła. - Rzym odbudowuje
republikę.
Ucieczka
papieża do Florencji (październik 1434). - Anarchia w Rzymie. - Upadek
republiki. - Vitelleschi zajmuje Rzym (czerwiec 1435). - Upadek prefekta di
Vico (wrzesień
1435). - Francesco Orsini prefektem Miasta. - Vitelleschi
1651
55
poskramia baronów w Lacjum i zdobywa Palestrinę. - Jego wkroczenie do
Rzymu. - Zburzenie Palestriny. - Okropna ruina Lacjum.
1676
4. Walka Alfonsa o Neapol. - Bitwa morska pod Ponzą. - Alfons uwięziony
i wyzwolony (sierpień 1435). - Eugeniusz IV uznaje Renato królem Neapolu.
- Nowy spór z soborem. - Sobór w
Ferrarze (1438). - Unia z Kościołem
greckim. - Sankcja pragmatyczna Francji. - Śmierć Zygmunta (9 grudnia 1437).
- Albrecht królem rzymian. - Sobór we Florencji. - Grecy godzą się
na unię
(czerwiec 1438). - Antypapież Feliks V. - Zasada neutralności przyjęta w
Niemczech. - Śmierć Albrechta (listopad 1439). - Fryderyk III królem rzymian
(luty 1440).
1681
5. Vitelleschi zostaje tyranem Rzymu. - Jego upadek i śmierć (marzec 1440).
- Lodovico Scarampo panującym tyranem Rzymu. - Rodzina Vitelleschich z
Corneto. - Piccinino, pobity pod Anghiari (czerwiec 1440). - Barbarzyństwo
Rzymu. - Wojna Ligii przeciwko Mediolanowi. - Alfons
zdobywa Neapol
(czerwiec 1442). - Eugeniusz ekskomunikuje Sforzę. - Papież opuszcza
Florencję, zawiera traktat z Alfonsem i uznaje go, w 1443 roku, za króla
Neapolu.
1686
6. Powrót Eugeniusza IV do Rzymu (wrzesień 1443). - Złe warunki w
Mieście. - Sobór
laterański. - Eugeniusz pokonuje Sforzę w Marche. Fryderyk III łączy się z papieżem. Fryderyk zdradza sprawę reformy
Kościoła niemieckiego. - Zakony Cesarstwa zgadzają się z
deklaracją
posłuszeństwa. - Piccolomini wkracza do Rzymu wraz z ambasadorami Niemiec
(listopad 1444). - Konkordat między Niemcami a papieżem. - Śmierć
Eugeniusza IV (23 luty
1447).
Rozdział drugi
1. Stefano Porcari a demokracja rzymska. - Konklawe. - Mikołaj V. - Jego
poprzednie życie. Koniec schizmy i soboru bazylejskiego w 1449 roku. Pokój powraca do Państwa Kościelnego. - Śmierć Filippo Marii Viscontiego
(1447). - Sforza na tronie w Mediolanie (1450).
1699
2. Jubileusz roku 1450. - Podróż Fryderyka III do Rzymu. - Jego
małżeństwo z donną Leonorą Portugalską. - Ostatnia koronacja cesarza w
Rzymie (18 marca 1452). - Rozpad Cesarstwa.
1705
3. Spisek i koniec Stefano Porcariego (1453). - Uczucia Rzymu. Narzekania i nieufność
Mikołaja V. - Mahomet II zdobywa
Konstantynopol. - Wezwanie do wojny przeciwko Turkom. - Pokój w Lodi
(1454). - Pożegnanie Mikołaja V. - Jego śmierć.
1693
56
4. Kalikst III papieżem (1455). - Zamieszki spowodowane przez Orsinich i
hrabiego Everso. Przygotowania do wojny z Turcją. - Kardynał Scarampo
zostaje admirałem. - Śmierć Alfonsa z
Neapolu. - Don Ferdinando królem
(1458). - Kalikst odmawia mu inwestytury. - Nepotyzm. - Borgiowie
na
papieskim tronie. - Kardynałowie don Luis de Mila i Rodrigo Borgia. - Don Petro
Luis prefektem Miasta. - Śmierć Kaliksta III (1458). - Pierwszy upadek
Borgiów.
1717
5. Enea Silvio Piccolomini. - Jego szczęśliwa kariera. - Konklawe. - Papież
Pius II (1458). Rozczarowanie humanistów. - Papież potępia własną
przeszłość. - Jego plany odzyskania
Konstantynopola. - Zwołanie kongresu
książąt w Mantui.
1712
Rozdział trzeci
1. Pius II w Mantui (styczeń 1459). - Kongres w Mantui. - Bulla
„Execrabilis” (18 stycznia
1460). - Grzegorz z Heimburga. - Jan
Andegaweński pretendentem do tronu w Neapolu. - Zamieszki w Rzymie. Tyburcjanie. - Powrót papieża (7 października 1460). - Koniec Tiburzio.
- Wojna z baronami rzymskimi i z Piccinino. - Wojna z Malatestą. Andegaweńczycy pobici pod
Neapolem. - Nepotyzm Piusa II. - Rodzina
Piccolomini. - Upadek Malatesty (1463).
1736
2. Upadek Aten (1458). - Pius II wzywa sułtana, aby stał się
chrześcijaninem. - Ostatni
Paleologowie. - Tyran Tomasz przynosi do
Rzymu głowę apostoła Andrzeja. - Uroczyste przyjęcie
tej relikwii w
Rzymie (kwiecień 1462). - Giovanni di Castro odkrywa pokłady ałunu w Tolfie.
- Pius II decyduje się na objęcie kierownictwa krucjaty przeciwko Turkom. Bulla ogłaszająca
krucjatę (22 października 1463). - Papież w Ankonie. Śmierć Piusa II w tym mieście (15
sierpnia 1464).
1744
3. Paweł II zostaje papieżem (27 sierpnia 1464). - Odmawia on złożenia
przysięgi na kapitularz elekcyjny. - Jego próżność i jego miłość przepychu. - Śmierć
Scarampo. - Usunięcie ze stanowiska
pisarzy dokumentów. - Paweł zdobywa
sympatię rzymian dzięki hasłu chleba i igrzysk. - Karnawał.
Przegląd
statutów komuny rzymskiej (1469). - Śmierć hrabiego Everso i upadek domu
Anguillara (czerwiec 1465). - Koniec Malatestów (1468). - Roberto Malatesta
zagarnia
Rimini. - Fryderyk III w Rzymie (Boże Narodzenie 1468). Wojna w Rimini. - Odbudowanie
ligi w Lodi (22 grudnia 1470). Borso pierwszym księciem Ferrary (kwiecień 1471). - Śmierć Pawła II (26 lipca
1471).
1725
57
4. Sykstus IV papieżem (25 sierpnia 1471). - Śmierć Bessarione. Kardynał Borgia zostaje
legatem w Hiszpanii. - Carafa mianowany
admirałem na wojnę przeciwko Turkom. - Nepotyzm.
- Pietro Riario. Giuliano della Rovere. - Leonardo della Rovere. - Rozpusta kardynała Riario. Jego przyjęcia na część Leonory Aragońskiej. - Śmierć Riario. - Książęca
potęga jego krewnego Gerolamo Riario. - Giovanni della Rovere poślubia
Giovannę z Urbino.
1759
5. Jubileusz roku 1475. - Zamordowanie w Mediolanie księcia Galeazzo
(grudzień 1476). Spisek Pazzich. - Zamordowanie Giuliano de’ Medici
(kwiecień 1478). - Sykstus IV ekskomunikuje Florencję. - Liga potęg włoskich
i Francji przeciwko papieżowi. - Wojna z republiką Florencji. - Girolamo Riario
staje się panem Forli (1480). - Turcy zdobywają Otranto. - Śmierć Mahometa
II (maj 1481). - Turcy opuszczają Otranto. - Carlotta z Cypru. - Cypr i
Wenecja.
1765
6. Girolamo Riario dąży do dominacji w Romanii. - Wenecja sprzymierzona
z papieżem, atakuje Ferrarę (1482). - Orsini i Colonna. - Konflikt wśród
rzymskich rodzin. - Sykstus IV walczy z Neapolem. - Bitwa pod Campo Morto
(sierpień 1482). - Śmierć Roberto Malatesty w Rzymie. Śmierć Federico z
Urbino (1482). - Pokój pomiędzy Mediolanem a papieżem. - Zerwanie Sykstusa
z Wenecją. - Nowy spór między Orsinimi a Colonnami (1484). - Virginio
Orsini i Girolamo
Riario przystępują do oblężenia zamków Colonnów. Śmierć Sykstusa IV (12 sierpnia 1484).
1753
Rozdział czwarty
1. Zamieszki w Rzymie. - Girolamo Riario, Orsini, Colonna. - Wyjazd
Riario. - Innocenty VIII
Cibo zostaje papieżem (29 sierpnia 1484). Jego dzieci. - Spisek neapolitańskich baronów. Roberto Sanseverino na czele
oddziałów papieskich. - Wojna z Neapolem. - Pokój w sierpniu
1486
roku. - Anarchia w Rzymie. - Przekupstwo sprawiedliwości. - Franceschetto Cibo
poślubia
Maddalenę Medici. - Girolamo Riario zamordowany w Forli w
kwietniu 1488. - Katarzyna
Sforza. - Krewni Cibo.
1781
2. Nowi kardynałowie. - Los sułtana Diena. - Rodos wydaje go papieżowi. Jego przybycie do
Rzymu (marzec 1489). - Jego pobyt w Watykanie. Upadek Granady (styczeń 1492). - Święta w
Rzymie. - Przybycie do
Rzymu kardynała Medici (marzec 1492). - Śmierć Lorenza de’ Medici
(kwiecień 1492). - Ostrze lancy z Pasji przywiezione do Rzymu. - Unia
rodzinna papieża z
Neapolem. - Śmierć Innocentego VIII (25 lipca 1492). Franceschetto Cibo sprzedaje Orsinim
Anguillarę.
1773
58
3. Kandydaci do tiary. - Giuliano Della Rovere. - Ascanio Sforza. - Rodrigo
Borgia kupuje głosy kardynałów. - Wybór Aleksandra VI (11 sierpnia
1492). - Jego dotychczasowe życie. - Jego kochanka Vannozza i jego dzieci. Uroczystość koronacji (26 sierpnia 1492).
1791
4. Pierwsze lata Aleksandra VI. - Nepotyzm. - Cesare Borgia. - Lukrecja
Borgia. - Napięcie
pomiędzy Aleksandrem a Neapolem. - Nadzieje Ludovico
Sforzy co do księstwa Mediolanu. Odkrycie Ameryki. - Lukrecja Borgia
poślubia Giovanniego Sforzę z Pesaro. - Ludovico Sforza
wzywa
Karola
VIII do wojny z Neapolem. - Ferdynand próbuje temu zapobiec i jedna papieża z
Orsinimi i z kardynałem Giuliano. - Goffredo Borgia i Sancia Aragońska. Mianowanie kardynałów (wrzesień 1493). - Cesare Borgia i Alessandro
Farnese. - Giulia Farnese. - Giuliano
Cesarini. - Ippolito d’Este.
1800
5. Śmierć Fryderyka III (19 sierpnia 1493). - Maksymilian królem
Rzymian. - Śmierć
Ferdynanda. - Alfons II otrzymuje łaskę papieża
(kwiecień 1494). - Ucieczka kardynała Giuliano do Francji. - Poddanie się
Ostii papieżowi. - Przygotowanie Karola VIII do kampanii włoskiej.
Spotkanie Alfonsa II i papieża w Vicovaro (lipiec 1494). - Wymarsz Karola
VIII
(sierpień 1494). - Jego pierwsze zwycięstwa. - Apatia Alfonsa. Stosunki Alfonsa i papieża z Turkami. - Śmierć Gian Galeazzo. - Ludovico
księciem Mediolanu. - Colonna zdobywają Ostię. - Karol VIII w Pizie i we
Florencji. - Orsini otwierają przed nim swoje zamki. - Rozmowy z
papieżem.
- Wejście Karola VIII do Rzymu (31 grudnia 1494).
1811
6. Rozmowy Karola z papieżem. - Porozumienie z 15 stycznia 1495 roku. Odjazd króla.
- Ucieczka kardynała Cesare. - Abdykacja Alfonsa. - Ferdynand II na
tronie. - Karol VIII w
Neapolu. - Śmierć Diema. - Liga przeciwko Karolowi
(marzec 1495). - Karol opuszcza Neapol. Papież ucieka do Orvieto. - Karol
VIII w Rzymie. - Zwycięstwo francuskie nad Taro (6 lipca
1495). - Powrót
Karola do Francji. - Powrót do Rzymu Aleksandra VI. - Losy wojsk francuskich
w Neapolu. - Potop w grudniu 1495 roku.
1787
Rozdział piąty
1. Sytuacja we Włoszech po wyprawie Karola VIII. - Niepowodzenie
wyprawy Maksymiliana
przeciwko Florencji. - Aleksander VI rozpoczyna walkę
z tyranami w Państwie Kościelnym. - Wojna przeciwko Orsinim. - Klęska wojsk
papieskich pod Soriano (styczeń 1497). - Pokój z
Orsinimi. - Śmierć Virginio
Orsiniego. - Consalvo zdobywa Ostię. - Giovanni Sforza ucieka z Rzymu. - Giovanni
di Candia zostaje księciem Benewentu. - Zamordowanie Giovanniego (14 czerwca
1820
59
1497). - Przeżycia Aleksandra VI po śmierci syna. - Dochodzenie w sprawie
zabójców. Cesare Borgia udaje się do Neapolu jako legat i koronuje
Fryderyka. - Jego powrót do Rzymu.
1828
2. Upadek moralny Papiestwa. - Ferrari. - Florido. - Savonarola. - Śmierć
Karola VIII (kwiecień
1498). - Ludwik XII. - Wojna i pokój pomiędzy
Orsinimi a Colonnami. - Papież zawiera
przymierze z Ludwikiem XII. Lukrecja poślubia don Alfonso di Bisceglie. - Cesare wyjeżdża do Francji i staje się
księciem Valenzy. - Jego ślub z Carlottą d’Albert. - Wyprawa Ludwika XII. Zdobycie Mediolanu. - Lukrecja rządzi w Spoleto. - Papież niweczy
Gaetanich. - Cesare w
Romanii. - Upadek Imoli (1499).
1839
3. Jubileusz roku 1500. - Cesare zdobywa Senigallię. - Losy Katarzyny
Sforza Riario. - Niespodziewany powrót Ludovico Sforzy do Mediolanu. - Cesare
wkracza do Rzymu. - Upadek
Sforzów w Mediolanie. - Trudna sytuacja w
Rzymie. - Papież w niebezpieczeństwie. - Cesare
morduje don Alfonso. Mianowanie kardynałów. - Cesare zdobywa Faenzę (kwiecień 1501). Astorre
Manfredi w Zamku Świętego Anioła. - Cesare księciem Romanii. - Jego wyprawy
przeciwko Bolonii i Florencji. - Traktat o podziale Neapolu pomiędzy
Hiszpanią a Francją. Zmierzch dynastii aragońskiej w Neapolu (1501).
1848
4. Aleksander pragnie ziemi Colonnów. - Lukrecja regentką w Watykanie. Jej ślub z Alfonso d’Este. - Piombino poddaje się Cesare. - Aleksander dzieli
posiadłości baronów w Lacjum
pomiędzy dwojgiem dzieci z domu Borgiów. Wesele Lukrecji z dziedzicznym księciem Ferrary. Lukrecja wyjeżdża do
Ferrary (styczeń 1502). - Cesare tyranem Rzymu. - Papież odpływa z nim do
Piombino. - Zamordowanie Astorre Manfrediego. - Cesare zagarnia Urbino i
Camerino. - Jego dobre rządy w Romanii. - Otrucie kardynała Ferrari. - Szkalujące
pismo przeciwko papieżowi.
1855
5. Ludwik XII w górnych Włoszech. - Wrogowie Cesare i Borgiów spieszą
do niego. - Odejście
kondotierów od Valentino. - Cesare pokonuje ich
podstępem. - Papież aresztuje kardynała
Orsiniego. - Cesare w Umbrii. - Sąd
nad kapitanami Orsinich. - Cesare przed Sieną. - Insurekcja
baronów
w
Lacjum. - Cesare w Patrymonium. - Orucie kardynała Orsiniego. - Cesare w Rzymie. Kapitulacja Cere. - Porozumienie z Giovannim Giordano. - Kardynał
Michiel ofiarą zatrucia. - Napięcie pomiędzy Francją a papieżem. - Consalvo
pokonuje Francuzów pod Neapolem. Rozmowy między Borgiami a
Hiszpanią. - Upadek Trochio. - Mianowanie kardynałów. - Wojska
francuskie maszerują na Neapol. - Śmierć Aleksandra VI (sierpień 1503).
Rozdział szósty
60
1. Odrodzenie XV wieku. - Rzym w Odrodzeniu. - Aktywność papieży. Odkrycie autorów starożytnych. - Mikołaj V. - Biblioteka Watykańska. - Sykstus
IV. - Sztuka drukarska w Rzymie. - Pierwsi niemieccy drukarze w Rzymie. - Aldo
Manuzio.
1881
2. Charakter i znaczenie humanistów. - Filolodzy łacińscy. - Bruni. - Poggio.
- Filelfo. - Beccadelli.
- Lorenzo Valla. - Jego ujawnienie fałszerstwa w
darowiźnie Konstantyna. - Wpływ jego pism. - Filologia grecka. - Uciekinierzy z
Bizancjum. - Chryzolora. - Jerzy z Trebisondy. - Teodor Gaza. - Jan Argiropulos. Niccolò Saguntino. - Bessarione. - Języki orientalne. - Manetti. - Reuchlin.
1891
3. Narodziny archeologii. - Pomniki XV wieku. - Zainteresowanie
starożytnością. - Początek kolekcjonerstwa. - Narodziny muzeum kapitolińskiego. Znalezienie starożytnych zwłok pewnej
dziewczynki. - Liwiusz w Padwie. Pierwsze wykopaliska. - Ostia i Porto. - Okręt Tyberiusza w
jeziorze Nemi. Pius II jako archeolog. - Wystawa starożytnych posągów w pałacach rzymskich. Apollo Belwederski wychodzi na światło dnia.
1896
4. Zbieracze epigrafów. - Dondi. - Signorii. - Ciriaco. - Poggio. - Pietro
Sabino. - Lorenzo Behaim. - Flavio Biondo twórcą archeologii. - Pomponio Leto. Akademia Rzymska. - Paweł II wydaje jej
proces. - Filippo Buonaccorsi. Pomponio i Platina. - Działalność Pomponia. - Annio da Viterbo fałszerzem
rękopisów. - Pierwsi niemieccy humaniści w Rzymie. - Kuzańczyk. - Peuerbach i
Regiomontanus. - Jan Weessel. - Gabriel Biel. - Jan z Dalbergu. - Agricola. Rudolf Lange. - Hermann Busch. - Konrad Celtes. - Jan Reuchlin.
1906
5. Historiografia. - Flavio Biondo. - Sabellico. - Pius II. - Jego
“Komentarze”. - Ammannati. Patrizi. - Kontynuacja “Historii papieży”. Vespasiano. - Manetti. - Campano. - Cannesio. Gaspare da Verona. Platina. - Jego “Historia papieży”. - Iacopo da Volterra.- Burckhardt ze
Strasburga.- “Dzienniki rzymskie”. - Paolo Petroni. - Notariusz z
Nantiporto. - Infessura.
1913
6. Poezja humanistyczna. - Cencio. - Loschi. - Maffeo Vegio. - Correr. Dati. - Niccolò Valle. Gian Antonio Campano. - Aurellio Brandolini. - Giusto
de’ Conti. - Początki dramatu. Misteria i deklamacje pasji. - Wystawne
ceremonie rzymskie i przedstawienia sceniczne. - Teatr kardynała Raffaele Riario. “Ferdinandus Servatus”. - Pomponio Leto i wystawienie dramatów włoskich
przez
Akademików.
1869
Rozdział siódmy
1. Sztuka Odrodzenia. - Działalność Marcina V, Eugeniusza IV,
Scarampo. - Campo dei Fiori.
- Budowa pałaców. - Sant’ Onofrio. - Sant’
1920
61
Antonio Portugalczyków. - Szpitale Anglików i
Niemców. - Mikołaj V. Jego plany odbudowy Watykanu i Bazyliki Świętego Piotra. - Jego prace
restauracyjne. - San Giacomo Hiszpanów. - San Salvatore in Lauro. Kapitol. - „Aqua Virgo”. - Pius II. - Zburzenie Lariano. - Kaplica w Vicovaro. Pałac Orsinich na Placu Navona. - Torquemada powiększa kościół Santa Maria
sopra Minerva. - Paweł II. - Kościół i Pałac Świętego Marka.
1930
2. Budowle Sykstusa IV. - Ulice. - Ponte Sisto. - Santo Spirito. - Biblioteka
i Kaplica
Watykańska. - Santa Maria del Popolo i Santa Maria della Pace.
- Sant’ Agostino. - San Pietro
in Vincoli. - Santi Apostoli. - Grottaferrata. Zamek w Ostii. - Pałac hrabiego Riario. - Pałac
kardynała Domenico della
Rovere na Przedmieściu. - Pałac Governo Vecchio. - Budowle
Innocentego VIII. Santa Maria przy via Lata. - Fontanna na Placu Świętego Piotra. - Belweder.
- Villa Malliana. - Budowle Aleksandra VI. - Santa Maria in Monserrato.
- Trinitá dei Monti.
- San Rocco. - Santa Maria dell’ Anima. - Zamek
Świętego Anioła. - Via Alessandrina. - Porta Settimiana. - Apartament Borgiów. La Sapienza. - Pałac Cesarini – Sforza. - Pałace
kardynałów Raffaele Riario i
Adriano Castellesi.
1937
3. Rzeźba w Rzymie. - Pomniki wczesnego Odrodzenia w kościołach. - Mino
da Fiesole i jego szkoła. - Bramy Filarete w Bazylice Świętego Piotra. - Grób
Marcina V. - Monumentalna
koncepcja rzymska. - Pomnik Eugeniusza IV.
- Groby Mikołaja V, Kaliksta III, Pawła II, Piusa II. - Brązowe pomniki Sykstusa
IV i Innocentego VIII. - Groby kardynałów. - Posągi. - Kolumny
honorowe.
Sykstus IV odnawia ponik Marka Aureliusza. - Popiersia. - Klejnoty. - Medale. Kamienie szlachetne. - Pietá Michała Anioła.
1945
4. Malarstwo w Rzymie. - Jego rozwój za sprawą cudzoziemskich artystów. Masaccio. - Gentile
da Fabriano. - Fra’ Giovanni da Fiesole. - Benozzo
Gozzoli. - Malarstwo w czasach Sykstusa
IV. - Melozzo da Forli. - Freski w
Kaplicy Sykstyńskiej. - Perugino. - Mantegna. - Filippino
Lippi.
Pinturicchio.
1951
5. Wygląd Miasta około roku 1500 z podziałem na rejony.
KSIĘGA CZTERNASTA
Historia miasta Rzymu od początku XVI wieku do śmierci Klemensa
VII (1534)
1979
Rozdział pierwszy
62
1. Cesare Borgia po śmierci ojca. - Jego rozmowy z kardynałami. - Orsini i
Colonna wkraczają do
Miasta. - Porozumienie cesarza z Colonnami. - Cesare
oddaje się pod opiekę Francji. - Jego wycofanie się do Nepi. - Konklawe. - Papież
Pius III (22 września 1503). - Cesare powraca do
Rzymu. - Alviano i Orsini
wchodzą do Miasta. - Ich układ z Consalvo. - Cesare Borgia ucieka do
Zamku
Świętego Anioła. - Śmierć Piusa III (październik 1503.
1987
2. Giuliano della Rovere rozmawia z Cesare o wyborze nowego papieża. Wybór Juliusza II (1listopada 1503). - Wenecjanie w Romanii. - Cesare planuje tam
powrócić. - Książę Guidobaldo
w Rzymie. - Rozmowy w sprawie zamków
Cesare. - Spotkanie Cesare z Guidobaldo. - Pobicie
wojsk francuskich pod
Neapolem. - Cesare ucieka z Ostii do Neapolu. - Jego uwięzienie. - Jego
koniec. Machiavelli a Cesare Borgia.
1995
3. Juliusz II i sytuacja we Włoszech i na świecie w początkach XVI wieku. Państwo Kościelne i
jego baronowie. - Krewni papieża. - Nowi kardynałowie. Liga w Blois (wrzesień 1504). Giovanni Giordano poślubia Felice della Rovere,
Marcantonio Colonna Lukrecję Della Rovere. - Juliusz podporządkował Perugię
(1506). - Wyprawa przeciwko Bolonii. - Upadek Bentivoglio. - Zwycięstwa
papieża.
2002
4. Maksymilian w Konstancji (maj 1507). - Jego zamiar podróży do Rzymu.
- Wojna z Wenecją.
- Liga w Cambrai. - Bitwa pod Agnadello. - Trudne
położenie Wenecjan. - Juliusz II jedna się z
Republiką. - Plany wypędzenia
Francuzów. - Juliusz ekskomunikuje księcia Ferrary. - Gniew
Ludwika XII. Synod w Tours. - Chaumont pod Bolonią. - Juliusz w Mirandoli. - Upadek Bolonii. Zamordowanie Alidosiego. - Zwołanie soboru do Pizy. - Maksymilian i Papiestwo. Zwołanie soboru laterańskiego. - Choroba papieża. - Ruch demokratyczny w
Rzymie. - Pompeo Colonna i baronowie rzymscy.
2015
5. Liga Święta (październik 1511). - Upadek soboru w Pizie. - Gaston de
Foix przychodzi z pomocą Bolonii. - Bitwa pod Rawenną (11 kwietnia 1512).
2020
6. Wrażenie spowodowane bitwą w Rzymie. - Szwajcarzy ratują papieża. Otwarcie soboru laterańskiego 3 maja 1512. - Nowa liga przeciwko Francji. Wojna w Lombardii. - Ucieczka
Giovanniego de’ Medici. - Odwrót Francuzów. Papież odzyskuje Bolonię. - Alfonso d’Este w Rzymie. - Juliusz II odzyskuje Reggio
i Modenę. - Ukaranie Florencji przez ligę. - Powrót
Medyceusza do miasta. Parma i Piacenza poddają się papieżowi. - Niezadowolenie wszystkich
stronnictw. - Legaci szwajcarscy w Rzymie. - Mateusz Lang w Rzymie. Kongres rzymski. Przymierze papieża z cesarzem przeciwko Wenecji. Cesarz uznaje sobór laterański. Massimiliano Sforza rządzi w Mediolanie. Śmierć Juliusza II.
1981
63
Rozdział drugi
1. Rzym w czasach Juliusza II. - Juliusz wobec pomników. - Nowe ulice. Via Giulia. Odbudowa kościoła San Celso. - Banki. - La Lungara. - Agostino
Chigi. - Jego willa (La
Farnesina). - Baldassarre Peruzzi. - Bramante. - Jego
budowle. - Giuliano da Sangallo. - Dziedziniec Belwederu. - Dziedziniec San
Damaso. - Budowa Bazyliki Świętego Piotra. - Położenie kamienia węgielnego (18
kwietnia 1506). - Historia jej budowy.
2040
2. Pierwszy zbiór starożytności w Belwederze. - „Apollo”. - Grupa
Laokoona. - „Popiersie”. - „Kleopatra” lub „Adriadna”. - Inne przedmioty
starożytne i inne zbiory w rzymskich pałacach. Nowoczesna rzeźba. Andrea Sansovino. - Michał Anioł. - Jego „Dawid”. - Jego plany. Mauzoleum Juliusza II.
2047
3. Malarstwo. - Freski Michała Anioła na suficie Kaplicy Sykstyńskiej. Sąd Ostateczny. - Rafael. - Jego freski w pokojach watykańskich.
2030
Rozdział trzeci
1. Wybór Leona X. - Wielka procesja od Bazyliki Świętego Piotra do
Lateranu. - Papież i wielkie
mocarstwa. - Wojna z Francją i z Wenecją. Bitwa pod Nowarą (6 czerwca 1513). - Ludwik
XII rezygnuje ze schizmy. Leon X i jego krewni. - Poselstwo Portugalii.
2063
2. Leon X zbliża się do Francji i jednocześnie próbuje powołać do życia ligę
przeciwko niej. - Śmierć Ludwika XII (1 stycznia 1515). - Franciszek I królem
Francji. - Giuliano de’ Medici
poślubia Filibertę z Sabaudii. - Przystąpienie
Leona do ligi hiszpańsko – cesarskiej (17 lipca 1515). - Wyprawa Franciszka do
Włoch. - Zdobycie Mediolanu. - Zwycięstwo pod Marignano
(14
września
1515). - Przerażenie papieża. - Leon zwraca się do Franciszka I. - Spotkanie w
Bolonii (grudzień 1515). - Decyzje podjęte na tym spotkaniu. - Śmierć
Giuliano de’Medici (marzec 1516).
2069
3. Śmierć Ferdynanda Katolickiego (15 stycznia 1516). - Karol zostaje jego
następcą. - Klęska Maksymiliana w wojnie z Wenecja. - Leon X wypędza księcia
Urbino i przydziela jego ziemie
Lorenzowi de’ Medici. - Pokój w Noyon
(grudzień 1516). - Maksymilian oddaje Weronę
Wenetom. - Książę Urbino
odzyskuje swoje ziemie. - Haniebna wojna papieża z Urbino. - Spisek
kardynałów Petrucciego i Sauliego. - Proces przeciwko nim i przeciwko
kardynałom Riario,
Soderiniemu i Adriano di Corneto. - Masowa nominacja
kardynałów (czerwiec 1517). - Koniec
wojny z Urbino.
2053
64
4. Lorenzo de Medici poślubia Magdalenę de la Tour d’Auvergne. - Leon
umacnia stosunki z
Francją. - Koniec soboru laterańskiego (marzec 1517). Zepsucie kurii. - Florentyńczycy na dworze
Leona X. - Umiłowanie przepychu,
rozrzutności, obyczaje tego papieża. - Handel odpustami. Luter. - Humaniści
niemieccy. - Luter w Augsburgu. - Ulrich von Hutten. - Początki Reformy.
2087
5. Wysiłki Maksymiliana zmierzające do wyboru swojego krewnego na króla
Rzymian. - Śmierć
cesarza. - Walka elektorska. - Polityka Leona. - Karol
V cesarzem (28 czerwca 1519). - Śmierć
Lorenzo de’ Medici. - Plany Leona
wobec Parmy, Piacency i Ferrary. - Egzekucja Giampaolo
Baglioniego
(czerwiec 1520). - Karol w Niemczech. - Koronacja w Akwizgranie. - Rozwój
Reformy. - Sejm cesarski w Wormacji. - Edykt w Wormacji.
2097
6. Przymierze Karola V i Leona X. - Wojna w Lombardii. - Zdobycie
Mediolanu. - Śmierć
papieża (grudzień 1521).
2079
Rozdział czwarty
1. Renesansowy poganizm. - Sceptycyzm i brak wiary. - Laicyzacja kultury. Klasy rzymskiego społeczeństwa. - Mecenasi i ich środowisko. - Chigi i Altoviti. Dyplomaci. - Zepsucie. Kurtyzany. - Światowość i splendor Rzymu. - Opinia
Erazma o Rzymie.
2110
2. Akademia rzymska. - Angelo Colocci. - Biblioteki. - Biblioteka
Watykańska. - Inghirami. Beroaldo. - Acciaiuoli. - Aleandro. Uniwersytet Rzymski. - Cyceronianie. - Bembo. - Sadoleto. Gianfrancesco Pico.
- Alberto Pio. - Archeolodzy. - Albertini. - Zbiór inskrypcji Mazzocchiego. Andrea Fulvio. - Pierio Valeriano. - Plan miasta wykonany przez Rafaela. Mario Fabio di Calvi. - Historycy. - Paride de Grassis. - Egidio da Viterbo. Raffaele Volterrano. - Paolo Giovio. - Helleniści. - Carteromaco. - Favorino. Giovanni Lascaris. - Musuro. - Zmierzch humanizmu. - Inwektywa Giraldiego i
wyznania Giovio.
2125
3. Poezja neołacińska. - Leon i poeci. - „De poetis urbanis” Arsilliego. „Elogia” Giovio. Historia literatury Giraldiego. - „De Literatorum
infelicitate” Valeriana. - Zbiór „Coryciana”. - Paskwinata.
Ewangelista
Maddaleni. - Camillo Porzio. - Mellini. - Proces przeciwko
Longoliowi.
Blosio Palladio. - Casanova. - Adriano z Corneto. - Marcantonio Flaminio. - Guido
Postumo Silvestro. - Sannazzaro. - Vida. - Fracastoro. - Navagero.
2132
4. Poezja włoska. - Zasługi Bembo dla rozwoju języka włoskiego. - Molza. Teobaldeo. Bernardo Accolti. - Beazzano. - Vittoria Colonna. - Veronica
Gambara. - Berni i poezja zabawna. - Pietro Aretino. - Alemanni. - Rucellai. Ariosto. - Trissino. - Dramat. - Komedia. „Calandra” Bibieny. - Próby tragedii.
2102
65
5. Malarstwo. - Rafael i Leon X. - Giulio Romano. - Inni uczniowie
Rafaela. - Marcantonio
Raimondi. - Michał Anioł i Leon X. - Posąg ku czci
tego papieża. - Złotnicy. - San Giovanni dei Fiorentini. - Początek prac w pałacu
Farnese. - Rafael jako architekt. - Budowle Sansovino. - Freski na Fasadach. - Wille.
- Rzym w czasach Leona X. - Nowe dzielnice. - Wzrost liczby
ludności. - Upadek
arystokracji.
2139
Rozdział piąty
1. Konklawe. - Hadrian VI papieżem (9 stycznia 1522). - Jego poprzednia
kariera. - Radość Karola z powodu jego wyboru. - Zamieszki we Włoszech i w
Rzymie. - Bitwa pod Bicocca (27
kwietnia 1522). - Wypędzenie Francuzów z
Italii. - Grabież Genui. - Anarchia w Rzymie. Dżuma. - Ofiara byka w
Kolosseum. - Podróż do Rzymu i wkroczenie do Miasta Hadriana VI.
2155
2. Charakter Hadriana VI. - Enkevoirt i inni Holendrzy. - Próby reformy.
- Thiene i Carafa. Wezwanie Manuela. - Książę Sessy nowym ambasadorem
Karola. - Lanoy wicekrólem Neapolu. Niefortunne położenie Hadriana. Niepowodzenie jego reform. - Postępy Reformy niemieckiej. Chieregatti. - Sejm
cesarski w Norymberdze. - Upadek Rodos. - Hadrian próbuje zachować
neutralność. - Intrygi Soderiniego. - Hadrian przystepuje do ligi cesarskiej. Początek kampanii
Franciszka I. - Zdrada Burbona. - Śmierć Hadriana VI
(wrzesień 1523).
2164
3. Klemens VII papieżem (18 listopada 1523). - Giberti i Schomberg. Nieszczęśliwa kampania Bonniveta w Lombardii. - Wojska cesarskie najeżdżają
Prowansję. - Oblężenie Marsylii. - Odwrót. - Szybki pochód Franciszka na
Mediolan. - Oblężenie Pawii. - Dwuznaczna polityka Klemensa VII. - Wyprawa
Stuarta do Neapolu. - Zerwanie Karola z papieżem. - Bitwa pod Pawią.
2175
4. Przerażenie kurii rzymskiej. - Hiszpanie walczą w Mieście przeciwko
Orsinim i Francuzom. Klemens zawiera przymierze z cesarzem (1 kwietnia
1525). - Franciszek I wplątany w sprawy
Hiszpanii. - Reakcja przeciwko
władzy cesarskiej. - Papież próbuje zawiązać ligę przeciwko
cesarzowi. - Spisek
Morone. - Śmierć Pescary (listopad 1525). - Pokój w Madrycie (14 lutego 1526). Uwolnienie Franciszka. - Liga w Cognac (22 maja 1526).
2149
Rozdział szósty
1. Klemens VII na czele Włoch walczących o wolność. - Cesarz wysyła do
papieża Moncadę. Klemens odrzuca jego ofertę. - Pompeo Colona i gibelini. Nieszczęsny początek działań
wojennych ligi. - Bezowocna wyprawa księcia
2184
66
d’Urbino na Mediolan. - Atak Colonów na Rzym (20 września
1526).
Splądrowanie Borgo. - Klemens zmuszony do przyjęcia haniebnego porozumienia.
- Odezwa cesarza do papieża. - Sejm cesarski w Spirze. - Umocnienie się
Reformy.
2191
2. Klemens zrywa wrześniowe porozumienie. - Frundsberg zbiera lancetników.
- Jego marsz na Włochy. - Klemens atakuje Colonów. - Lannoy ląduje w Gaecie. Colonnowie i Lannoy podchodzą
aż pod Frosinone. - Frundsberg nad Padem. Śmierć Giovanniego de’ Medici. - Burbon w
Mediolanie. - Łączy się z
Frundsbergiem i razem idą na Parmę. - Fieramosca w Rzymie. - Zwycięstwo wojsk
papieskich pod Frosinone. - Wojsko i flota idą na Neapol. - Rozproszenie wojsk
lądowych. - Marsz oddziałów Burbona. - Powstanie w obozie cesarskim. Choroba Frundsberga. Porozumienie papieża z Lannoyem. - Próba Lannoya
zatrzymania marszu wojsk Burbona, które
ruszają na Rzym.
2206
3. Przygotowania do obrony. - Renzo di Ceri i inni kapitanowie. Zaślepienie rzymian. - Prorok
Bandano. - Nominacje kardynałów (3 maja). Burbon pod murami Miasta (5 maja). - Oblężenie
Miasta Leona (6 maja
1527). - Śmierć Burbona. - Zdobycie Miasta Leona. - Papież w Zamku Świętego
Anioła. - Zdobycie Zatybrza. - Zdobycie Rzymu.
2215
4. Sacco di Roma. - Nieudane próby wojsk ligi przyjścia z pomocą Rzymowi.
Rozdział siódmy
1. Kapitulacja papieża (5 czerwca 1527). - Przerażające położenie Rzymu i
wojska. - Armia wycofuje się do Umbrii, aby przetrwać lato. - Grabież Narni. Klemens VII uwięziony na Zamku Świętego Anioła. - Wrażenie upadku Rzymu
na świecie. - Wolsey zbiera koalicję przeciwko Karolowi V. - Lautrec uderza na
północne Włochy (lipiec 1527). - Polityka Karola V. - Problem zachowania władzy
ziemskiej.
2232
2. Powrót wojsk cesarskich do Rzymu (wrzesień 1527). - Zakładnicy w
rękach lancetników. Weyre w Rzymie. - Papież podpisuje w październiku
traktat na Zamku Świętego Anioła. Wojna w Lombardii. - Ucieczka
papieża do Orvieto (grudzień 1527). - Liga i papież. - Wypowiedzenie
wojny
wysłane do Burgos. - Lautrec maszeruje na Neapol. - Wojska cesarskie
opuszczają Rzym (luty 1528). - Wojna o Neapol. - Papież w Viterbo. Koniec Lautreca. - Papież przechodzi na stronę cesarza.
2240
3. Powrót papieża do Rzymu (6 października 1528). - Kondycja Miasta. Spojrzenie na losy artystów i ludzi nauki podczas grabieży.
2244
4. Monit Contariniego skierowany do Klemensa VII. - Decyzje papieża. Jego choroba. Zwycięstwo wojsk cesarskich pod Landriano (czerwiec 1529). 2226
67
Pokój w Barcelonie (29 czerwca). - Pokój w Cambrai (5 sierpnia). - Książę Orange
w Rzymie. - Plany podporządkowania Florencji. Ippolito de’Medici. - Karol
V ląduje w Genui. - Orange pod Perugią i w Toskanii. - Kongres w
Bolonii. Koronacja Karola V ( 24 luty 1530). - Jego powrót do Niemiec. - Cesarski sejm w
Augsburgu.
2254
5. Powrót papieża do Rzymu. - Upadek Wolseya. - Wojna o Florencję. Gavinana (3sierpnia
1530). - Śmierć Orange i Ferrucciego. - Koniec wolności
Florencji. - Wylew Tybru (październik
1530). - Aleksandro de’Medici
regentem i księciem Florencji. - Drugi kongres w Bolonii (grudzień 1532). - Nowa
liga włoska. - Klemens zapobiega zwołaniu soboru. - Kongres w Marsylii. - Ślub
Katarzyny Medycejskiej z Henrykiem Orleańskim. - Powrót papieża do
Rzymu (grudzień 1533). - Jego choroba. - List pożegnalny do Karola V. - Śmierć
papieża (25 września 1534). - Koniec
historii
miasta
Rzymu
w
średniowieczu.
Podsumowanie historii miasta Rzymu w średniowieczu.
2263
68
O autorze przekładu:
Henryk
Pietruszczak
-
mieszkaniec Zgorzelca w Polsce i
Rawenny we Włoszech. Ukończył
liceum
klasyczne,
studiował
mediewistykę i językoznastwo na
Uniwerystecie
Laterańskim
i
Uniwersytecie Rzymskim.
Autor
prac
z
zakresu
językoznastwa i historii średniowiecza
w
języku
litewskim,
włoskim,
niemieckim.
Tłumacz
literatury
średniowiecznej.
69
70