Sebastian Leitner „NAUCZ SIĘ UCZYĆ”

„Nie ma złych uczniów, są tylko złe
metody nauczania”
 Bardzo
często dzielimy ludzi na te dwie
kategorie. Jest to jednak duży błąd, któremu
nie możemy podporządkowywać własnego
życia. Ilu ludzi poddaje się zaledwie po kilku
latach uczęszczania do szkoły. Ich jedynym
celem jest przejście z klasy do klasy z
minimalnym wynikiem. Tak być nie musi.
Sebastian Leitner opracował metodę, która
pozwoli w skuteczny sposób opanować nawet
najtrudniejszy materiał. To jest możliwe.
Cały błąd tkwi w myśleniu, że nauczyć się można
jedynie od nauczyciela.
 Natomiast Leitner twierdzi ,że”… od nauczyciela
w obecnych warunkach można nauczyć się
bardzo niewiele, w najlepszym wypadku można
być przez niego pouczonym”.
 Najbardziej wyszukane metody nie powinny być
mylone z właściwym uczeniem się. Leitner
stwierdził, że nawet najmądrzejszy nauczyciel
jest w stanie jedynie pokazać, przedstawić lub
zaprezentować materiał przeznaczony do
opanowania.

 Nauczyciel
może powtórzyć z nami ten
materiał, ale powtórki stanowią tutaj
kontrolę tego, czy uczniowie uczyli się pilnie
i wytrwale, i w jakim stopniu zdołali
opanować materiał.
 Sam proces przyswajania i zapamiętywania
informacji pozostawia się uczniowi, jego
samotnej pracy w domu i jego wysiłkowi
włożonemu w tą pracę.
 „Tajniki
uczenia się nie są nauczane, chociaż
powinno to być głównym przedmiotem
szkolnym” twierdził Leitner.
 Obwiniał on system szkół średnich, gdzie
uczeń uczył się np. języka obcego kilka lat, a
gdy pojechał za granicę kraju nie potrafił się
porozumiewać i miał kłopoty ze
zrozumieniem obcokrajowców.
 Krytykował
również szkoły wyższe, a w
szczególności prowadzenie wykładów.
Studenci na podstawie samodzielnie o
przygotowanych notatek nie potrafią się
przyswoić wiedzy i dlatego uciekają się do
kupna skryptów lub uczęszczają na drogie
kursy. Jednak nadal nie znają odpowiedniej
metody uczenia się.
 Leitner nie obwinia nauczycieli, ale kadrę
akademicką, która mimo wielu uporczywych
badań nie potrafi nadal znaleźć trafnych
metod i środków dydaktycznych do
efektywnej nauki.
Niezwykle rzadko zdarza się jakiś naukowiec,
który potrafi udzielić wskazówek, jak się uczyć.
 Zadaniem nauczycieli jest przypomnieć uczniom:
- o dobrym oświetleniu pomieszczenia,
- miarkowanej temperaturze,
- ciszy i spokoju podczas nauki,
- o odpowiedniej porze dnia,
- wypoczęciu przed nauką,
- nie uczeniu się z pustym żołądkiem,
- nie uczeniu się dużych partii materiału na jeden
raz ale podzieleniu sobie materiału na mniejsze
części.

 AMERYKAŃSKI
PSYCHOLOG Burrhus
Frederick Skinner uważał za warunek
każdego efektywnego sposobu uczenia się
opracowanie własnego programu uczenia się
niezależnie od wieku i płci.
 Śmiałą
hipotezę, iż każdy człowiek może
nauczyć się 10 języków, poprzedziły lata
badań nad mechanizmami zapominania.
 Cały sekret tkwi w zapominaniu. To jemu
musimy podporządkować system nauki. Na
omówienie tejże kwestii autor przeznaczył
znaczną część książki. Dzięki temu możemy
poznać wyniki ciekawych badań, które
przekonają nas o skuteczności teorii
Leitnera.
 Jednym
z ojców psychologii kognitywnej
był Rosjanin Iwan Pietrowicz Pawłow,
zdobywca Nagrody Nobla za badania nad
pracą gruczołów żołądkowych.
 Przeprowadził on eksperyment na psie,
któremu najpierw generował sam dźwięk,
potem postawił przed psem kawałek mięsa, a
następnie podczas podawania mięsa dokładał
dźwięk dzwonka. W czwartym etapie był
jedynie dźwięk dzwonka.
Reakcja psa była następująca: na widok mięsa
(bodziec bezwarunkowy) ślinienie się (reakcja
bezwarunkowa). Po wyuczeniu się, że dzwonek
poprzedza podanie mięsa reakcja bezwarunkowa
zmieniła się w warunkową.
 ZATEM DOWIÓDŁ, ZE CAŁA SZTUKA UCZENIA SIĘ
NIE JEST NICZYM INNYM, NIŻ SZTUKA
REAGOWANIA NA OKREŚLONE BODŹCE.
 Doświadczenie to jednak zostało przez Leitnera
skrytykowane, gdyż reakcje musiały być
wcześniej wyuczone aby mogły zostać wykonane.

 Drugi
znany naukowiec o którym mówi autor
książki to Amerykanin Edwin Ray Gutrie,
zasłynął swoją teorią „wszystko albo nic”
 Według niego jeżeli „bodziec i reakcja
choćby tyko jeden raz nastąpią krótko po
sobie, to powiązanie miedzy tymi dwoma
zjawiskami zostanie wytworzone w pełnej
okazałości”.
 Należy
to tłumaczyć w ten sposób jeśli ktoś
się czegoś uczy to uczy się natychmiast
całkowicie albo nie przyswaja tej wiedzy
wcale.
 Inne porównanie: „albo kobieta jest całkiem
w ciąży albo wcale”.
 Jego teoria dowodzi, ze uczenie się to praca
mózgu, w którym dokonują się takie procesy
jak uczenie się reakcji, zapamiętywanie i
zapisywanie informacji.
 „Zjawisko
zapominania nie jest następstwem
wadliwego kodowania informacji, jest raczej
problemem związanym z ich
przyporządkowaniem, ich przydatną
i logiczną rejestracją. Decydującą kwestią
nie jest to, czy przerabiany materiał jest
bezpiecznie magazynowany w pamięci(…)ale
to czy będziemy w stanie go szybko
przywołać, bez zakłóceń spowodowanych
nadmiarem innego materiału, którego w
danej chwili nie potrzebujemy”.
 Na
-
poparcie tej teorii autor przywołuje kilka
przykładów. Oto niektóre z nich:
Podczas uczenia się słówek z języka
włoskiego należy je codziennie powtarzać
np. codziennie uczyć się po 30 słówek i
powtarzać, uczyć się następnych 30 i znów
powtarzać. W ciągu miesiąca jesteśmy w
stanie nauczyć się 900 zwrotów ale należy
pamiętać o ciągłym powtarzaniu, w
przeciwnym razie na pewno zapomnimy
większość z nich;
-Wspomniany pies Pawłowa, który wita dźwięk
dzwonka wydzielaniem śliny – przestanie ją
wydzielać, kiedy kilka razy po dzwonku nie
dostanie kawałka mięsa;
-Mężczyzna podczas wypadku traci mowę. Po
kilku dniach może mówić parę zwrotów ale
robi to w języku obcym. Po wyzdrowieniu
ponownie zaczyna porozumiewać się w
języku ojczystym a język obcy, którym
posługiwał się w dzieciństwie ( i podczas
choroby) znów popadł w zapomnienie;
Pewien uczeń uczy się w jeden dzień kilku
rozdziałów. Okazuje się, że materiał z
pierwszej lekcji jest stopniowo wypierany
przez materiał z drugiego rozdziału. Autor
twierdzi, że pierwsza lekcja byłaby lepiej
zapamiętana, gdyby uczeń pozwolił temu
materiałowi „odpocząć”.
- Im bardziej podobne są do siebie lekcje
wyuczone lekcje tym silniejsze hamowanie
retroaktywne tzn. druga lekcja wypiera
informacje w pierwszej.
-
 AMERYKAŃSKI
PSYCHOLOG Edward Lee
Thorndike sformułował po przeprowadzeniu
doświadczeń na kotach własne prawo, tzw.
prawo ćwiczenia, które rozdzielił na prawo
używania i nieużywania.
 Według niego połączenie reakcji z bodźcem
jest tym silniejsze, im częściej podlega
ćwiczeniom, i tym słabsze, im rzadziej
badane zwierzę lub człowiek je ćwiczy lub
przestaje ćwiczyć.
 Oznaczałoby
to, że słówka z włoskiego, które
uczymy się musimy powtarzać jak
najczęściej.
 Leitner krytykuję tę teorię wspominając przy
tym o zjawisku przeuczenia się. Według
niego powtarzanie trzydzieści razy tego
samego słówka nie zakoduje go lepiej w
pamięci niż sześć powtórzeń. W przypadku
większej ilości powtórzeń wyuczonego
słówka mówimy o przeuczeniu się.
 Leitner,
by zgłębić nurtujące go zagadnienie,
zapoznał się z wynikami badań niemieckiego
profesora Hermanna Ebbinghausa. Ten
spędził wiele godzin swojego życia, ucząc się
na pamięć szeregu sylab, które nie miały
konkretnego znaczenia (mib, fap, sip, lip
etc.), nie były też ułożone w żaden logiczny
ciąg. Kluczem doświadczenia były
systematyczne powtórki materiału.
 Wnioski
zaś nie pozostawiały żadnych
złudzeń co do możliwości pamięci: mózg
człowieka posiada więcej dziur niż miejsc
szczelnych, informacje w nim magazynowane
szybko więc znajdują sposobność, by z niego
uciec.
 KIERUJĄC
SIĘ KRZYWĄ ZAPOMOMINANIA
Ebbinghausa MOŻNA POWIEDZIEĆ, ŻE już po
20 minutach od zakończenia nauki
zapominamy 42 procent przyswojonego
materiału, po upływie jednego dnia
pamiętamy już tylko 32 procent nabytych
informacji, po sześciu – 25 procent.
Ostatecznie na zawsze zostaje w pamięci
20 procent informacji.
 Leitner
zastanawiał się nad takim sposobem
efektywnego uczenia się, który
„uszczelniłby” mózg i sprawił, że informacje
raz zdobyte w dużej mierze pozostaną w nim
na zawsze. Według badacza należało
wszystko zacząć od początku, czyli nauczyć
jak się uczyć.
 Leitner
długo zastanawiał się, jak zatrzymać
te 80 procent informacji, które w dość
szybkim czasie umyka z naszej pamięci, co z
kolei sprawia, że proces uczenia się jest dla
wielu osób frustrujący i, co tu kryć,
bezsensowny.
 W tym celu jeszcze raz sięgnął do badań
Ebbinghausa, z których jasno wynikało, że
najwięcej informacji zapominamy w
pierwszych dniach po ich przyswojeniu.
 Kluczem
do sukcesu, czyli uczenia się, które
kończy nauczeniem się, a nie zapominaniem,
miał być system racjonalnie rozplanowanych
powtórek. Według Leitnera zbudowana przez
niego kartoteka autodydaktyczna, którą
określił jako „maszynę do nauki dla każdego”
miała skutecznie pomóc w nauce zarówno
języków obcych, jak i skomplikowanych
wzorów matematycznych czy zawiłych teorii
z nauk społecznych.
 Wyobraźmy
sobie, że uczymy się języka
angielskiego, mamy już za sobą kilka
miesięcy intensywnej edukacji. Mimo to, na
skutek niewielkiego zasobu słownictwa,
rozmowy w tym języku sprawiają nam
ogromną trudność. Tłumaczymy się na różne
sposoby, wśród których prym wiodą: „nie
mam zdolności do nauki języków”, „mam
słabą pamięć”, etc.
 Sebastian Leitner na takie utyskiwania
zachęcałby do zrobienia użytku z kartoteki
autodydaktycznej.
 Jak
ją zbudować? Wystarczy ze sztywnego
papieru w formacie A4 złożyć prostokątne
pudełko i następnie podzielić je karteczkami,
tak by otrzymać pięć przegródek. Trzeba
pamiętać, aby przegródki miały różną
szerokość: pierwsza przegródka – 1 cm
szerokości, przegródka druga – 2 cm
szerokości, kolejna przegródka – 5 cm,
czwarta – 8 cm, piąta i ostatnia – 14 cm.
 Niech
tą „właściwą pracą” będzie nauka
wspomnianego wyżej języka angielskiego.
Słówka i zwroty z podręcznika, zapisujemy
na specjalnych karteczkach. Dla każdego
wyrazu czy zwrotu używamy osobnej kartki,
pamiętając, aby słowo w języku polskim
zapisać na stronie przedniej – awersie, zaś
jego angielski odpowiednik na stronie tylnej –
rewersie. Opisujemy w ten sposób około 30
karteczek i wkładamy je do przegródki nr 1.
Wyciągamy pierwszą z nich – na awersie
widnieje napis „góra”, na rewersie –
„mountain”, co próbujemy zapamiętać.
Jeśli jakiś wyraz udało nam się nauczyć,
kartka, na której został zapisany wędruje do
przegródki nr 2.
 Po jakimś czasie sprawdzamy przegródkę
numer 2 i jeśli okaże się, że zapamiętaliśmy
kilka słówek, kartki wędrują do przegródki nr
3, jeśli zaś nie – cofamy je do przegródki
numer 1 (tak robimy za każdym razem, kiedy
nie możemy sobie przypomnieć informacji
zapisanej na kartce).
 To
oznacza, że powtórka jest faktycznie
potrzebna. Powtórki robimy dopóki
informacje, w naszym przypadku angielskie
słówka, nie zapadną nam trwale w pamięć.
„Trwałe zapadnięcie w pamięć” oznacza nie
mniej nie więcej, że wszystkie karteczki
trafią do przegródki numer 5. Dopiero wtedy
możemy uznać, że nauka tej porcji
angielskiego słownictwa jest zakończona.
Odkładanie kartek ze słowami, których
nauczyliśmy się do kolejnych przegródek, ma wg
Leitnera przede wszystkim zapobiec zbędnym
powtórkom, których kiepskie rozplanowanie, a
co za tym idzie słaba skuteczność, zniechęcają
uczniów do zdobywania wiedzy. Poza tym kojarzy
się z czymś żmudnym, czynnością może i
konieczną, ale raczej nielubianą, a w wielu
przypadkach stępiającą naturalną ciekawość
świata i chęć jego poznawania.
 Autor „Naucz się uczyć” twierdził, że taki stan
rzeczy można zmienić – uczenie się może być
zabawą, ba, uczenie to przygoda i przyjemność.

Przede wszystkim kartoteka autodydaktyczna
wymaga od swoich użytkowników dobrej selekcji
informacji. Ucząc się np. fizjologii człowieka
otwieramy wybieramy z danego rozdziału tylko to,
co jest najważniejsze – bo tylko istotne a zarazem
powiązane ze sobą informacje mogą znaleźć się na
karteczkach. Sam proces selekcji informacji jest
już nauką.
 Naukę można przerwać w każdym momencie i
wrócić nawet za kilka tygodni do tego samego
miejsca.

 Tempo
uczenia się i liczba powtórek,
które uczeń siłą rzeczy dopasowuje do
siebie, do swoich zdolności i, nie
ukrywajmy, także do pracowitości.
Zbędne powtórki to ta część procesu
uczenia się, którą Leitner szczególnie
zwalczał.
 Kontrolne powtórzenia zapamiętanego już
materiału ograniczają się do 5.
 Korzystając
z kartoteki uczymy się dopóki
naprawdę nie nauczymy się wyznaczonej
przez nas partii materiału.
 Ucząc się standardowo, czyli wertując
kolejne strony podręcznika, też możemy
mieć wrażenie, że zapamiętaliśmy materiał.
O tym, że są to jednak wrażenia, świadczy
fakt, że już po kilkunastu dniach pamiętamy
z tego zaledwie 20 procent.
 Kartoteka
autodydaktyczna to miejsce gdzie,
o ile nie dostaną się do niej niepożądane
osoby trzecie, panuje porządek sprzyjający
efektywnej nauce.
 Kartotekę każdy może wykonać sam.
 Kartoteka jest tańsza niż komputer.
 Fiszki,
bo tak nazywamy małe karteczki, są
doskonałym narzędziem nie tylko do nauki
języków obcych, ale także przedmiotów
ścisłych i humanistycznych. Różnica tkwi
jedynie w zapisie faktów.
 WEDŁUG
Leitnera uczenie się na pamięć nie
jest takie straszne- zła może być tylko
metoda, która prowadzi do tego celu.
 Informacje wyuczone się przez zrozumienie
dłużej zapamiętujemy.
 Uczenie się dat i liczb musi być powtarzane.
W przeciwnym razie nie pozostanie nam w
pamięci.
 Nigdy nie uczmy się bez wyobrażenia tego, o
czym się uczymy.
 Nie uczmy się w oderwaniu od wszystkich
zewnętrznych bodźców.
Każde powtarzanie materiału powinno odbywać
się w innym otoczeniu, przy zmiennych porach
dnia.
 Uczeń musi mieć powód do nauki, którym jest
motywacja.
 Nagroda i kara przyczyniają się do
efektywniejszego uczenia, tylko wtedy, gdy
następują możliwie jak najszybciej po reakcji.
 Pochwała działa wzmacniająco i pobudza proces
uczenia się.
 Dążenie do osiągnięcia sukcesu, przezwyciężenia
trudności napędza proces uczenia się ( musi
jednak występować w każdej minucie uczenia się
i zależy od nas samych).

Sensowne do zapamiętania jest to, co zostało
wcześniej poznane, bezsensowne jest uczenie
się na pamięć rzeczy całkowicie nowych, o
których nie mamy wyobrażenia. (skojarzenie
włoskiego słówka montonez łacińskim słówkiem
mons – góra, monte – po włosku itp.)
 Ważne jest określenie optymalnego przedziału
czasowego na efektywne uczenie się ( budzik
kuchenny – początkowo 15 minut).
 Z każdego obrazu, słowa, zdania zapamiętujemy
tylko pojedynczych elementów. Ich liczba
wzrasta z każdą powtórką.

 Leitner
-
-
powołując się na doświadczenia
Sperlinga (zapisywanie dziewięciu liter po
usłyszeniu sygnału dźwiękowego) oraz Alana
Baddeleya (mylenie słów o podobnej pisowni
lub znaczeniu) stworzył drabinę uczenia się:
pamięć ultrakrótka – wizualna kopia tego co
widzimy (np. płomień świecy)
pamięć krótkotrwała – pamięć słowna
kodująca dźwięki dzięki ich powtarzaniu
słów, informacji,
pamięć długotrwała – koduje pojęcia i
znaczenia.
 Eksperyment
Sperlinga dowiódł, że uczenie
ułatwia natychmiastowe przetłumaczenie
wrażeń wizualnych na słowa.
 Uczeń potrafi to wykonać, gdy podczas
oglądania obrazu w sekundę później dobiera
słowa i powtarza je w myślach.
 Trenowanie tego nawyku znacznie poprawi
wydajność naszej pamięci.
 Każda
nowa informacja, którą chcemy
zapamiętać powinna zostać przetworzona na
słowa w myślach oraz wielokrotnie za
pomocą tych słów powtórzona. Ma szansę
przedostać się do pamięci długotrwałej i
zostać na stałe zapamiętana.
 Zdaniem Leitnera subwokalne memorowanie
to nawyk, który można wyćwiczyć.
 Wszystkim
nowym informacjom, już podczas
pierwszego kontaktu i pierwszej fazy nauki
należy nadać osobisty sens, nawet gdybyśmy
sami musieli go wymyślić.
 NIGDY
NIE UCZMY SIĘ BEZ RUCHU. Zmiana i
zamiana to podstawowy warunek aby coś się
nam lepiej zapamiętało (I go to the window).
 Aby wytworzyć ruch konieczne jest tylko
poruszanie gałkami ocznymi.
 Sprawdzamy nasza podatność na zakłócenia
 Sens ma istotne znaczenie – powiązanie
materiału zapamiętywanego z pojęciami,
znaczeniami i sensownymi treściami.
 PO CO ? – „…tylko ten kto bez przerwy szuka
wyjaśnienia może posiadać dobrą pamięć”.
 MYSLENIE
SKRÓTAMI – METODA Moessbauera
„skróty są zwięzłymi opisami” (np. Omnibus –
dla wszystkich publiczny środek transportu
ale bus – słowo zrozumiałe w połączeniu z
cząstką auto - )
 Liczby to także skróty np. potęgi w
matematyce
 Metoda kodowania – nie tylko poprawia
wydajność pamięci krótkotrwałej, ale często
powtarzana przechodzi do pamięci
długotrwałej (np. opis choroby na podstawie
wywiadu z pacjentem).
 Duży
zasób słownictwa jest przyczyną coraz
lepszej pamięci.
 Przeżycie AHA! – teoria Gestalt Karla
Buehlera – zakłada, że uczenie się przez
wgląd (małymi kroczkami odnosząc
sukces)jest dużo lepsze od memorowania i
uczenia pamięciowego.
 Podkreślanie informacji w tekście – ważną
sztuką selekcjonowania informacji.
Książka Sebastiana Leitnera „Naucz się uczyć”
napisana w latach 70. ubiegłego wieku szybko
stała się bestsellerem, a prostota metody
nauczania i pomysł, by zracjonalizować proces
uczenia się za pomocą kartoteki autodydaktycznej
zyskał wielu zwolenników.
 Leitner pokazuje sposób, jak odzyskać dla naszej
pamięci pozostałe informacje, a trzeba dodać, że
w swoim edukacyjnym optymizmie jest nie do
pobicia – przeciętny człowiek może nauczyć się
10 języków i geniuszem wcale być nie musi.

 JEŻELI
SZUKASZ NOWYCH METOD, CHCESZ
POLEPSZYC SWOJĄ PAMIĘĆ,
DOWIEDZIEC SIĘ, JAK TRWALE
I SKUTECZNIE PRZYSWAJAĆ WIEDZĘ
ORAZ ROZWIJAĆ SWOJĄ INTELIGENCJĘ
musisz koniecznie przeczytać tą pozycję!
Jolanta Nowak