Psychologia-osobowość człowieka, wszystko co jest
advertisement
WYKŁAD 1 Psychologia-osobowość człowieka, wszystko co jest charakterystyczne dla jego działania. Socjologia-człowiek z szerszej perspektywy; wpływ czynników zewnętrznych na człowieka np. kultura, inni ludzie. Psychologia ma długie dzieje ale krótką historię (100-letnią). Jest to naukowe badanie zachowania człowieka, szuka odpowiedzi na pytania: jaka jest jego natura? jak to wpływa na jego zachowanie?. Jako nauka wywodzi się z filozofii, czerpie informacje z antropologii człowieka, fizjologii, jest to nauka matematyczna, o sztucznej inteligencji, trochę informatyki. „Nauka o duszy” - starożytność Materia jest pierwotna, dusza jest elementem wtórnym – najpierw musi być ciało aby mogła w nim mieszkać dusza [różnica między ciałem żywym a martwym] Platon-człowiek to dusza i ciało, bez niej ciało jest martwe –twórca spirytualizmu. Demokryt-psychika to tylko sposób zachowania; ruch idealnych atomów to wyznacznik naszego myślenia. Arystoteles-„O duszy”-pierwszy podręcznik psychologii; sformułował podstawy psychologii jako nauki; dusza i ciało są nierozerwalne: dusza nie istnieje bez ciała i dusza ożywia na ciało; sformułował tzw. prawa kojarzenia; podkreślał związek między psychiką a ciałem. Renesans: Kartezjusz: wszystko co racjonalne ma źródło w rozumie; jeśli mamy rozum to możemy myśleć – jesteśmy świadomi; zwolennik rozdzielenia: dusza sprawia, że myślimy, ciało: rzecz rozciągła gdzie dusza może istnieć, mają na siebie wpływ; terminami mechaniki tłumaczył życie nasze i zwierząt; systemy rur, którymi wędrują „duszki zwierzęce”-płyn produkowany w sercu gromadzący się z rozumie, różnica między człowiekiem a zwierzęciem polega na tym, że człowiek może panować nad „duszkami”. 1879 rok – data powstania psychologii naukowej, eksperymentalnej i nowoczesnej; pierwsze laboratorium naukowe na Uniwersytecie w 1 Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom. Lipsku, badania zmysłów przede wszystkim wzroku – pole percepcyjne, złudzenia, światło, zmrok, nakładanie się kształtów – William Wunt Introspekcja – umiejętność wglądu w siebie i odczucia, które w danym momencie gromadzą się w nas: duże znaczenie miała umiejętność samoobserwacji, na której było oparta, człowiek jako przedmiot badań, eksperymentu. Psychologia głębi – Zygmunt Freud: psychoanaliza, teoria nieświadomości: pragnienia z dzieciństwa, te niespełnione nie zostają wyrzucone z naszej świadomości lecz są gromadzone w nieświadomości; sny jako analiza nieświadomości; działalność artystyczna ukazuje wyparte elementy nieświadomości; [3 warstwy nieświadomości: id, ego, superego] Psychologia postaci – niemieccy psychologowie – w naszej świadomości nie funkcjonują poszczególne elementy lecz całości; doświadczenia zależne od koncentracji na postaci lub tle. Behawioryzm – 1913 rok – podstawa: związek, cos się dzieje w środowisku, bodźce i reakcja na bodziec [albo jesteśmy aktywni, albo bierni]; proces badawczy nastawiony na to co się dzieje na zewnątrz i wewnątrz, czyli bodziec-reakcja Celem psychologii jest opisywanie tego co się dzieje w sposób obiektywny, wyjaśnienie tego co się dzieje, wyjaśnienie przyczyn; ten opis i wyjaśnienie musi zmierzać do jakiegoś celu: możliwość przewidzenia naukowego – co się stanie, jak się zachowamy (na podstawie podobnych zachowań z przeszłości), jakie będą konsekwencje; kierowanie daną sytuacją próba pokierowania aby uniknąć jakichś zachowań – próba polepszenia jakości życia: stymulacja intelektualna, system nagród; polepszenie sposobu funkcjonowania. Psychologia: 1. nauka o doświadczeniu jednostki 2. bada zachowanie człowieka i zwierząt 3. nauka o czynnościach człowieka, (Tomaszewski) człowiek 2 Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom. jako podmiot Poznanie człowieka jako podmiotu: zachowania celowe – organizowane są na wyższym poziomie i nakierunkowane na rozwiązywanie problemów Psychologia dzieli się na: A. psychologię teoretyczną: prawa procesów logicznych, myślenia B. psychologię stosowaną: rozwiązywanie konkretnych problemów Zadania: doskonalenie stosunków między człowiekiem a światem, ukazywanie możliwości człowieka oraz jego ograniczeń; opisywanie zaburzeń osobowości oraz metod ich leczenia. Psychologia teoretyczna: psychologia ogólna-stanowi podstawę wszystkich innych dziedzin, dotyczy wrażeń, spostrzeżeń; uwaga, pamięć, myślenie, emocje, uczucia , osobowość, motywacja psychologia zwierząt-wyniki badań są przenoszone na człowieka psychologia człowieka/psychologia rozwojowa-prawa psychologiczne, które rządzą naszym życiem od urodzenia do śmierci psychologia dziecka psychologia młodzieży psychologia człowieka dorosłego psychologia ludzi starszych Psychologia stosowana: psychologia wychowawcza-wywiera znaczny wpływ na wychowanie jednostki psychologia kliniczna/psychologia lekarska-dotyczy chorób tj. reumatyzm, alzheimer psychologia sądowa, pracy, kultury reklamy pracy Psychologia społeczna łączy psychologię teoretyczną i stosowaną-bada jak zachowania przekładają się na grupę, jakie są wewnętrzne przyczyny zachowań. WYKŁAD 2 Koncepcje psychologiczne [kim jest człowiek? jaki jest człowiek?]: 3 Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom. 1. kierunek behawiorystyczny – Watson, XIX-XX wiek, Skinnerpracował ze szczurami-architekt; środowisko jest mozaiką bodźców; każdy bodziec wywołuje reakcję; co jest podłożem naszych reakcji- nakierunkowanie na fizjologię, anatomię; każdy z nas inaczej odbiera: określenie mapy mózgu (półkula prawa: muzyka, lewa ręka, postrzeganie sztuki; półkula lewa: pisanie, mówienie, myślenie logiczne, matematyka, prawa ręka); szukanie odpowiedzi na pytania: dlaczego postrzegamy inaczej? co się dzieje w nas samych?-szukanie odpowiedzi nie w człowieku lecz w jego otoczeniu, środowisku człowiek nie był ani dobry, ani zły jedynie reagował na środowisko (to one było dobre lub złe) behawioryzm nie negował życia wewnętrznego, twierdził, że nie ma ono wpływu na nasze zachowanie zachowanie instrumentalne-dążenie do celu wzmocnienie: system nagród i kar – manipulują zachowaniami człowieka; nagrody: sterowanie pozytywne, kary: sterowanie negatywne, tłumią zachowania, po czasie wracają często ze zdwojoną siłą, zaburzenia emocjonalne człowiek jako układ sterowany przez środowisko brak mechanizmu regulacji w sobie, lecz na zewnątrz (człowiek jednowymiarowy) 2. kierunek psychodynamiczny – Freud człowiek niedoskonały, zachowania motywowane przez siły zewnętrzne, konflikty wewnętrzne cel: poznanie osobowości, dążeń, popędów-nabyte w okresie dojrzewania, one nas kształtują; dzielą się na pierwotne: jedzenie, sen, seks; i wtórne: bezpieczeństwo, uspołecznienie człowiek jako kombinacja tego co odziedziczone i nabyte ze społeczeństwa, środowiska najważniejsze jest wczesne dzieciństwo kiedy tworzy się obraz człowieka libido-popęd seksualny o tym czym jesteśmy stanowią: id: zasada przyjemności, kształtuje się do pierwszego roku życia, popędy nieświadome, instynkt samozachowawczy 4 Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom. ego: zachowanie społeczne akceptowane, kształtuje się do szóstego roku życia, jak się ma zachować, jak nie powinien, zasada rzeczywistości, złość jako reakcja na niezaspokojone potrzeby superego: reprezentacja norm społecznych, kształtuje się powyżej szóstego roku życia, staramy się kierować na wzór autorytetów, składa się z: sumienia-kiedy dziecko jest często karane, i ja idealnego-system nagród, silna motywacja, umiejętność kierowania sobą z pozycji Ja walka id i superego – ego próbuje to wszystko łagodzić hipnoza jako metoda leczenia Albert Adler – człowiek posiada potrzebę zdobycia władzy, jesteśmy słabymi istotami i to dążenie jest narażone na niepowodzenie, kompensowanie poczucia niższości; człowiek stara się usunąć napięcia, ale konflikty wewnętrzne utrudniają a czasami uniemożliwiają nam ich zaspokojenie: konflikty motywacyjne-wybór między sprzecznościami, konflikty interpersonalne-wybór między mną a grupą poszukiwania mechanizmów obronnych – Anna Freud – są one nieświadome: represja (wyparcie)-słowa mające na celu wyrzucenie ze świadomości rzeczy problemowych, kłopotliwych protekcja-przerzucanie rzeczy na innych racjonalizacja-przesadne tłumaczenie przyczyn: słodka cytryna: dorzucanie interpretacji do sytuacji aby się lepiej poczuć kwaśne winogrona: umniejszanie wartości czegoś czego nie osiągnęliśmy 3. kierunek poznawczy – Tomaszewski człowiek jest samodzielny, dot. przetwarzania informacji, myślenia-jakie są nasze myśli człowiek nie jest sterowany przez środowisko, ani przez procesy nieświadome – jest samodzielny, myśli; wiedza dzieli się na deklaratywną: wiem, że... (opisać), i na proceduralną: wiem jak... (wykonać) funkcja człowieka jest zbieranie wiedzy środowisko stymuluje nas twórczo, tzw. walencja, czyli wartość: pozytywna-zadowolenie, miłość; negatywna-ból, lęk 5 Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom. każda jednostka ma swoja hierarchię wartości-zwierciadło naszej osobowości; wartości: dionizyjskie: cel-komfort, konsumpcja peraklesowe: dążenie do władzy, sławy prometejskie: widzi siebie jako cząstkę wspólnoty, poświęcanie się dla innych apollińskie: poznanie świata, sztuka sokratyczne: dążenie doi wiedzy, samo rozwoju, ciągłe doskonalenie się 4. kierunek humanistyczny – lata 50 XX wieku – Rogers, Maslow dążenie do samorealizacji koncepcja człowieka w oparciu o funkcjonowanie studentów zorientowanie na osobę to co robimy dąży do pozytywnego funkcjonowania w społeczeństwie człowiek: ja idealne (chciałbym być), ja realne (ja jestem naprawdę); im większa różnica tym większy konflikt hierarchia potrzeb Maslowa: WYKŁAD 3 Inteligencja: zbiór zdolności do wykonywania czynności zdolność do rozumienia sytuacji i znalezienia celowych reakcji zdolność (psychiczna) do rozumowania w ogóle (bystrość): postrzeganie problemów i dążenie do ich rozwiązania; dostosowanie się do środowiska, warunków życia sprawność intelektualna; zdolność do uczenia się dzieli się na potencjał wrodzony oraz potencjał nabyty Modele sprawności intelektualnej: 6 Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom. dwuczynnikowa teoria strukturalna – Spearman: czynnik inteligencji ogólnej G (po części nam dany), oraz zdobyte umiejętności, doświadczenia S koncepcja wieloczynnikowa – Thurstone; 7 czynników grupowych: płynność słowna: zdolność tworzenia słów o określonej strukturze-wypowiedź słowna, przypominanie słów rozumienie słów: zdolność definiowania pojęć czynnik liczbowy: zdolności matematyczne czynnik przestrzenny: położenie przedmiotów względem siebie pamięć: zdolność zapamiętywania i odtwarzania szybkość spostrzegania rozumienie: zdolność do wyciągania wniosków sześcian – Guilford: myślenie konwergencyjne: jedno rozwiązanie myślenie dywergencyjne: wiele poprawnych rozwiązań Pomiar inteligencji: A. skala Bineta i Simona – 1905 rok, Francja – badali dzieci słabe na umyśle; zestaw prób na każdy wiek umysłowy (WU), [przeznaczony dla dzieci od 3 do 13 roku życia (WŻ)] WU IQ 100 WŻ B. skala Wechslera: bada sprawność intelektualną bez ograniczenia wieku, sprawdzian obejmuje czynności werbalne (słowne) oraz zawiera czynnik wykonawczy (myślenie przyczynowo-skutkowe, analiza, synteza); ma formę tabeli przelicznikowej Sprawność intelektualna: oprzyrządowanie (centralny układ nerwowy: podłoże funkcjonowania (badanie pozytronowe-kolorowy mózg)); oprogramowanie 7 Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom. Podział inteligencji wg Gardnera: 1. lingwistyczna: językowe zdolności, porządkowanie wiedzy 2. logiczno-matematyczna: Sherlock Holmes, eksperymenty z liczbami 3. wizualno-przestrzenna: Pablo Picasso, architekci, szachiści, nawigatorzy 4. muzyczna: melomani, dyrygenci, kompozytorzy 5. fizyczno-kinestetyczna: chirurdzy, tancerze, kierowcy 6. interpersonalna: rozumienie innych ludzi 7. intrapersonalna: rozumienie samego siebie Różny udział poszczególnych zdolności u różnych ludzi. WYKŁAD 4 Uczenie w psychologii i w pedagogice; obejmuje wszystkie etapy życia człowieka (po 30 roku życia także możemy się uczyć, dzięki odbudowie neuronów). O uczeniu się możemy mówić gdy zachodzą jakieś zmiany w człowieku; wiąże się z osobistymi odczuciami. czynność by sobie coś przyswoić uczenie proces prowadzący do względnie trwałej zmian zachowania lub możliwości zachowania Zmiany w zachowaniu powstają w wyniku indywidualnego doświadczenia. Doświadczenie polega na odbiorze i przetworzeniu informacji. 1. uczenie się to sytuacja gdzie jest zmiana postaw 2. uczenie się jako sytuacja gdy zmieniają się umiejętności manualne; ten typ uczenia się wiąże się z postawą jaką mamy od początku 3. uczenie się to powiększenie wiedzy Warunkowanie: klasyczne, instrumentalne (Zimbardo) Uczenie klasyczne (relatywne): jeden bodziec, który wystąpi potrafi ocenić jaki będzie następny bodziec. Pawłow: bodziec bezwarunkowy powoduje sytuację reakcji bezwarunkowej. Warunkowanie instrumentalne (Edward Thorndike): jest on przedstawicielem konekcjonizmu. Badania na kotach znajdujących się w 8 Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom. skrzynce. Jeżeli kot się wydostał z klatki otrzymywał nagrodępokarm. Lepiej utrwalają się nam reakcje nagradzane niż karane – prawo efektu. Selingman – teoria wyuczonej bezradności. Jeżeli próbujemy osiągnąć jakiś cel i nam to nie wychodzi nie będziemy próbować ponownie. Uczenie obserwacyjne: twórcy uważają, że człowiek uczy się reakcji obserwując reakcje innych ludzi. Dzieci uczą się przez naśladowanie, na obserwacji. Trzeba mieć sprawną uwagę, pamięć, procesy wykonawcze i motywację-z reguły uczenie się będzie niepełne jeśli chociaż jednego z nich nie będzie. Musi być: osoba zachowanie (nabywanie wprawy) środowisko odbiór bodźca przyswojenie transformacja Proces recepcji: może być bierna (nie robimy nic i zapamiętujemy) lub czynna (sami poszukujemy wiadomości) Drogi odbioru informacji: ważne, że jest zaangażowanie: modalności Wzrokowcy: uczą się dobrze, gdy są tabele; 60% osób jest wzrokowcami Słuchowcy: uczą się dzięki temu, że mogą słuchać, że powtarzają Czuciowcy: są to ludzie, którzy musza dotknąć, chodzić (tancerze, łyżwiarze, chirurdzy) Kanały dochodzenia informacji: wzrok, słuch, dotyk. Struktura materiału pomaga lub wręcz przeciwnie, np. w wierszu nie ma spójności. Nasze doświadczenie w danej dziedzinie ma również związek z efektywnością nauki. Jeśli coś jest chaotyczne to będziemy się wolniej uczyć. Duża rola postawy i nastawienia: informacje innych ludzi wpływa na nasze nastawienie. Wewnętrzny stan uczuciowy. Różnica między warunkami uczenia się i warunkami odtworzenia informacji-im większa tym gorsze efekty. Odbiór bodźców-recepcja. Ebinghouse: efekt plateau (momenty zastoju) 9 Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. liczba powtórzeń Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom. Jeżeli mamy opanować 100 słów: to w jeden dzień musimy je powtórzyć 68 razy, gry rozłożymy na 3 dni wystarczy 38 razy. Słynni nieucy: Newton, Einstein, Mendel, Edison. Siła koncentracji i uwagi, pamięć, koncentracja: Motywacja zależy od poziomu trudności i od tego jak nam na czymś zależy Motywacja dzieli się na wewnętrzną i zewnętrzną. Trudno jest nam się czegoś nauczyć, kiedy uważamy to za niepotrzebne, nie lubimy tego, gdy są to rzeczy podane w stresie lub lęku. WYKŁAD 5 Pamięć: zgromadzone myśli, zależy od właściwości psychicznych i sama się nią staje, umożliwia funkcjonowanie w obrębie naszego 10 Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom. doświadczenia, dzięki niej gromadzimy umiejętności [bardzo aktywny system]. Ślady pamięciowe (tzw. engrany)-podstawa pamięci, nie ma żadnego mechanicznego sladu, że pamiętamy, nie ma obszaru, który za to odpowiada. Przejawy pamięci (rys. 1) pamięć dotyczy doświadczenia poprzednich pokoleń indywidualne doświadczenia jednostek pamięć gatunkowa pamięć osobnicza zróżnicowana ze względu na: pamięć obrazowa pamięć uczuć pamięć słowna przedmiot pamięć mechaniczna pamięć logiczna rozumienie pamięć dowolna pamięć mimowolna udział woli pamięć pamięć pamięć pamięć pamięć bezpośrednia odroczona ultra krótkotrwała krótkotrwała długotrwała trwałość przechowywania rodzaj przypomnień pamięć odtwórcza pamięć rozpoznawcza 11 Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom. pamięć: epizodyczna: wydarzenia autobiograficzne, związane z doświadczeniami jednostki, gromadzą się wg osi czasowej semantyczna: przekazywana przez język, znaczenie słów, symboli oś pojęciowa, potrzebny jest kod językowy mechaniczna: uruchamiamy gdy nie rozumiemy logiczna: zachowana wg własnej logiki dowolna: staramy się nauczyć mimowolna: nie wymaga naszego zaangażowania, koncentracji bezpośrednia: musimy odtworzyć zaraz po zobaczeniu, usłyszeniu (inaczej zapomnimy) odroczona: po dłuższym okresie czasu ultra krótkotrwała (sensoryczna): od 1-2 sekund; pierwsze stadium przetwarzania informacji (dot. np. zapachów): wzrokowa; słuchowa (echo efekt): wychwytywanie informacji ważnych krótkotrwała: od kilku do ok. 20 sekund; wszystko co przeniesiemy z pamięci sensorycznej , potrzebna jest koncentracja uwagi, możemy zapamiętać 7 +/- 2 elementy, nie ma możliwości przeorganizowania informacji (odnośnie kolejności czasowej); Miller „chunking”-łączenie (nie pamiętamy E R A C I tylko ERACI) długotrwała: magazyn wszystkich zdarzeń, emocji, słów, reguł, umiejętności-wszystko co było przeniesione z pamięci sensorycznej i krótkotrwałej, magazyn wiedzy o sobie i o świecie rozpoznawcza: gdy próbujemy rozpoznać odtwórcza: gdy próbujemy przypomnieć kodowanie: potrzebne do zapamiętania; sposób oznaczania materiału aby zapamiętać. Typy pamięci: 1. proceduralna: przechowuje nasze sprawności, np. chodzenia, pisania, jak się wykonuje dane czynności 2. deklaratywna: o faktach (semantyczna, epizodyczna), wiem, że... 12 Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom. Pamięć przebiega przypominanie zapominanie w fazach: zapamiętywanie, przechowywanie, 100% krzywa zapominania 24 godz.: 70% 48 godz.: 85% czas przypominanie rozpoznawanie często zapominamy własne myśli; to, że mieliśmy o czymś pamiętać. Technika cofania: próbujemy odtworzyć to co robiliśmy wcześniej, ze szczegółami. Zapamiętujemy: 10% gdy czytamy; 20% gdy słuchamy; 30% gdy patrzymy; 50% gdy mówimy; 90% gdy robimy. Skojarzenia: pamiętamy) aktywna obróbka informacji (powodują, że lepiej Istnieje ponad 50 definicji osobowości. Są to cechy charakterystyczne człowieka. Jest to kombinacja cech; coś co nas wyróżnia, nie ma dwóch takich samych osób. Możemy zmienić jej kształt ale nie strukturę! WYKŁAD 6 Osobowość jest to zbiór właściwości psychicznych, które dają charakterystyczny wzór działań człowieka, są one niezmienne czasowo i sytuacyjnie (jest to jedna z wielu definicji). Osobowość są to stosunkowo stałe cechy, dyspozycje jednostki, które nadają względną spójność zachowania, regulują nasze zachowania. Obejmuje potrzeby, zainteresowania, temperament – nie rodzimy się z gotową osobowością, podlega ona zmianie, ewaluuje bo zmienia się otoczenie wokół człowieka. 13 Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom. Rok 1936: teoretyk Gordon Alford określił osobowość jako zbiór cech, zarówno tych wspólnych dla kilku osób jak i tych niepowtarzalnych, jako zmienne pośredniczące między bodźcem a reakcją. Znalazł on ponad 18.000 słów, które odnosiły się do cech osobowości. bodziec reakcja cechy pośredniczące na przykład: egzamin nieśmiałość strach, nie przyjście na egzamin Hans Eysenck połączył cechy w bloki i dołączył do nich opis; teoria TEN psychotyzm (III wymiar) dot. problemów osobowości ekstrawersja (I wymiar) introwersja/ekstrawersja neurotyzm (II wymiar) stabilny/niestabilny Koło osobowości Eysencka chimeryczny, lękliwy, trzeźwo myślący, powściągliwy, nietowarzyski, cichy smutny drażliwy drażliwy, niespokojny, pobudliwy, zmienny, porywczy, aktywny, optymistyczny spokojny pewny siebie pasywny, dbały, 14 uważny, Szukasz gotowej pracy ? pokojowo nastawiony, To pewna droga do poważnych kłopotów. opanowany, Plagiat jest przestępstwem ! rzetelny, zrównoważony, Nie ryzykuj ! Nie warto ! spokojny Powierz swoje sprawy profesjonalistom. towarzyski, otwarty, rozmowny, wrażliwy, odprężony, pełen życia, beztroski, przywódczy Pięć podstawowych wymiarów osobowości, tzw. „wielka piątka” – opis osobowości 1. neurotyczność (lęk, nieśmiałość) 2. ekstrawersja (sytuacje społeczne – reakcja) 3. otwartość na doświadczenia (zachowanie podczas działania) 4. ugodowość (lub jej brak) (ustępliwość, wolontariat) 5. sumienność (obowiązkowość) O osobowości decydują: A. czynniki anatomiczno-fizjologiczne (układ nerwowy) B. czynniki biologiczno-społeczne (środowisko, społeczeństw, kultura) Hilgard: obraz samego siebie i świata postawy potrzeby temperament osobowość wartości zdolności poziom aktywności własnej zainteresowania 15 Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom. warunki środowiskowe Hipokrates wyróżnił 4 typy osobowości (humory) ze względu na płyny przeważające w organizmie (przedstawione na kole osobowości Eysencka); Pawłow również wyróżnił 4 typy osoboewości. Centralny układ nerwowy – finanse Gage’a; płaty czołowe odpowiadają za osobowość (dot. oceny sytuacji i samego siebie, emocji) Temperament – element dynamizujący pobudza lub hamuje do działania. Kretschner uważał, że sposób w jaki człowiek jest zbudowany określa jakie posiada cechy: typ leptosomiczny (chudzielec): spokojny, małomówny, nietowarzyski typ akletyczny (buzon): małoruchliwy w procesach myślowych typ pykniczny (grubas): spokojny, czasami porywczy Kwestia zadowolenia ze swego ciała,budowy ma wpływ na odwagę w sytuacjach społecznych. Postawy – sposób zachowania wobec ludzi: utajona – gotowość do działania (np. autobusie starszej osobie) czynna – konkretne działanie ustąpienie Stereotyp – specyficzny typ postawy 16 Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom. miejsca w Nastawienie jest zgodne z potrzebami i zainteresowaniami – powstają na bazie zdolności (warunki określające wykonanie czynności na wysokim poziomie); np., bez zainteresowania trudno by było pewne fakty zauważyć. Osobowość ma wpływ na rozwiązywanie konfliktów (mechanizmy obronne). Doświadczenia mają wpływ na zinteresowania w kontekście zdolności, postawy, zachowania Obraz samego siebie – centrum psychologii poznawczej; obejmuje samowiedzę: wszystko co wiem o sobie, wszystkie krytyczne uwagi, to z czym ja się porównuje, samoocenę: poczucie własnej wartości, ocena osobowości; ja idealne: oczekiwania; ja realne: weryfikacja oczekiwań przez życie ja idealne ja realne samowiedza Człowiek nie tylko myśli, ale jest świadomy, że myśli. W ujęciu poznawczym poczucie własnej wartości może być: 1. zawyżone – narażenie na wiele porażek (porywamy się z motyką na słońce) są odbierane jako osoby zarozumiałe, niedostępne 2. zaniżone – bierni, wycofujący się 3. adekwatne – na odpowiednim poziomie Koncepcja psychodynamiczna: mechanizmy obronne; się przez całe życie; świadomość; nieświadomość. osobowość WYKŁAD 7 Zaburzenia osobowości – blokada zdolności jednostki 17 Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom. rozwija To same zachowanie w różnych sytuacjach jest postrzegane jako norma lub patologia. Przy ocenie zaburzeń uwzględnia się: zaplecze kulturowe funkcjonowanie behawioralne sytuację i jej rozpoznanie Ocena ta nie jest oparta na dowodach fizycznych lecz na syndromach/czynnikach: cierpienie (męczennica) nieprzystosowanie (planuje rzeczy i ich nie realizuje a wręcz je zawala – wykonywanie czynności nie przystosowanych do środowiska) irracjonalność (głosy, których nie ma) nieprzewidywalność (pewna statystyczna rzadkość) dyskomfort obserwatora (to co czujemy oglądając dane działanie) Historia: w wieku X uważano, że choroby psychiczne są przypisywane kobietom (wędrówka macicy po ciele) wtedy odprawiano egzorcyzmy, zaklęcia; Inkwizycja: Salem stracono 20 kobiet posądzonych o bycie czarownicami, późniejsze badania wykazały iż historie z nimi związane spowodowane były zatruciem grzybem; w okresie późniejszym uznano, że choroby psychiczne nie są opętaniem, w wieku XVIII zaczęto budować szpitale, ośrodki, rozpoczęto prowadzić badania – sposoby postępowania z chorymi zaczęły łagodnieć. Choroby psychiczne dzielą się na: organiczne: spowodowane uszkodzeniami centralnego układu nerwowego, kiedy zostaje zablokowany przekaz informacji (dot. chorób: Parkinsona i Alzheimera), urazy mają swoja lokalizację nieorganiczne: wynikają z konstrukcji osobowości, nie mają lokalizacji (nerwice, schizofrenie, psychozy) 6 osób na świecie nie odczuwa lęku – jest to patologia. Z kolei jeżeli ktoś odczuwa lęk bez wyraźnych przyczyn i stany lękowe przekraczają okres 6 m-cy - jest to lęk bezprzedmiotowy. Występują również paniczne lęki – nagłe napady lękowe, które paraliżują osobę. Wyróżnia się około 300 fobii. 18 Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom. Fobie związane są z reakcja neurotyczną – skłonnością do tych reakcji, nadmierna tendencją do przeżywania stanów lękowych; ludzie tacy często domagają się terapii, leczenia (wmawiają lekarzowi taką potrzebę). Nerwice natręctw –zaburzenia w zakresie myślenia nerwice wątpliwości – typu wyłączyłem żelazko? ruminacje – ponowne przezywanie i przegadywanie tego samego zdarzenia, przypisywane są kobietom: przegadanie z A... B... C... nerwice czynności – np. liczenie płytek chodnikowych Zaburzenia afektywne – zaburzenia nastroju; dotyczą depresji Wyróżniamy 2 rodzaje depresji: 1. jednobiegunowa (przeziębienie psychopatologii) dołek, chandra: 20% kobiet, 10% mężczyzn 2. dwubiegunowa (na przemian stany depresyjne i maniakalne(energiczność)) 1% populacji, np. Hemingway, Poe, Churchill Zaburzenia schizofreniczne – kobiety 25 lat, mężczyźni 24 lata – dotyczy zaburzeń osobowości – jest ona zdezintegrowana (rozbicie wewnętrzne, procesów myślowych, reakcje na halucynacje, zniekształcona percepcja, chaotyczność myśli, nie ma filtru emocji - czuje się wszystko naraz) I. typ: objawy dodatnie: urojenie, halucynacje, utrata rzeczywistości, np. urojenia: prześladowcze (wszyscy są przeciwko mnie), zagrożenia, wielkości, zazdrości II. typ: objawy ujemne: utrata woli, zaburzenia mowy, ruchu, apatia; nieadekwatne emocje do sytuacji; niespójność język [schizofrenik katatoniczny: bezruch] Występują również typy mieszane Choroby psychiczne (np. dot. urazów, guzów) są postrzegane jako tragedia ludzi, nie winimy ich za ich stan, natomiast są one niewygodne dla społeczeństwa dlatego ludzie chcą ich odizolować. 19 Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom. WYKŁAD 8 Autoprezentacja; manipulacja wrażeniem. Sukces zależy od tego jak nas postrzegają inni. Zainteresowanie, uznanie, dostanie pracy są nagrodami wzmacniającymi robienie wrażenia. Czasami ludzie kłamią na swój temat. Autoprezentacja jest funkcją osobowości i sytuacji (kiedy cos prezentuje). Gofman, Jones – socjolodzy Zwraca uwagę w towarzystwie, bo to mu się opłaca. Człowiek nie może do końca przewidzieć reakcji otoczenia, tego co chcemy zaprezentować. Ta sama sytuacja może być różnie odbierana, oceniana. Nie możemy ocenić wrażenia, które sami robimy, ale możemy oceniać wrażenia, jakie inni robią. Motywy autoprezentacji: aby wpłynąć na innych, manipulowanie reakcją, aby podtrzymać poczucie własnej wartości aby redukować negatywne wrażenia, emocje, uczucia (rozmawiamy o tym) *efekt koktailparty Każde zachowanie może być autoprezentacją Techniki atrybucyjne – ukazanie tych cech, które mamy; wyjaśnia sposób własnego zachowania, tak jak kierunek społeczny, normy, zasady: personalne: cechy wewnętrzne sytuacyjne: odwołują się do czynników zewnętrznych Techniki rekudiacyjne – zaprzeczenie, obrona Opisywanie siebie tak, aby wywrzeć na innych najlepsze wrażenie; ważny jest odpowiedni zestaw informacji. 20 Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom. Własne porażki personalnej... oceniamy wg techniki sytuacyjnej, atrybucyjnej – Prawo obserwator aktor – ludzie stosują różne atrybucje w zależności od tego czy uczestniczą w jakimś zdarzeniu. Każda sytuacja powoduje chęć tłumaczenia. Pamięciowe manipulacje: luki pamięci, mówimy, że zapomnieliśmy, a nie, że nie chcemy Techniki na zasadzie werbalnej: poprzez wygląd – gdy pierwsze wrażenie było negatywne (np. ubranie, wygląd) zapominamy jako ostatnie; jeżeli ktoś jest atrakcyjny, lub wygląda w jakiś sposób np. biznesmen, osoba należąca do subkultury przypisujemy im cechy, które niekoniecznie są prawdziwe. Ludzie mają zaufanie do osób, które wyglądają korzystniej, lepiej. Śmiech: wyraz emocji, zadowolenia, czasem zdenerwowania Przyznawanie się albo odcinanie się od pewnych osób: pławienie się w świetle odbitym – znanie pewnej osoby może podwyższyć naszą rangę, bo są sławne; usuwanie cieni porażki – odcinanie się od osób, które mogą źle wpłynąć na naszą ocenę; Efekt PSST - chcemy być kojarzeni z dobrymi nowinami, chętnie przekazujemy dobre wieści. Nie lubimy ludzi, którzy przynoszą złe informacje. Ludzie często podążają za tłumem, tak samo się zachowują, jest to konformizmem nie chcą być źle oceniani, nacisk innych osób, nie chcemy być odrzuceni, zachowania zgodne z normami innych osób. Ocena siebie wyznacza granice pozytywnego mylenia o sobie. Ocena samego siebie nie musi być taka sama jak otoczenia. Krytyka: rzeczywista antypacyjna – coś co do nas dociera, co sobie wymyśliliśmy zazwyczaj obniża naszą samoocenę (krytyka nas, a nie np. ubioru) 21 Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom. błąd autoprezentacyjny: nie udało nam się coś zaprezentować i nie da się tego naprawić (np. gdy coś przewrócimy, zbijemy) zachowanie zaradcze: przepraszanie, tłumaczenie, deklaracja niewinności, wymówi, obrona rozmycie odpowiedzialności: często w sytuacji grupowej WYKŁAD 9 Stres; każdy stawia sobie cele, wymagania; sytuacje stresowe przezywał każdy (załamanie, panika). Stres czasem mobilizuje (walka lub ucieczka) Twórca: Hans Seyla Stres występuje w przypadku braku zgodności pomiędzy czynnościami do wykonania a czynnikami zewnętrznymi i wewnętrznymi. Na egzaminie trzeba odpowiedzieć: warunki zewnętrzne (ciemne pomieszczenie, duszno, hałas), wewnętrzne (odczucia, brak wiadomości) WW+ DO + MW = Stres WW - wysokie wymagania DO - duże ograniczenia np. brak wiedzy, książki z której trzeba się przygotować MW - małe wsparcie np. zmęczony egzaminator, mało zainteresowany Sytuacje trudne mogą być trudne: a) obiektywnie – naprawdę np. katastrofy powodziowe b) subiektywnie – mimo normalnych warunków Rodzaje sytuacji trudnych: 1. deprywacja – następuje brak podstawowych czynników do funkcjonowania (tlen, pokarm) ale mogą być to potrzeby psychiczne (porzucone dzieci często cierpią na chorobę sierocą) 2. przeciążenie – stopień trudności jest na granicy możliwości fizycznych i psychicznych (np. praca w hałasie) 3. utrudnienia – możliwości wykonania zadania zostają zmienione np. brak notatek, udaremnieni ściągania) 4. zagrożenia – niebezpieczeństwo, że utarcimy cos co jest dla nas ważne (życie, zdtrowie, pozycje, pracę) 22 Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom. Konflikty motywacyjne: dążenie dążenie (+ +) wybór między dwoma pozytywnymi, korzystnymi sytuacjami unikanie unikanie (- -) wybór między sytuacjami których chcemy uniknąć dążenie unikanie (+ -) chciałabym i boję się Przy wysokim natężeniu emocji pojawiają się emocje, które maja złe skutki w psychice Wydarzenie = stres reakcja alarmowa (polega na mobilizacji sił, 9 z 15 miejsc są uruchomione :mózg, śledziona, jelita, oczy..., mają na celu przygotować organizm do walki lub do ucieczki) walka ucieczka wyczerpanie (rozważanie rumiancje, załamanie) problemu – Nasze nastawienie ułatwia nam wybór, gdy sytuacje ocieniamy pozytywnie łatwiej jest nam przezwyciężyć stres, jeśli negatywnie następuje wyzwolenie łańcucha niepowodzeń [pojawia się reakcja wyuczonej bezradności]. stresor ocena (indywidualne oznaczenie związane z doświadczeniem) Wszystko co robimy zmierza do przystosowania się do środowiska, gdy postaramy się stres opanować przystosowanie do sytuacji zadaniowej będzie wzrastało. Robert Zazarnc – uważa, że stres jest efektem procesu poznawczego, jak oceniam sytuację, pojawiają się emocje. Stres może być efektem wyuczonej bezradności np. wystąpienie publiczne, które może mówić, że zawsze mu się niepowodziło, więc teraz też. 23 Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom. Stein badał skoczków spadochronowych zarówno początkujących jak i rutyniarzy. U początkujących lęk pojawiał się od 1,5 godz. przed skokiem, rosło, max – skok i spadanie. U rutyniarzy – na kilka godzin przed skokiem i spada, po skoku wzrost stresu. Strategia: poprawa sytuacji, warunków panowanie nad emocjami zależy od osobowości, doświadczenia, sprawności intelektualnej Skuteczność strategii określą sytuacja i człowiek. Osobowość można podzielić na A i B. A. agresywna osobowość, niecierpliwa, wybujałe ambicje, rywalizacja, zaganiany, podatna na stres B. przeważa spokój, opanowanie, realnie ocenia możliwości Jeżeli znamy swoje możliwości, łatwiej wypełnić zobowiązania. Strategie negatywne: strategia ucieczki strategia wycofania – gdy już jesteśmy w sytuacji stresowej wycofujemy się strategia odsuwania – w czasie co może być stresem Strategie pozytywne: nabywanie wprawy, oswajanie się; gdy czegoś nie lubimy zrobimy coś kilka razy to pojawi się syt. muszę się zmobilizować, ale nie ma strachu; lęk jest często naszym wyobrażeniem przewidywanie zdarzeń, przeżywanie emocji aby zlikwidować napięcia, przygotowanie się rozładowanie emocji przez wysiłek fizyczny, albo koncentracja nad innym zajęciem, wprowadzenie nastroju zabawy (słodka cytryna, kwaśne winogrona) identyfikacja z grupą pozwala rozładować napięcie, nie czujemy się samotni.A Niektórzy lepiej funkcjonują, gdy coś jest wielkim wyzwaniem, poziom adrenaliny rośnie. Poziom stresu zależy od tego jak kontrolujemy 24 Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom. siebie, od pewności siebie, jakie cos ma znaczenie, poczucia własnej wartości, autodeterminizm – to co robię przyniesie takie efekty jakie chcę, obniża stres, my sprawujemy kontrolę, humor jest moderatorem stresu. Aby kontrolować stres musimy określić siebie, ambicję, gdy jest aspektem wiodącym, może być utrudnieniem, brak sukcesów – obniża możliwości radzenia sobie, często zmiany w otoczeniu, samoocena. 25 Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
