V. Cele szkolnego programu profilaktyki

PROGRAM
PROFILAKTYCZNY
Zespół Szkolno – Przedszkolny
Gimnazjum
im. Marii Skłodowskiej – Curie
ul. Mickiewicza 51
82-230 Nowy Staw
na lata: 2014/2015 - 2018/2019
Zatwierdzony Uchwałą Rady Pedagogicznej
nr 09/2014/2015 w dn. 15.09.2014 r.
1
SPIS TREŚCI:
I.
PODSTAWA PRAWNA ............................................................................................................................. . 3
II.
MISJA SZKOŁY ............................................................................................................................................
4
III.
WSTĘP ...........................................................................................................................................................
4
IV.
IDENTYFIKACJA PROBLEMU ...............................................................................................................
4
V.
CELE SZKOLNEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI ........................................................................
5
VI.
PLAN DZIAŁAŃ - OBSZARY PROBLEMOWE .................................................................................
6
A. NORMY I WZORCE
SPOŁECZNE ............................................................................................................
6
B. AGRESJA I PRZEMOC ...............................................................................................................................
8
C. ABSENCJA ..................................................................................................................................................
9
D. UZALEŻNIENIA ........................................................................................................................................ 10
E. ZAGROŻENIA: AIDS, ZABURZENIA ODŻYWIANIA, WCZESNA INICJACJA SEKSUALNA .......... 11
VII. METODY I FORMY DZIAŁAŃ ............................................................................................................... 12
VIII. PRZEWIDYWANE EFEKTY DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNYCH ................................................ 12
IX.
INSTYTUCJE WSPIERAJĄCE SZKOŁĘ W JEJ DZIAŁANIACH .................................................... 12
X.
EWALUACJA ............................................................................................................................. .................. 13
2
I. PODSTAWA PRAWNA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty ( Dz. U. z 1996 r. nr 67, poz.329
z późniejszymi zmianami).
Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 30 kwietnia 2013 r. w sprawie zasad
udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach
i placówkach (Dz. U. 2010 nr 228, poz. 1487)
Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 27 sierpnia 2013 r. zmieniające
rozporządzenie w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla
dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach,
szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych (Dz. U. 2013 poz. 957).
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 października 2009r. w sprawie nadzoru
pedagogicznego (Dz. U. z 2009r. nr 168 poz. 1324).
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 sierpnia 2009 r. zmieniające
rozporządzenie w sprawie sposobu nauczania szkolnego oraz zakresu treści dotyczących
wiedzy o życiu seksualnym człowieka, o zasadach świadomego i odpowiedzialnego
rodzicielstwa, o wartości rodziny, życia w fazie prenatalnej oraz metodach i środkach
świadomej prokreacji zawartej w podstawie programowej kształcenia ogólnego.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 lutego 2007 r. w sprawie ramowych
statutów publicznych przedszkoli oraz publicznych szkół (Dz. U. z 2007 r. nr 35, poz. 222)
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków
i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania
sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz. U. z 2007 r. nr 83, poz. 562, z
późniejszymi zmianami).
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 stycznia 2003 r. w sprawie
szczegółowych form działalności wychowawczej i zapobiegawczej wśród dzieci i młodzieży
zagrożonych uzależnieniem (Dz. U. 2003 r. nr 13, poz. 226)
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych
statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (Dz. U. nr 61, poz. 624)
Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. 1994 r. nr 111, poz.
535)
Ustawa z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu
i wyrobów tytoniowych (Dz. U. z 1996 r. nr 10, poz. 55, tekst jednolity ze zmianami)
Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2005 r. Nr 179 poz.
1485)
Statut Gimnazjum im. Marii Skłodowskiej-Curie w Nowym Stawie
Program Wychowawcy Gimnazjum im. Marii Skłodowskiej-Curie w Nowym Stawie
3
II. MISJA SZKOŁY
Misja szkoły: Jesteśmy szkołą przyszłości - wychowujemy obywateli świata, którzy nie będą żyli
w niewoli uzależnień, będą potrafili dokonywać świadomych wyborów zgodnych
z ukształtowanym systemem wartości i norm społecznych.
III. WSTĘP
Program profilaktyczny dla Gimnazjum im. Marii Skłodowskiej-Curie w Nowym Stawie
jest programem pięcioletnim przewidzianym na okres od września 2014 do czerwca 2019 roku.
Odpowiada on na potrzeby rozwojowe młodzieży oraz na wyniki diagnoz problemowych. Zakłada
systematyczną i długofalową pracę w najistotniejszych obszarach problemowych. Jego celem
nadrzędnym jest wychowanie zdrowego emocjonalnie człowieka wolnego od nałogów, umiejącego
radzić sobie w sytuacji presji społecznej oraz poszukującego społecznie akceptowanych form
rozwiązywania problemów. Obiektem działań programu jest całe środowisko szkolne, czyli przede
wszystkim uczniowie, ich rodzice i nauczyciele. Kierunki działań adresowane są zarówno do grup
niskiego
ryzyka,
jak
i
grup
podwyższonego
ryzyka.
W pierwszym przypadku mowa jest przede wszystkim o oddziaływaniach profilaktycznych
o charakterze grupowym, których głównym celem jest promocja zdrowego stylu życia. Z kolei
działania skierowane do grup podwyższonego ryzyka mają charakter indywidualny i są realizowane
przez poradnictwo, socjoterapię, psychoterapię. Skierowane są do osób, które podjęły choć jedno
zachowanie ryzykowne. Celem tych działań jest umożliwienie wycofania się
z takich zachowań.
Niniejszy program zakłada realizację postawionych celów poprzez wykorzystanie strategii
informacyjnej, edukacyjnej, alternatyw, interwencyjnej, zmian środowiskowych, zmian przepisów.
Program profilaktyczny stanowi spójną całość z programem wychowawczym szkoły.
IV. IDENTYFIKACJA PROBLEMU
Problemy i potrzeby uczniów zdiagnozowano na podstawie:
 anonimowych ankiet przeprowadzonych wśród uczniów, rodziców i nauczycieli,
 rozmów z uczniami,
 rozmów z rodzicami.
 rozmów z nauczycielami i wychowawcami,
 obserwacji zachowań uczniów,
 analizy dokumentacji uczniów.
Na podstawie wstępnej diagnozy wyłoniono najważniejsze obszary problemowe:
 adaptacja i integracja uczniów w środowisku szkolnym,
 przemoc i agresja w szkole,
4








przeciwdziałanie dyskryminacji,
wagary,
uzależnienia od papierosów, alkoholu, narkotyków, komputera, telefonu,
wczesna inicjacja seksualna,
problemy w komunikowaniu się,
asertywność,
normy i wzorce społeczne,
niewystarczający poziom wiedzy i umiejętności wychowawczych rodziców, niekiedy
nauczycieli.
V. CELE SZKOLNEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI (uwzględniające priorytety szkoły):
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
Działania szkoły na rzecz zdrowia i bezpieczeństwa uczniów - szkoła wolna od przemocy
fizycznej i psychicznej.
Udzielenie uczniom z klas I wsparcia psychicznego i wskazówek ułatwiających adaptację
w środowisku szkolnym.
Uczenie uczniów rozpoznawania zagrożeń i radzenia sobie z niekorzystnymi wpływami.
Rozwijanie umiejętności asertywnego odmawiania.
Ochrona życia psychicznego – eliminowanie stresu.
Przeciwdziałanie wagarowaniu uczniów - realizacja obowiązku szkolnego.
Dostarczenie uczniom wiedzy o szkodliwości środków uzależniających i skutkach ich
zażywania oraz o mechanizmach ich działania.
Prowadzenie wczesnej interwencji dla młodzieży podejmującej zachowania ryzykowne
(specjalistyczna pomoc psychologiczna, socjalna, prawna itd.)
Zwrócenie uwagi na takie zagrożenia, jak: bulimia, anoreksja, AIDS.
Promowanie zdrowego stylu życia bez środków uzależniających:
a. wskazywanie alternatywnych sposobów bycia i życia wolnego od uzależnień,
b. kształtowanie pozytywnych postaw życiowych, umiejętności społecznych,
c. wsparcie w budowaniu własnego systemu norm i zasad zgodnych ze społeczną aprobatą.
Działania związane z zapobieganiem wczesnej inicjacji seksualnej wśród młodzieży.
Przygotowanie uczniów do życia w społeczeństwie – preorientacja zawodowa.
Włączanie, inicjowanie działań profilaktycznych wśród uczniów, przedstawicieli środowiska
lokalnego - opieki społecznej, policji, służby zdrowia, itd.
Stałe pogłębianie wiedzy i umiejętności wychowawczych, psychospołecznych nauczycieli
w zewnętrznych i wewnętrznych formach doskonalenia zawodowego oraz rodziców
(poradnictwo, prelekcje, warsztaty itp.)
Współpraca z instytucjami wspierającymi działania szkoły.
Omawianie efektów realizacji programu profilaktycznego w szkole w ramach rad
pedagogicznych – ewaluacja programu.
5
VI. PLAN DZIAŁAŃ - OBSZARY PROBLEMOWE
A. NORMY I WZORCE
SPOŁECZNE
LP.
ZADANIA
1.
Wdrażanie młodzieży do
zachowań kulturalnych w
różnych sytuacjach,
respektowanie norm
poprawnego zachowania
2.
3.
Doskonalenie u uczniów
umiejętności komunikacji,
budowanie poczucia własnej
wartości, wzmacnianie
umiejętności odmawiania,
rozwijanie postaw asertywnych,
doskonalenie umiejętności
szukania i udzielania pomocy
Przeciwdziałanie
antydyskryminacji, uczenie
SPOSOBY REALIZACJI
- znajomość norm i zasad obowiązujących w szkole na
podstawie dokumentów: Prawa i obowiązki ucznia, Kryteria
ocen z zachowania,
- egzekwowanie ustalonych norm zachowania w oparciu o
kryteria zachowania,
- uświadamianie młodzieży konsekwencji złego zachowania,
motywowanie uczniów do poprawy zachowania, dbałość o
kulturę słowa,
- cykl lekcji prezentujący zasady dobrego wychowania (zasady
z zakresu savoir – vivre)
- opracowanie kontraktów klasowych,
- współpraca z rodzicami w kształtowaniu kultury młodzieży na
co dzień
- indywidualne rozmowy z uczniami,
- zajęcia warsztatowe,
- gablota profilaktyki
ODPOWIEDZIALNY
Nauczyciele,
wychowawcy,
pedagog, psycholog
UWAGI
Zał. WSO
Wychowawcy,
nauczyciele, pedagog,
psycholog
Oferta PPP
- lekcje wychowawcze,
- zajęcia warsztatowe w klasach,
Pedagog, psycholog,
nauczyciele, SKW
6
- udział szkoły w Szkolnym Maratonie Pisania Listów,
- indywidualne rozmowy z uczniami,
- współpraca szkoły ze Stowarzyszeniem Na Rzecz
Bezdomnych Dom Modlitwy AGAPE
- współpraca z Fundacją Humanitarną ,,Nadzieja” w Nowym
Stawie
Niwelowanie zachowań typu:
- stosowanie procedur szkolnych,
kradzieże, niszczenie mienia
- przestrzeganie uczniów przed noszeniem cennych rzeczy do
szkoły,
- monitoring,
- pogadanki z uczniami o prawnych konsekwencjach
kradzieży, niszczenia mienia z udziałem przedstawiciela
policji
Wskazywanie zagrożeń, a także - dyskusje i pogadanki na temat uzależniania od komputera,
podkreślanie pozytywnej roli
telefonu itd.
środków masowego przekazu
- uświadamianie uczniom zagrożeń płynących z Internetu
(rozmowy na czacie, wymiana adresów i innych danych itd.)
na lekcjach wychowawczych, Wos-u, j. polskiego itd.,
- doskonalenie umiejętności selekcji programów TV,
umiejętnego wyboru prasy
- nieuleganie manipulacji
Integracja uczniów na poziomie - zajęcia integracyjne w kl. I,
klasowym i międzyklasowym
- imprezy klasowe,
- uroczystości szkolne,
- wyjazdy klasowe i szkolne,
- działalność samorządu szkolnego
Współpraca z domem uczniów z - wizyty domowe u uczniów sprawiających problemy w celu
grup ryzyka
poznania uwarunkowań środowiskowych
tolerancji i szacunku dla innych
4.
5.
6.
7.
„Iskra”
Wychowawcy,
nauczyciele, dyrekcja
Zał. Procedury
postępowania…
Nauczyciele,
wychowawcy,
psycholog
Wychowawcy,
nauczyciele, pedagog,
psycholog, samorząd
Wychowawcy,
pedagog, psycholog
Oferta PPP
7
8.
Doskonalenie umiejętności
wychowawczych nauczycieli i
rodziców
- praca z uczniem trudnym, zagrożonym niedostosowaniem
społecznym,
- współpraca z instytucjami zajmującymi się wychowaniem
oraz wspierającymi funkcję wychowawczą szkoły
- warsztaty, pogadanki, prelekcje dla rodziców,
- rozmowy indywidualne z rodzicami,
- współpraca z PPP
- wewnętrzne i zewnętrzne formy doskonalenia nauczycieli
Dyrektor, pedagog,
psycholog, WDN
Zgodnie z
zapotrzebowaniem
B. AGRESJA I PRZEMOC
LP.
ZADANIA
1.
Zapewnianie bezpieczeństwa
uczniom, zapobieganie agresji
oraz przemocy fizycznej i
psychicznej
SPOSOBY REALIZACJI
- ocena stanu bezpieczeństwa uczniów kl. I, II, III - bieżąca i
okresowa,
- lekcje wychowawcze na temat sposobów radzenia sobie z
agresją i przemocą,
- systematyczne i konsekwentne reagowanie na każdy przejaw
agresji,
- tworzenie klasowych kodeksów,
- bieżące informowanie rodziców o przejawach zachowań
agresywnych,
- postępowanie zg. z procedurami szkolnymi w przypadkach
doznania przemocy,
- spotkania tematyczne uczniów z policjantami dot.
odpowiedzialności za popełnione czyny,
- dyżury nauczycieli,
- zakaz przebywania na terenie szkoły osób obcych (procedura),
ODPOWIEDZIALNY
UWAGI
Wychowawcy,
Zał. Procedury
Zespół ds.
postępowania...
Diagnozowania
Funkcjonowania
Szkoły,
Zespół ds. Profilaktyki
i Wychowania,
pedagog,
psycholog,
dyrekcja, nauczyciel
Edukacji dla
Bezpieczeństwa
8
2.
3.
Dostarczenie uczniom wiedzy
na temat sposobów radzenia
sobie z negatywnymi emocjami,
stresem.
Rozwijanie umiejętności
radzenia sobie w sytuacjach
przemocy
- organizowanie zespołów wychowawczych poświęconych
rozwiązywaniu trudnych problemów dot. negatywnego
zachowania uczniów,
- realizacja programów profilaktycznych,
- realizacja projektów o tematyce zdrowia i bezpieczeństwa,
- monitorowanie zachowań uczniów,
- apele na temat bezpiecznych ferii i wakacji
- indywidualne rozmowy z uczniami,
- zajęcia warsztatowe w klasach
Wychowawcy,
pedagog i psycholog
- anonimowa Skrzynka Zaufania,
- trening umiejętności negocjowania i rozwiązywania
konfliktów uczeń – uczeń, uczeń - nauczyciel,
- budowanie relacji opartych na zaufaniu
Nauczyciele, pedagog
i psycholog
SPOSOBY REALIZACJI
- bieżąca kontrola uczniów na lekcjach i comiesięczne
podsumowanie frekwencji
- informowanie rodziców o nieobecnościach młodzieży na
lekcjach oraz wynikających stąd konsekwencji,
- stosowanie procedur wobec uczniów uchylających się od
realizacji obowiązku szkolnego,
- współpraca z instytucjami wspierającymi działania
wychowawcze i profilaktyczne szkoły,
ODPOWIEDZIALNY
Wychowawcy,
nauczyciele, pedagog,
dyrekcja, policja, sąd
W razie potrzeb
skorzystanie z
oferty PPP
C. ABSENCJA
LP.
ZADANIA
1.
Ograniczenie absencji uczniów,
przeciwdziałanie wagarowaniu
uczniów
UWAGI
Plan pracy
pedagoga,
Zał. Procedury
postępowania...
9
- wizyty w domach uczniów niewydolnych wychowawczo
celem rozpoznania sytuacji i podjęcia działań wspierających
edukację uczniów
D. UZALEŻNIENIA
LP.
ZADANIA
1.
Podnoszenie poziomu
świadomości uczniów na temat
uzależnień
2.
Ukazanie moralnych, prawnych
i społecznych skutków
posiadania, używania i
rozprowadzania środków
psychoaktywnych.
3.
Pomoc uczniom z grup ryzyka
SPOSOBY REALIZACJI
- pogadanki, indywidualne rozmowy,
- warsztaty,
- lekcje wychowawcze,
- filmy edukacyjne,
- spektakle profilaktyczne,
- współpraca z policją
- gromadzenie i udostępnianie materiałów na temat profilaktyki
uzależnień,
- gazetki tematyczne w gablocie profilaktyki,
- filmy edukacyjne,
- spektakle profilaktyczne,
- prowadzenie lekcji wychowawczych o tematyce uzależnień,
- projekty edukacyjne,
- stosowanie procedur
- obserwacja zachowania uczniów podczas przerw, lekcji, zajęć
świetlicowych i pozalekcyjnych,
- informacje o placówkach zajmujących się pomocą w gablocie
profilaktyki,
- kierowanie uczniów do placówek zajmujących się pomocą
uczniom z grup ryzyka
ODPOWIEDZIALNY
Wychowawcy,
pedagog, psycholog
UWAGI
Wychowawcy,
Zał. Procedury
pedagog, psycholog,
postępowania…
Zespół ds. Profilaktyki
i Wychowania.,
wychowawcy
świetlicy
Pedagog, psycholog,
nauczyciele
PPP, Centrum
Profilaktyki
Uzależnień,
Telefon
Zaufania, Zał.
Procedury
10
- współpraca z Asystentami Rodzin, Kuratorami Sądowymi,
policją
postępowania…
E. ZAGROŻENIA: AIDS, ZABURZENIA ODŻYWIANIA, WCZESNA INICJACJA SEKSUALNA.
LP.
ZADANIA
1.
Dostarczenie uczniom wiedzy o
HIV i AIDS,
2.
Dostarczenie uczniom wiedzy o
zaburzeniach w odżywianiu się.
3.
Dostarczenie rzetelnych
informacji o życiu seksualnym
człowieka
SPOSOBY REALIZACJI
- prowadzenie godzin wychowawczych,
- lekcje Wychowania do życia w rodzinie, biologii
- apele tematyczne,
- ulotki informacyjne
- prowadzenie godzin wychowawczych,
- lekcje Wychowania do życia w rodzinie, biologii
- apele tematyczne,
- ulotki informacyjne,
- projekty edukacyjne
ODPOWIEDZIALNY
Nauczyciele, pedagog,
psycholog
- lekcje Wychowania do życia w rodzinie, biologii
Pedagog, psycholog,
pielęgniarka szkolna,
wychowawcy,
nauczyciele WDŻwR,
- indywidualne rozmowy z uczniami,
- współpraca z rodzicami
UWAGI
Nauczyciele, pedagog,
psycholog,
pielęgniarka szkolna
Oferta PPP
11
VII. METODY I FORMY DZIAŁAŃ
Metody: ankiety, obserwacja, rozmowy, wywiady, metody aktywizujące, analiza dokumentów
(dzienniki, zeszyty uwag, sprawozdania wychowawców itd.)
Formy: warsztaty, programy profilaktyczne, innowacje pedagogiczne, projekty edukacyjne,
imprezy ogólnoszkolne i klasowe, przestawienia, ulotki, zebrania klasowe, wyjazdy itd.
VIII. PRZEWIDYWANE EFEKTY DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNYCH

















Szybsza i łatwiejsza adaptacja uczniów w nowym środowisku szkolnym.
Pozytywne relacje interpersonalne między uczniami – nauczycielami – rodzicami.
Wzmocnienie więzi emocjonalno - społecznych
Obniżenie wskaźnika zachowań dysfunkcyjnych u uczniów na terenie szkoły.
Rozwój umiejętności asertywnych.
Świadomość zagrożeń wynikających z uzależnia od papierosów, alkoholu, narkotyków oraz
komputera.
Dostrzeżenie walorów zdrowego stylu życia.
Rozwój u uczniów umiejętności konstruktywnego rozwiązywania problemów życiowych.
Akceptacja i naśladowanie pozytywnych wzorców zachowań
Znajomość przez uczniów swoich zdolności i umiejętności szansą na wybór właściwej drogi
życiowej.
Świadomość uczniów, że nauka jest wartością.
Zmniejszanie wskaźnika absencji.
Wykształcenie umiejętności radzenia sobie z negatywnymi emocjami, ze stresem.
Nauczyciel właściwie zareaguje wobec zaistniałego zagrożenia.
Rodzice zwiększą swoją aktywność w życiu szkoły.
Rodzice będą właściwie rozpoznawać, reagować na niepokojące objawy zachowania
u swoich dzieci, by skutecznie rozwiązywać problemy wychowawcze.
Nabycie, poszerzenie przez nauczycieli wiedzy z zakresu profilaktyki i umiejętności
postępowania (i współdziałania z instytucjami) w konkretnych przypadkach i stosowanie
różnych form pomocy uczniom.
IX. INSTYTUCJE WSPIERAJĄCE SZKOŁĘ W JEJ DZIAŁANIACH





Poradnia Psychologiczno - Pedagogiczna w Malborku
Urząd Miejski w Nowym Stawie
Służba zdrowia
Gminna Komisja Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych przy Urz. Miejskim
Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Nowym Stawie oraz Asystent Rodziny
12








Posterunek Policji w Nowym Stawie, Powiatowa Komenda Policji w Malborku
Fundacja Humanitarna ,,Nadzieja” w Nowym Stawie
Stowarzyszenie Na Rzecz Bezdomnych Dom Modlitwy AGAPE
Nowostawskie Centrum Kultury i Biblioteki
Powiatowy Urząd Pracy w Malborku
Centrum Profilaktyki Uzależnień w Malborku
Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie
Sąd Rejonowy w Malborku Wydział III Rodzinny i Nieletnich oraz kuratorzy Sądowi
X. EWALUACJA
1. Ankiety ewaluacyjne
2. Sprawozdania z pracy Zespołu ds. profilaktyki i wychowania.
3. Sprawozdania z pracy wychowawców klas.
4. Bezpośrednie rozmowy z uczniami, rodzicami i nauczycielami, dyskusje, wywiady, ankiety.
5. Wnikliwa obserwacja uczniów.
6. Spotkania zespołów wychowawczych, wymiana uwag, spostrzeżeń w zakresie działań
profilaktycznych.
7. Analiza dokumentów szkolnych (notatki, protokoły, dzienniki, zeszyty uwag, plany pracy).
8. Notatki z rozmów z uczniami, rodzicami, nauczycielami.
Opracowanie:
Marta Łabaj
Iwona Jurczak
Tomasz Witkowski
Monika Warachewicz
Agata Piwowar
13