DIAGNOSTYKA STANU I ROZWOJU PRZEDSIĘBIORSTWA
advertisement
DIAGNOSTYKA STANU I ROZWOJU PRZEDSIĘBIORSTWA Zadanie 1. Jesteś pracownikiem przedsiębiorstwa X. Od swojego przełożonego otrzymujesz tabele z niepełnymi danymi za lata 2004/2005 i kilka dodatkowych informacji. Na tej podstawie masz dokonać diagnostyki stanu i rozwoju przedsiębiorstwa: obliczyć pozostałe dane i wskaźniki oraz wyciągnąć płynące z nich wnioski dla firmy Przeciętna wartość środków trwałych produkcyjnych kształtuje się na poziomie 97% (2004 r.) i 96% (2005 r.) ogólnej wartości środków trwałych. Natomiast udział robotników grupy przemysłowej w łącznej liczbie pracowników zatrudnionych w firmie to odpowiednio 80% (2004) i 79% (2005). Tabela 1. Symptomy stanu przedsiębiorstwa Lp Poszczególne pozycje (w tys. zł) 1 Produkcja globalna w cenach stałych 2 Produkcja towarowa w cenach stałych 3 Produkcja sprzedana w cenach stałych 4 Zatrudnienie ogółem 5 Wydajność pracy ogółu pracowników przedsiębiorstwa 6 Wynagrodzenia osobowe 7 Średnie wynagrodzenie ogółu pracowników przedsiębiorstwa 8 Techniczne uzbrojenie pracy 10 Środki trwałe ogółem 11 Środki trwałe produkcyjne 12 Zapasy materiałowe 13 Zysk brutto na działalności gospodarczej 2004 52450 52100 17460 1350 2005 55000 54200 18350 1372 15750 16575 42500 45500 8000 12000 8500 12490 2004 52450 2005 55000 18600 19390 9500 9640 Tabela 2. Symptomy rozwoju przedsiębiorstwa Lp Poszczególne pozycje (w tys. zł) 1 Produkcja globalna w cenach stałych 2 Przeciętna liczba pracowników grupy przemysłowej 3 Koszty materiałowe 4 Przeciętna wartość brutto produkcyjnych środków trwałych 5 Materialne środki obrotowe 6 Produktywność materiałów 7 Wydajność pracy pracowników grupy przemysłowej w tys zł 8 Produktywność środków trwałych 9 Szybkość krążenia środków obrotowych 1 produkcja sprzedana w cenach stałych Wydajność pracy pracowników = zatrudnienie ogółem wartość środków trwałych produkcyjnych Wskaźnik technicznego uzbrojenia pracy = liczba zatrudnionych pracowników Produkcja globalna w cenach stałych Produktywność materiałów = Koszty materiałowe Produkcja globalna w cenach Wydajność pracy pracowników grupy przemysłowej = stałych Przeciętna liczba pracowników grupy przemysłowej Produkcja globalna w cenach stałych Produktywność środków trwałych = Przeciętna wartość brutto produkcyjnych środków trwałych Produkcja globalna w cenach stałych Szybkość krążenia środków obrotowych = Materialne środki obrotowe 2 WNIOSKI Stan przedsiębiorstwa Diagnozowanie stanu przedsiębiorstwa jest o tyle trudne, że w grę wchodzi tu rozległy obszar działalności, co wymaga włączenia do syndromu diagnostycznego wielu wskaźni ków charakteryzujących każdy istotny segment tego obszaru. Przytoczone dane, potraktowane pobieżnie, stwarzają korzystne wrażenie o stanie przedsiębiorstwa. Wszystkie niemal wskaźniki charakteryzujące ten stan wykazują bowiem korzystną dynamikę. Wzrosła globalna produkcja (o 5%), środki trwałe ogółem (o 7%), techniczne uzbrojenie pracy (o 4%), poprawiło się też średnie wynagrodzenie ogółu zatrudnionych (o 4%), a indeks zysku na działalności gospodarczej wyniósł 104. Sposobem weryfikującym taki obraz przedsiębiorstwa jest diagnostyka najpierw poszczególnych segmentów jego działalności, a następnie diagnostyka przedsiębiorstwa jako całości. Otóż, jak wynika z przytoczonych danych, w działalności produkcyjnej obserwuje się: - niższą dynamikę produkcji towarowej niż globalnej, co wskazuje na przyrost robót w toku. Zjawisko to można uznać za korzystne, jeśli jest ono skutkiem przygotowań do zwiększenia produkcji w następnym okresie. Może też być ono uznane za negatywne, jeśli przyczyna leży w wydłużeniu cyklu produkcyjnego, w zakłóceniach przebiegu procesu produkcyjnego, we wzroście kosztów jednostkowych itp. Identyfikacja tych przyczyn wymaga szczegółowych badań analitycznych. - większa dynamika produkcji sprzedanej niż towarowej może być wynikiem zmniejszenia zapasów wyrobów gotowych. - przyrost produkcji globalnej w 40% osiągnięto przez wzrost zatrudnienia, a w 60% przez wzrost wydajności pracy. Relację tę należy uznać za korzystną, ponieważ wyraża dominację intensywnego czynnika wzrostu produkcji. Ocenę jednak obniża to, że: - przyrost wydajności pracy (o 3%) osiągnięto wyłącznie dzięki wzrostowi technicznego uzbrojenia pracy (o 4%) przy wykorzystania produkcyjnych środków trwałych. 3 jednoczesnym pogorszeniu - dynamika wskaźnika technicznego uzbrojenia pracy wyższa od dynamiki wydajności pracy wyraźnie sugeruje spadek produktywności środków trwałych i pogorszenie organizacji produkcji. - zysk brutto na działalności gospodarczej przedsiębiorstwa wzrósł w badanym okresie o 4%, ale jest to poniżej wzrostu produkcji sprzedanej (o 5%). Przyczyn tego można upatrywać we wzroście kosztów własnych, który mógł być rezultatem gorszego wykorzystania czynników produkcji, a także niekorzystnego wpływu zmiany struktury asortymentowej produkcji. - nie udało się uzyskać pożądanych relacji między dynamiką wynagrodzeń osobowych (105%) a dynamiką produkcji globalnej (105%). - niekorzystnie ukształtowała się relacja dynamiki średniego wynagrodzenia (104%) do dynamiki wydajności pracy (103%). - niekorzystnie przedstawia się gospodarka zapasami materiałowymi, których dynamika (106%) wyprzedziła dynamikę produkcji globalnej (105%), oraz gospodarka środkami trwałymi, gdyż przyrost środków trwałych okazał się większy od przyrostu produkcyjnych środków trwałych (107% i 105%). Na podstawie zaprezentowanych diagnoz, odnoszących się do poszczególnych obszarów działalności przedsiębiorstwa, można obecnie postawić diagnozę działalności przedsiębiorstwa jako całości. Okazuje się, że ogólny stan przedsiębiorstwa jest zdecydowanie niekorzystny, chociaż formalnie wartości wszystkich wskaźników w 2005 są większe niż w 2004. Wyraźne zakłócenia wystąpiły w organizacji produkcji, gdyż przy wzroście technicznego uzbrojenia pracy o 4 punkty wzrost wydajności pracy wyniósł tylko 3 punkty procentowe, co dowodzi pogorszenia wykorzystania środków trwałych. Niedociągnięcia wykazuje gospodarka wynagrodzeniami osobowymi, gdyż ich dynamika nie była mniejsza od dynamiki produkcji globalnej (105% i 105%). Podobnie źle ukształtowała się relacja między dynamiką średniej płacy ogółu zatrudnionych (104%) i dynamiką wydajności pracy jednego zatrudnionego (103%). Złą diagnozę o stanie przedsiębiorstwa wzmacnia dodatkowo niższa dynamika zysku (104%) niż produkcji sprzedanej (105%), zła gospodarka zapasami materiałowymi, gdyż ich dynamika jest większa od dynamiki produkcji globalnej, oraz niekorzystne kształtowanie się struktury środków trwałych. Dynamika środków trwałych ogółem jest bowiem wyższa od dynamiki produkcyjnych środków trwałych. Postawioną diagnozę można oczywiście uszczegółowić przez wzbogacenie syndromu o dodatkowe wskaźniki charakteryzujące poszczególne wycinki działalności przedsię 4 biorstwa. Zależy to już od bieżących potrzeb odbiorców informacji diagnostycznych. Informacje te, jak wynika z przykładu, mogą być bardzo pomocne nie tylko do określania kierunku szczegółowych badań analitycznych, ale także do ustalenia kierunku działań usprawniających działalność przedsiębiorstwa i likwidujących zakłócenia na podstawie samej tylko diagnozy. Rozwój przedsiębiorstwa Ograniczenie liczby wskaźników włączanych do syndromu diagnostycznego do takich tylko, które umożliwiają określenie typu gospodarowania - intensywnego, ekstensywnego lub mieszanego - dominującego w rozwoju przedsiębiorstwa. Do syndromu diagnostycznego należy włączyć te wskaźniki, które charakteryzują efektywność gospodarowania czynnikami produkcji w sposób najbardziej syntetyczny. Dane wykazują, że jakościowy poziom wykorzystania zasobów poprawił się - z wyjątkiem środków trwałych, gdyż w odniesieniu do wydajności pracy i produktywności materiałów wskaźniki dynamiki kształtują się powyżej 100, natomiast dla produktywności środków trwałych wskaźnik dynamiki wyniósł tylko 99,0. Uzupełniających informacji może dostarczyć porównanie dynamiki produkcji z dynamiką poszczególnych czynników produkcji. Każdy procent przyrostu produkcji wymagał: - zwiększenia liczby pracowników o 0,08% (0,4:4,9), - wzrostu środków trwałych o 1,22% (6,0:4,9) - wzrostu materialnych środków obrotowych o 0,3% (1,5:4,9). Wyniki tych obliczeń wykazują więc, że w gospodarce zasobami pracy i zasobami materiałowymi występował intensywny typ gospodarowania, natomiast gospodarowanie środkami trwałymi było ekstensywne. Mamy zatem do czynienia z mieszanym typem rozwoju przedsiębiorstwa. Intensywny – optymalne wykorzystanie parametrów techn. śr. trwałych, realizacja przedsięwzięć postępu technicznego i organizacyjnego, ponoszenie kwalifikacji załogi. Ekstensywny – mierzone długością czasu pracy maszyn i urządzeń. Informacje o typie gospodarowania i rozwoju w przedsiębiorstwie można uzyskać również za pomocą drugiego syndromu opartego na relacjach przyrostu wskaźników jakościowych, takich jak zysk brutto na działalności gospodarczej, produkcja, środki trwałe i zatrudnienie. Prezentacja założeń metodycznych diagnostyki rozwoju przedsiębiorstwa wykazuje, że informacje uzyskiwane w ten sposób mogą być bardzo pomocnym narzędziem w wykrywaniu zagrożeń prawidłowego rozwoju i w ustalaniu działań zapobiegających tym zagrożeniom. 5
