Historia teatru w Polsce

Historia teatru w Polsce
Od początków do romantyzmu
Początki teatru.
Chrzest Polski- 966r.- wejście w kulturę
Zachodu.
 Do Oświecenia- przejmowanie wzorców
zachodnich
 Formy własne- XVIII wiek
 ! Duży wpływ historii na teatr w Polsce

Teatr średniowiecza

Narodziny teatru chrześcijańskiego w
Europie i pierwszy dramat w Polsce

Visitatio sepulchri- „Nawiedzenie grobu” (XI
wiek)
Teatr średniowiecza
Trzy czynniki warunkujące rozwój teatru:

Budowa kościołów

Rozwój miast

Powstawanie
uniwersytetów
Teatr średniowiecza
Teatr religijny:
 Początkowo wyłącznymi miejscami
widowisk były Kościoły.
 Kto przygotowywał przedstawienia:
Księża
Diakoni
Ministranci
Teatr średniowiecza
Teatr religijny
 Przedstawienia pisane i grane po łaciniew języku liturgii.
 1285 r.: nakaz głoszenia kazań w językach
narodowych.
Teatr średniowiecza

Teatr religijny: rodzaje przedstawień
Jasełka
Misteria
Mirakle
Moralitety
Teatr średniowiecza
Teatr świecki:
 Początek: XIII wiek
 Kto przygotowywał przedstawienia:
Profesorowie
Studenci
uniwersytetu
Wysoko
urodzeni
Teatr średniowiecza
Teatr świecki:
 W Polsce: dialogowane interludia i
„rozprawy”, w których występowali:
Pleban, Kantor i Wójt.
 Widowiska świeckie grano zarówno na
wolnym powietrzu jak i pod dachem.
Teatr renesansu
Renesans- czas bujnego rozwoju teatru i
równoczesnego występowania wielu
różnych rodzajów widowisk.
 Teatr w Polsce rozszerza oddziaływanie.

Teatr renesansu
Teatr religijny:
 bogate, wielowątkowe widowiska.
 Jasełka i pasje bardzo popularne w XVI
wieku.
 Dwie tradycje parateatralne:

Występy kolędników

Inscenizacje przy
Grobie Pańskim.
Teatr renesansu
Teatr świecki:
 Dwa główne nurty: uczony i ludowy.
Nurt uczony:
 uprawiany był na uniwersytetach i dworach
w Krakowie.
 wystawiano sztuki łacińskie
 Przedstawienia odbywały się w domu
królewicza Zygmunta, na zamku królewskim,
w salach uniwersyteckich.
 Grali studenci- wyłącznie mężczyźni.
 Widownia złożona była z akademików i
dworzan.
„Odprawa posłów greckich”
Inscenizacja z 1578r.
 Kochanowski sam nadzorował realizację
odprawy.
 Początek tradycji teatru obywatelskiego,
w Polsce; teatru troski o państwo i naród.
 Kamień milowy w historii polskiego
teatru; widowisko w wielkim stylu, oraz
arcydzieło narodowej tragedii.

Teatr renesansu
Teatr świecki:
 Dwa główne nurty: uczony i ludowy.
Nurt ludowy:
 teatr okazjonalny, najuboższy, jarmarczny, wędrowny,
 tworzony przez małe grupy aktorów-amatorów.
 przedstawienia w karczmach, zajazdach, ratuszach,
stodołach.
 Sztuki nazywane ,, rybałtowskimi”.
 Występowały w nich postacie ludowe, ze wsi i z
miasta: rybałt, klecha, kantor, proboszcz, sołtys,
żołnierz, kupiec, żebrak, dziad wędrowny, dziedzic
chłop, wiejska baba i inni.
Teatr renesansu
Teatr świecki:
 Dwa główne nurty: uczony i ludowy.
Nurt ludowy:
 Sztuki pisane niezbyt wyszukanym wierszem.
 Dominują scenki rodzajowe: targowanie się,
oszukiwanie, bicie, picie, jedzenie.
 W dialogach liczne przekomarzanki.
 Przedstawienia grane przez rodzimych
amatorów, uzupełniane przez wędrownych
zawodowców zagranicznych.
Teatr baroku
Początkowo charakter dworski- ulubiona
rozrywka warstw wyższych,
 nowo wynalezione gatunki- opera i balet.
 W Polsce najbardziej typowa postać:
widowisko operowe grane na scenie
pudełkowej, w dekoracji iluzyjnej.
 Wpływy włoskie- zmieniają oblicze teatru
w Polsce.

Teatr baroku
Wpływ wydarzeń historycznych.
 Wzory włoskie zastąpione francuskimi;
opery zastąpione dramatami.
 Widowiska na dworze królewskim grano
po francusku.

Teatr baroku
Działalność władców
Polski.
 August II sprowadzał przede
wszystkim aktorów
francuskich i osadzał ich w
Warszawie na stałe.
 August II był teatromanem.
 Urządził aż siedem sal
teatralnych w Warszawie.
Teatr baroku
Działalność władców
Polski.
 August III: wystawił osobny,
wolno stojący, publiczny
teatr, pierwszy tego typu w
Warszawie. Zwany był
teatrem operowym.
Teatr baroku


Wpływ zakonów na rozwój teatrów
szkolnych.
Jezuici


Pijarzy

Teatyni

Bazylianie
Sztuki budujące i edukujące, uczące cnót i wymowy,
oparte o Biblię, żywoty świętych, zdarzenia historyczne.
Teatr oświecenia
W Polsce sarmackiej nie było w ogóle
teatru publicznego, rozwiniętego już w
całej zachodniej Europie.
 Oświecenie w Polsce: połowa XVIII
wieku.
 Teatr oświeceniowy jako forum elit
intelektualnych i politycznych.
 ! Powstanie teatru publicznego.

Powstanie Teatru Narodowego
Trudne początki…
 Aktorzy- rekrutowani z byłych uczniów,
którzy występowali w przedstawieniach
konwiktowych.
 Aktorki- z tzw. „łapanki”: piękne
szlachcianki i mieszczanki Warszawy,
dworskie służące.
 Nieudany konkurs na sztukę.
Powstanie Teatru Narodowego
Pierwsza sztuka: komedia „Natręci” Józefa
Bielawskiego.
 Historyczna premiera ,,Natrętów” odbyła
się 19 listopada 1765 roku na scenie
Operalni w Warszawie.
 W lutym 1766 roku zespół aktorski
liczył18 osób w tym 6 kobiet i 12
mężczyzn.

Teatr pod zaborami (1795-1918)
Teatr jako wyraz głębokich aspiracji
narodu i jego życia duchowego.
 Powstaje pierwsza w Polsce sieć
publicznych teatrów stałych.
 Pojawia się wiele aktorskich trup
objazdowych.
 W 1819 oficjalna cenzura widowisk.
 Warszawa jako najsilniejszy
ośrodek polskiego teatru.

Teatr pod zaborami (1795-1918)

Wieczorem 29 listopada 1830 roku Teatr
Narodowy na placu Krasińskich w
Warszawie był nieczynny- wybucha
powstanie listopadowe.
Po klęsce powstania dwa nurty
w teatrze:
-wolne i otwarte na emigracji,
-zniewolone zaś w kraju- poddane
cenzurze i zagrożone represjami, z
konieczności więc spiskowe, posługujące
się symbolem, aluzją, metaforą, pozorem.
Ewolucja roli teatru:


Rozrywka
ludowa i dworska

Ewangelizacja
Forum elit
intelektualnych
i politycznych.

Edukacja

Podtrzymywanie ducha
patriotyzmu