Spotkanie drugie
advertisement
Spotkanie drugie wzmacnianie i wygaszanie zachowań nagrody konsekwencje Co najczęściej robią rodzice, gdy chcą, aby dzieci zachowywały się tak, jak się od nich wymaga? Jak to działa? Jak reagują dzieci? Co działa niekorzystnie? groźba – „jeżeli zrobisz to jeszcze raz, to…” często wręcz zaprasza do powtórzenia czynu, stanowi wyzwanie, zwłaszcza, jeżeli nie jesteśmy w stanie wyciągnąć konsekwencji przekupstwo – nagroda za wykonanie zadania staje się celem samym w sobie, często narasta obietnice – dziecko powinno ufać, że słowa rodziców są ważne bez obietnicy. Wymaganie obietnicy od dziecka jest często bezsensowne, ze względu na niemożność jej realizacji krytyka, sarkazm – agresja rodzi agresję. Czasem u podstaw takiego zachowania leży przekonanie, ze zmobilizuje ono do większych starań, jednakże są one oparte na chęci rywalizacji, buntu i często mogą prowadzić do zachowań agresywnych. Takie komentarze zakłócają komunikację Odpowiedzialność i ograniczenia stawianie ograniczeń jest rolą rodziców nie należy stawiać ograniczeń i zakazów pod wpływem złości, emocji ograniczenia powinny być wbudowane w zaplanowany system wychowawczy, powinniśmy wiedzieć, czemu mają służyć prawidłowe komunikaty, formułowanie oczekiwań w odniesieniu do wartości (zaplecze) buduje poczucie odpowiedzialności Zachowanie kształtują jego następstwa wzmocnienie pozytywne – nagroda wzmocnienie negatywne – uniknięcie kary wygaszenie - konsekwencje ZACHOWANIA POŻĄDANE Zachowanie pożądane + wzmocnienie pozytywne (nagroda) = więcej zachowań pożądanych Sprzątnął zabawki + radość mamy i pochwała = zrobi to następnym razem Zachowanie pożądane + brak wzmocnienia (brak uwagi – wygaszanie) = mniej zachowań pozytywnych Sprzątnął zabawki + nikt nie zauważył = nie zrobi tego następnym razem „nikt nie zauważył, nie warto się starać” Zachowanie pożądane + kara (konsekwencja) = mniej zachowań pożądanych Sprzątnął zabawki + mama jęknęła „sprzątnąłeś, ale tych klocków nie schowałeś” = nie sprzątnie i pomyśli „znowu źle, więcej nie sprzątam” ZACHOWANIA NIEPOŻĄDANE MAJĄCE NA CELU PRZYCIĄGNIĘCIE UWAGI RODZICA Zachowanie niepożądane + wzmocnienie pozytywne (nagrodauwaga) = więcej zachowań niepożądanych Dziecko przeszkadza w zajęciach + nauczyciel się nim zajmuje = dziecko częściej przeszkadza Zachowanie niepożądane + brak wzmocnienia (brak uwagi – wygaszanie) = mniej zachowań niepożądanych Dziecko przeszkadza w zajęciach + nauczyciel zajmuje się innymi dziećmi = dziecko stopniowo przejawia mniej zachowań niepożądanych ZACHOWANIA NIEPOŻĄDANE MAJĄCE NA CELU OSIĄGNIĘCIE KORZYŚCI INNEJ NIŻ UWAGA Zachowanie niepożądane + wzmocnienie negatywne (wycofanie kary) = więcej zachowań niepożądanych Dziecko uderzyło kolegę + dorosły pogroził palcem i poszedł = dziecko uczy się, że jego zachowanie nie wiąże się z karą, a nagrodą jest uderzenie kolegi Zachowanie niepożądane + kara (konsekwencja) = mniej zachowań niepożądanych Dziecko uderzyło kolegę + dorosły zastosował karę = dziecko uczy się, że jego zachowanie wiąże się z karą, kara musi być większa niż nagroda w postaci uderzenia kolegi Nagrody Aby były skuteczne, dzieci nie mogą mieć wszystkiego, czego za pragną natychmiast i w nadmiarze. Zestaw Niezależny od gwarantowany zachowania przez prawo dziecka, ponieważ jego brak jest ścigany prawnie Mocno ograniczony Pakiet przywilejów Wszystko, co dziecko otrzymuje od rodziców, gdy przestrzega zasad Przywileje można odbierać, gdy dziecko łamie zasady Nagrody Dziecko zdobywa nagrody za dodatkowe zadania Podlega negocjacjom między dorosłym a dzieckiem u małych dzieci przywilej odnawia się co rano przywilej: oglądanie dobranocki zasada: porządek w pokoju konsekwencja: brak dobranocki dzieci same powinny stworzyć listę nagród aby nagroda nie była przekupstwem, nie może być stosowana w celu nie dopuszczenia do trudnego zachowania. Tu stosujemy utratę przywilejów jeśli dziecko zasłużyło na nagrodę, ale złamało kilka zasad, to otrzymuje nagrodę i traci odpowiednie przywileje. System nagród i przywilejów działają osobno Nagrody materialne (mogą być drobne, trzeba rozsądnie określić ich wartość) czas spędzony z dorosłym uzyskanie przywileju związanego z możliwością wyboru – dla rodziny, np. jaki deser wydłużenie czasu dostępu do niektórych przywilejów Reguły nagradzania dajemy nagrodę natychmiast nie zabieramy nagrody za nie związane z jej uzyskaniem uchybienie nie można dać nagrody za coś innego nagradzamy nie doskonałe zachowanie tylko jego poprawę wręczenie nagrody łączymy z pochwałą społeczną ćwiczenie – wychowawcza funkcja kary czemu służy kara (nie, dlaczego ją stosujemy!, sporządzamy listę) uczy rozróżniania dobra od zła zmienia zachowanie niepożądane na pożądane uczy poszanowania norm i zasad uczy ponoszenia konsekwencji chroni przed zachowaniami ryzykownymi, niebezpiecznymi odstrasza Dlaczego karzemy powody i formy stosowanych kar (przykłady) z bezsilności ze złości powielanie schematów z własnego domu ze wstydu chęć odwetu Ćwiczenie Przypomnij sobie sytuację z dzieciństwa kiedy zostałeś/aś ukarana/y. Postaraj się wybrać taką, którą dobrze pamiętasz i wiążą się z nią jakieś emocje, myśli. Dyskusja: Jakie uczucia towarzyszyły nam, gdy dostawaliśmy kary w dzieciństwie? Kara często pociąga dużo skutków ubocznych, niepożądanych, w postaci silnych emocji, strachu, bunt, agresji. Kara ostrzeże czego nie robić, ale nie nauczy, jak powinno się postępować. Metody zamiast karania – czyli jak inaczej reagować wskaż pomocną metodę – co zrobić by nie powtórzyć błędu wyraź ostry sprzeciw – używaj komunikatu ja, by uniknąć atakowania drugiej osoby wyraź swoje oczekiwania: mówimy wprost „Oczekuję, że siądziesz i odrobisz teraz zadanie. Liczę, że posprzątasz teraz klocki. Chcę, żebyś teraz odłożył zabawki i siadł obok mnie.” pokaż jak można naprawić zło – można tez zapytać dziecko o różne pomysły rozwiązania problemu. „Jak posprzątać po sobie?” daj odczuć konsekwencje – muszą być bezpośrednio związane z faktem/problemem. Nie wymyślamy nieistniejących lub zbyt odległych konsekwencji Technika: konsekwencje z góry zaplanowane – dziecko wie, jakie poniesie następstwa załamania zasady mierzalne (od do), raczej krótkie (dziś nie oglądasz) niż długie (przez tydzień – nie mamy już ruchu w kolejnych dniach) odpowiednie do skali przewinienia następują natychmiast po zachowaniu doprowadzone do końca niezależne od nastroju dorosłego w momencie wyciągania konsekwencji mówimy o zasadach, nie uczuciach Większość dzieci próbuje wymuszać na rodzicach odejście od konsekwencji lub ich złagodzenie (konsekwencja wywołała frustrację, więc jest skuteczna). Dzieci testują początkowo konsekwencję rodziców (czy nie jest to efekt przeczytania kolejnej książki), więc przez 1,2 tygodnie trudne zachowanie może się nasilić marudzenie (ale dlaczego, tylko raz, proszę…) wybuch złości (warto wyeliminować je, gdy dziecko waży 20 kg, potem będzie trudniej) groźby (ucieknę z domu) bycie męczennikiem (nikt mnie nie kocha) podlizywanie się (dziecko zaczyna pomagać, prawić komplementy) uderzenie, zniszczenie przedmiotu dzieci zwykle przechodzą od technik spokojniejszych do bardziej drastycznych poradzenie sobie z dyskusją w momencie wyciągania konsekwencji: zawiesić w odpowiednim miejscu listę zasad z konsekwencjami i odsyłać dziecko do listy Jeśli konsekwencje są nieskuteczne Czy dziecko ponosi konsekwencje zaraz po zachowaniu? Czy konsekwencja została doprowadzona do końca Czy konsekwencja była ograniczona czasowo, dziecko wiedziało, kiedy się skończy? Czy konsekwencja powodowała dyskomfort u dziecka? Konsekwencje muszą być: natychmiastowe spójne (słowa poparte czynami, niezależnie od sytuacji, oboje rodzice) logicznie łączyć się z niewłaściwych zachowaniem wyciągane bez obwiniania, kazań, oceniania, spokojnie ograniczone do odpowiedniego czasu, jasno określonego po odbyciu konsekwencji nie wraca się już do przewinienia Rodzaje konsekwencji ignorowanie konsekwencje naturalne zasada przerwy w grze konsekwencje regulaminowe Ignorowanie niezwracanie uwagi na dziecko przez czas do ustąpienia zachowania lub ustalony milczenie, brak kontaktu wzrokowego, uśmiechu, brak reakcji na zachowanie do zachowań mających na celu przyciągnięcie uwagi dorosłego – nie zadziała, gdy dziecko ma przy okazji inne korzyści, np. zainteresowanie kolegów skuteczne do marudzenia, wykłócania się, narzekania, wywracania oczami, wzdychania nieskuteczne – niewykonanie obowiązku, uderzenie, dokuczanie, zwracanie uwagi innych dzieci ignorowanie przerywamy, gdy dziecko zachowa się lepiej Konsekwencje naturalne Skorzystanie z naturalnych następstw trudnego zachowania, np. naprawienie szkody. Jeśli dziecko jest zbyt małe, powinno asystować przy działaniu rodzica. Są komunikatem w działaniu, ponieważ za zły wybór odpowiedzialność ponosi dziecko. Koniecznie należy powstrzymać się od komentarzy, „a nie mówiłam”, bo niszczy to wartość konsekwencji. Stanowią one naukę na własnych błędach. Sytuacje, w których można wykorzystać konsekwencje naturalne zniszczenie lub zgubienie zabawki/ubrania z powodu niedbalstwa, niewłaściwego używania (konsekwencją jest nienaprawianie i nieodkupywanie przedmiotu) gdy dzieci nabierają nawyku zapominania (nie przypominać i nie wyręczać dziecka) gdy dzieci nie wywiązują się ze swoich obowiązków (konsekwencją jest doświadczenie skutków na własnej skórze) przy wyrządzeniu komuś przykrości –przeproszenie i zadośćuczynienie Zasada przerwy w grze odsunięcie od nagród, przyjemności, uwagi dorosłego w przypadku zachowań niepożądanych, które chcemy przerwać jeśli dziecko nie przerwie zachowania po ostrzeżeniu (zapowiedź konsekwencji), odsyłamy go w nudne, pozbawione pozytywnych bodźców miejsce – krzesło przodem do ściany dobrze, jak czas pobytu w nudnym miejscu odmierza minutnik Można wprowadzić dodatkową zasadę, że dzieci idące spokojnie na karę mają o minutę krótszy czas, marudzące – dłuższy. Można nastawić minutnik na minutę, aby dać dziecku czas na dojście do krzesła. Podobnie, jak dziecko wciąż wstaje. Przygotuj miejsce - powiedz dziecku, po co to miejsce jest - musi być nudne dla dziecka gdy pojawi się trudne zachowanie, przypomnij dziecku o odesłaniu (można dodać wyliczanie) odeślij dziecko na określony czas powiedz, że może wstać i wrócić do zajęć jeśli dziecko powtarza trudne zachowanie, powtórz odesłanie rodzic musi być stanowczy, opanowany, na początek wprowadzania metody zarezerwować sobie trzeba sporo czasu jeśli dziecko nie chce udać się na przerwę, prawdopodobnie dalej testuje zasady rodzic daje wybór (idziesz sam albo cię zaniosę i przerwa potrwa 5 minut dłużej), ewentualnie zanosi jeśli dziecko krzyczy, rodzic ignoruje je jeśli wychodzi przed dzwonkiem minutnika – czas liczy się od nowa jeśli po przerwie dziecko znowu zachowuje się niewłaściwie, rodzic stosuje przerwy do skutku przejęcie kontroli fizycznej (ostateczność, jeśli dzieci zachowują się niewłaściwie i odmawiają pójścia na przerwę, rodzic przytrzymuje dziecko aż się uspokoi, ewentualnie zamyka i przytrzymuje drzwi). Sytuacje, w których można wykorzystać przerwę gdy dziecko testuje granice gdy zachowuje się bez szacunku (wybór, jeśli nadal pyskuje – przerwa) gdy zachowuje się buntowniczo gdy zachowuje się kłótliwie, rani uczucia innych gdy zachowuje się agresywnie, używa przemocy (przerwa, potem podanie możliwości rozwiązywania problemów) przy napadach złości w sklepie (dzieci wiedzą, że poza domem rodzice są słabsi; trzeba usiąść z dzieckiem w spokojnym miejscu na określony czas) Błędy dyskutowanie z dzieckiem w czasie odsyłania lub jak siedzi (wciąż skupiamy na dziecku uwagę) używanie bujanego lub obrotowego krzesełka nakaz przeprosin po odsiedzeniu grożenie karą i niewprowadzenie jej ośmieszanie lub straszenie dziecka w czasie odesłania zbyt krótki/długi lub nieregularny czas trwania kary nie doprowadzenie kary za każdym razem do końca Konsekwencje regulaminowe utrata przywileju z góry wiadomo, jaka konsekwencja grozi za określone zachowanie daje dziecku możliwość wyboru, sprawia, że rodzic nie musi brać na siebie całej odpowiedzialności technika: konsekwencje cykające - można zwiększać lub zmniejszać czas danego przywileju – za każdą minutę dłużej sprzątania, ubierania się itd., krótsza bajka Sytuacje, w których można wykorzystać konsekwencje regulaminowe niewłaściwe użycie zabawek, przedmiotów (odebranie) bałaganienie (sprzątanie przed zabawą) destrukcyjne zachowania (konsekwencją jest naprawa, odkupienie zniszczonej rzeczy) niewłaściwe korzystanie z przywilejów, nadużywanie ich (tymczasowa utrata lub modyfikacja przywileju) Schemat wydawania poleceń i wyciągania konsekwencji przypomnienie zasady lub wydanie polecenia zaprzestanie trudnego zachowania - pochwała niezaprzestanie - przypomnienie zasady wraz z konsekwencją (warto dać 5 minut do namysłu, wyjście z twarzą) - zaprzestanie - pochwała niezaprzestanie - wyciągnięcie konsekwencji zaprzestanie - pochwała za poniesienie konsekwencji Praca domowa: zapisz sytuacje, w których zamiast tradycyjnej kary zastosowałaś działanie alternatywne.
