SPOTKANIA WARSZTATOWE DLA RODZICÓW

Spotkanie piąte

definicja i mierzenie zachowania trudnego

zachęcanie dzieci do współpracy

kształtowanie pozytywnej samooceny

wg rodziców, 25% trzylatków prezentuje zachowania
niepożądane, 20% czterolatków, 12% u 6 latków

rodziców niepokoi nadruchliwość, impulsywność, krótka
koncentracja, zaburzenia w kontaktach społecznych,
samoobsługa, lęki – które w tym okresie mogą być
naturalnie nasilone
Definicja zachowania

co robi (a nie, czego nie robi)

nawet prosta czynność wymaga wielu zachowań. Często
generalizujemy grzeczny/niegrzeczny, a nawet
największemu łobuzowi zdarza się słuchać
Trzy rodzaje zachowań

drażniące
- niepokojące sporadyczne zachowania
- drażniące zachowania typowe dla wieku
- trudności dostrzegane przez zbyt ambitnych rodziców

niepożądane
- nieodpowiednie dla wieku, stanowią problem dla dziecka i
rodzica

zaburzenia
- określone w klasyfikacjach psychiatrycznych
Mierzenie zachowania
Pomiar jest ważny, ponieważ zauważamy, co się dzieje przed i
po zachowaniu, czy zmienia się ono w czasie, czy interwencja
jest skuteczna. Dobrze zdefiniowane zachowanie pozwala
zrozumieć na czym polega problem.

natężenie, moc zachowania (ilość energii dorosłych, jaką
zużyli na okiełznanie dziecka)

częstotliwość (jak bardzo zachowanie zwraca uwagę
rodziców, jest dziwne, częste)

czas trwania (jak długo utrzymuje się zachowanie; 3-6
tygodni trwa adaptacja w nowym otoczeniu, w
klasyfikacjach 6 miesięcy)

podatność na interwencję (liczba nieskutecznych, ale dobrze
stosowanych metod – przy co najmniej dwóch można mówić
o oporności zachowania)

odnosimy zachowanie do norm rozwojowych i dajemy czas
na adaptację
Często nieświadomie nagradzamy niepożądane zachowania,
warto więc analizować swoje reakcje na zachowanie dziecka
i co z nich wynika. Analizy trudnego zachowania
dokonujemy opisując sekwencję tego, co było przed
zachowaniem, samo zachowanie, i jego następstwa.
A – CO ZDARZYŁO
B – CO ON
SIĘ TUŻ PRZED
DOKŁADNIE ROBI
ZACHOWANIEM
Miejsca, bodźce
wpływające na
zachowanie dziecka
Samo zachowanie,
dokładnie, co robi
C – CO
NASTĄPIŁO
BEZPOŚREDNIO
PO
Negatywne lub
pozytywne
konsekwencje dla
dziecka
Jeśli analiza zachowania wskaże, że reakcja otoczenia na to
zachowanie wzmacnia je, to można: nie dopuścić do
powstania zachowania, wygaszać zachowanie negatywne,
wzmacniać pozytywne.
A – PRZED
ZACHOWANIEM
• zaskocz dziecko, czyli
zachowaj się inaczej
• zmień A
• odwróć uwagę dziecka
od niepożądanej
aktywności
• zasady – konkretne,
jasne
• skuteczne wydawanie
poleceń
B - ZACHOWANIE
C – NASTĘPSTWA
ZACHOWANIA
• konsekwencje –
odesłanie w nudne
miejsce, zabranie
nagrody, przywileju,
uwagi
• dostrzeganie
pozytywów
• pochwały
• nagrody
MODELOWANIE właściwe i spokojne zachowanie się rodzica w trakcie
interwencji
Plan pracy

stworzenie listy trudnych zachowań – nie cech dziecka

określenie stopnia uciążliwości każdego z nich

wybranie jednego zachowania do pracy (na początek mniej
uciążliwego)

dokładna analiza zachowania, co się dzieje przed, co po
zachowaniu

zaplanowanie interwencji (zestawy wzmocnień i
wygaszaczy)

określenie, jak interwencja ma przebiegać w praktyce, kto
co ma robić

ustalenie krótkoterminowego celu interwencji (jakie mamy
oczekiwania wobec dziecka – jak wyobrażamy sobie idealne
zachowanie, i jakie są trudności, deficyty dziecka lub
otoczenia mogące utrudnić osiągnięcie tego celu)

omówienie możliwych trudności i jak im zapobiec

ocena skuteczności – po 2 tygodniach
Przygotowanie do zmian

zaplanować wszystko dokładnie

być gotowym na zwiększone testowanie (powinno minąć
po około 2, 3 tygodniach)

uważać na brak współpracy z zewnątrz (drugi rodzic,
dziadkowie)
Jak zachęcać dzieci do
współpracy
Dzieci nie chcą współpracować z powodu ruchomych zasad i
stosowania przez rodziców zniechęcających komunikatów.
Wyraźnie granice i zachęcające komunikaty nie powodują
oporu.

ćwiczenie: do czego muszę zmuszać dziecko, aby coś
zrobiło lub czegoś nie robiło?

w jaki inny sposób mogę zachęcić je do współpracy?

ćwiczenie – „Nasza mama wraca z pracy”
- jakie uczucia pojawiły się w dzieciach?
- o co chodziło mamie gdy wróciła do domu?
Komunikaty zniechęcające
 komunikaty słowne - oceniają dziecko, pomniejszają
jego wartość, umiejętności, okazują brak wiary i
zaufania („nie możesz choć raz zrobić tego, o co
proszę?”, pokaż, że masz rozum”, tylko na to cię stać?”,
„w każdej rodzinie trafi się czarna owca”, „to dopiero
było mądre” itp.)
 komunikaty w działaniu (wyręczanie dziecka – bo rodzic
zrobi lepiej, szybciej, rozwiązywanie konfliktów za
dzieci)
Komunikaty zachęcające do współpracy
 zachęcanie do wymyślania sposobów rozwiązywania
problemów, podejmowania decyzji
 zachęcanie do właściwych działań, mówienie i
pokazywanie dziecku, jak powinno się zachować
 chwalenie dziecka, gdy coś dobrze zrobi (chwalenie
wysiłków)
 zachęcanie do niezależności (rodzic uczy dziecko
różnych rzeczy i ogranicza swoje zaangażowanie)
Zasada Premacka

wykorzystanie czynności, którą dziecko lubi do
wzmocnienia czynności, która jest mniej przyjemna:
na komputerze grają dzieci, które odrobiły lekcje.
deser dostają ci, którzy zjedli minimum ¾ obiadu.
jeśli wyrzucisz śmieci, nie będę ci marudzić przy
oglądaniu meczu

jeśli zrobimy odwrotnie: możesz chwilę pooglądać a
potem sprzątniesz, wzmacniamy odwlekanie,
dziecko wybiera między przyjemnością i jej brakiem
Jak uczyć dziecko nowych
zachowań

trenowanie, ćwiczenie, odgrywanie z dzieckiem scenek wielokrotnie, dziecko może wiedzieć, co powiedzieć/zrobić,
ale musi to przećwiczyć

dawanie przykładu właściwego zachowania - działanie
przekazuje jednoznaczny komunikat na temat oczekiwań
rodzica

technika „spróbuj jeszcze raz” - po dokonaniu przez dziecko
drobnego wykroczenia rodzic wytycza granicę i zachęca
dziecko do właściwego zachowania mówiąc „spróbuj jeszcze
raz”

technika odkrywania możliwości wyboru - czasem dzieci nie
wiedzą, że można zachować się inaczej; technika uczy dzieci
alternatywnych zachowań, stosuje się ją po wyciągnięciu
konsekwencji za niewłaściwe zachowanie

ograniczony wybór - rodzic daje dziecku wybór między
właściwym zachowaniem i konsekwencją. Po przedstawieniu
wyboru rodzic pyta dziecko „co wolisz?” to przenosi
odpowiedzialność za decyzję na dziecko
10 powodów, dla których warto budować
pozytywną samoocenę
1. Chętniej podejmuje pozytywne ryzyko. Wie, że może doznać
niepowodzenia, ale wie też, że może odnieść sukces.
2. Mniej chętnie podejmuje negatywne ryzyko. Ma dla siebie zbyt dużo
szacunku, by narażać się na niebezpieczeństwo.
3. Częściej opiera się presji rówieśników.
4. Rzadziej zgadza się ze zdaniem innych po to, żeby się dopasować.
5. Jest osobą silną. Potrafi sobie radzić ze zmianami i wyzwaniami.
6. Jest osobą odporną. Radzi sobie z problemami i rozczarowaniami.
7. Potrafi wyznaczać sobie cele i je osiągać.
8. Umie odkrywać w sobie talenty i wykorzystuje swoje możliwości.
9. Poszukuje szczęścia, bo wie, że na nie zasługuje.
10. Ma pozytywną postawę wobec życia.
Składniki poczucia własnej
wartości

bezpieczeństwo fizyczne (nie zagraża nam obrażenie
ciała)

bezpieczeństwo emocjonalne (nie doświadczamy strachu
ani poniżenia)

świadomość własnej tożsamości (umiejętność udzielenia
sobie odpowiedzi na pytanie: Kim jestem? )

poczucie przynależności

kompetencja (świadomość, że umiemy coś robić)

misja (poczucie, że nasze życie ma sens i kierunek)
Budowanie samooceny

okazuj wiarę w zdolności dziecka dając mu okazję
doświadczania swoich możliwości (m.in. nie wyręczaj go
w tym, co już potrafi samo zrobić)

pozwalaj mu współdziałać z innymi, aby przekonało się,
że potrafi rozwiązywać problemy i mieć swój udział w
różnych sprawach

doceniaj wyjątkowość każdego dziecka i akceptuj je
takim jakie jest

nie porównuj go z innymi dziećmi lub z sobą w
przeszłości („Ja w twoim wieku")

uważaj, by nie mieć zbyt wygórowanych oczekiwań
względem swego dziecka, dostosuj je do jego możliwości

jeśli masz więcej dzieci, spędzaj z każdym dzieckiem z
osobna trochę czasu, słuchaj go i traktuj poważnie
niezależnie od wieku

koncentruj się na zachowaniu dziecka, a nie na
obwinianiu go; unikaj wszelkich form przezywania

oddzielaj uczynek od wykonawcy. Zajmij się
zachowaniem mówiąc wprost, co ci się nie podoba

wspieraj dziecko stosując pochwały

pozytywne komunikaty (budują poczucie wartości u
dziecka i poczucie bezpieczeństwa)

fizyczny kontakt (komunikuje dziecku miłość rodziców)
Negatywne myśli obniżają samoocenę

myślenie czarno- białe

generalizowanie (wszyscy, zawsze, nigdy)

porównywanie się z innymi

zgadywanie, co myślą o mnie inni

odnoszenie wszystkiego, co się wokół dzieje, do siebie

katastrofizowanie

przypisywanie sobie winy za porażki (a nawet, gdy mam
sukces to „udało się", „było zbyt łatwe")

postawienie siebie w stan oskarżenia(znów zawiodłam –
i wymierzanie sobie kary)
Sposób myślenia o sobie możemy zmienić. A
zmieniając go, wpływamy na swoje emocje i sposób
działania

obserwuj siebie (przyjrzyj się swoim błędom myślowym)

zastępuj nierealistyczne oczekiwania podstawowymi
prawami każdej osoby („mam prawo czegoś nie
wiedzieć", „mogę się mylić")

stopuj złe myśli na swój temat (wyobraź sobie, że są
zdaniem napisanym na kartce, którą przyczepisz do
obłoczka - widzisz, jak odpływa od ciebie)

konfrontuj myśli z faktami (przywołaj z fakty z ostatnich
dni, które przeczą krzywdzącym myślom)

skoncentruj się na zadaniu