Zdrowie

Zdrowie
-
Metabolizm substancji odżywczych,
Wysiłek fizyczny organizmu
Odżywki i środki dopingujące
Skład leków i ich wpływ na organizm
Metabolizm – przemiana materii
 Metabolizm – szereg zależnych reakcji biochemicznych
związanych z przeminą materii i energii zachodzących w
każdej komórce organizmu.
 Kierunki przemian:
 anabolizm – procesy endoenergetyczne w których powstają
związki wysokoenergetyczne o złożonej budowie z prostych
substratów (np. biosynteza białek, tłuszczów)
 katabolizm – procesy egzoenergetyczne w których ze
złożonych substancji powstają niskoenergetyczne związki
proste oraz energia cieplna i energia magazynowana w
postaci ATP (np. spalanie cukrów, tłuszczów, białek)
 Składniki odżywcze w pokarmie  rozkład składników 
powstawanie energii  wykonywanie pracy fizycznej
przez mięśnie + utrzymanie temp. ciała + regulacja funkcji
życiowych organizmu + regeneracja organizmu.
Metabolizm tłuszczów
 Tłuszcze (glicerydy, lipidy) – estry wyższych kwasów
karboksylowych (tłuszczowych: NKT stearynowy
C17H35COOH, palmitynowy; NNKT C15H31COOH, oleinowy
C17H33COOH, linolowy C17H31COOH, linolenowy
C17H29COOH ) i glicerolu (gliceryny – propano-1,2,3-triolu)
 Hydroliza tłuszczów w układzie pokarmowym polega na
rozkładzie pod wpływem lipazy w obecności H+ i wody:
 tłuszcz + woda  mieszanina kwasów karboksylowych +
glicerol
 Utlenienie (spalanie) tłuszczów w procesie oddychanie
komórkowego:
 tłuszcz + tlen  CO2 + H2O + energia
 1g tłuszczu  37kJ (8,8 kcal) – 2-krotnie więcej niż w
przypadku spalania cukrów
Kwasy omega-3 i cholesterol
 Kwasy omega-3 (reszty tych kwasów występują tranie, w oleju z
pestek winogron) zawierają w łańcuchu węglowym wiązania
podwójne, jedno z nich znajduje się na 3 atomie węgla od końca
(np. kwas dokozaheksanowy – DHA):
 CH3-CH2-3CH=CH-CH2-6CH=CH-CH2-9CH=CH-CH2-12CH=CH-CH215CH=CH-CH -18CH=CH-CH - CH -COOH
2
2
2
 Cholesterol – steryd niezbędny dla funkcjonowania organizmu,
cześć jest spożywana z pokarmem, większość jest produktem
metabolizmu komórkowego, prekursorami są NKT:
 Występuje głównie w mózgu i rdzeniu kręgowym
 Związek wyjściowy do syntezy kwasów żółciowych, hormonów
płciowych oraz hormonów kory nadnerczy
 Nadmiar odkłada się w tętnicach doprowadzając do miażdżycy.
Cholesterol – C27H45-OH
Cholesterol - cd
 Formy cholesterolu - tworzy kompleksy
białkowo-lipidowe (lipoproteiny):
 LDL (Low Density Lipoprotein) o małej
gęstości, odkłada się w postaci płytek
miażdżycowych w naczyniach krwionośnych,
co powoduje podwyższenie ciśnienia krwi i
chorób serca i układu krwionośnego,
 HDL (High Density Lipoprotein) o dużej
gęstości, sprzyja niszczeniu formy LDL, chroni
przed miażdżycą.
Funkcje błonnika w organizmie
 Błonnik – wielocukier [celuloza (C6H10O5)n gdzie n > 1000 ]
 ma postać długich, elastycznych, bezbarwnych włókien, bez
zapachu i smaku, nierozpuszczalny w wodzie,
 składnik budulcowy ścian komórkowych, nie podlega trawieniu
w przewodzie pokarmowym człowieka.
 Funkcje:
 łączy się z cholesterolem co ułatwia usuwanie jego z organizmu,
 pod wpływem wody pęcznieje, wypełnia żołądek dając uczucie
sytości (zmniejsza uczucie głodu) co zapobiega nadwadze,
 zapobiega zaparciom,
 obniża stężenie glukozy we krwi,
 oczyszcza organizm z toksyn i metali ciężkich
Skuteczne odchudzanie
 Ilość zużytej energii > ilość energii dostarczonej w
pokarmie
 Wartość energetyczna – ilość energii, jaką organizm może
przyswoić w wyniku strawienia pokarmu i jego przemian
w organizmie (kJ/g lub kcal/g)
 Dzienna wartość energetyczna pokarmów w dietach
odchudzających wynosi 1000 – 1800kcal
 Wartość energetyczna wybranych składników
pokarmowych :
 cukry (sacharydy): 4kcal/1g
 tłuszcze (lipidy): 9kcal/1g
 białka (proteiny): 4kcal/1g
Wysiłek fizyczny/wydatek energii
 Proces spalania glukozy w oddychaniu komórkowym:
 dobre dotlenienie organizmu:
 C6H12O6 + 6O2  6CO2 + 6H2O + energia
 organizm przekształca 40% energii chemicznej w
energię kinetyczną, czyli z 180g glukozy uzyskuje ok.
260 kcal
 niedostateczne dotlenienie organizmu:
 C6H12O6  2 CH3-CH(OH)-COOH
 kwas mlekowy powoduje uczucie zmęczenia,
zakwaszenie mięśni wywołuje uczucie „kłucia”
Rodzaj aktywności a wydatek energetyczny
Rodzaj aktywności
Wydatek: kcal/1kg/10minut
Jazda na rowerze
0,734
Wspinaczka górska
0,754
Rozmowa
0,269
Rąbanie drewna
1,101
Kopanie gleby
1,365
Spanie
0,172
Zajęcia lekcyjne
0,245
Siedzenie i pisanie
0,268
Biegi przełajowe
1,630
Gra w piłkę nożną
1,308
Taniec skoczny
1,000
Siedzenie i jedzenie
0,204
Odżywki
 Odżywki – środki spożywcze bogate w określone składniki
odżywcze (białka, tłuszcze, cukry, witaminy i sole
mineralne)
 Produkowane są w formie: mączek, syropów, past lub
granulatu.
 MAGNUM 8000 - koncentrat odżywczy przeznaczony dla
kulturystów, sportowców dyscyplin siłowych oraz osób
aktywnych, dążących do szybkiego przyrostu masy ciała.
Starannie dobrane ilości zróżnicowanych węglowodanów,
pełnowartościowych białek, oleju MCT, kompleksu
witamin oraz wysoka dawka monohydratu kreatyny składnika o działaniu anabolicznym - sprawiają, że
preparat wyjątkowo silnie wspomaga wzrost masy i siły
mięśniowej.
Środki dopingujące
Grupa
Hormony
peptydowe
Przykłady
EPO
 Stymulacja tworzenia erytrocytów i tym
erytropoetyna
samym lepsze dotlenienie organizmu oraz
wydolność fizyczna
 Zagrożenie zakrzepami naczyń
krwionośnych i zawału serca
androgeny
 Wzrost masy mięśniowej i tym samym
wydolności fizycznej
 Zagrożenie u mężczyzn zakrzepami naczyń
krwionośnych i rakiem prostaty
anaboliki
 Lepsze przyswajanie białek i przyrost masy
mięśniowej
 Zagrożenia niewydolności wątroby, zawału
serca, wzrost agresji
efedryna
 Przyspieszenie spalania tkanki tłuszczowej,
większa wydolność fizyczna
 Zagrożenia rozstroju żołądka, duszności,
trądzik, wzrost agresji
Sterydy
Preparaty
psychotropowe
Działanie
Skład leków i ich wpływ na organizm
 Substancje lecznicze – modyfikują czynności organizmu w
zakresie:
 Zapobiegania lub zwalczenia choroby
 Ograniczenie rozwoju drobnoustrojów lub innych
czynników chorobotwórczych (uzupełninie witamin, soli
mineralnych, hormonów)
 Substancje pomocnicze – nie mają działania leczniczego,
spełniają następujące funkcje:
 zmiana smaku i barwy,
 nadanie określonej postaci,
 ułatwiające zażywanie
 wypełniacze (nadanie określonego stężenia/dawki)
Analiza składu leku – Scorbolamid
 Substancje czynne:
 salicylamid – działanie przeciwgorączkowo i przeciw
zapalnie
 rutozyd - wzmacnia ściany naczyń krwionośnych, zwiększa
ich elastyczność, zapobiega utlenieniu witaminy C
 kwas askorbowy (wit. C) – uzupełnia niedobór witaminy C
wspomagającej odporność organizmu w czasie infekcji
 Substancje pomocnicze:
 Wypełniacze: skrobia ziemniaczana, żelatyna, talk, woda,
sacharoza,
 Otoczka: talk, guma arabska, żółcień chinolinowa (E-104),
wosk Carnauba, woda.
Termin przydatności, dawki leków
 Termin przydatności – określa czas od momentu produkcji
do czasu, gdy produkty rozkładu mogą mieć działanie
szkodliwe
 Przykład: kwas acetylosalicylowy  kwas salicylowy
COOH
COOH
O-C-CH3
\\
O
OH
+ CH3 – COOH
 Aspiryna – działanie przeciwgorączkowe i przeciwzapalne:
dawka 300-500mg
 Profilaktyka przeciwzawałowa – 30-150mg (dawka ta nie
ma działania przeciwgorączkowego i przeciwzapalnego)
Interakcja leków
 Synergia – jeden lek (lub inna substancja) wzmacnia
działanie innego leku
 Antagonizm – jeden lek (lub inna substancja) osłabia
działanie innego leku
 Przykłady:
 substancje zawarte w czosnku działają wzmacniająco na
działanie kwasu acetylosalicylowego,
 kofeina i teina może zakłócać działanie leków lub
nadmiernie potęgować ich działanie,
 białko zawarte w mleku (kazeina) nie może być łączone
z niektórymi antybiotykami,
 napoje gazowane, soki owocowe, kwaśne mleko nie mogą
być używane do popijania aspiryny.