Wykład 4 Dobór płciowy u człowieka

1
Wykład 4
Dobór płciowy u człowieka
2
Dlaczego istnieje płeć?
Rozmnażanie płciowe
rekombinacja genów (potomek to „mieszanka” genotypu ojca i matki)
różnorodność genetyczna w populacji
możliwość szybszej ewolucji
pasożytom trudniej się dostosować
adaptacja do szybkozmiennych warunków – pasożytów
Dlatego też pasożytnictwo ważne jest w kontekście atrakcyjności fizycznej.
3
Dlaczego istnieje wybór partnera?
Odpowiedni wybór partnera może się wiązać z różnymi korzyściami:
 bezpośrednimi = materialnymi (opieka, ochrona)
 pośrednimi = genetycznymi (dobre geny)
4
Dlaczego ♂ ma inne kryteria wyboru niż ♀?
Anizogamia: (1) duże, statyczne komórki jajowe  ♀, (2) małe, ruchliwe plemniki  ♂
Ciąża u ♀
Laktacja i opieka nad potomstwem – ♀
♀ ma mniejsze możliwości reprodukcyjne niż ♂
♀ idzie na jakość
♀ szuka długotrwałych związków z opiekuńczymi ♂
+ ew. krótkotrwałych związków z ♂ o dobrych genach
♂ może iść na ilość
♂ szuka krótkotrwałych związków
z płodną ♀
5
Dobór dwustronny
Gatunki bez inwestycji ♂  ♂ nie jest wybredny  tylko ♀ wybiera = dobór jednostronny
(np. tokowisko)
Gatunki z inwestycją ♂  obie płcie są wybredne  obie płcie wybierają = dobór dwustronny
(np. człowiek)
6
Konsekwencje doboru dwustronnego
1. Konflikt płci: jedna płeć chce czegoś innego niż druga  kompromis
np. ♂ szybko chce seksu, a ♀ chce rozwoju uczuć
2. Dobór zgodny: ♂ o wysokiej wartości partnerskiej wiążą się z ♀ o wysokiej wartości partnerskiej
np. ładna ♀ wiąże się z atrakcyjnym fizycznie ♂
7
Dobór rodzicielski
Apolostou (2007), 190 ludów:
 zazwyczaj rodzice wybierają partnerów dla swych dzieci
 nawet, gdy młodzi mogą wybierać partnerów, rodzice często też mają znaczący wpływ
Czyli u naszych przodków dobór rodzicielski był ważny  należy badać preferencje rodziców
8
Metody badania preferencji
 deklaracje badanych osób (ankiety itp.)
 ogłoszenia matrymonialne (w gazetach, internetowe)
 związek cech z popularnością u płci przeciwnej
 związek cech z oceną przez partnera z randki w ciemno
 eksperymentalne tworzenie postaci o danych cechach (opis + ew. zdjęcie)
9
Cechy ważniejsze u ♂ – możliwości inwestowania
 Aktualne: zamożność, pozycja społeczna (+ siła i sprawność fizyczna)
 Spodziewane w przyszłości: inteligencja, wykształcenie, ambicja, pracowitość
Możliwości inwestowania są tym ważniejsze im poważniejszy związek:
małżeństwo > partnerstwo > romans > randka
W każdym typie związku możliwości inwestowania są ważniejsze u ♂ niż u ♀.
10
Minimalny poziom dochodów akceptowany w różnych typach związku
11
Cechy ważniejsze u ♂ – chęci inwestowania
 uczuciowość, miłość, wierność psychiczna  ♂ nie opuści ♀
 lubienie dzieci  ♂ poświęci dzieciom swój czas, energię i zasoby
 stabilność emocjonalna, odpowiedzialność  uczucia i postawy ♂ nie zmienią się w przyszłości
12
♂ lubiący dzieci jest atrakcyjny dla ♀
13
Cechy ważniejsze u ♂ – ochrona
... przede wszystkim przed gwałtem.
Przy użyciu przemocy swój sukces reprodukcyjny starają się zwiększyć ci ♂, którzy nie są w stanie
tego zrobić bez przemocy, czyli nieatrakcyjni.
Siła fizyczna partnera odstrasza „intruzów”.
14
Cechy ważniejsze u ♀ – płodność
1. Aktualna = zapładnialność: max w wieku 20-25 lat, spada do zera w wieku  50 lat.
Ważna przy związku krótkotrwałym
2. Potencjalna = potencjał reprodukcyjny: max w wieku uzyskania dojrzałości płciowej ( 14 lat).
Ważna przy związku długotrwałym
3. Chwilowa – zależna od fazy cyklu miesiączkowego.
U człowieka owulacja jest „ukryta”, a popęd seksualny ♀ jest niezależny od fazy cyklu 
 ♂ wykazuje stałe zainteresowanie ♀.
Płodność ♂ spada z wiekiem znacznie wolniej niż płodność ♀ 
 ♀ nie zwracają takiej dużej uwagi na płodność (oznaki płodności) ♂.
15
Cechy ważniejsze u ♀ – atrakcyjność fizyczna (odpowiedni wygląd)
W porównaniu z innymi gatunkami, u człowieka atrakcyjność fizyczna (AtrFiz) jest:
 stosunkowo mało ważna u ♂, bo:
ważne są cechy osobowości, inteligencja, pozycja społeczna, zamożność – trudno je rozpoznać
po wyglądzie.
 stosunkowo ważna u ♀, bo:
ważna jest płodność – można ją oszacować po wyglądzie (wiek, zdrowie).
16
Cechy ważniejsze u ♀ – wierność fizyczna
♂ zdradzony fizycznie przez ♀  ryzyko inwestycji w nie swoje potomstwo.
Dziewictwo jest prognostykiem późniejszej wierności.
Współczesny rozwój antykoncepcji i emancypacja ♀  mniej dziewic.
17
Cechy równie ważne u ♂ i ♀ – zdrowie
1. Niezdrowy ♂:
 niezdolność inwestycji (fizyczna niemoc, śmierć)
 ryzyko zarażenia rodziny
 ryzyko przekazania złych genów
2. Niezdrowa ♀ (choroba, głód, stres psychiczny)  niepłodność.
18
Cechy równie ważne u ♂ i ♀ – wiek
♂ i ♀ mają podobny zakres tolerancji dla wieku partnera, ale inne wartości są preferowane.
19
Preferencje ♀ dla wieku ♂
♀ preferuje ♂ w swoim wieku lub nieco starszego, bo:
 zbyt młody ♂:
 niedojrzały psychicznie
 brak zasobów
 niska pozycja społeczna
 woli młodsze ♀
 zbyt stary ♂:
 niedołęstwo, schorowanie
 niewielka oczekiwaną długość dalszego życia
20
Preferencje nastolatków dla wieku partnera
Nastoletni ♂ preferują ♀ starsze od siebie (o większej zapładnialności).
21
Cechy niezbędne i luksusowe
Cecha niezbędna = cecha konieczna u partnera.
Cecha luksusowa = cecha pożądana, pod warunkiem, że obecne są cechy niezbędne.
Cechy niezbędne:
 dla ♂: AtrFiz ♀ (♀ musi być płodna).
 dla ♀: pozycja społeczna i zamożność ♂ (warunkują przeżycie dzieci).
 dla ♂ i ♀: uprzejmość i inteligencja.
Cechy luksusowe: np. zdolności rozrywkowe.
Niezbędne są wartości przeciętne, a nie wysokie. Zatem:
 w miarę ładna ♀ powinna pracować nad innymi walorami niż AtrFiz (np. rozwój talentów).
 nieźle zarabiający ♂, zamiast popadać w pracoholizm, powinien np. doskonalić osobowość.
22
Ocena łączna
Różny czas jest potrzebny na poznanie różnych cech u kandydata na partnera:
AtrFiz < inteligencja < wierność
1. Gdy kogoś znamy długo (np. szkoła)  znamy wiele jego cech  jedna „mocna” cecha może
kompensować inną „słabą”  ocena łączna to suma ważona wszystkich cech.
2. Gdy kogoś dopiero poznaliśmy (np. przypadkowe spotkanie)  kolejne etapy akceptacji:
 AtrFiz  chęć na rozmowę i kolejne spotkanie
 inteligencja, zamożność  wejście w związek
 osobowość  długotrwały związek (potomstwo)
Zamiast kompensacji cech jest tu zaliczanie (lub nie) kolejnych etapów.
Na każdym etapie ocena łączna może okazać się negatywna  zakończenie związku.
23
Konkurencja wewnątrzpłciowa
1. Między ♂: demonstracja i użycie siły:
 fizycznej (walka, zastraszanie),
 psychicznej (dominacja),
 intelektualnej (inteligencja).
2. Między ♀:
 agresja słowna (siła werbalna),
 deprecjonowanie ♀ (nieładna, dziwka).
24
Ogłoszenia matrymonialne
Hitsch (2006): serwis www, 22tys. osób:
 ♂ częściej odpowiadają na list niż ♀ (70 vs 40%)  ♀ są bardziej wybredne.
 osoby atrakcyjne (np. wysoki, zamożny ♂ lub szczupła blondynka) dostają więcej listów.
 nieatrakcyjne osoby częściej inicjują korespondencję i odpowiadają na listy.
 dobór zgodny według cech: wiek, AtrFiz, BMI, wysokość ciała, zarobki, wykształcenie.
25
Randki w ciemno
Kurzban (2005), 3-minutowe kontakty w realu, 10,5tys. osób:
 silne preferencje dla łatwo obserwowalnych oznak wartości partnerskiej: AtrFiz, BMI, wysokość
ciała i wiek.
 słabe preferencje dla osób podobnych do siebie: rasa, wysokość ciała.
AtrFiz jest decydująca dla oceny towarzysza też przy dłuższych randkach w ciemno (kilka godzin).
26
Faktyczne związki partnerskie
 mężowie starsi o ok. 3 lata od żon.
 kolejne małżeństwa ♂  coraz większa różnica wieku.
 ładna żona  zamożny, zaangażowany uczuciowo mąż.
 partnerzy są podobni pod względem wielu cech:
np. AtrFiz, wiek, inteligencja, lubienie dzieci, system wartości, religijność, poglądy.
 związki niedopasowane (np. wiekiem)  częstsze zdrady, mniejsza trwałość związku, mniej
dzieci.
 zgodność indywidualnych preferencji z cechami partnera:
np. szukanie osoby ekstrawertycznej / wyrozumiałej / o wysokim statusie  ślub z taką osobą.
27
Homoseksualiści – preferencje i związki
1. Preferencje homoseksualistów są zgodne z ich biologiczną płcią:
np. geje (ale nie lesbijki) szukają młodych partnerów i AtrFiz jest dla nich ważna.
Czyli preferencje te są uwarunkowane genetycznie.
2. Brak konfliktu płci  lepiej widać różnice płciowe:
 geje miewają mnóstwo partnerów seksualnych,
 lesbijki tworzą długotrwałe związki.
28
Związki krótko- i długotrwałe (1)
Mężczyzna
Związek
Korzyści
długotrwały lepszy rozwój
dzieci
Kobieta
Koszty
zasoby
Korzyści
Koszty
inwestycje partnera gorsze geny
mniej dzieci
pewność ojcostwa
lepsza partnerka
krótkotrwały więcej dzieci
gorszy rozwój dzieci
dobre geny
ryzyko choroby
ryzyko choroby
zasoby
zemsta zdradzanych
zemsta zdradzanych
zła reputacja
zła reputacja
niepożądana ciąża
29
Związki krótko- i długotrwałe (2)
W kontekście związku krótkotrwałego ♀ jest znacznie bardziej wybredna niż ♂.
W kontekście związku długotrwałego wybredność obu płci jest podobna.
Obie płcie są mniej wybredne w kontekście związku krótkotrwałego niż długotrwałego:
 ♂ akceptują rozwiązłą ♀
 ♀ akceptują ♂ o nieprzyjemnym charakterze
30
Związki krótko- i długotrwałe (3)
Związków krótkotrwałych częściej szuka ♂, bo może w ten sposób znacznie zwiększyć liczbę dzieci
 Pożądana długość znajomości przed pierwszym stosunkiem: tydzień wg ♂, 6 miesięcy wg ♀.
 ♀ woli randkę z ♂ wolnym niż zajętym lub żonatym. Dla ♂ nie ma to znaczenia.
 Prostytucja: zwykle ♂ płaci ♀ za seks, a nie odwrotnie.
 Sny erotyczne:
 ♂: dominuje seks, wiele pozycji, wiele ♀,
 ♀: dominuje uczucie, ♂ znani z rzeczywistości.
31
Zdrada
♂ zdradza, żeby zwiększyć sukces reprodukcyjny.
♀ zdradza, żeby „zdobyć dobre geny” (zostać zapłodnioną przez ♂ o dobrych genach):
 chęć na seks z partnerem jest stała w cyklu miesiączkowym, a na seks z kochankiem – największa
w czasie owulacji (szczególnie, gdy partner jest nieatrakcyjny). Chęć przekłada się na czyny.
 ♀ częściej ma orgazm z kochankiem niż stałym partnerem (orgazm zwiększa szansę
zapłodnienia).
 antykoncepcja rzadziej jest stosowana podczas seksu z kochankiem.
 ♀ preferuje u kochanka oznaki dobrych genów (zmaskulinizowana twarz, symetryczne ciało,
konkurencyjne zachowania) – ale tylko w fazie płodnej cyklu miesiączkowego.
 gdy partnerzy są niedopasowani genetycznie (mają podobne geny MHC):
 ♀ słabiej pożąda swojego ♂, a silniej obcego (gł. w fazie płodnej),
 ♀ częściej zdradza.
 powyższych efektów dla fazy cyklu nie ma u ♀ stosujących antykoncepcją hormonalną.
32
Modyfikatory preferencji
 Wysoka wartość własna  większe wymagania:
 bogatszy ♂  silniejsza preferencja dla młodości i AtrFiz u ♀.
 ładniejsza ♀  silniej preferuje seksowność, zarobki, lubienie dzieci, uczuciowość u ♂.
 Czy bogate ♀ szukają bogatych ♂ ?
 zamożna ♀  silna preferencja dla zamożności ♂.
 kontrola ♀ nad zasobami  słabsza preferencja dla zamożności ♂.
 ♂ nie-zestresowany woli ładną niż miłą ♀, a zestresowany woli ♀ miłą niż ładną.
 ♀ o niskiej ogólnej samoocenie częściej wchodzą związki przelotne.
 Do związku krótkotrwałego (i w fantazjach) ♂ preferuje młodsze ♀ niż do związku
długotrwałego (presja społeczna?).
33
Uniwersalność preferencji
Betzig (1986), 186 ludów (np. Pigmeje, Eskimosi):
♂ o wysokiej pozycji  zamożność, więcej żon, dzieci mają lepszą opiekę.
Buss (1989), 37 ludów:
 zamożność, ambicja ważniejsze u ♂,
 AtrFiz i dziewictwo ważniejsze u ♀,
 ♀ preferuje ♂ nieco starszych od siebie,
 ♂ preferuje ♀ wyraźnie młodsze od siebie.
Jankowiak (1992, 1995), 168 ludów (np. Zulusi, Eskimosi):
miłość istnieje niemal wszędzie (88,5% populacji): pieśni miłosne, ucieczki zakochanych,
cierpienia z miłości, tęsknota za ukochanym.
34
Zmiany preferencji w czasie
1. USA, 1939-1996:
 ważniejsze stają się: AtrFiz, zamożność (gł. u ♀), miłość, wykształcenie, inteligencja;
 obniżenie ważności:
 u ♀: dziewictwo, kompetencje domowe (np. gotowanie),
 u ♂: ambicji, zaradności.
Czyli upodabnianie preferencji ♂ i ♀.
Przyczyny: emancypacja ♀, ogólny dobrobyt.
2. Po 2. wojnie światowej: wysoki wskaźnik urodzeń 
 1965-1975: na „rynku partnerskim” więcej ♀ niż ♂ (bo preferowane młode ♀ i starsi ♂) 
 ♂ podnoszą swoje wymagania  liberalizacja obyczajów (przelotne związki, ciąże
pozamałżeńskie, rozwody).