praca-modele-stosowania-prawa-a-odpowiedzialnosc

PRAWO I ADMINISTRACJA
Modele stosowania prawa a odpowiedzialność sędziowska
Spis treści
Wstęp 4
Rozdział I. Praktyka stosowania prawa 6
1.Wprowadzenie 6
2.Badanie przeprowadzone przez M. Matczaka. 7
2.1.Założenia generalne 7
2.1.1.Metodologia 8
2.1.2.Relacja rozstrzygnięcie-uzasadnienie 8
2.1.3.Typologia standardów 9
2.2.Wyniki 10
2.2.1.Zmiany częstotliwości odniesień w czasie 11
2.2.2.Wzorce argumentacji 12
2.3.Wnioski 14
2.4.Krytyka i odpowiedź 14
2.5.Badania porównawcze 16
3.Badanie przeprowadzone przez T. Kaczmarka i innych 16
3.1.Założenia generalne badania 16
3.1.1.Metodologia 17
3.1.2.Typologia sędziów 19
3.2.Wyniki 20
3.3.Wnioski 23
Rozdział II. Modele stosowania prawa 26
1.Stosowanie prawa 26
1.1.Pojęcie 26
1.2.Typy stosowania prawa 28
2.Model funkcjonalny 30
3.Model sylogistyczny 31
3.1.Sylogizm subsumcyjny 32
3.2.Pozytywizm prawniczy 33
3.2.1.Pozytywizm twardy 33
3.2.2.Pozytywizm miękki 35
3.2.3.Normatywizm 36
3.3.Model decyzyjny 37
4.Model argumentacyjno-komunikacyjny 40
4.1.Luz decyzyjny 40
4.2.Integralna teoria prawa 41
4.3.Teoria argumentacyjnego dyskursu 43
5.Alternatywne ujęcia prawa 45
5.1.Szkoła prawa natury 45
5.2.Hermeneutyka 47
5.3.Realizm prawniczy 49
5.4.Postmodernizm 50
5.5.Ekonomiczna analiza prawa 51
6.Podsumowanie 52
Rozdział III. Odpowiedzialność sędziowska 53
1.Pojęcie 53
2.Wartości decyzji sądowego stosowania prawa 54
3.Etyka sędziowska 56
4.Postawa sędziowska 59
4.1.Pasywizm 59
4.2.Ideologia związanej decyzji sądowej 60
4.3.Aktywizm 61
4.4.Ideologia swobodnej decyzji sądowej 62
5.Analiza końcowa 63
5.1.Dyskrecjonalność sędziowska 63
5.2.Analiza badania M. Matczaka 63
5.3.Analiza badania T. Kaczmarka i innych 66
5.4.Wnioski końcowe 67
Zakończenie 71
Bibliografia 72
Wstęp
W trakcie kilkuletniej praktyki zapytany przez klientów kancelarii „jaki będzie wyrok?”
niejednokrotnie nie mogłem dać jednoznacznej odpowiedzi. Punktem wyjścia jest określenie "co
jest prawem", jednakże poszukiwanie odpowiedzi w oparciu o zebrany materiał dowodowy, można
przyrównać do prognozowania pogody. Edukacja prawnicza zapewnia lepsze instrumenty
pomiarowe, jednakże pogoda nie zawsze się sprawdza.
Praca ma charakter teoretyczny, jednakże duży akcent został położony na weryfikację teorii na
podstawie opisanych niżej badań empirycznych.
Celem pracy jest uporządkowanie wiedzy na temat odpowiedzialności sędziowskiej za treści
stosowanego prawa, w zależności od przyjętego modelu, natomiast drugorzędnym celem jest
wykazanie korelacji pozytywnej pomiędzy luzem decyzyjnym a wpływem czynników
psychologicznych na proces sądowego stosowania prawa.
Rozdział I przedstawia wyniki badania empirycznego przeprowadzonego przez M. Matczaka,
ukazującymi jak prawo było stosowane w latach 1999-2004. Koncentruje się ono na sferze
językowej i ukazuje jak kształtowała się wykładnia w sądownictwie administracyjnym w Polsce w
latach 1999-2004. Wyniki dają wgląd w jakim stopniu sędziowie wykazywali się aktywizmem, a w
jakim pasywizmem, co zostanie przeanalizowane w kontekście odpowiedzialności w rozdziale III
niniejszej pracy. W drugiej części rozdziału przytoczono natomiast badanie przeprowadzone przez
T. Kaczmarka, Grażynę Dolińską, Jacka Giezka oraz Wojciecha Sitka w 1987 r. Dotyczy ono
wpływu cech osobowościowych sędziego na proces stosowania prawa karnego. Specyfika tego
prawa powoduje, że sędziowie karniści dysponują większym luzem decyzyjnym, czego efektem
może być wpływ czynników pozaprawnych na praktykę stosowania prawa. W kontekście tematu
niniejszej pracy, badanie ma pokazać z jakimi konsekwencjami uczestnicy obrotu prawnego mogą
się liczyć, w zależności od przyjętego modelu stosowania prawa. Oba badania pokazują swoistą
„ucieczkę od odpowiedzialności” - mechanizm oparty o „koncepcje sił nieświadomych i sposoby, w
jaki przejawiają się one w procesie racjonalizacji oraz w rysach charakteru” jak to ujął Erich Fromm
w „Ucieczce od wolności”. Upływ czasu jaki minął, mógł spowodować, że badania te nie przystają
już do współczesności. Jednakże wyciągnięte z nich wnioski, wskazują pewne mechanizmy, które w
moim odczuciu pozostają uniwersalne.
Rozdział II omawia ogólną problematykę stosowania prawa, a także najważniejsze jego modele oraz
alternatywne (w stosunku do tych modeli) ujęcia prawa. Modele te stanowią podstawę porównawczą
w kontekście postaw sędziowskich. Materiał ten ukazuje również pewną ewolucję myśli z zakresu
teorii i filozofii prawa.
W rozdziale III przedstawiono pojęcie odpowiedzialności ogólnej, a następnie stricte sędziowskiej.
Temat ten objął swym zakresem kwestie wartości decyzji stosowania prawa oraz etyki sędziowskiej.
Omówiono relacje pomiędzy modelami stosowania prawa a odpowiedzialnością poprzez odwołanie
się do modeli postaw sędziowskich, a także ideologii stosowania prawa. Następnie przeanalizowano
otrzymane konstrukty teoretyczne w kontekście przywołanych wcześniej badań empirycznych.
×