Charakterystyka oświecenia - Epoki

Charakterystyka oświecenia
Podłoże społeczno-polityczne:
Rozwojowi myśli filozoficznej i optymistycznym koncepcjom nowego ładu towarzyszyły szybkie i
gwałtowne przemiany społeczno-polityczne. Szczególnie ostro przebiegały one we Francji,
najpotężniejszym kraju XVII w.:
-
absolutyzm,
rządy Ludwików,
Francja hegemonem politycznym i ekonomicznym dzięki koloniom
Wielka Rewolucja Francuska w 1789r.
dwór decyduje o sprawach państwa za czasów Ludwika XV
przejęcie władzy w 1774 przez Ludwika XVI i Marię Antoninę
ogromne dysproporcje pomiędzy bogatymi a biednymi
mieszczaństwo zaczyna buntować się przeciwko biedzie
przepełnianie więzień przez buntowników, których zamknął król, m.in. w Bastylii
Anglia wyrasta na potęgę kolonialną
- państwo rewolucji przemysłowej: wynalazki, dokonania Newtona, szczepionki
- wiek powieści
- rozwój czasopism, pierwszy dziennik pisany po francusku Spectator
Rosja staje się mocarstwem XVII w. za panowania Piotra I i Katarzyny I. Wzrasta potęga
państwa rosyjskiego, które później weźmie udział w rozbiorach.
Powstaje nowe państwo Stany Zjednoczone, które walczyły o swoją niepodległość w latach
1775-1783.
- 4 lipca 1776 - uchwalenie Deklaracji Niepodległości
- 1777 - uchwalenie konstytucji
Encyklopedia albo słownik rozumowy nauk, sztuk i rzemiosł:
Obejmował 28 tomów, ukazywała się w Paryżu w latach 1751-1772. Praca nad tym dziełem,
1/4
Charakterystyka oświecenia
pełna dramatycznych napięć i konfliktów (konfiskata pierwszych tomów, zakaz dalszego
wydawania). Została doprowadzona do końca dzięki uporowi i wytrwałości Diderota i jego
najwierniejszych współpracowników. Encyklopedia postulowała przede wszystkim badanie
przyrody i studiowanie nauk przyrodniczych. Ponieważ francuski odgrywał w XVII w. rolę języka
międzynarodowego. Encyklopedia dla prawie wszystkich krajów europejskich stała się
intelektualną wyrocznią. Obok Diderota inicjatorem jej wydania był Jean d'Arte - matematyk.
Wśród autorów byli także: Wolter, Rousseau i Montesquieu.
Rousseau Jean - Jacques (1712-1782) Urodził się w Genewie, gdy dojrzał przeniósł się do
Paryża. Zaczął pisać mając 19 lat. W swoim dziele
Umowa
społeczna
bardzo ostro krytykował monarchię i chwalił demokrację. Stał się prekursorem ideałów rewolucji
francuskiej. Był czołowym twórcą sentymentalizmu, chciał
powrotu do natury
, co oznaczało aprobatę podstawowych uczuć ludzkich, nie skażonych cywilizacyjnym
zepsuciem. Poglądy Rousseau:
- Nie podzielał powszechnego entuzjazmu dla dobrodziejstw cywilizacji i sztuki. Cywilizacja
odrywa człowieka od natury i czyni go złym i nieszczęśliwym.
- Ideał to powrót do stanu pierwotnego, gdzie ludzie żyli zgodnie z rytmem natury, wolni,
równi i dobrzy, pozbawienie religijnych przesądów, kierujących się odruchami serca.
- Serce jest ważniejsze od rozumu
Twórczość:
- Emil, czyli o wychowaniu (1762) - poglądy na edukację młodego człowieka
- Umowa społeczna (1762) - koncepcja państwa i społeczeństwa, które jest zbiorowością
powstającą w wyniku dobrowolnej umowy jednostek
- Nowa Heloiza (1761) - powieść związek dusz idealnych kochanków
- Wyznania - dziennik, bardzo intymny, nie wydany za życia autora, to spowiedź serca opis
ująca najbardziej osobiste niepokoje, przeżycia i wątpliwości
Charles de Montesquieu (Monteskiusz, 1689-1755) Francuski myśliciel i pisarz polityczny,
opublikował
Listy perskie w 1721r. gdzie w formie korespondencji
dwóch Persów przredstawił ocenę współczesnej cywilizacji. Ocenia też chrześcijaństwo, bardzo
krytycznie wypowiadał się o inkwizycji oraz o kwestiach prawdziwości wiary. Zasłynął przede
wszystkim rozprawą
O duchu praw (1748),
2/4
Charakterystyka oświecenia
w której analizował różne ustroje polityczne. Jego koncepcja trójpodziału władzy
(ustawodawcza, wykonawcza, sądownicza) wpłynęła znacząco na kształt nowoczesnych
państw europejskich.
Encyklopedia kształtowała ówczesną opinię publiczną. Jej wydania jako pierwszy zakazał
Ludwik XIV a potem w 1759r. potępił ją papież Klemens XIII, następnie król ponownie zakazuje
jej wydawania, ale znowu ziemia zdanie, gdyż nie chce utracić kontroli nad drukiem. Bardzo
ostro cenzurowano tomy 3-7. Caryca Rosyjska zaproponowała, aby wydrukować dzieło w
Petersburgu, ale do tego nie doszło. Diderot korzystał jednak z renty od carycy. Po ogłoszeniu
sprzedaży ostatnich 16 tomów suplementy wydawano jeszcze do 1780. Jednak bez pomocy
Diderota, który zrzekł się funkcji głównego redaktora.
Encyklopedia w Polsce:
- 1859-1868 pierwsza Encyklopedia Orgelbranda
- Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powszechna, zwana Encyklopedią Guttenberga
ukazywała się w latach 1937-1938
- lata 70 Wielka Encyklopedia Powszechna
Odkrycia naukowe epoki oświecenia:
Izaak Newton - genialny matematyk, fizyk i astronom, twórca trzech zasad dynamiki i prawa
powszechnego ciążenia, grawitacji. Na podstawie tych praw wyjaśnił m.in. odkrycia Keplera.
Wyjaśnił pływy i odpływy, miał osiągnięcia w teorii optyki. Twórca kospularnej teorii światła,
rachunku różniczkowego i całkowego.
Linneusz - szwedzki lekarz i botanik
Buffon - największy zarządca ogrodu botanicznego, zwolennik teorii stałości gatunków.
Leonard Euler (1707-1783) największy matematyk XVII w. Jego ojciec był wiejskim pastorem,
który zapewnił synowi gruntowne wykształcenie. Autor około 500 prac. Świetny popularyzator
wiedzy matematyczno-przyrodniczej.
3/4
Charakterystyka oświecenia
A.L.Lavoisier - genialny chemik francuski, wykształcenie przyrodnicze i humanistyczne.
Twórca jednego z największych ówczesnych laboratoriów, twórca teorii masy. Mawiał:
Przyroda nie tworzy się z niczego, materia nie może zaginąć
.
Praktyczne wynalazki: termometr, butelka lejdejska, wynalazki techniczne, m.in. ulepszenie
maszyny parowej przez J.Watta
Twórcy wynalazków i odkryć:
-
Halley i Bradley - astronomia
James Lock - chronometr morski, umożliwił wyprawę morską dookoła świata
B. Franklin - pierwszy piorunochron
Montgolfier - balon
Jenner - szczepionka przeciw ospie
Miały też miejsce postępy w fizjologi: fotosynteza, oddychanie jako spalanie.
4/4