Ostatni etap na drodze do unii ekonomiczno
advertisement
UNIA GOSPODARCZO – WALUTOWA Etapy formowania Pragnienie zabezpieczenia się przed potencjalnymi wojnami i kryzysami, osiągnięcie stabilizacji ekonomicznej i rozwoju gospodarczego leży u podstaw zintegrowania gospodarczego, walutowego i politycznego państw w Europie. Utworzenie Unii Gospodarczo-Walutowej stanowi logiczne dopełnienie efektów istnienia Jednolitego Rynku wewnątrz strefy EURO. Tworzenie UGiW jest wyzwaniem dla Wspólnot Europejskich. Proces ten wymaga od wszystkich krajów UE zbliżenia warunków ekonomicznych w zakresie stabilności cen, kursów walutowych, włączenia się do Europejskiego Systemu Walutowego, osiągnięcia bardzo wysokiego stopnia liberalizacji przepływu kapitału, harmonizacji prawa fiskalnego, integracji rynku finansowego Wspólnot oraz usztywnienia kursów walutowych co, w postanowieniach traktatu o Unii, nazywano warunkami spójności gospodarczej. Zastąpienie walut państwowych, które przez wiele stuleci były dla państw europejskich symbolem i narzędziem ich suwerenności, jedną wspólną walutą jest przedsięwzięciem bezprecedensowym w historii Europy od czasów Cesarstwa Rzymskiego. Wspólna moneta ujrzała światło dzienne 1 stycznia 1999 roku oraz zastąpiła waluty państwowe 1 stycznia 2002 roku. 1 Jednakże narodziny jednej waluty europejskiej są wynikiem ewolucji. Znakiem graficznym EURO jest grecka litera epsilon przecięta dwiema równoległymi liniami. Symbolizuje ona korzenie cywilizacji europejskiej, próby zintegrowania naszego kontynentu i zapewnienia stabilizacji wewnętrznej. Niektórzy dopatrują się również w symbolu EURO wyzwania dla dolara amerykańskiego, dla którego charakterystyczną cechą są dwie pionowe linie. Są dwa zasadnicze instrumenty Unii Gospodarczo-Walutowej: a). dalsze scalenie działań gospodarczych Unii oraz b).wprowadzenie wspólnej waluty Unii – EURO. Pomysły wprowadzenia wspólnej waluty pojawiły się pod koniec lat sześćdziesiątych. Wiązało się to z rozpadem istniejącego od 1944 roku systemu sztywnych kursów walutowych z Bretton Woods. Dominującą pozycję w tym systemie zajmował przez ponad 20 lat dolar amerykański. Najistotniejsze czynniki, które przesądziły o wzmożeniu wysiłków na rzecz budowy Unii Gospodarczej i Walutowej, to: - ułatwienie handlu towarami i usługami w ramach Jednolitego Rynku, - polepszenie konkurencyjności Wspólnoty w stosunku do Stanów Zjednoczonych i Japonii, - ułatwienie przepływu kapitału między państwami członkowskimi oraz zapobieżenie spekulacjom walutami, - polepszenie koordynacji polityki gospodarczej i walutowej w krajach Wspólnoty, - umożliwienie wszystkim krajom członkowskim udziału w kształtowaniu polityki monetarnej w ramach wspólnot, oraz cele strategiczne/makroekonomiczne: - ograniczenie poziomu inflacji, i stymulowanie wzrostu gospodarczego, - usunięcie ograniczeń związanych z kosztami wynikającymi z konieczności dokonywania transakcji w różnych walutach, - zlikwidowanie kosztów wynikających z ryzyka kursowego. Pierwszym istotnym krokiem na drodze do EURO było podjęcie się w 1969 r. przez Pierre'a Wernera - ówczesnego premiera i ministra finansów Luksemburga - przygotowania planu, według którego miałaby przebiegać integracja walutowa. Stąd przedstawiony w 1970 roku plan Wernera zawierał trójetapowy plan dojścia do unii walutowej i wprowadzenia wspólnej waluty dla sześciu wówczas państw członkowskich EWG (Francja, Niemcy, Włochy, Holandia, Belgia, Luksemburg). Ostatecznym jej celem miało być zapewnienie wolnego przepływu kapitału, nieodwołalne usztywnienie kursów wymiany walut lub też zastąpienie walut sześciu krajów członkowskich ówczesnej EWG jedną walutą. Ale polityczna wola państw członkowskich wprowadzenia takiej unii natrafia na skutki pierwszego krachu naftowego i załamała się. Upłynnienie kursu dolara i kryzys naftowy sprawiły, że pomysł ten odsunięto w czasie. Powrócono do niego w dwa lata później, tworząc tzw. "wąż walutowy", w którym wahania kursów ograniczono do +/-2,25 proc. Europejska Rada Szefów Rządów w Hadze, w oparciu o Raporty Wernera (zlecone przez Komisję Europejską) opracowała podstawowe cele Unii Gospodarczo-Walutowej. Powstały dwie koncepcje (i to odrębne) realizacji UGW: 2 Ekonomiczna - forsowana przez Niemcy, zwana też “strategią uwieńczenia”, zakładała harmonijne docieranie poszczególnych państw do surowych kryteriów unii walutowej w obrębie już istniejących mechanizmów rynku wewnętrznego; Monetarystyczna - której orędownikami była Francja i Komisja Europejska, zwana też “strategią lokomotywy” zakładała wcześniejsze wprowadzenie UGW w celu wykorzystania jej jako elementu dynamizującego procesy docierania poszczególnych walut do stabilnego układu równowagi. W 1974 roku Rada podjęła decyzje odnośnie realizacji polityki zbliżania ekonomii poszczególnych państw Wspólnoty oraz uchwaliła dyrektywy dotyczące stabilności, rozwoju i pełnego zatrudnienia. Jednakże rosnąca niestabilność ekonomiczna podminowała fundamenty, na których wzniósł się system; frank francuski, funt szterling i włoski lir wypadły z „ węża”. EUROPEJSKI SYSTEM WALUTOWY (ESW) Kolejnym krokiem była inicjatywa Brytyjczyka Jenkinsa, popierana przez V. Giscarda d'Estaing (ówczesnego prezydenta Francji) i H. Schmidta (kanclerza Niemiec), w wyniku której 7 lipca 1978 roku w Bremie Rada Europejska postanawia stworzyć Europejski System Walutowy, który wszedł w życie 13 marca 1979 roku.(ang. EMS - European Monetary System). Jego sukces otworzył drogę do stabilizacji walutowej w Europie, co sprzyjało rozwojowi i inwestycjom. System ten oparty został na koncepcji stabilnych kursów walutowych, które można było w razie potrzeby dostosować do fundamentów makroekonomicznych poszczególnych gospodarek. Najważniejszym jego elementem było stworzenie europejskiej jednostki walutowej – ECU, zalążka europejskiego pieniądza oraz podstawy ustalania stosunków wymiany walut europejskich i interwencji walutowych. Mechanizm wymiany określał sieć dwustronnych kursów poszczególnych walut w oparciu o oś wspólną, jaką stało się właśnie ECU. Równocześnie mechanizm interwencji stworzył możliwość reakcji systemu na wypadek destabilizacji rynku wewnętrznego. Należy powiedzieć, że ustabilizowanie rynku pieniądza, w oparciu o dominującą rolę stabilnej marki niemieckiej, było największym osiągnięciem ESW mobilizującym Unię do podjęcia następnych kroków w kierunku wspólnego pieniądza i pogłębienia UGW. I tak opracowany przez Komitet Delors’a (od nazwiska ówczesnego przewodniczącego Komisji Europejskiej Jacques’a Delors’a) Jednolity Akt Europejski (1986) zakładał stworzenie Jednolitego Rynku dla dóbr, kapitału, siły roboczej i usług, poprzez usunięcie wszelkich barier w przepływie tych dóbr między krajami członkowskimi do roku 1992. 3 W 1987 roku opracował dokument zwany “Pakietem Delors’a” ukazujący perspektywy zjednoczenia Europy. W 1988 r powołano tzw. Komitet Delors’a, który miał za zadanie opracować program realizacji UGW. Przyczyny tej decyzji leżały w woli krajów członkowskich zacieśnienia współpracy walutowej oraz w politycznych interesach Wspólnot Europejskich. Z jednej strony Francja przekonana, że silne włączenie Niemiec w struktury europejskie osłabi pozycję tego państwa w Europie. Z drugiej - kraje słabsze (Portugalia, Grecja, Hiszpania) liczyły, że pogłębienie integracji w ramach wspólnoty będzie równoznaczne z rozszerzeniem dostępu tych państw do wspólnotowych środków budżetowych.Po tym dokumencie, po upływie dwóch lat, przedstawił drugą wersję Pakietu, zawierającą koncepcję stworzenia Unii Gospodarczej i Walutowej. Miał ciekawą wizję integracji, którą oparł na “koncepcji kręgów koncentrycznych”. Opracował również Białą księgę problemów i perspektyw Rynku Wewnętrznego UE. Jacques Delors uważał, że wspólna waluta wyeliminuje ryzyko związane z wahaniami kursów walutowych i koszty transakcyjne ponoszone przy wymianie walut. W kwietniu 1989 roku przedstawiono tzw. Raport Delors’a. Raport ten sprecyzował plan powołania Unii Gospodarczej i Walutowej, składający się z trzech etapów, przy czym początek I etapu - liberalizację przepływu kapitału ustalono na początek 1990 roku. Zwieńczeniem Unii miało być wprowadzenie wspólnej waluty. Ostatni etap na drodze do unii ekonomiczno-walutowej Jedna waluta okazała się szybko koniecznością, umożliwiającą zniesienie barier w swobodnym przepływie dóbr, kapitałów, usług i osób oraz ukończenie tworzenia jednolitego rynku. Na podstawie raportu przedstawionego przez przewodniczącego Komisji Jacques'a Delors'a w czerwcu 1989 roku w Madrycie Rada Europejska ustaliła ogólne zasady mające 4 doprowadzić do unii ekonomiczno-walutowej: wspólną walutę, wieloetapowy proces realizacji, z których pierwszy miał rozpocząć się 1 lipca 1990 roku, równoległe realizowanie aspektu walutowego i ekonomicznego. Państwa członkowskie zobowiązały się do przedstawienia podczas tej pierwszej fazy swych "programów koordynacyjnych" dotyczących zbliżenia i podniesienia ich potencjałów ekonomicznych w celu ustalenia stałych parytetów między ich walutami. Traktat z Maastricht Traktat podpisany 7 lutego 1992 roku w Maastricht uczynił dążenie do wspólnej waluty procesem nieodwracalnym, ustalając kalendarz trzech etapów jej realizacji: Etap I. 1990-1993 – kraje Wspólnot zostały zobligowane, aby zapewnić pełną swobodę przepływu kapitału, poprawić funkcjonowanie Europejskiego Systemu Walutowego, zacieśnić współpracę pomiędzy narodowymi bankami centralnymi; Etap II. 1994-1996/98 – utworzenie Europejskiego Instytutu Walutowego będącego podstawą powołania Europejskiego Banku Centralnego. Pogłębianie spójności narodowych polityk gospodarczych i walutowych krajów Unii Europejskiej. Uniezależnienie Banków Centralnych od rządów państw członkowskich UE.; Etap III. 1999 – proces stopniowego wprowadzania do obiegu wspólnej waluty. Europejska Jednostka walutowa (ECU) zostanie przemianowana i stanie się samodzielną jednostką walutową (EURO). Traktat uwzględniał zarówno polityczną, jak i ekonomiczną reformę - dał podstawę prawną do ustanowienia instytucji potrzebnych dla dalszego postępu w stronę UGW, jak np. Europejski System Banków Centralnych, którego zadaniem stało się określenie i realizacja wspólnej polityki monetarnej dla państw UGW. Traktat ten, w oparciu o propozycje zgłoszone w Raporcie Delors'a, zarysował ostateczny plan przejścia do UGW. w którym to wprowadzenie wspólnej waluty miało nastąpić najpóźniej w 1999 r. Traktat z Maastricht określił również tak zwane kryteria konwergencji czy też zbieżności, które muszą spełnić państwa pragnące przystąpić do UGW: - bank centralny winien być niezależny, - inflacja w państwie starającym się o członkostwo w UGW obserwowana przez cały rok przed procesem kwalifikacyjnym nie może być większa niż 1,5 punktu procentowego od średniej inflacji w trzech państwach o najniższym jej poziomie; - deficyt budżetowy nie może przekraczać 3% PKB danego kraju; - dług publiczny nie może przekraczać 60% PKB danego kraju; - długoterminowa stopa procentowa nie może być większa niż 2 punkty procentowe od średniej stóp procentowych w trzech państwach UE o najniższej inflacji; - kurs walutowy powinien być stabilny przez 2 lata poprzedzające przystąpienie danego państwa do UGW, Jednak w 1992 roku w obliczu wysokich kosztów zjednoczenia Niemiec i zachwiania się koniunktury gospodarczej, we wrześniu funt brytyjski i lir włoski były zmuszone do opuszczenia ERM, kilka miesięcy później zdewaluowane zostały również: funt irlandzki, escudo portugalskie i peseta hiszpańska. W sierpniu 1993 roku poszerzono limit wahań do +/15 proc. 5 1 stycznia 1993 roku utworzono Rynek Wewnętrzny ze swobodą przepływu towarów, usług, osób i kapitału. Drugi etap unii ekonomiczno-walutowej, rozpoczęty 1 stycznia 1994 roku, stanowił okres przejściowy, w trakcie którego kontynuowano i pogłębiano prace nad zbliżeniem ekonomicznym. We Frankfurcie powstał Europejski Instytut Walutowy, którego misją było przyspieszenie koordynacji polityki walutowej poszczególnych państw, promowanie roli EURO i przygotowanie do założenia Centralnego Banku Europejskiego w trzecim etapie. 31 maj 1995 roku Komisja Europejska przyjęła “Zieloną Księgę”, zawierającą scenariusz przechodzenia do jednolitej waluty. Komisja stwierdziła, że prognozy ekonomiczne na najbliższe lata pozwalają na założenie, iż 1 stycznia 1999 roku większość państw członkowskich będzie spełniała warunki ustalone dla wprowadzenia euro. Rada Europejska skupiająca szefów państw lub rządów zatwierdzi kwalifikowaną większością głosów listę państw spełniających warunki konieczne do przyjęcia wspólnej waluty. 15 i 16 grudnia 1995 roku w Madrycie, Rada Europejska, postanowiła przyjąć nazwę EURO dla jednolitej waluty Unii Europejskiej; przedstawiono scenariusz jej wprowadzania: Szefowie państw lub rządów zebrani w Radzie Europejskiej w Madrycie w dniach 15 i 16 grudnia 1995 nazwali przyszłą walutę europejską "EURO" i przyjęli techniczny scenariusz jej wdrażania. Aby uzupełnić rozporządzenia Traktatu z Maastricht, Rada Europejska, zebrana 17 czerwca 1997 roku w Amsterdamie, przyjęła dwie ważne rezolucje: - pierwsza znana pod nazwą "paktu o stabilności i wzroście" zobowiązuje państwa członkowskie do utrzymania ich dyscypliny budżetowej; ta dyscyplina będzie zagwarantowana przez wielostronną kontrolę i zakazanie zbyt wysokich deficytów; - druga rezolucja dotyczy wzrostu; państwa członkowskie i Komisja zobowiązały się formalnie do tego, by kwestie zatrudnienia utrzymać wśród czołowych zadań politycznych Unii. W ramach rezolucji na temat koordynacji polityki ekonomicznej państw w trzeciej fazie unii ekonomiczno-walutowej, przyjętej w Luksemburgu 1 3 grudnia 1997 roku, Rada Europejska powzięła ważną decyzję, że "ministrowie państw należących do strefy EURO mogą spotykać się w sposób nieformalny, aby omawiać kwestie związane ze specyficznymi zadaniami, które dzielą w materii wspólnej waluty". Szefowie rządów Piętnastki otworzyli tym samym drogę do procesu umacniania wspólnej przynależności, która mogłaby jeszcze bardziej zbliżyć kraje, które przyjęły EURO, w ich polityce koniunkturalnej, budżetowej, społecznej i fiskalnej. Państwa członkowskie Unii Gospodarczej i Walutowej W 1998 roku szefowie państw i rządów mieli postanowić, które z państw członkowskich przystąpią do Unii Walutowej – zgodnie z kryteriami przyjętymi w Maastricht. Stało się to 25 marca. 25 marca 1998 r. - Komisja Europejska rekomendowała 11 państw, które wprowadziły wspólną walutę. Ocenę stanu gospodarek państw kandydujących do UGiW, 6 dokonaną na podstawie kryteriów określonych w Traktacie z Maastricht, zawiera poniższa tabela. 2.05.1998 r. na szczycie w Brukseli 11 państw UE: Austria, Belgia, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Niemcy, Portugalia i Włochy przystąpiły do UGW. Cztery kraje UE: Dania, Szwecja, Wielka Brytania i Grecja nie weszły w początkowej fazie do UGW, przy czym jedynie Grecja nie spełniła żadnego z kryteriów konwergencji. Kryteriom sprostały następujące państwa członkowskie Wspólnot: Austria, Belgia, Dania, Finlandia, Francja, Holandia, Hiszpania, Irlandia, Luksemburg, Niemcy, Portugalia, Szwecja, Włochy, Wielka Brytania. Z wymienionych powyżej państw członkowskich z udziału w UGW zrezygnowały na własną prośbę Dania, Szwecja i Wielka Brytania. Tylko Grecja nie spełniła wymogów zawartych w Traktacie z Maastricht i nie została przyjęta do unii monetarnej. Dwa lata po wprowadzeniu EURO, tj. 1.01.2001 r. do Unii przystąpiła również Grecja. Tabela przedstawia realizację kryteriów wejścia do Unii Walutowej, określonych w Traktacie z Maastricht. Państwo Roczny wskaźnik inflacji w proc. 1997 Kryteria Maastricht 1998 Deficyt budżetowy w proc. PKB Dług Długoterminowa publiczny stopa w proc. PKB procentowa 1997 1997 3,2 1998 3,0 1998 60,0 należy do ESW 1998 7,7 tak Austria 1,1 1,5 2,5 2,3 66,1 64,7 5,6 tak Belgia 1,4 1,3 2,1 1,7 122,2 118,1 5,7 tak Dania 1,9 2,1 -0,7 -1,1 65,1 59,5 6,2 tak Finlandia 1,3 2,0 1,1 -0,3 55,8 53,6 5,9 tak Francja 1,2 1,0 3,0 2,9 58,0 58,1 5,5 tak Grecja 5,2 4,5 4,0 2,2 108,7 107,7 9,8 tak Hiszpania 1,8 2,2 2,6 2,2 68,8 67,4 6,3 tak Holandia 1,8 2,3 1,4 1,6 72,1 70,0 5,5 tak Irlandia 1,2 3,3 -0,9 -1,1 66,3 59,5 6,2 tak Luksemburg 1,4 1,6 -1,7 -1,0 6,7 7,1 5,6 tak Niemcy 1,4 1,7 2,7 2,5 61,3 61,2 5,6 tak Portugalia 1,8 2,2 2,5 2,2 62,0 60,0 6,2 Tak Szwecja 1,9 1,5 0,8 -0,5 76,6 74,1 6,5 Nie W. Brytania 1,8 2,3 1,9 0,6 53,4 53,0 7,0 Nie Włochy 1,8 2,1 2,7 2,5 121,6 118,1 6,7 tak Polska 13,0 11,8 2,7 2,8 49,8 - - Źródło: „Rzeczpospolita” 21.04.98 r. 7 43,7 Do końca 1998 roku Europejski Instytut Walutowy i Komisja Europejska przygotują podstawy prawne i organizacyjne utworzenia Europejskiego Banku Centralnego i Europejskiego Systemu Banków Centralnych; 31 grudnia 1998 r. wyznaczono kursy walut państw UGiW wobec EURO, a 1 stycznia 1999 r. EURO stało się prawnym środkiem płatniczym na terenie krajów UGiW. Ostateczna wartość EURO wobec walut narodowych 11 państw została ustalona po ostatnim notowaniu ecu na rynkach międzynarodowych z 31 grudnia 1998r. Kursy konwersji walut krajów tworzących UGW wobec EURO obowiązywały aż do wycofania walut narodowych z obiegu. Kursy te służyły do przeliczeń walut narodowych na EURO i vice versa oraz dwustronnych przeliczeń między walutami narodowymi krajów strefy EURO. Austria 1 euro = 13,7603 szylingów Belgia 1 euro = 40,3399 franków Finlandia 1 euro = 5,94573 marek Francja 1 euro = 6,55957 franków Hiszpania 1 euro = 166,386 peset Holandia 1 euro = 2,20371 guldenów Irlandia 1 euro = 0,787564 funta Luksemburg 1 euro = 40,3399 franków Niemcy 1 euro = 1,95583 marki Portugalia 1 euro = 200,482 eskudo Włochy 1 euro = 1936,27 lirów Źródło: K. Jakubiszyn, B. Karski, D. Rybińska, EURO – nowa waluta, Twigger S.A., Warszawa 1999 r., s. 25 – 26. Obowiązywały 6-cyfrowe kursy konwersji o wszystkich cyfrach znaczących. Zero przed przecinkiem nie stanowiło cyfry znaczącej. Kursów konwersji nie wolno było zaokrąglać. 1 stycznia 1999 roku jest początkiem trzeciego etapu Unii Gospodarczej i Walutowej EURO staje się jednolitą walutą Unii Europejskiej, a kompetencje krajowe w sferze polityki monetarnej przejmuje Europejski Bank Centralny. Pozwoliło to usztywnić centralne kursy wymiany walut względem siebie i w stosunku do ECU. l etap. 1.01.1999 r. EURO zastąpiło Europejską Jednostkę Walutową - ECU, w stosunku 1:1. Rynki finansowe rozpoczęły prowadzenie operacji w EURO. Europejski Bank Centralny z siedzibą we Frankfurcie nad Menem pod przewodnictwem W. Duisenberga zastąpił Europejski Instytut Walutowy. Wraz z narodowymi bankami centralnymi stworzono Europejski System Banków Centralnych (ESBC), niezależny od państw członkowskich ma za zadanie utrzymywać stabilność cen oraz prowadzić politykę walutową UE. W pierwszym etapie do UGiW nie przystąpiły: Grecja, Dania, Wielka Brytania, i Szwecja. Wobec Wielkiej Brytanii i Danii zastosowano specjalne ustępstwa, które były konieczne aby Traktat został ratyfikowany przez te państwa. Wielka Brytania nie zgadzała się na oddanie uprawnień do prowadzenia polityki pieniężnej na rzecz ESBC, dlatego uzyskała 8 możliwość rezygnacji z wejścia do Unii Walutowej. W przypadku Dani wejście do takiej Unii uniemożliwił wynik referendum. Propozycja przystąpienia do Unii Walutowej została odrzucona przez obywateli. W 2000 r. w Danii odbyło się drugie referendum w sprawie przystąpienia tego państwa do Unii Walutowej, podczas którego Duńczycy kolejny raz odrzucili możliwość wstąpienia Danii do Unii Walutowej. Pozostałe dwa państwa Grecja i Szwecja nie wypełniły kryteriów Traktatu. Jednak już po dwóch latach, 1 stycznia 2001 r. Grecja została dwunastym członkiem Unii. Każde z trzech państw pozostających poza strefą EURO może w zostać przyjęte do UGiW w charakterze pełnoprawnego członka. Musi tylko wypełnić kryteria gospodarcze oraz zgłosić chęć i gotowość do członkostwa II etap. 1.01.1999-31.12.2001 r. Okres przejściowy, podwójna cyrkulacja walut. W trzyletnim okresie przejściowym EURO było używane jedynie do rozliczeń bezgotówkowych. Waluty krajów partycypujących w UGW były nadal w obiegu, jednak z prawnego punktu widzenia utraciły one status samodzielnych jednostek pieniężnych i były jedynie wyrażeniami EURO. Zgodnie z zasadą "bez nakazu - bez zakazu" w okresie przejściowym uczestnicy rynku mogli nadal używać zarówno walut narodowych, jak i EURO. III etap. 1.01.2002 - 1.07.2002 r. 1.01. 2002 roku do obiegu zostały wprowadzone monety i banknoty EURO. Między tymi dwiema datami ceny podawano w dwóch walutach, w EURO i w państwowej, aby pomóc europejskim konsumentom w stopniowym oswajaniu się z nową walutą. Wraz z wprowadzeniem monet i banknotów EURO do obiegu rozpoczyna się wycofywanie monet i banknotów walut narodowych. 1 EURO składa się ze 100 eurocentów, symbolem EURO według ISO jest EUR. 1 lipca 2002 roku EURO stało się jedynym środkiem płatniczym na obszarze państw członkowskich Unii Gospodarczej i Walutowej. Trzeci etap Unii przyniósł nieodwołalne ustalenie parytetów między uczestniczącymi walutami i założenie Centralnego Banku Europejskiego kilka miesięcy wcześniej. Niezależny od rządów, winien kierować polityką walutową wszystkich krajów członkowskich, które wprowadzą EURO. Państwa, które nie weszły do tego bloku, dołączą doń, kiedy pozwolą im na to wyniki ekonomiczne, albo kiedy podejmą taką decyzję polityczną. Zjednoczone Królestwo i Dania zastrzegły sobie w protokołach dołączonych do Traktatu prawo nie przechodzenia do trzeciego etapu, nawet jeśli będą spełniać wymagane warunki (klauzula opting out). Dania zrezygnowała z uczestnictwa w tym etapie na mocy referendum. Również Szwecja dała wyraz swym zastrzeżeniom. Wspólne wzory awersów monet zostały oficjalnie zaprezentowane na Radzie Europejskiej w Amsterdamie. W technicznych dyskusjach nad ich opracowaniem wzięto pod uwagę opinie niedowidzących i konsumentów na temat ich formy i składu. W tym czasie ostatecznie wycofano waluty narodowe, a EURO stało się jedynym oficjalnym środkiem płatniczym w państwach Unii Europejskiej tworzących Unię Gospodarczą i Walutową. Równocześnie, w ten sposób, ujednolicona została polityka monetarna oraz przeniesiona na ponadnarodowy szczebel Europejskiego Banku Centralnego. Autonomia Europejskiego Banku Centralnego może być ograniczana przez decyzje Rady złożonej z ministrów finansów państw członkowskich UGW a powołanej m.in. do nakładania kar na państwa o nadmiernym deficycie budżetowym oraz kształtowania polityki kursu EURO wobec innych walut. W efekcie, na obie kwestie będą miały wpływ czynniki 9 polityczne, niejednokrotnie rozstrzygane w drodze negocjacji między państwami członkowskimi. Winna nastąpić koordynacja polityki gospodarczej (na szczeblu rządowym) zgodnie z określoną procedurą. Oznaczać to ma wprowadzenie Paktu na Rzecz Stabilności i Wzrostu dotyczącego rygorystycznego przestrzegania dozwolonego pułapu deficytu budżetowego przez kraje wchodzące w skład Unii Gospodarczej i Walutowej. W strefie EURO żyje obecnie 290 min ludzi, którzy wytwarzają ponad 18% światowego dochodu i około 20% globalnego eksportu. Dzięki temu europejska waluta ma szanse stać się drugim obok dolara, środkiem rozliczeń międzynarodowego handlu i rezerw bankowych. Jednakże w tym kontekście należałoby podkreślić, że powstanie Unii Gospodarczej i Walutowej w okrojonym składzie mogłoby być niekorzystne zarówno dla krajów będących w Unii, jak i pozostających poza nią. Dla krajów będących w Unii korzyści z handlu i współpracy osiągnięte dzięki wprowadzeniu wspólnej waluty będą tym mniejsze, im mniejsza liczba krajów będzie w niej uczestniczyła. Natomiast kraje będące poza Unią będą musiały utrzymać wyższe stopy procentowe niż kraje wewnątrz UGW, ponieważ będą zmuszone chronić swoją walutę przed spadkiem wartości w stosunku do EURO. Będzie to niekorzystnie wpływało na wzrost gospodarczy tych krajów. Spadek wartości walut krajów spoza Unii Gospodarczej i Walutowej będzie potencjalnym zagrożeniem dla trwałości Jednolitego Rynku wewnątrz Unii Europejskiej. Aby nie dopuścić do takiej sytuacji zostanie stworzony Europejski System Walutowy II, który umożliwi ścisłą współpracę walutową pomiędzy państwami strefy EURO i pozostałymi członkami Unii Europejskiej. Problemem wynikającym z urzeczywistnienia koncepcji zróżnicowanych prędkości integracji w ramach Unii Gospodarczej i Walutowej będą przede wszystkim utrudnienia jakie pojawią się w funkcjonowaniu instytucji wspólnotowych. Z tego też względu reforma tych instytucji jest jednym z przedmiotów dyskusji wewnątrz Unii Europejskiej. BIBLIOGRAFIA: 1. Roman Smolski, Marek Smolski, Elżbieta Helena Stadtmüller, “Słownik Encyklopedyczny - Edukacja Obywatelska” Wydawnictwa Europa, ISBN 83-85336-31-1. Rok wydania 1999. 2. Oręziak L., System walutowo-finansowy Unii Europejskiej - Przewodnik do wykładu, Warszawa 1997. 3. Oręziak L., Aktualny stan tworzenia Unii Gospodarczej i Walutowej, Bank i Kredyt nr 6/97. 4. Kurkiewicz A., III/98, „Wspólnoty Europejskie a Unia Europejska”. 10
