zdolność kontynuacji działalności jednostki gospodarczej
advertisement
dr Sylwia Kowalska Katedra Finansów, Bankowości i Rachunkowości Zarządczej Wydział Zarządzania Politechnika Częstochowska ZDOLNOŚĆ KONTYNUACJI DZIAŁALNOŚCI JEDNOSTKI GOSPODARCZEJ Streszczenie: Temat kontynuacji działalności pojawia się najczęściej przy sporządzaniu sprawozdania finansowego. Rozstrzyga je i ocenia kierownik jednostki gospodarczej, który ocenia, czy sprawozdanie finansowe zostało sporządzone przy założeniu kontynuacji działalności gospodarczej przez jednostkę w dającej się przewidzieć przyszłości, oraz czy nie istnieją okoliczności wskazujące na takie zagrożenie. Jednostki powinny zachować czujność wobec zdarzeń lub uwarunkowań ograniczających zdolność do kontynuowania działalności, ponieważ świadomość zagrożeń daje podstawę do ustalenia stopnia ryzyka związanego z dalszym prowadzeniem działalności. Słowa kluczowe: zdolność kontynuacji działalności, sygnały, zagrożenia Wstęp Jednym z głównych celów każdego przedsiębiorstwa jest kontynuacja jego działalności, a co za tym idzie – ustrzeżenie go przed możliwym zagrożeniem. Jednostki powinny zachować czujność wobec zdarzeń lub uwarunkowań ograniczających zdolność do kontynuowania działalności, ponieważ świadomość zagrożeń daje podstawę do ustalenia stopnia ryzyka związanego z dalszym prowadzeniem działalności. Celem pracy jest ukazanie zagrożeń i metod oceny możliwości kontynuacji działalności. 1. Identyfikacja zagrożeń kontynuacji działania Przemiany ustrojowe, jakie wystąpiły w Polsce po 1989 r., dały z jednej strony możliwości rozwojowe dla firmy w ramach gospodarki rynkowej i stworzyły szanse dla napływu zagranicznego kapitału, lecz z drugiej spowodowały, że nie wszystkie firmy wytrzymały twarde warunki wolnego rynku, dali sobie radę jedynie najlepsi, najmocniejsi, najlepiej przygotowani do zmian. W myśl ustawy o rachunkowości324 jednostki gospodarcze są zobowiązane do stosowania zasad rachunkowości, gdzie wśród podstawowych zasad wymienia się zasadę kontynuacji działalności, która głosi: „Przy wycenie aktywów i pasywów oraz ustaleniu wyniku finansowego przyjmuje się, że jednostka będzie kontynuowała w dającej się przewidzieć przyszłości działalność gospodarczą w nie zmniejszonym istotnie zakresie, chyba że jest to niezgodne ze stanem faktycznym lub prawnym”325. 324 Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz.U. 2009 r. nr 152, poz. 1223 z późn. zm.) art. 5, ust. 2. 325 Tamże. 167 Oznacza to, że jeżeli jednostka nie będzie kontynuowała działalności, co może nastąpić wskutek ogłoszenia upadłości, bądź zamierzonego procesu likwidacji przedsiębiorstwa, to wystąpią znaczące implikacje odnośnie do sporządzania sprawozdań finansowych, które przejawiają się m.in.: wyceną aktywów po cenach sprzedaży netto możliwych do uzyskania, nie wyższych od cen ich nabycia albo kosztów wytworzenia, pomniejszonych o dotychczasowe odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe, a także odpisy z tytułu trwałej utraty wartości, utworzeniem rezerw na przewidywane dodatkowe koszty i straty spowodowane zaniechaniem lub utratą zdolności do kontynuowania działalności. Firmy zaprzestają działalności z różnych przyczyn: finansowych, ekonomicznych, politycznych. W kontekście rozważań na temat zagrożenia kontynuacji działalności przedsiębiorstwa na rynku, ciekawa i warta przytoczenia jest idea zbliżona do faz życia człowieka. Klasyczna konstrukcja faz życia przedsiębiorstwa zakłada nieuchronność przebiegu ewolucji funkcjonowania podmiotu gospodarczego poprzez tzw. krytyczne etapy jego rozwoju, co prezentuje rys. 1. dojrzałość stabilizacja arystokracja młodość biurokratyzacja dzieciństwo narodziny Przemiany krytyczne powodują, że przedsiębiorstwo „cierpi” biurokracja śmierć koncepcja Rysunek 1. Krytyczne etapy w cyklu życia przedsiębiorstwa Źródło: J. Lachmann, Le financement des strategies de I′innovation, Economica, Paris 1993, s. 73 Okazuje się zatem, że podobnie jak ludzie, tak i jednostki organizacyjne mają swoje złe momenty, często o burzliwym, bolesnym charakterze, od przebiegu których zależy cały dalszy cykl ich ekonomicznej egzystencji. Zdarzają się one szczególnie w: czasie od momentu pojawienia się idei powołania do życia jednostki gospodarczej („poczęcie przedsiębiorstwa”) do chwili jego pojawienia się na rynku, czyli swoistych „narodzin”, 168 okresie młodości, w którym tak jak u człowieka mogą się zdarzyć tzw. „błędy młodości”, często mogące mieć bardzo dramatyczny przebieg, ale za które firma musi wziąć odpowiedzialność, fazie schyłkowej; krytyczny jest etap biurokratyzacji podmiotu, który jest początkiem jak i końcem jego agonii, a który może być opóźniony poprzez umiejętne wprowadzenie odpowiednich działań przedłużających żywotność jednostki326. Ze względu na charakter można wyróżnić dwie grupy stanów zdarzeń, powodujących przerwanie prowadzenia działalności327: 1) określony stan prawny, 2) określona sytuacja gospodarcza jednostki. Stanami prawnymi, które doprowadzają do zaprzestania przez jednostkę kontynuowania działalności gospodarczej, są: likwidacja jednostki gospodarczej, postawienie jednostki w stan upadłości, zmiana formy prawnej jednostki, wygaśnięcie umowy spółki, wygaśnięcie koncesji stanowiącej podstawę działalności jednostki, wygaśnięcie licencji. Zdarzeniami gospodarczymi przyczyniającymi się do przerwania kontynuowania działalności gospodarczej są np.: utrata przez jednostkę płynności finansowej, wygaśnięcie popytu na produkty danej jednostki, sprzedaż części danej jednostki, wniesienie części danej jednostki jako aportu do innej jednostki, niemożność dalszej współpracy ze sobą wspólników, wyczerpanie złóż, których eksploatacją jednostka zajmowała się. Nie zawsze jednak istnieją tak jednoznaczne przesłanki dla uznania, że działalność jednostki nie będzie kontynuowana. W wielu przypadkach istnieją jednak jedynie pewne objawy pogarszającej się sytuacji przedsiębiorstwa i zagrożenia dla kontynuowania działalności328. 2. Symptomy zagrożenia kontynuacji działalności jednostki Symptomy kryzysu w przedsiębiorstwie mogą przybrać różnego rodzaju postać, począwszy od symptomów finansowych, przez operacyjne, aż do tych o charakterze organizacyjnym. Są one uzależnione również od fazy kryzysu. W pierwszej fazie kryzysu są one najczęściej mało widoczne i nikt nie zwraca na nie większej uwagi. Wraz z postępowaniem w przedsiębiorstwie działań destrukcyjnych wzrasta liczba widocznych symptomów i zaczyna się to przejawiać w 326 E. Siemińska, Metody pomiaru i oceny kondycji finansowej przedsiębiorstwa, Dom Organizatora, Toruń 2002, s. 181. 327 Z. Fedak, Zasady wyceny aktywów i pasywów bilansu oraz ustania wyniku finansowego, „Rachunkowość” ZR/2002, s. 29. 328 B. Micherda (red.), Sprawozdawczość i rewizja finansowa w procesie poprawy bezpieczeństwa obrotu gospodarczego, AE w Krakowie, Kraków 2005, s. 410. 169 przedstawianych przez przedsiębiorstwo sprawozdaniach finansowych. Najczęściej dochodzenie przedsiębiorstw do fazy kryzysu poprzedzającego upadłość ma charakter procesu, który trwa kilka lat (2-3 lata). Zdarzają się jednak przypadki, w których upadłość występuje nagle, a sygnały o pogarszającej się kondycji finansowej jednostki nie są bezpośrednio widoczne w jej sprawozdaniach finansowych329. Biegły rewident, badając sprawozdanie finansowe jednostki, spełnia ogromną rolę w sygnalizowaniu zagrożenia kontynuacji działalności przedsiębiorstwa. W Normie 1 wykonywania zawodu biegłego rewidenta są wskazane znamiona zagrożenia dla kontynuowania działalności przez jednostkę gospodarczą. Do objawów tych zaliczono w szczególności: znaczne trudności finansowe (brak płynności, wypowiedzenie umów kredytowych), znaczne straty za lata poprzednie i rok bieżący, odejście kluczowego personelu kierowniczego, utrata podstawowego rynku, licencji, głównego dostawcy, toczące się przeciwko jednostce postępowanie sądowe lub administracyjne, które w przypadku niekorzystnego rozstrzygnięcia spowoduje powstanie zobowiązań, jakich jednostka nie zdoła zaspokoić. Przedstawione specyfikacje nie wyczerpują oczywiście wszystkich możliwych objawów zagrożenia dla kontynuowania działalności przez jednostkę. Należy zatem traktować je jako przykładowe listy najważniejszych objawów pogarszającej się sytuacji gospodarczej jednostki. Przy tym znaczenie poszczególnych symptomów dla oceny zdolności jednostki do kontynuowania działalności zależy od konkretnej sytuacji. Bardzo ważna jest także skala oraz intensywność wystąpienia określonych symptomów. 3. Klasyfikacja symptomów zagrożenia kontynuacji działalności jednostki gospodarczej Właściwe ustalenie zagrożeń dla kontynuowania przez jednostkę działalności gospodarczej wymaga odpowiedniej klasyfikacji ich objawów. Specyfikacja tych symptomów przedstawiona została w międzynarodowych i krajowych normach dotyczących rewizji finansowej330. Zawężając zakres rozważań do problematyki związanej z zarządzaniem finansami przedsiębiorstwa, w tym zwłaszcza oceny zagrożeń jego sytuacji finansowej, przyjmuje się zasadnicze dwie grupy sygnałów tego niepożądanego zjawiska: p wewnętrzne i zewnętrzne, finansowe i niefinansowe331. W systematyzacji symptomów zagrożenia kontynuacji działalności przedsiębiorstw warte odnotowania jest ich ujęcie w Międzynarodowych Standardach Rewizji Finansowej (MSRF) w ramy trzech zasadniczych aspektów: 329 D. Zarzecki (red.), Zarządzanie finansami: inwestycje i wycena przedsiębiorstw, t. II, Wyd. USz, Szczecin 2006, s. 426. 330 B. Micherda (red.), Sprawozdawczość i rewizja finansowa w procesie…, dz. cyt., s. 410-413. 331 L. Bednarski, Problemy oceny zagrożenia sytuacji finansowej przedsiębiorstwa, SKwP, Warszawa 1998, s. 6-7. 170 finansowego, operacyjnego i organizacyjnego, innych332. Bardziej jednoznaczny i użyteczny jest podział objawów zagrożenia dla kontynuowania działalności na dwie grupy: symptomy o charakterze finansowym, symptomy o charakterze niefinansowym333. Symptomy zewnętrzne (egzogeniczne) pochodzą z jego bliższego i dalszego mikro- i makrootoczenia przedsiębiorstwa, w którym ono funkcjonuje, natomiast przyczyny wewnętrzne (endogeniczne) wiążą się ze stanem wyposażenia przedsiębiorstwa w zasoby majątkowe, kapitałowe, osobowe oraz ich wykorzystywaniem334. Finansowe sygnały ostrzegawcze należą do największej grupy sygnałów kwantyfikowalnych. Większość decyzji zarządzających, a także zmiany w otoczeniu firmy ma swoje odzwierciedlenie w danych finansowych. Finansowe sygnały ostrzegawcze można zdefiniować jako informacje wygenerowane na podstawie odchyleń od pożądanych wielkości pojedynczych (lub grup) parametrów finansowych, albo tworzonych na ich podstawie odpowiednich wskaźników. Najważniejszymi objawami zagrożenia dla kontynuowania działalności o charakterze finansowym są: niekorzystne kształtowanie się wskaźników finansowych, niezdolność jednostki do terminowej spłaty kredytów, zaległość w wypłatach lub niedokonywanie wpłat dywidend, odstąpienie przez dostawców od sprzedaży kredytowej na rzecz transakcji gotówkowych, brak środków na inwestycje oraz na odtwarzanie zużytych środków trwałych, stosowanie kredytu kupieckiego jako podstawowej formy finansowania działalności, występowanie dużych start w działalności operacyjnej335, istotne zmniejszenie się zysku brutto i netto lub powstanie straty netto, trudności w pozyskiwaniu nowych źródeł zasilania finansowego, wzrost zapotrzebowania na kredyty i pożyczki, głównie krótkoterminowe, wzrost zobowiązań wobec kontrahentów, nawet o charakterze przeterminowanym, zamrożenie środków w produkcji nie zakończonej i zapasach336, przewaga operacji gotówkowych w kontaktach z kontrahentami, niekorzystny stosunek środków pieniężnych do majątku obrotowego. 332 E. Siemińska, Metody pomiaru i oceny kondycji finansowej przedsiębiorstwa, Dom Organizatora, Toruń 2002, s. 192. 333 Sprawozdawczość i rewizja finansowa w procesie…, dz. cyt., s. 412-413. 334 A. Dyhdalewicz, Symptomy zagrożenia sytuacji finansowej w wybranych przedsiębiorstwach produkcyjnych, SKwP, Warszawa 1999, s. 56. 335 B. Micherda (red.), Sprawozdawczość i rewizja finansowa w procesie…, dz. cyt., s. 412. 336 E. Siemińska, Metody…, dz. cyt., s. 192. 171 Obrazem podejmowanych w przedsiębiorstwie decyzji strategicznych i operacyjnych jest jego sytuacja ekonomiczno-finansowa wyrażająca się określonymi zmianami w wielkości i strukturze sprzedaży, kosztów oraz majątku, a także określonym poziomem wypłacalności, sprawności zarządzania posiadanymi zasobami, rentownością i zadłużeniem. Rys. 2 przedstawia obszary decyzji kształtujących sytuację majątkową i finansową przedsiębiorstwa. Obszar oceny sytuacji majątkowej i finansowej Rentowność Elementy kształtujące obraz sytuacji majątkowej Sprawność zarządzania finansami Zadłużenie WYNIK FINANSOWY PRZYCHODY ZE SPRZEDAŻY Obszar decyzji zarządu Płynność KOSZTY DZIAŁALNOŚCI DECYZJE OPERACYJNE INWESTYCJE W MAJĄTEK TRWAŁY I OBROTOWY STRUKTURA I KOSZTY KAPITAŁU DECYZJE INWESTYCYJNE DECYZJE FINANSOWE Rysunek 2. Obszary decyzji kształtujących sytuację majątkową i finansową przedsiębiorstwa Źródło: Ł. Kononowicz, Rachunkowość zarządcza, Teoria i praktyka, Materiały na konferencję naukową, Wyd. USz, Szczecin 1999, s. 403 Wśród bezpośrednich symptomów zagrożenia kontynuacji działania najważniejszą rolę odgrywają symptomy złej kondycji finansowej przedsiębiorstwa. Podejmowane w przedsiębiorstwie decyzje operacyjne, finansowe i inwestycyjne wpływają na kształtowanie wyników finansowych, strukturę i jakość majątku, poziom zadłużenia oraz wypłacalność przedsiębiorstwa decydujących o jego zdolności do kontynuowania działalności w najbliższym okresie w nie zmniejszonym istotnie zakresie337. Niefinansowymi objawami zagrożeń kontynuowania przez jednostkę działalności gospodarczej są przykładowo: trudności kadrowe, jak np. utrata kluczowego personelu, utrata podstawowych rynków zbytu, licencji czy głównego dostawcy, ryzykowne zmiany technologiczne, procesy sądowe przeciwko jednostce mogące istotnie wpływać na jej sytuację w razie niekorzystnego wyniku, 337 B. Micherda, Wykorzystanie analizy wskaźnikowej do badania sprawozdania finansowego, „Rachunkowość” 1994, nr 4, s. 174-177. 172 brak ubezpieczenia od skutków ryzyka lub zdarzeń losowych, niekorzystne zmiany legislacyjne lub zmiany polityki rządowej w dziedzinach istotnych dla jednostki (np. podatki, cła, kontyngenty). Operacyjne oraz organizacyjne sygnały ostrzegawcze w przedsiębiorstwie to m.in.: odejście osób sprawujących kluczowe funkcje kierownicze bez znalezienia dla nich następców, utrata podstawowego rynku zbytu, umowy franchisingowej, licencji lub głównego dostawcy, uzależnienie od jednego odbiorcy, dostawcy lub produktu, konflikt z załogą, trudności nabycia ważnych surowców338, brak planów rozwoju przedsiębiorstwa, brak działań inwestycyjnych, w tym proinnowacyjnych, niedomagania w funkcjonowaniu kontroli wewnętrznej339. Pozostałymi y sygnałami ostrzegawczymi w przedsiębiorstwie są: silna pozycja związków zawodowych, nieprzestrzeganie wymagań dotyczących kapitałów lub innych wymagań ustawowych (szczególnie w instytucjach finansowych, takich jak banki i ubezpieczyciele), toczące się przeciwko jednostce postępowanie sądowe lub administracyjne, które w przypadku niekorzystnego rozstrzygnięcia dla jednostki wiązałoby się z powstaniem zobowiązań, jakie prawdopodobnie nie zostałyby zaspokojone. zmiany w prawie lub polityce rządu, które mogą mieć negatywny wpływ na jednostkę. Większość wymienionych symptomów ma charakter uniwersalny i jest charakterystyczna dla występowania kryzysu w przedsiębiorstwie, mającego formę procesu. Należy także zwrócić uwagę na ryzyka i sygnały, które mogą doprowadzić do upadku przedsiębiorstwa w krótkim czasie, bez wygenerowania bardzo widocznych sygnałów finansowych. Do takich objawów należą toczące się spory sądowe, których wyroki mogą mieć wpływ na kontynuację działalności przez przedsiębiorstwo; ryzyko uzależnienia się od jednego odbiorcy (nie ma dywersyfikacji sprzedaży), co w przypadku pogorszenia się standingu finansowego (gotówkowego) odbiorcy skutkuje nagłą zapaścią kondycji finansowej dostawcy; ryzyko uzależnienia się od jednego dostawcy głównych dla przedsiębiorstwa materiałów; ogłoszenie informacji negatywnie wpływającej na grupę producentów, brak kontroli podejmowanych decyzji i przeprowadzanych operacji wewnątrz przedsiębiorstwa340. 338 B. Micherda (red.), Sprawozdawczość i rewizja finansowa w procesie…, dz. cyt., s. 69, 412. E. Siemińska, Metody…, dz. cyt., s. 192. 340 D. Zarzecki (red.), Zarządzanie finansami: inwestycje…, dz. cyt., s. 195. 339 173 4. Metody oceny możliwości kontynuacji działalności Od szeregu lat analitycy finansowi poszukują adekwatnych i wiarygodnych metod oceny zagrożeń sytuacji finansowej, które odpowiednio wcześnie dawałyby sygnał o istotnych trudnościach i zakłóceniach w działalności przedsiębiorstwa i konieczności skutecznych działań sanacyjnych. Na odnotowanie i uwagę zasługują metody niektórych autorów amerykańskich, brytyjskich i niemieckich takich jak: W.H. Beaver, P. Weibel, R.Ch. Moyer, R.G. Heldeman, P. Narayanan, R.O. Edmister, K. Berman i H.G. Wienreich341. Do najpopularniejszych modeli oceny zagrożenia kontynuacji działalności poprzez jednostkę zalicza się: j analizę wskaźnikową, analizę liniową wielowymiarową, analizę dyskryminacyjną, analizę logitową, sztuczne sieci neuronowe342. Generalnie wśród metod służących wykrywaniu i ocenie stopnia zagrożenia upadłością przedsiębiorstwa wyróżnia się te, które bazują na informacjach dotyczących jednocześnie jakościowych, jak i ilościowych czynników determinujących sytuację finansową podmiotów gospodarczych, jak również te, które pozwalają wnioskować o skali ryzyka niewypłacalności firmy. Do metod wykorzystujących różne informacje na temat kondycji klienta banku zalicza się metody ilościowe, jakościowe oraz mieszane. Z kolei w grupie metod zajmujących się ryzykiem utraty zdolności kredytowej wyróżnia się: metody logiczno-indukcyjne, które zakładają możliwość określenia poziomu ryzyka kredytowego na podstawie badania bieżącej sytuacji finansowej podmiotu gospodarczego, metody empiryczno-indukcyjne, w których wyodrębnia się zarówno jedno-, jak i wielowymiarowe modele prognozowania upadłości przedsiębiorstw, bazujące na wielowymiarowej analizie dyskryminacyjnej. Odpowiednie dopasowanie do występujących realnych efektów gospodarczych, dokonywanych na podstawie często bogatego materiału faktograficznego dotyczącego zazwyczaj nie tylko badanego podmiotu gospodarczego, ale i jego otoczenia jest cechą charakterystyczną wymienionych wyżej metod343. W celu oceny zdolności jednostki do kontynuowania działalności wykorzystuje się wspomnianą analizę wskaźnikową, jak również opartą na niej analizę dyskryminacyjną. Zawiera ona zestaw składników z odpowiednimi wagami i pozwala na jednoznaczną klasyfikację jednostek na podstawie miernika syntetycznego344. Na podstawie wybranych wskaźników finansowych dokonuje się oceny działalności jednostki gospodarczej w takich obszarach, jak: rentowność, płynność, sprawność, struktura kapitałowo-majątkowa, zdolność do obsługi zadłużenia, zdolność do generowania gotówki i pokrycia planowanych wydatków (wskaźniki 341 L. Bednarski, Problemy…, dz. cyt., s. 9. R. Kednall, Zarządzanie ryzykiem dla menedżerów, Wyd. K.E. Liber, Warszawa 2000, s. 3-4. 343 E. Siemińska, Metody…, dz. cyt. s. 195. 344 B. Micherda (red.), Sprawozdawczość i rewizja finansowa w procesie…, dz. cyt., s. 68. 342 174 wyznaczone na podstawie przepływów pieniężnych). W celu stwierdzenia, czy jednostka osiągnęła lepsze rezultaty, należy następnie odnieść wyznaczone wartości wskaźników do odpowiedniej bazy porównawczej, którą mogą być: wartości z poprzednich okresów, wartości średnie w branży, jak i wartości wzorcowe345. Największe zastosowanie w praktyce światowej znalazł wypracowany przez E. Altmana System Z-score (Zeta Analysis) oparty na wybranych, odpowiednio skorygowanych kilku wskaźnikach finansowych346. Model ten okazał się bardzo skutecznym sposobem badania wypłacalności przedsiębiorstw, łącząc tradycyjną analizę wskaźnikową z wielowymiarową liniową analizą dyskryminacyjną. E. Altman wykorzystał 5 wskaźników zestawionych z odpowiednimi wagami w funkcję. Liniowa wielowymiarowa analiza dyskryminacyjna oraz analiza logitowa należą do metod, w ramach których następuje redukcja przestrzeni wielowymiarowej do jednego wymiaru. W analizie wskaźnikowej wyznacza się wiele mierników, które niejednokrotnie generują przeciwne sygnały o zagrożeniu kontynuacji działalności jednostki gospodarczej. W przeciwieństwie do analizy wskaźnikowej metody wielowymiarowe dają jednoznaczną prognozę, przy czym do jej ustalenia niezbędna jest znajomość mierników finansowych, pochodzących z różnych obszarów badawczych (w zależności od rodzaju modeli mogą one skupiać wskaźniki: rentowności, płynności, sprawności itp.). Obydwie metody charakteryzują się wysokim i porównywalnym ze sobą stopniem prognozowalności stanu zagrożenia kontynuacji działalności. Ponadto metody te są proste w zrozumieniu i zastosowaniu, co jest szczególnie istotne, mając na uwadze możliwość jej zastosowania przez przedsiębiorców i biegłych rewidentów347. Wyróżnić należy również bankowe metody pomiaru i oceny wiarygodności kredytowej: modele scoringowe, rating – metoda pomiaru i oceny zagrożenia sytuacji finansowej przedsiębiorstwa, sieci neuronowe. Modele scooringowe, zwane punktacyjnymi, są wykorzystywane do przewidywania problemów finansowych, w tym upadłości przedsiębiorstw oraz ryzyka utraty zdolności kredytowej. Metoda ta polega na wyznaczeniu na podstawie różnych charakterystyk kredytobiorcy pewnej punktowej oceny, która następnie wykorzystywana jest do klasyfikowania kredytobiorcy do grupy o określonym poziomie ryzyka. W praktyce punktowa ocena ryzyka oznacza wartość liczbową z pewnego przedziału (wygodnie jest przyjąć zakres od 0 do 100 punktów)348. Wartość prognozy obliczona dla konkretnego klienta oznacza szacunkowy poziom ryzyka danego wniosku kredytowego. Zadaniem analityka stosującego tego typu metody jest odpowiedni dobór zmiennych opisujących zachowanie kredytobiorcy i zbudowanie na ich podstawie modelu, który potrafiłby rozpoznać, czy dany klient jest wiarygodny, czy też nie. Model taki powinien mieć zdolność uogólnienia informacji 345 D. Zarzecki (red.), Zarządzanie finansami: inwestycje…, dz. cyt., s. 196. L. Bednarski, Problemy…, dz. cyt., s. 9-10. 347 D. Zarzecki (red.), Zarządzanie finansami: inwestycje…, dz. cyt., s. 197-198. 348 G. Migut, J. Wątroba, Scoring kredytowy a modele data mining, http://www.statsoft.pl/pdf/artykuly /scoring. pdf, stan na 4.03.2012. 346 175 zawartych w danych historycznych i działać z podobną skutecznością również dla nowych, nieznanych sobie danych. Rating – metoda pomiaru i oceny zagrożenia sytuacji finansowej przedsiębiorstwa to syntetyczna ocena poziomu zaufania do określonego podmiotu, dotycząca jego zdolności do terminowej spłaty wszelkich zobowiązań finansowych. W Polsce odpowiednikiem słowa rating jest pojęcie oceny wiarygodności kredytowej określonego podmiotu349. Sieci neuronowe to narzędzie analizy danych, która może służyć do analizy szeregów czasowych, klasyfikacji określonych podmiotów według kryteriów oraz rozwiązywania problemów optymalizacyjnych.350 Ważnym elementem struktury sieci są wagi, osłabiające lub wzmacniające poszczególne sygnały docierające. To właśnie od rodzajów funkcji oraz wag zależą wartości, jakie wygeneruje sieć na wyjściu. Na podstawie zbioru danych sieć uczy się rozpoznawać złe i dobre kredyty. Podsumowanie Podsumowując, należy stwierdzić, że nawet najlepsza metoda oceny możliwości kontynuacji działalności powinna być traktowana jako jeden z elementów wspierających podejmowanie rzeczywistych decyzji finansowych, a nie jako narzędzie zastępujące decyzje kierownika. Podkreślić trzeba, iż biegły rewident, mając wątpliwości co do spełnienia zasady kontynuacji działalności, może zażądać od kierownika jednostki przedstawienia prognoz co do kształtowania się przepływów pieniężnych. W takiej sytuacji zadaniem biegłego rewidenta jest zweryfikowanie prawidłowości poczynionych w prognozie założeń oraz ich wiarygodności351. Bibliografia: 1. Bednarski L., Problemy oceny zagrożenia sytuacji finansowej przedsiębiorstwa, SKwP, Warszawa 1998. 2. Dyhdalewicz A., Symptomy zagrożenia sytuacji finansowej w wybranych przedsiębiorstwach produkcyjnych, SKwP, Warszawa 1999. 3. Fedak Z., Zasady wyceny aktywów i pasywów bilansu oraz ustania wyniku finansowego, „Rachunkowość” ZR/2002. 4. Kednall R., Zarządzanie ryzykiem dla menedżerów, Wyd. K.E. Liber, Warszawa 2000. 5. Kononowicz Ł., Rachunkowość zarządcza, Teoria i praktyka, Materiały na konferencję naukową, Wyd. USz, Szczecin 1999. 6. Lachmann J., Le financement des strategies de I′innovation, Economica, Paris 1993. 7. Micherda B., Wykorzystanie analizy wskaźnikowej do badania sprawozdania finansowego, „Rachunkowość” 1994, nr 4. 8. Micherda B. (red.), Sprawozdawczość i rewizja finansowa w procesie poprawy bezpieczeństwa obrotu gospodarczego, AE w Krakowie, Kraków 2005. 9. Migut G., Wątroba J., Scoring kredytowy a modele data mining, http://www.statsoft.pl 10. Siemińska E., Metody pomiaru i oceny kondycji finansowej przedsiębiorstwa, Dom Organizatora, Toruń 2002. 11. Ustawa z dnia 29 września 1994r. o rachunkowości z (Dz.U. 2009 nr 152, poz. 1223, z późn. zm.). 349 E. Siemińska, Metody…, dz. cyt., s. 229. D. Witkowska, Sztuczne sieci neuronowe w analizach ekonomicznych, Wyd. Politechnika Łódzka, Łódź 1999, s. 107. 351 D. Zarzecki (red.), Zarządzanie finansami: inwestycje…, dz. cyt., s. 198. 350 176 12. Witkowska D., Sztuczne sieci neuronowe w analizach ekonomicznych, Wyd. Politechnika Łódzka, Łódź 1999. 13. Zarzecki D. (red.), Zarządzanie finansami: inwestycje i wycena przedsiębiorstw, t. II, Wyd. USz, Szczecin 2006. THE ABILITY OF CONTINUATION OF ACTIVITY Summary: The continuation of the activity occurs most often during the preparation of financial statements. The manager resolves them, evaluate, and assesses whether the financial statements have been prepared on a concept of going business entity in the foreseeable future, and whether there are circumstances indicating that such a threat. The business units must remain awake to events or conditions limiting the ability to continue its operations, because awareness of the risks gives base to determine the level of the risk of continuing the business. Keywords: ability to continue activity, signals, threads 177
