Kreacja pieniądza
advertisement
KREACJA PIENIĄDZA Głównym celem polityki pieniężnej Narodowego Banku Polskiego jest stabilizacja ogólnego poziomu cen, czyli ograniczenie wahań siły nabywczej pieniądza. Zgodnie z dominującym poglądem, w długim okresie ilość pieniądza w obiegu decyduje o poziomie cen: gdy pieniądza w gospodarce jest za dużo towary i usługi drożeją, czyli pojawia się inflacja. Ale, z drugiej strony, zbyt mała ilość pieniądza powoduje również szkodliwy dla gospodarki spadek ogólnego poziomu cen. Stąd tak duże znaczenie danych o podaży pieniądza, publikowanych przez Narodowy Bank Polski. Bank centralny oczywiście w pełni kontroluje ilość znajdujących się w obiegu banknotów i bilonu, które sam emituje. Ale krążącego w gospodarce pieniądza jest więcej. Jak to możliwe? Problem tkwi w definicji. Tak więc, pieniądzem jest nie tylko gotówka, czyli banknoty i monety, ale wszystko, co jest powszechnie akceptowaną zapłatą za dobra i usługi. Wiele różnych przedmiotów odgrywało w ciągu stuleci rolę pieniądza, od złota po walutę papierową na rachunku oszczędnościoworozliczeniowym. Ogólna zasada jest jednak powszechnie uznawana: pieniądzem są te aktywa finansowe, które bez trudu można zamienić na gotówkę, bez utraty części wartości. Decydującym kryterium zatem jest ich płynność. Zaliczamy do nich całą gotówkę w obiegu, czeki podróżne, bankowe depozyty na żądanie, a także terminowe. Również posiadanie weksli i obligacji jest równoznaczne z dysponowaniem gotówką. Granicą tworzenia kredytów jest stopa rezerwy gotówkowej, którą banki muszą zatrzymać, aby zachować wypłacalność. Zależność tę opisuje wzór: D = R/r, gdzie D to wkłady na żądanie, R - wartość rezerw gotówkowych, a r - stopa rezerwy gotówkowej. Wynika z niego, że wzrost wskaźnika rezerw obowiązkowych zmniejsza możliwość kreowania pieniądza bankowego, a spadek - zwiększa. O wielkości kreacji pieniądza bankowego, przy danych zasobach gotówkowych, informuje natomiast mnożnik kreacji pieniądza, będący odwrotnością stopy rezerwy gotówkowej: M = 1/r Aby zmierzyć pieniądz, czyli zbadać jego podaż, Narodowy Bank Polski stosuje cztery jego miary (zwane przez finansistów "agregatami"): M0 - baza monetarna, najwęższa koncepcja miary pieniądza, obejmująca wartość krążącego w gospodarce pieniądza gotówkowego, wyemitowanego przez bank centralny, oraz wartość rachunków bieżących banków komercyjnych w banku centralnym, za pomocą których dokonują one codziennych rozliczeń między sobą oraz z NBP, a także rachunków rezerwy obowiązkowej. M1 - obejmuje oprócz pozycji z M0 całą wartość depozytów na żądanie w złotych i walutach obcych w bankach komercyjnych osób prywatnych, podmiotów gospodarczych i niebankowych instytucji finansowych M2 - M1 plus wszystkie depozyty w bankach komercyjnych o terminie zwrotu do 2 lat włącznie M3 - najszersze pojęcie pieniądza, zawierające oprócz pozycji z M2 bankowe papiery dłużne o terminie zwrotu nie przekraczającym 2 lata oraz zobowiązania banków z tytułu operacji z przyrzeczeniem odkupu, przeprowadzonych przez banki z podmiotami niebankowymi.
