dla klasy I, II i III
advertisement
Wymagania na poszczególne oceny z geografii w roku szkolnym 2013/2014 Treści nauczania dotyczące geografii opracowano na podstawie programu nauczania „Ziemia i ludzie” wydawnictwa SOP Oświatowiec Toruń. Ocenę celującą otrzymuje uczeń wykazujący się wiedzą i umiejętnościami wykraczającymi poza wymagania szczegółowe określone w podstawie programowej geografii i lub biorący udział w konkursach geograficznych o zasięgu wojewódzkim, okręgowym, ogólnopolskim. Klasa I Dział programu Znaczenie geografii w życiu człowieka Planeta Ziemia dopuszczający Uczeń: ▪ wskazuje formy przyrodnicze i antropogeniczne w okolicy szkoły ▪ podaje przykłady działalności człowieka w środowisku przyrodniczym ▪ wykorzystuje globus do określania cech południków i równoleżników w siatce geograficznej ▪ wskazuje na globusie bieguny geograficzne, południki, równoleżniki, zwrotniki, koła podbiegunowe oraz półkule wschodnią i zachodnią, północną i południową ▪ wyznacza na globusie kierunki główne i pośrednie Ocena dostateczny dobry Uczeń: Uczeń: ▪ wykazuje różnice pomiędzy ▪ podaje przykłady środowiskiem przyrodniczym, zastosowania wiedzy a środowiskiem geograficznym geograficznej w życiu ▪ podaje kryteria wydzielenia swojego regionu ▪ wymienia dowody Arystotelesa na kulistość Ziemi ▪ określa kształt Ziemi i podaje jej wymiary ▪ odróżnia siatkę geograficzną od kartograficznej ▪ posługując się globusem, podaje cechy siatki geograficznej ▪ zaznacza na globusie punkty o podanych współrzędnych geograficznych ▪ rozróżnia na modelu elipsoidę i geoidę ▪ odszukuje na globusie obiekty geograficzne na podstawie współrzędnych geograficznych ▪ określa, korzystając z globusa, współrzędne geograficzne miejsc i obszarów na Ziemi bardzo dobry uczeń: ▪ docenia słuszność idei zrównoważonego rozwoju ▪ ocenia wiarygodność i przydatność źródeł informacji ▪ podaje przykłady zastosowań współrzędnych geograficznych w praktyce ▪ przyporządkowuje dowody na kształt Ziemi do ich twórców Mapa jako źródło informacji geograficznej ▪ wymienia elementy mapy ▪ oblicza odległości na podstawie podziałek ▪ rozróżnia na rysunku poziomicowym formy wypukłe i wklęsłe ▪ oblicza wysokość względną i bezwzględną na podstawie rysunku poziomicowego ▪ odczytuje informacje z mapy topograficznoturystycznej Ruchy Ziemi i ich następstwa ▪ wskazuje związek między wysokością Słońca w południe, a porami roku ▪ określa cechy oświetlenia Ziemi w różnych porach roku na podstawie rysunków ▪ podaje główne cechy ▪ porządkuje skale według kryterium wielkości ▪ zamienia skale liczbowe na mianowane i liniowe ▪ stosuje różne skale do obliczania odległości w terenie ▪ określa cechy wspólne i cechy różne siatki kartograficznej i geograficznej ▪ lokalizuje miejsca i obszary na mapie, znając ich współrzędne geograficzne ▪ rozpoznaje w terenie obiekty na podstawie mapy topograficznej ▪ rozpoznaje wybrane formy terenu na rysunku poziomicowym ▪ podaje przykłady map o różnych skalach ▪ określa zależność treści mapy od wielkości skali mapy ▪ posługuje się mapą topograficzną w terenie ▪ przedstawia założenia teorii Ptolemeusza i Kopernika ▪ określa wpływ różnic prędkości liniowej na kształt Ziemi ▪ wykazuje związek między pozorną wędrówką ▪ przekształca skalę mapy ▪ wymienia przykłady zastosowań map o różnej skali i treści ▪ planuje wycieczkę turystyczną za pomocą mapy lub planu ▪ przedstawia cechy map wielko i małoskalowych ▪ odczytuje z mapy wielkość cięcia poziomicowego ▪ opisuje rzeźbę terenu i stan zagospodarowania na podstawie mapy topograficznej (turystycznej) ▪ przyporządkowuje wybrane profile hipsometryczne do linii profilu na mapie ▪ oblicza skalę mapy na podstawie znanych odległości na mapie i w terenie ▪ porównuje siatkę geograficzną z wybraną siatką kartograficzną ▪ rozpoznaje formy terenu, korzystając z rysunku poziomicowego ▪ ocenia wpływ rzeźby terenu na zróżnicowane warunki życia ludności ▪ podaje przykłady zastosowania siatki płaszczyznowej, walcowej i stożkowej ▪ opisuje budowę Układu Słonecznego ▪ objaśnia terminy: gwiazda, Słońce, planeta, planetoida, kometa, meteoryt ▪ odróżnia kształt kuli od elipsoidy i geoidy ▪ wymienia metody wyznaczania kierunku północnego ▪ oblicza wysokość Słońca nad horyzontem za pomocą gnomonu ▪ rozpoznaje spośród stref oświetlenia Ziemi na podstawie rysunków Słońca po sklepieniu nieba, a ruchem obrotowym Ziemi ▪ na podstawie obserwacji cienia gnomonu określa porę dnia ▪ wykazuje związek między czasem a długością geograficzną ▪ rozróżnia czasy strefowe i urzędowe w Europie na przykładach wybranych państw ▪ oblicza czas słoneczny na podstawie znanej długości geograficznej ▪ posługuje się mapą stref czasowych przy obliczaniu czasów strefowych w różnych miejscach na Ziemi ▪ określa cechy i następstwa ruchu obiegowego Ziemi ▪ określa związek między czasem strefowym a urzędowym w Polsce ▪ wykazuje związek stref oświetlenia Ziemi z wysokością Słońca nad widnokręgiem w ciągu roku ▪ oblicza różnicę czasu słonecznego między wschodem a zachodem ▪ oblicza wysokość górowania Słońca na różnych szerokościach geograficznych w dniach równonocy i przesileń ▪ objaśnia termin białe noce, wskazuje na mapie obszary ich występowania ▪ opisuje działanie sił: odśrodkowej i Coriolisa ▪ wyjaśnia różnice między rokiem przestępnym i rokiem zwykłym ▪ wskazuje związki między cechami a następstwami ruchu obrotowego Ziemi ▪ oblicza długość geograficzną na podstawie znanej różnicy czasu ▪ określa daty na wschód i zachód od południka 1800 ▪ wykazuje związek między długością cienia gnomonu w południe a porami roku ▪ na podstawie rysunków porównuje cechy oświetlenia Ziemi w dniach równonocny i przesileń na półkuli północnej i południowej ▪ wykazuje związek między zasięgiem występowania podanych lata przestępne ▪ oblicza czas słoneczny z uwzględnieniem przekraczania międzynarodowej linii zmiany daty ▪ ocenia wpływ następstw ruchu obiegowego Ziemi na warunki życia ludzi ▪ rozróżnia cechy i następstwa ruchu obiegowego i obrotowego Ziemi ▪ oblicza różnice między czasem strefowym, miejscowym i urzędowym w różnych miejscowościach ▪ wyjaśnia związek między położeniem osi Ziemi w stosunku do płaszczyzny obiegu a występowaniem pór roku ▪ określa zależność między istnieniem stref oświetlenia Ziemi, a trybem życia i sposobem gospodarowania ludzi ▪ uzasadnia związek między strefami czasowymi a linią zmiany daty Polski Zróżnicowanie środowiska przyrodniczego Ziemi ▪ odczytuje z map tematycznych wielkości sum opadów i wartości temperatury powietrza atmosferycznego ▪ opisuje wpływ czynników klimatotwórczych na kształtowanie się klimatu danego obszaru ▪ podaje przykłady wpływu działalności człowieka na klimat na podstawie własnych obserwacji ▪ oblicza średnią temperaturę roczną i amplitudę roczną temperatury powietrza atmosferycznego ▪ oblicza średnią sumę roczną opadów atmosferycznych ▪ odczytuje z mapy strefę i typ klimatu dla danego miejsca na Ziemi ▪ określa na podstawie mapy cechy danej strefy klimatycznej ▪ wymienia w kolejności strefy klimatyczne Ziemi ▪ charakteryzuje, korzystając dni i nocy polarnej a zenitalnym górowaniem Słońca w strefie międzyzwrotnikowej ▪ wyjaśnia związek pomiędzy ▪ wykazuje wpływ czynników wysokością Słońca nad Klimatotwórczych na warunki widnokręgiem a temperaturą klimatyczne panujące na powietrza atmosferycznego różnych obszarach Ziemi ▪ uzasadnia rolę atmosfery ▪ uzasadnia przebieg i dla istnienia życia na Ziemi zróżnicowanie temperatury ▪ oblicza temperaturę powietrza powietrza i sum opadów Atmosferycznego na różnych atmosferycznych w danym wysokościach korzystając z miejscu pionowego średniego ▪ uzasadnia wpływ warunków gradientu termicznego Klimatycznych na roślinność 0,6°C/100 m danego obszaru,rozmieszczenie ▪ odczytuje i porównuje strefowe oraz piętrowe informacje dotyczące ▪ ocenia wpływ panujących wielkości, przebiegu warunków klimatycznych temperatury powietrza oraz na zróżnicowane warunki życia sum opadów atmosferycznych ludności przedstawionych na ▪ przedstawia zasady diagramach klimatycznych wydzielenia stref i typów oraz w tabelach statystycznych klimatu ▪ wykonuje na podstawie ▪ rozpoznaje na fotografiach danych statystycznych, rysunek oraz na podstawie opisów diagramu klimatycznego formacje roślinne ▪ opisuje na podstawie mapy ▪ przyporządkowuje formacje zasięgi stref i typów klimatu na roślinne i główne typy gleb do Ziemi odpowiadających im typów ▪ rozpoznaje na podstawie klimatu wykresu strefę i typ klimatu ▪ określa i uzasadnia, ▪ ocenia wpływ działalności człowieka i klimat w skali lokalnej i globalnej ▪ wykazuje wpływ warunków lokalnych na zmiany warunków klimatycznych, w tym tworzenie się miejskiej wyspy ciepła ▪ wykazuje związek pomiędzy wydzielaniem stref i typów klimatu a czynnikami klimatotwórczymi ▪ przedstawia przydatność danej strefy klimatycznoglebowo-roślinnej dla życia i gospodarowania człowieka ▪ wyjaśnia przyczyny i podaje dowody ruchu płyt litosfery ▪ uzasadnia tektoniką płyt zmiany w środowisku przyrodniczym Ziemi ▪ podaje przykłady sposobów działań z map tematycznych, rozmieszczenie typów formacji roślinnych na Ziemi ▪ charakteryzuje, korzystając map z tematycznych, rozmieszczenie typów gleb na Ziemi ▪ opisuje na podstawie rysunku budowę wnętrza Ziemi ▪ opisuje, na podstawie rysunku, procesy zachodzące na granicach płyt, wyjaśnia sposób powstawania form terenu w strefach zderzania się i rozrywania płyt litosfery ▪ odczytuje z mapy informacje na temat rozmieszczenia trzęsień ziemi i wulkanów ▪ potrafi przedstawić sposoby zachowania się w czasie trzęsienia ziemi ▪ opisuje na podstawie rysunków i fotografii formy terenu powstałe w wyniku wietrzenia skał (w tym zjawisk krasowych), ruchów masowych i działalności wiatru ▪ wymienia zewnętrzne czynniki rzeźbotwórcze ▪ opisuje i porównuje na podstawie fotografii typy formacji roślinnych Ziemi ▪ wymienia w kolejności piętra roślinne w górach ▪ odczytuje z mapy geologiczno-tektonicznej informacje na temat płyt litosfery (nazwy, rodzaje płyt, kierunek przesuwania) ▪ wskazuje na mapie hipsometrycznej przykłady form terenu powstałych w strefach zderzania oraz rozrywania płyt litosfery ▪ uzasadnia związek pomiędzy tektoniką płyt a rozmieszczeniem zjawisk wulkanicznych i sejsmicznych ▪ rozpoznaje na rysunkach i fotografiach formy terenu powstałe w wyniku wietrzenia skał (w tym zjawisk krasowych), ruchów masowych i działalności wiatru ▪ określa zasady zachowania się na obszarach, na których zachodzą lub mogą zachodzić niebezpieczne ruchy masowe ▪ rozpoznaje na rysunkach i fotografiach formy terenu które formacje roślinnoglebowe pozostały w znacznej części naturalne do dziś, a które uległy przekształceniu pod wpływem działalności człowieka ▪ przedstawia argumenty uzasadniające konieczność ochrony formacji roślinnych i gleb ▪ podaje przykłady stref zderzania i rozrywania płyt litosfery ▪ oblicza temperaturę w skorupie ziemskiej posługując się stopniem geotermicznym ▪ przedstawia skutki przyrodnicze i społecznogospodarcze procesów wulkanicznych i sejsmicznych ▪ wykazuje wpływ różnych czynników na skutki trzęsień ziemi ▪ wykreśla granice płyt na podstawie rozmieszczenia trzęsień ziemi ▪ wykazuje związki pomiędzy warunkami klimatycznymi a rodzajami wietrzenia skał ▪ przedstawia procesy powstawania form rzeźby terenu wytworzonych w mających na celu zmniejszenie skutków zjawisk sejsmicznych i wulkanicznych ▪ uzasadnia asejsmiczność obszaru Polski ▪ uzasadnia konieczność ochrony naturalnej roślinności na stokach górskich oraz obszarach lessowych ▪ uzasadnia charakter pracy rzeki w zależności od jej spadku ▪ uzasadnia sposób zagospodarowania Wybrzeża w zależności od jego rodzaju ▪ uzasadnia atrakcyjność turystyczną oraz konieczność ochrony krajobrazów polodowcowych ▪ określa na podstawie fotografii, możliwe zagrożenia związane z ruchami masowymi ▪ opisuje na podstawie rysunków i fotografii formy terenu powstałe w wyniku działalności rzek i mórz ▪ uzasadnia zróżnicowaną działalność morza na wybrzeżu niskim i wysokim ▪ opisuje na podstawie rysunków i fotografii cechy form terenu powstałe w wyniku działalności lodowców górskich i lądolodów powstałe w wyniku działalności rzek i mórz ▪ rozpoznaje na rysunkach i fotografiach formy terenu powstałe w wyniku działalności lodowców górskich i lądolodów wyniku wietrzenia skał, ruchów masowym i działalności wiatru ▪ przedstawia sposoby i uzasadnia konieczność stosowania metod zapobiegającym ruchom masowym ▪ przedstawia procesy powstawania form rzeźby terenu w wyniku działalności rzek i mórz ▪ przedstawia procesy powstawania form rzeźby terenu w wyniku działalności lodowców górskich i lądolodów Klasa II Dział programu Zróżnicowanie przyrodnicze polityczne i kulturowe Europy Krajobrazy Europy dopuszczający ▪ wskazuje na mapie granicę między Europą i Azją ▪ wyjaśnia wpływ ciepłego prądu morskiego na klimat Europy ▪ wskazuje na mapie Europy główne pasma górskie, wyżyny, niziny, obszary depresyjne oraz rzeki ▪ odczytuje z mapy politycznej Europy nazwy państw Europy i ich stolic ▪ wykazuje różnice w kulturze wybranych narodów Europy ▪ podaje przykłady wpływu chrześcijaństwa na kulturę Europy ▪ czyta i interpretuje mapy tematyczne Europy Północnej ▪ przedstawia główne cechy środowiska przyrodniczego Europy Płn. ▪ wskazuje na mapie Francji regiony rolnicze Ocena dostateczny dobry ▪ wyjaśnia wpływ ▪ analizuje diagramy czynników klimatyczne wybranych klimatotwórczych na miejsc Europy kształtowanie się klimatu charakterystyczne Europy dla różnych typów klimatu ▪ uzasadnia wpływ stref ▪ odczytuje z mapy fizycznej klimatycznych na współrzędne geograficzne zróżnicowanie roślinności krańcowych punktów Europy Europy ▪ charakteryzuje położenie ▪ podaje przykłady wpływu Europy na mapie świata gór na klimat Europy ▪ podaje przykłady ▪ rozpoznaje na mapie współzależności między konturowej największe klimatem, roślinnością i państwa Europy glebami w Europie ▪ wyjaśnia wpływ kultury ▪ przedstawia pozytywne starożytnej Grecji i i negatywne skutki starożytnego Rzymu na zróżnicowania kulturowego kulturę Europy ludności Europy ▪ rozróżnia główne grupy językowe i języki ludności Europy ▪ wykazuje związek między ▪ prezentuje na forum klasy elementami środowiska wybrany kraj Europy przyrodniczego, a Północnej kierunkami działalności ▪ wyjaśnia wpływ środowiska gospodarczej człowieka przyrodniczego na w krajach Europy Północnej zróżnicowanie ▪ omawia rozmieszczenie rozmieszczenia upraw i bardzo dobry ▪ określa cechy środowiska przyrodniczego Europy na podstawie analizy map tematycznych i przekroju hipsometrycznego ▪ ocenia środowisko przyrodnicze kontynentu pod względem warunków jakie stwarza dla życia i gospodarczej działalności człowieka ▪ wskazuje na mapie Europy regiony występowania wyznań, języków i narodowości ▪ wykazuje potrzebę tolerancji i poszanowania wartości innych narodów ▪ wykazuje i ocenia wartość środowiska przyrodniczego dla człowieka i gospodarki ▪ ocenia wpływ rozwoju techniki na warunki życia ludności zatrudnionej w rolnictwie ▪ wymienia przykłady płodów rolnych i artykułów spożywczych, które Francja eksportuje ▪ przedstawia cechy rolnictwa Francji na podstawie analizy wykresów i danych liczbowych dotyczących plonów i zbiorów płodów rolnych we Francji ▪ na podstawie analizy mapy przedstawia cechy Okręgu Nadrenii PółnocnejWestfalii ▪ wyjaśnia wpływ rozbudowy okręgu na stan środowiska przyrodniczego ▪ omawia położenie Londynu na tle kraju i kontynentu ▪ odczytuje i analizuje dane liczbowe dotyczące wielkich miast Europy i świata ▪ na podstawie map tematycznych podaje cechy środowiska geograficznego Alp i krajów alpejskich ▪ wymienia nazwy państw alpejskich i ich stolic oraz wskazuje je na mapie ▪ podaje przykłady wpływu gór na środowisko upraw i chowu zwierząt we Francji ▪ określa czynniki wpływające na intensywność rolnictwa ▪ porównuje rozwój rolnictwa we Francji i w Polsce ▪ wymienia czynniki przyrodnicze i społeczno-gospodarcze wpływające na powstanie i rozwój Okręgu Nadrenii Północnej-Westfalii ▪ wyjaśnia przyczyny restrukturyzacji Przemysłu w Okręgu Nadrenii PółnocnejWestfalii ▪ na podstawie mapy w podręczniku formułuje wnioski dotyczące przestrzennego rozwoju Londynu ▪ uzasadnia, dlaczego Londyn jest światową metropolią ▪ wyjaśnia przyczyny zróżnicowania kulturowego ludności Londynu chowu zwierząt we Francji ▪ wyjaśnia, dlaczego typ rolnictwa francuskiego określa się jako wyspecjalizowany, intensywny i towarowy ▪ przedstawia znaczenie rolnictwa w gospodarce kraju ▪ omawia pozytywne i negatywne skutki restrukturyzacji przemysłu w Okręgu Nadrenii Północnej-Westfalii ▪ wymienia funkcje Londynu krajowe i międzynarodowe ▪ podaje przykłady atrakcji turystycznych Londynu ▪ wskazuje pozytywne i negatywne skutki życia ludności w wielkim mieście ▪ przedstawia rozwój terytorialny Londynu od XIII do XX wieku ▪ wyjaśnia wpływ gór na różnicowanie się gospodarki wraz wysokością nad poziomem morza ▪ na podstawie wykresu przedstawia współzależności pięter roślinności i gleb w ▪ przedstawia główne problemy społeczne wynikające z restrukturyzacji przemysłu na przykładzie Okręgu Nadrenii PółnocnejWestfalii ▪ uzasadnia konieczność zgodnego współżycia ludzi o różnych narodowościach, kulturach, językach i wyznaniach ▪ na podstawie różnych źródeł przedstawia informacje na temat zabytków kultury śródziemnomorskiej ▪ dostrzega korzyści i zagrożenia dla środowiska przyrodniczego i ludności wynikające z gwałtownego rozwoju turystyki w regionie śródziemnomorskim ▪ wykazuje wpływ zabytków kultury greckiej, rzymskiej i arabskiej na rozwój turystyki w regionie ▪ potrafi podsumować własne działania, określić pozytywne i negatywne skutki przeprowadzonych działań ▪ projektuje przebieg trasy przyrodnicze i gospodarkę krajów alpejskich ▪ na podstawie map tematycznych podaje cechy środowiska geograficznego Europy Południowej wymienia i wskazuje na mapie państwa zaliczane do Europy Południowej ▪ wykorzystuje Internet do zbierania informacji o wybranym regionie Europy Położenie Polski w Europie ▪ omawia położenie geograficzne Polski w Europie ▪ wskazuje na mapie Europy obszar Polski ▪ przedstawia korzyści wynikające z położenia ▪ wymienia nazwy i wskazuje na mapie miasta Alp, które są słynne z atrakcji turystycznych ▪ wykazuje wpływ Alp na środowisko przyrodnicze krajów alpejskich ▪ omawia kierunki rozwoju gospodarczego krajów alpejskich ▪ na podstawie folderów turystycznych regionu i Internetu przedstawia walory turystyczne Europy Południowej ▪ podaje przykłady atrakcji turystycznych, przyrodniczych i kulturowych regionu Europy Południowej ▪ potrafi opracować plan wycieczki: cele, środki transportu, czas trwania, koszt, miejsca noclegów ▪ odczytuje z mapy współrzędne geograficzne Polski ▪ potrafi odczytać z mapy stref czasowych różnicę czasu strefowego i urzędowego górach ▪ wykazuje związek między warunkami środowiska przyrodniczego, a rozwojem turystyki w krajach alpejskich ▪ omawia i prezentuje wybrany obiekt kultury śródziemnomorskiej ▪ przedstawia walory przyrodnicze i poza przyrodnicze regionu Europy Południowej dla rozwoju turystyki i prezentuje dowolną techniką propozycję opracowanej wycieczki po wybranym regionie Europy wycieczki ▪ zbiera, opracowuje i prezentuje informacje o wybranych odcinkach trasy wycieczki i wybranych obiektach odwiedzanych na wycieczce ▪ prawidłowo stosuje termin: czas strefowy ▪ wyjaśnia różnicę czasu między Polską a innymi krajami Europy ▪ przedstawia znaczenie położenia Polski na granicy ▪ wyjaśnia różnicę długości trwania dnia w Polsce w zależności od szerokości geograficznej miejscowości ▪ przedstawia praktyczne znaczenie dla Polski istnienia strefy wód terytorialnych Polski w Europie Podział ▪ wskazuje na mapie administracyjny województwa Polski Polski i wymienia ich stolice Najważniejsze wydarzenia z przeszłości geologicznej Polski ▪ prawidłowo stosuje terminy: era, okres geologiczny, minerał, skała, góry fałdowe, góry zrębowe, góry wulkaniczne, epoka lodowcowa ▪ odczytuje podział dziejów Ziemi z tablicy stratygraficznej ▪ wykazuje zaciekawienie przeszłością geologiczną ▪ omawia na podstawie schematu podział skał Polski i innych krajów Europy ▪ wykazuje na wybranych przykładach związek między położeniem geograficznym Polski a cechami środowiska przyrodniczego naszego kraju ▪ odczytuje dane statystyczne GUS dotyczące poszczególnych województw ▪ wyjaśnia na czym polega trójstopniowy podział administracyjny kraju ▪ prawidłowo stosuje terminy: tablica stratygraficzna, surowce skalne ▪ zna zasadę określania względnego wieku warstwy skalnej ▪ omawia na podstawie schematu układ warstw skalnych w górach fałdowych, zrębowych i wulkanicznych Unii Europejskiej ▪ wyjaśnia związki między położeniem geograficznym Polski a cechami środowiska przyrodniczego naszego kraju i ekonomicznych ▪ prawidłowo stosuje terminy: administracja, władza samorządowa ▪ rozpoznaje na mapie konturowej województwa i ich stolice ▪ wykazuje znaczenie dobrego gospodarowania regionem przez władze samorządowe ▪ prawidłowo stosuje terminy: platforma prekambryjska, ostańce, ukształtowanie powierzchni, rzeźba, formy terenu ▪ rozpoznaje skały znajdujące się w szkolnym zestawie skał ▪ rozpoznaje na obrazach i rysunkach formy terenu wykształcone przez lądolód oraz lodowce górskie ▪ wykazuje potrzebę uczestniczenia w wyborach władz samorządowych ▪ potrafi skierować odpowiednie sprawy do załatwienia w urzędzie wojewódzkim, urzędzie powiatowym, urzędzie gminy, urzędzie miasta ▪ prawidłowo stosuje terminy: względny i bezwzględny wiek Ziemi ▪ docenia znajomość przeszłości geologicznej do zrozumienia współczesnych procesów geologicznych ▪ wskazuje na mapie rozmieszczenie głównych rodzajów skał występujących w Polsce Klimat Polski na magmowe, osadowe i metamorficzne ▪ odczytuje z tabeli nazwy głównych skał występujących w Polsce ▪ wymienia skały użyteczne powstałe w czasie zalewów morza (sól, wapienie) ▪ przedstawia rolę węgla kamiennego w gospodarce Polski ▪ wskazuje przykłady występowania form polodowcowych w Polsce ▪ wykazuje różnice między skałami na podstawie ich cech zewnętrznych ▪ podaje przykłady praktycznego zastosowania skał ▪ wykazuje przydatność badań geologicznych dla gospodarki państwa ▪ porównuje korzystając z map zalewy mórz na obszarze Polski w poszczególnych okresach geologicznych ▪ rozpoznaje na rysunku rośliny z których tworzył się węgiel kamienny ▪ omawia proces tworzenia się pokładów węgla ▪ wskazuje na mapie regiony eksploatacji węgla kamiennego w Polsce ▪ wyjaśnia proces powstawania form rzeźby polodowcowej ▪ wykazuje atrakcyjność turystyczną krajobrazu polodowcowego na pojezierzach i w górach ▪ wykazuje na przykładach, że formy terenu, skały mogą być dokumentami przeszłości geologicznej Polski ▪ wykazuje konieczność racjonalnego wykorzystywania skał (w tym surowców mineralnych) w gospodarce ▪ rozpoznaje rodzaje skał występujące we własnym regionie ▪ wykazuje związek między występowaniem polodowcowych form terenu a przeszłością geologiczną obszaru ▪ prawidłowo stosuje terminy: izoterma, okres wegetacyjny ▪ odczytuje informacje z map klimatycznych Polski: ▪ prawidłowo stosuje terminy: czynniki klimatotwórcze, wiatr halny, bryza, masy powietrza atmosferycznego ▪ prawidłowo stosuje termin: masy powietrza atmosferycznego, roczne amplitudy temperatury ▪ odczytuje informacje z ▪ wyjaśnia wpływ ruchów górotwórczych na ukształtowanie terenu i krajobraz regionu ▪ podaje przykłady skał wykorzystywanych jako materiał jubilerski ▪ wykazuje potrzebę znajomości budowy geologicznej kraju ▪ wyjaśnia przyczyny i skutki transgresji morskich ▪ docenia piękno krajobrazu regionów zbudowanych ze skał wapiennych ▪ wskazuje na mapie zasięg zlodowaceń w Polsce i podaje ich nazwy ▪ analizuje powstanie i porównuje formy terenu znajdujące się w poszczególnych regionach geograficznych Polski. ▪ rozpoznaje na profilu terenu poszczególne regiony Polski ▪ prawidłowo stosuje termin: klimatyczne pory roku ▪ prognozuje pogodę w Polsce na podstawie mapy pogody Zasoby naturalne Polski i własnego regionu izoterm, opadów atmosferycznych, długości trwania okresu wegetacyjnego ▪ wykazuje wpływ czynników klimatotwórczych na klimat Polski ▪ wymienia i omawia cechy klimatu Polski ▪ prawidłowo stosuje terminy: lesistość kraju, surowiec mineralny ▪ wyjaśnia przyczyny zmian lesistości Polski analizuje i wyciąga wnioski z wykresu obrazującego czystość polskich rzek ▪ wykazuje konieczność racjonalnego korzystania z surowców mineralnych w Polsce ▪ wskazuje na mapie główne regiony geograficzne Polski ▪ uzasadnia konieczność ochrony środowiska przyrodniczego przed zniszczeniem (degradacją) ▪ prawidłowo stosuje terminy: dział wód, degradacja gleby ▪ przedstawia rozmieszczenie głównych kompleksów leśnych w swoim regionie ▪ wyjaśnia sposoby powstawania (genezę) wybranych typów jezior w Polsce ▪ wykazuje na przykładach związek między deficytem wód w regionie, jego położeniem, gęstością zaludnienia, rozwojem przemysłu ▪ omawia na podstawie schematu wpływ czynników glebotwórczych na mapy pogody ▪ wyjaśnia proces powstawania wiatru halnego i bryzy ▪ oblicza temperaturę powietrza w górach po przejściu wiatru halnego ▪ na podstawie map i danych Meteorologicznych określa cechy klimatu wybranych regionów Polski ▪ prawidłowo stosuje terminy: struktura wiekowa drzew, klasy czystości wód, deficyt wód, nadwyżki wód, czynniki glebotwórcze ▪ analizuje i interpretuje treść map dotyczących lesistości Polski i rozmieszczenia największych kompleksów leśnych w Polsce ▪ oblicza lesistość wybranego regionu ▪ wskazuje na mapie Polski dorzecza, działy wód, zlewiska ▪ potrafi wyznaczyć na mapie dział wód między dorzeczami ▪ wskazuje na mapie Polski bagna, regiony występowania wód artezyjskich ▪ przedstawia znaczenie prognozowania pogody dla życia człowieka i gospodarki ▪ ocenia wpływ klimatu Polski na życie i gospodarkę ▪ prawidłowo stosuje terminy: klasa bonitacyjna, żyzność gleby, rekultywacja gleby ▪ akceptuje ochronę wybranych kompleksów leśnych w Polsce ▪ dostrzega pozytywne funkcje lasów w życiu człowieka i w gospodarce ▪ uzasadnia związek między występowaniem typów lasów w Polsce a warunkami środowiska przyrodniczego ▪ wyjaśnia wpływ różnych czynników na wielkość zasobów wodnych Polski i własnego regionu powstawanie gleb ▪ wykazuje konieczność ochrony gleb w Polsce ▪ wskazuje na mapie regiony i miejsca występowania głównych surowców mineralnych w Polsce ▪ przedstawia podział surowców mineralnych pod względem ich wykorzystania w gospodarce ▪ uzasadnia znaczenie ropy naftowej w gospodarce Polski ▪ wykazuje, że środowisko przyrodnicze Polski jest wielką wartością kraju Ludność Polski ▪ prawidłowo stosuje terminy: przyrost naturalny, imigracja, emigracja, gęstość zaludnienia, miasto, funkcje miasta, sektor gospodarki narodowej, bezrobocie ▪ odczytuje z wykresu ▪ prawidłowo stosuje terminy: przyrost rzeczywisty, wyż demograficzny (kompensacyjny), migracja, struktura biologiczna, struktura zatrudnienia, ▪ wyjaśnia sposoby powstawania (genezę) jezior w Polsce ▪ analizuje i interpretuje mapę rozmieszczenia gleb w Polsce ▪ wyjaśnia związek między genezą a występowaniem gleb w Polsce ▪ omawia przydatność rolniczą gleb z zastosowaniem klas bonitacyjnych ▪ wykazuje związki między elementami środowiska przyrodniczego w regionach Polski ▪ wykazuje praktyczność wiedzy na temat klas czystości wód rzek i jezior Polski ▪ ocenia stopień przydatności i wykorzystania polskich rzek w gospodarce kraju ▪ przedstawia sposoby oszczędzania wód powierzchniowych i podziemnych ▪ wykazuje słuszność i propaguje zasadę oszczędzania wody we własnym domu, w szkole i w Polsce ▪ wyjaśnia zasady przyporządkowania gleby do klasy bonitacyjnej ▪ wykazuje związek między występowaniem surowców mineralnych a przeszłością geologiczną Polski ▪ ocenia zasoby surowców mineralnych w Polsce ▪ prawidłowo stosuje terminy: ▪ prawidłowo stosuje Polonia, struktura terminy: wieku, struktura demografia, saldo płci, wiek aktywności migracji, prognoza liczby zawodowej, wiek ludności, współczynnik przedprodukcyjny, feminizacji, starzenie wiek produkcyjny, się społeczeństw, urbanizacja wartość przyrostu naturalnego w Polsce od 1946 roku do czasów współczesnych ▪ porównuje, korzystając z wykresu średnią długość życia ludności Polski i państw sąsiadujących ▪ wykazuje związek między poziomem rozwoju gospodarczego kraju a przeciętną długością życia jego mieszkańców ▪ dostrzega i akceptuje czynniki wpływające na przedłużenie długości życia ludności Polski ▪ odczytuje z mapy wartość gęstości zaludnienia w Polsce ▪ korzystając z mapy i danych statystycznych przedstawia zróżnicowanie struktury zatrudnienia i wielkość bezrobocia w województwach Polski ▪ odczytuje z wykresu procent ludności mieszkającej w miastach ▪ korzystając z danych statystycznych odczytuje aglomeracja monocentryczna, aglomeracja policentryczna (konurbacja) ▪ wyjaśnia różnicę między przyrostem naturalnym a przyrostem rzeczywistym ludności ▪ wyjaśnia wpływ przyrostu naturalnego i migracji na kształtowanie się liczby ludności Polski ▪ odczytuje cechy i zmiany struktury wieku i płci z wykresu piramidy wieku i płci ludności Polski ▪ wykazuje wpływ czynników przyrodniczych, gospodarczych i historycznych na rozmieszczenie ludności i zróżnicowanie gęstości zaludnienia w Polsce ▪ korzystając z wykresów przedstawia zmiany zachodzące w strukturze zatrudnienia ludności Polski ▪ dostrzega związek między poziomem i rodzajem wykształcenia a wiek poprodukcyjny ▪ oblicza przyrost naturalny i przyrost rzeczywisty ludności na podstawie podanych danych ▪ oblicza saldo migracji ▪ odczytuje i interpretuje dane dotyczące migracji ludności Polski (do Polski i z Polski) ▪ wykazuje wpływ różnych czynników na kształtowanie się przyrostu naturalnego w Polsce od czasów powojennych do czasów współczesnych ▪ oblicza gęstość zaludnienia ▪ wskazuje na problemy mieszkańców w regionach słabo i gęsto zaludnionych w Polsce ▪ wyjaśnia przyczyny zmian zachodzących w strukturze zatrudnienia ludności Polski ▪ wyjaśnia przyczyny zróżnicowania wielkości bezrobocia w różnych regionach Polski ▪ dostrzega i rozumie problemy ludności pozostającej bez pracy ▪ odczytuje i interpretuje dane dotyczące przyrostu rzeczywistego ludności Polski w okresie po 1946 roku do czasów współczesnych ▪ wykazuje wpływ zmian politycznych i gospodarczych w Polsce na wielkość i kierunki migracji Polaków ▪ oblicza współczynnik feminizacji ludności ▪ wykazuje wpływ różnych czynników na kształt piramidy płci i wieku ludności ▪ wyjaśnia przyczyny Przestrzennego zróżnicowania struktury zatrudnienia ludności Polski ▪ wyjaśnia wpływ restrukturyzacji gospodarki na zwiększanie liczby bezrobotnych ▪ podaje przykłady przeciwdziałania bezrobociu przez państwo i organizacje samorządowe ▪ analizuje związki zachodzące między Rolnictwo – I sektor gospodarki narodowej miejsce miasta pod względem liczby mieszkańców w Polsce możliwością znalezienia w przyszłości pracy ▪ podaje przykłady miast pełniących różne funkcje ▪ wskazuje na mapie Polski największe miasta oraz miasta pełniące ważne funkcje ▪ przedstawia korzyści i niedogodności życia w dużych miastach ▪ prawidłowo stosuje terminy: użytki rolne, użytki zielone, nieużytki, plon, zbiór ▪ przedstawia na wykresie ▪ prawidłowo stosuje terminy: struktura upraw, chów, hodowla ▪ wykazuje zależności ▪ korzystając z mapy omawia przestrzenne rozmieszczenie miast w Polsce ▪ wyjaśnia przyczyny szybkiego wzrostu liczby ludności po 1946 roku ▪ odczytuje informacje z map tematycznych (gęstości zaludnienia, rozmieszczenia miast, struktury zatrudnienia itp.) ▪ analizuje i porównuje procesy i wskaźniki demograficzne Polski w ujęciu czasowym i przestrzennym ▪ wyjaśnia potrzebę przeprowadzania badań demograficznych (np. spisów powszechnych), będących źródłem wiedzy o ludności ▪ podaje argumenty na to że liczba ludności, jej wykształcenie stanowią potencjał Polski ▪ prawidłowo stosuje terminy: struktura wielkości i własności gospodarstw rolnych ▪ omawia na podstawie poziomem i rodzajem wykształcenia a możliwością znalezienia pracy ▪ wyjaśnia związek między rozwojem przemysłu i usług a wzrostem poziomu urbanizacji ▪ wyjaśnia wpływ pełnionych przez miasto funkcji na jego rozwój i znaczenie w kraju ▪ uzasadnia potrzebę zrównoważonego rozwoju miast ▪ wykazuje związek między rozwojem gospodarczym naszego kraju a zmianą wskaźników demograficznych ▪ wykazuje współzależność między strukturą zatrudnienia a procentem ludności mieszkającej w miastach w regionie ▪ ocenia warunki środowiska przyrodniczego Polski i swojego regionu dla rolniczego użytkowania ziemi procentowy udział form rolniczego użytkowania ziemi w Polsce ▪ wskazuje na mapie regiony o największych powierzchniach upraw: pszenicy, buraków cukrowych i ziemniaków ▪ wymienia rośliny uprawiane w Polsce i swoim regionie ▪ omawia na podstawie map rozmieszczenie chowu zwierząt w Polsce ▪ odczytuje korzystając z danych statystycznych nazwy województw posiadających największy udział w powierzchni łąk i pastwisk między formami rolniczego użytkowania ziemi a elementami środowiska przyrodniczego regionów ▪ wyjaśnia przyczyny i podaje przykłady w swoim regionie i w kraju zmian w strukturze użytkowania ziemi ▪ porównuje i wyjaśnia przyczyny rolniczego użytkowania ziemi we własnym województwie i w innych województwach ▪ wyjaśnia przyczyny zróżnicowania rolniczego użytkowania ziemi w kraju ▪ wykazuje wpływ czynników przyrodniczych i pozaprzyrodniczych na rozmieszczenie upraw ▪ odróżnia chów zwierząt od hodowli ▪ wyjaśnia znaczenie chowu zwierząt w wyżywieniu ludności map, wykresów, danych statystycznych strukturę wielkości i własności gospodarstw rolnych w Polsce ▪ wskazuje na mapie województwa, które posiadają największy obszar użytków rolnych, gruntów ornych, sadów, łąk i pastwisk ▪ wyjaśnia przyczyny zróżnicowania upraw w Polsce i we własnym regionie ▪ wykazuje wpływ rozwoju przemysłu na rozwój rolnictwa ▪ określa czynniki przyrodnicze i pozaprzyrodnicze rozwoju chowu zwierząt gospodarskich ▪ uzasadnia współzależność rozwoju chowu zwierząt i rozwoju przemysłu ▪ wyjaśnia potrzebę racjonalnego użytkowania powierzchni kraju i własnego regionu ▪ wykazuje wpływ żyzności gleb i klimatu na rozmieszczenie upraw ▪ wykazuje znaczenie uprawy roślin w wyżywianiu ludności kraju ▪ wyjaśnia związek między rozwojem rolnictwa a warunkami przyrodniczymi i pozaprzyrodniczymi w Polsce i we własnym regionie ▪ ocenia rolnicze wykorzystanie ziemi w Polsce i we własnym regionie ▪ wykazuje znaczenie rolnictwa w eksporcie Polski Klasa III Dział programu Przemysł – II sektor gospodarki narodowej Ocena dopuszczająca dostateczna dobra ▪ prawidłowo stosuje ▪ prawidłowo stosuje terminy: ▪ prawidłowo stosuje terminy: odnawialne i dział przemysłu, terminy: struktura nieodnawialne źródła gałąź przemysłu, ośrodek produkcji energii, energetyka, przemysłowy, okręg energii elektrycznej, elektrownia cieplna, przemysłowy, przemysł elektrownia szczytowohydroelektrownia wysokich technik pompowa ▪ rozróżnia źródła energii ▪ wyjaśnia znaczenie rozwoju ▪ przedstawia argumenty odnawialnej i nieodnawialnej energetyki dla gospodarki za lub przeciw budowie ▪ przedstawia strukturę państwa i życia elektrowni jądrowych w produkcji energii w Polsce ludności Polsce na podstawie danych ▪ wskazuje na mapie Polski ▪ wskazuje na mapie Polski statystycznych regiony o największych Rozmieszczenie ▪ wskazuje na mapie Polski zasobach energii największych elektrowni regiony o największych nieodnawialnej cieplnych i zasobach energii ▪ ocenia wpływ stosowania hydroelektrowni odnawialnej różnych źródeł energii ▪ wyjaśnia związek między ▪ uzasadnia potrzebę na stan środowiska warunkami środowiska zastępowania źródeł energii przyrodniczego i zdrowie przyrodniczego nieodnawialnej energią człowieka a występowaniem źródeł odnawialną ▪ wyjaśnia wpływ rozwoju energii odnawialnej nauki i techniki na ▪ ocenia wpływ rozwoju powstawanie nowych gałęzi energetyki odnawialnej przemysłu na stan środowiska ▪ wyjaśnia wpływ przemysłu przyrodniczego kraju i na rozwój gospodarki kraju własnego regionu ▪ omawia na podstawie mapy gospodarczej Polski położenie okręgów i bardzo dobra ▪ prawidłowo stosuje terminy: struktura przemysłu, restrukturyzacja, prywatyzacja ▪ przewiduje i ocenia zmiany w środowisku przyrodniczym związane z eksploatacją surowców energetycznych ▪ uzasadnia wykorzystanie źródeł energii w Polsce i w swoim regionie ▪ omawia na podstawie map i wykresów rozmieszczenie głównych gałęzi przemysłu w Polsce: przemysłu hutniczego, elektromaszynowego, chemicznego, spożywczego ▪ ocenia znaczenie przemysłu wysokich technik dla środowiska przyrodniczego i gospodarki ▪ wykorzystując różne źródła informacji (np. prasę, radio i telewizję) omawia zmiany w strukturze przemysłu w Polsce i we własnym regionie Usługi – III sektor gospodarki narodowej ▪ prawidłowo stosuje terminy: usługi, transport, łączność ▪ korzystając ze schematu omawia podział usług ▪ omawia wpływ usług na rozwój gospodarczy i kulturalny kraju i własnego regionu ▪ odczytuje z rocznika statystycznego wielkości określające gęstość sieci kolejowej i drogowej w Polsce ▪ wskazuje na mapie obszary w Polsce o najmniejszej i największej gęstości sieci transportowej ▪ podaje przykłady wpływu transportu na rozwój osadnictwa i gospodarki kraju oraz stan środowiska przyrodniczego ▪ prawidłowo stosuje terminy: usługi finansowe, usługi turystyczne, gęstość sieci transportowej ▪ prezentuje wybraną metodą i techniką wybrany region turystyczny Polski ▪ wyjaśnia przyczyny szybkiego rozwoju usług w kraju i regionie ▪ korzystając z map turystycznych charakteryzuje wybrane regiony turystyczne Polski ▪ wskazuje na mapie porty morskie i śródlądowe, kanały oraz porty lotnicze ▪ uzasadnia wpływ gęstości sieci kolejowej i drogowej na rozwój społeczny i gospodarczy kraju ▪ porównuje gęstość sieci kolejowej i drogowej w Polsce z innymi krajami Europy ośrodków przemysłowych w Polsce ▪ dostrzega i wyjaśnia przyczyny różnic w rozwoju przemysłu Polski i krajów Europy Zachodniej ▪ prawidłowo stosuje terminy: walory turystyczne, walory przyrodnicze i pozaprzyrodnicze rozwoju turystyki ▪ opisuje walory turystyczne Polski na podstawie map tematycznych ▪ wskazuje na mapie główne regiony turystyczne kraju ▪ opisuje warunki rozwoju transportu wodnego, śródlądowego i morskiego na podstawie map tematycznych ▪ podaje przykłady towarów przesyłanych różnymi rodzajami transportu ▪ prawidłowo stosuje termin agroturystyka ▪ ocenia wpływ usług na rozwój osadnictwa i rozwój gospodarczy kraju i własnego regionu ▪ wykazuje wpływ środowiska przyrodniczego i kulturowego na rozwój różnych rodzajów turystyki w Polsce ▪ prezentuje walory turystyczne: przyrodnicze i pozaprzyrodnicze wybranych regionów Polski ▪ wykazuje atrakcyjność turystyczną regionów Polski ▪ wyjaśnia przyczyny zróżnicowania gęstości sieci transportowej w kraju Ochrona środowiska przyrodniczego i kulturowego w Polsce Region w którym mieszkam – własny region Niziny Polski ▪ prawidłowo stosuje termin park narodowy ▪ odczytuje z map nazwy obiektów chronionych w Polsce i we własnym regionie ▪ wyszukuje w różnych źródłach informacje na temat wybranych obiektów chronionych w Polsce i we własnym regionie ▪ potrafi zachować się w obiektach chronionej przyrody oraz w obiektach kultury ▪ prawidłowo stosuje terminy: region, środowisko przyrodnicze ▪ wskazuje swój region na mapie ▪ wykazuje zainteresowanie swoim regionem, miejscem w którym się urodził i w którym żyje ▪ odczytuje dane statystyczne dotyczące wielkości powierzchni i liczby ludności w swoim regionie ▪ prawidłowo stosuje terminy: ▪ prawidłowo stosuje terminy: park krajobrazowy, rezerwat przyrody, pomnik przyrody ▪ wyjaśnia przyczyny objęcia ochroną wybranych obiektów przyrodniczych i kulturowych w Polsce i we własnym regionie ▪ czyta i analizuje mapy dotyczące zanieczyszczenia i przekształcenia środowiska przyrodniczego Polski ▪ przedstawia przyczyny przekształcania i zanieczyszczenia środowiska przyrodniczego Polski ▪ wykazuje związek między przeszłością historyczną a istnieniem wybranych obiektów kulturowych w Polsce i we własnym regionie ▪ potrafi wyszukać w różnych źródłach informacje o ważnych obiektach przyrodniczych i kulturowych znajdujących się w odwiedzanym regionie ▪ rozpoznaje na fotografiach obiekty wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa Przyrody i Kultury UNESCO ▪ wykazuje dominanty swego regionu na tle środowiska przyrodniczego Polski ▪ przedstawia położenie swego regionu (województwo, powiat, gmina, region Europy) ▪ prawidłowo stosuje terminy: dominanta, ojczyzna, krajobraz ▪ prawidłowo oznacza swój region na mapie konturowej Polski ▪ wykazuje współzależność między elementami środowiska przyrodniczego w swoim regionie ▪ przedstawia korzystając ze schematu kryteria wyróżniania regionu ▪ wyjaśnia termin patriotyzm lokalny ▪ prawidłowo stosuje terminy: zalew, delta, krajobraz ▪ prawidłowo stosuje terminy: osady ▪ prawidłowo stosuje terminy: puszcza, wody Wyżyny Polski brzeg klifowy, brzeg niski, wydma, mierzeja ▪ wskazuje na mapie regiony geograficzne wchodzące w skład pobrzeża, pojezierzy, nizin środkowopolskich ▪ identyfikuje na podstawie fotografii krajobraz pojezierzy ▪ odróżnia w terenie i na fotografii krajobraz staroglacjalny i młodoglacjalny młodoglacjalny, krajobraz staroglacjalny ▪ wyjaśnia przyczyny powstawania brzegu wysokiego i brzegu niskiego ▪ wyjaśnia związek między wydarzeniami geologicznymi (epoka lodowcowa), a rzeźbą pojezierzy i nizin ▪ wyjaśnia znaczenie nizin w gospodarce państwa ▪ uzasadnia konieczność ochrony brzegów morskich ▪ omawia położenie Warszawy oraz jej funkcję stołeczną polodowcowe, morena czołowa, morena denna, sandry, pradolina ▪ wyjaśnia przyczyny zróżnicowania krajobrazu pasa pobrzeża ▪ wyjaśnia występowanie procesów krasowienia na Polesiu Lubelskim ▪ na podstawie map tematycznych omawia środowisko przyrodnicze i warunki rozwoju gospodarki w pasie nizin ▪ wykazuje zależność między warunkami tworzenia się delty a żyznością gleb artezyjskie, funkcja stołeczna miasta, procesy krasowe ▪ propaguje walory regionu uznanego jako „zielone płuca Polski” ▪ docenia znaczenie nizin w rozwoju rolnictwa i komunikacji w Polsce ▪ przedstawia przyczyny utworzenia w pasie pobrzeża parków narodowych: Słowińskiego i Wolińskiego ▪ wskazuje na mapie kompleksy leśne i parki narodowe w pasie nizin ▪ prawidłowo stosuje terminy: kopalnia głębinowa, zagłębie ▪ wskazuje na mapie regiony Geograficzne wchodzące w skład pasa wyżyn ▪ rozpoznaje na schematach i fotografii formy krasowe występujące na Wyżynie KrakowskoCzęstochowskiej ▪ prawidłowo stosuje terminy: ostańce, gołoborza, pokrywa lessowa,czarnoziem ▪ wyjaśnia przyczyny zróżnicowania krajobrazu w pasie wyżyn ▪ wyjaśnia wpływ uprzemysłowienia na środowisko przyrodnicze regionu ▪ omawia przyczyny ▪ prawidłowo stosuje terminy: hałda, deficyt wód, formy krasowe, wywierzysko ▪ na podstawie map tematycznych omawia środowisko przyrodnicze i warunki rozwoju gospodarki w pasie wyżyn ▪ omawia główne funkcje ▪ prawidłowo stosuje terminy: wyrobisko, wapienie jurajskie, gips, jar, wąwóz ▪ na podstawie map tematycznych omawia środowisko przyrodnicze i warunki rozwoju gospodarki w regionie ▪ wykazuje podobieństwa i różnice warunków rozwoju rolnictwa na Wyżynie Kotliny Podkarpackie Polskie góry ▪ wskazuje na mapie główne miasta regionów ▪ wskazuje na mapie miejsca wydobycia ważnych surowców mineralnych w pasie wyżyn ▪ przedstawia problemy związane z zanieczyszczeniem środowiska przyrodniczego na Wyżynie Śląskiej ▪ wskazuje na mapie regiony geograficzne wchodzące w skład kotlin podkarpackich ▪ ukazuje znaczenie Oświęcimia dla Polaków i społeczności międzynarodowej prawidłowo stosuje terminy: fałdowanie hercyńskie, fałdowanie alpejskie ▪wskazuje na mapie Karpaty i Sudety, Rysy i Śnieżkę ▪ omawia położenie Karpat i Sudetów na mapie Europy ▪ uzasadnia potrzebę i skutki deficytu wód w regionie ▪ wymienia walory turystyczne regionów leżących w pasie wyżyn miast położonych w pasie wyżyn ▪ wymienia dominanty gospodarcze regionów wyżyn ▪ uzasadnia konieczność ochrony przyrody w Ojcowskim Parku Narodowym Sandomierskiej i Wyżynie Lubelskiej ▪ wyjaśnia przyczyny zróżnicowania krajobrazu Niecki Nidziańskiej, Wyżyny KieleckoSandomierskiej i Wyżyny Lubelskiej ▪ wskazuje na mapie miejsca występowania ropy naftowej, gazu ziemnego, siarki w regionie ▪ wyjaśnia znaczenie regionu w przemyśle kraju ▪ wyjaśnia rolę Krakowa dla kultury i gospodarki kraju ▪ wymienia główne zabytki Krakowa ▪ prawidłowo stosuje terminy: góry zrębowe, góry fałdowe ▪ wskazuje na mapie pasma górskie Sudetów i Karpat oraz kotliny śródgórskie ▪ wyjaśnia powstawanie i skutki wiatru halnego ▪ prawidłowo stosuje terminy: zapadlisko tektoniczne, kotlina ▪ na podstawie map tematycznych omawia środowisko przyrodnicze i warunki rozwoju gospodarki w regionie ▪ przedstawia znaczenie zabytków Krakowa i Wieliczki ▪ wskazuje warunki sprzyjające rozwojowi rolnictwa w kotlinach podkarpackich ▪ prawidłowo stosuje terminy: turnie, grań, piargi, cyrk lodowcowy ▪ wskazuje na mapie większe miasta Sudetów i Karpat oraz znane ośrodki uzdrowiskowe położone w górach ▪ wskazuje na mapie miejsca występowania surowców mineralnych w Sudetach i Karpatach ▪ wskazuje na mapie parki narodowe w Karpatach i Sudetach ▪ charakteryzuje rzeźbę Karpat i Sudetów ochrony środowiska przyrodniczego Sudetów i Karpat Morze Bałtyckie Sąsiedzi Polski ▪ prawidłowo stosuje terminy: głębia, cieśnina, zatoka, zalew, mierzeja, morze śródlądowe ▪ korzystając z mapy omawia położenie Bałtyku, lokalizuje cieśniny, zatoki, zalewy, mierzeje, wyspy na Bałtyku ▪ na podstawie mapy wymienia cechy środowiska przyrodniczego Morza Bałtyckiego ▪ korzystając z map omawia położenie geograficzne państw sąsiadujących z Polską ▪ określa na podstawie mapy położenie geograficzne Niemiec ▪ porównuje na podstawie ▪ wyjaśnia pochodzenie współczesnej rzeźby Sudetów i Karpat ▪ wykazuje różnice w środowisku przyrodniczym między poszczególnymi regionami Karpat ▪ prawidłowo stosuje termin zasolenie morza ▪ podaje przyczyny małego zasolenia, niskiej temperatury wód i niewielkich pływów morskich na Morzu Bałtyckim ▪ wyjaśnia związki między środowiskiem przyrodniczym Bałtyku a jego gospodarczym wykorzystaniem ▪ wymienia przyczyny zanieczyszczenia Bałtyku ▪ wykazuje na konieczność współpracy państw bałtyckich w celu ochrony środowiska przyrodniczego Morza Bałtyckiego ▪ prawidłowo stosuje terminy: pływy morskie, okres zlodzenia, konwencja międzynarodowa ▪ wskazuje na mapie porty morskie w Polsce oraz znane nadmorskie miejscowości turystyczne ▪ wskazuje na mapie szlaki komunikacji promowej ▪ poprawnie posługuje się terminami: gęstość zaludnienia, przyrost naturalny ▪ poprawnie posługuje się terminami: produkt krajowy brutto, okręg przemysłowy ▪ wykazuje przyczyny powstania okręgów ▪ porównuje na podstawie map położenie geograficzne państw sąsiadujących z Polską ▪ wyjaśnia na przykładach wpływ przynależności państw do Unii ▪ korzystając z map określa podobieństwa i różnice w środowisku przyrodniczym Polski i państw sąsiadujących ▪ uzasadnia konieczność współpracy państw sąsiadujących ze sobą, na przykładzie Polski i jej tabel i wykresów PKB w przeliczeniu na jednego mieszkańca w Niemczech i innych krajach sąsiadujących z Polską ▪ porównuje udział grup wiekowych ludności w Polsce i krajach sąsiadujących ▪ poprawnie posługuje się terminem państwo śródlądowe ▪ wskazuje na mapie Europy Czechy i Słowację oraz główne krainy geograficzne, rzeki i miasta tych państw ▪ określa na podstawie mapy położenie geograficzne Ukrainy ▪ korzystając z mapy charakteryzuje Położenie geograficzne Litwy i Białorusi ▪ wymienia na mapie najważniejsze miasta Litwy i Białorusi ▪ uzasadnia konieczność prowadzenia dobrosąsiedzkich stosunków między Polską a Litwą i Białorusią ▪ poprawnie posługuje się przemysłowych Niemiec ▪ podaje argumenty świadczące o wysokiej pozycji gospodarczej Niemiec w Europie ▪ wskazuje na mapie najważniejsze obiekty geograficzne w Niemczech (np. rzeki, regiony geograficzne, miasta) ▪ porównuje wielkość bezrobocia w Polsce i krajach sąsiadujących ▪ wykazuje zależność między środowiskiem a rozwojem turystyki w Czechach i na Słowacji ▪ wykazuje atrakcyjność turystyczną Czech i Słowacji ▪ wymienia najważniejsze miasta Ukrainy ▪ porównuje przyczyny trudnej sytuacji gospodarczospołecznej Litwy i Białorusi ▪ wymienia obiekty geograficzne na Litwie i Białorusi (np. rzeki, regiony geograficzne, miasta) ▪ wymienia najważniejsze obiekty geograficzne Rosji (np. rzeki, regiony Europejskiej sąsiadów i Wspólnoty Niepodległych ▪ wyjaśnia przyczyny Państw na ich gospodarkę dynamicznego rozwoju gospodarki Niemiec ▪ poprawnie posługuje się ▪ przedstawia przykłady terminami: saldo bilansu współpracy Polski z handlowego, euroregion Niemcami w różnych ▪ wykazuje wpływ obszarach środowiska przyrodniczego ▪ przedstawia korzyści na rozwój gospodarczy wynikające z różnych Niemiec form współpracy ▪ poprawnie posługuje się przygranicznej Polski, Czech terminami: atrakcyjność i Słowacji turystyczna, współpraca ▪ przedstawia współczesne przygraniczna przemiany gospodarcze ▪ korzystając z map określa na Ukrainie i wyjaśnia główne cechy środowiska ich wpływ na warunki geograficznego Czech i życia ludności Słowacji ▪ wykazuje zrozumienie ▪ poprawnie posługuje się dla przemian politycznych, terminami: przemiany gospodarczych gospodarcze, społecznych dokonujących restrukturyzacja się na Ukrainie gospodarki, reformy ▪ określa na jakiej podstawie gospodarcze można przekroczyć ▪ dostrzega konieczność granicę polsko- litewską współpracy Polski z Rosją i granicę polsko- białoruską ▪ czyta i interpretuje tabele i wykresy dotyczące sytuacji społecznogospodarczej Rosji (wydobycie surowców Ludność i gospodarka Polski na tle państw sąsiadujących Lądy i oceany terminami: obwód (jednostka podziału terytorialnego Rosji), kolej transsyberyjska, okręg przemysłowy ▪ wykazuje na przykładach współzależność między środowiskiem przyrodniczym a sposobami gospodarowania w Rosji (w tym Obwodu Kaliningradzkiego)▪ dostrzega korzyści dla Polski płynące z jej położenia Geograficznego wśród państw należących do Unii Europejskiej i Wspólnoty Niepodległych Państw ▪ stosuje terminy geograficzne: wysokość względna, wysokość bezwzględna, niziny, wyżyny, góry, morza, zatoki, cieśniny ▪ wskazuje na mapie kontynenty i oceany ▪ przedstawia możliwości wykorzystania oceanów w życiu człowieka geograficzne, miasta) ▪ potrafi wykazać się podstawową wiedzą dotyczącą środowiska przyrodniczego, gospodarki oraz problemów demograficznych Rosji ▪ odczytuje i porównuje wskaźniki rozwoju społecznogospodarczego Polski i jej sąsiadów ▪ wykazuje związki między rozwojem gospodarczym a warunkami życia ludności w państwach sąsiadujących z Polską ▪ stosuje terminy geograficzne: falowanie, prądy morskie, szelf ▪ odczytuje z mapy nazwy i przebieg prądów morskich ▪ wyjaśnia przyczyny zróżnicowanego zasolenia i temperatury wód morskich i oceanicznych mineralnych, produkcja wyrobów przemysłowych, długość życia) ▪ określa główne cele euroregionu w którym uczeń mieszka (dotyczy uczniów mieszkających w euroregionie) ▪ korzysta z różnych źródeł informacji (map, tabel, wykresów, tekstów źródłowych) omawiając i porównując ludność i gospodarkę krajów sąsiadujących z Polską ▪ stosuje terminy geograficzne: izobata, stok kontynentalny ▪ wskazuje na mapie granice kontynentów i oceanów ▪ wskazuje na mapie formy ukształtowania dna morskiego ▪ porównuje ukształtowanie powierzchni kontynentów i dna oceanów ▪ uzasadnia konieczność utrzymywania dobrych stosunków z państwami sąsiadującymi z Polską ▪ dostrzega i wyjaśnia przyczyny zróżnicowanego poziomu życia ludności w Polsce w porównaniu z państwami sąsiadującymi ▪ stosuje terminy geograficzne: basen oceaniczny, rów oceaniczny, pływy morskie ▪ wykazuje związek pomiędzy ruchem płyt litosfery a rozmieszczeniem form ukształtowania lądów i dna oceanów Azja – kontynent kontrastów ▪ stosuje terminy geograficzne: monsun letni i zimowy, miasto, przyrost naturalny, hinduizm, hindus, islam, muzułmanin, judaizm, obszar sejsmiczny, tajga, tundra, ▪ lokalizuje na mapie największe regiony geograficzne Azji ▪ ocenia wpływ klimatu na życie ludności Azji ▪ wskazuje na mapie rozmieszczenie najstarszych azjatyckich cywilizacji ▪ wskazuje na mapie obszary uprawy ryżu w Azji Południowo- Wschodniej ▪ wskazuje na mapie regiony rolnicze Chin ▪ odczytuje z mapy nazwy ośrodków i okręgów przemysłowych Japonii ▪ ocenia znaczenie ropy naftowej w gospodarce współczesnego świata ▪ wskazuje na mapie miejsca konfliktów zbrojnych na Bliskim Wschodzie na Bliskim Wschodzie ▪ wskazuje na mapie Azji ▪ stosuje terminy geograficzne: ruchy górotwórcze, slumsy, aglomeracja monocentryczna i policentryczna, cywilizacja megalopolis, eksplozja demograficzna, urbanizacja ▪ wykazuje wpływ warunków środowiskowych w Azji na warunki życia człowieka ▪ przedstawia znaczenie rzek w rozwoju osadnictwa i kształtowaniu cywilizacji ▪ przedstawia przykłady wykorzystania stromych stoków w gospodarce rolnej ▪ wyjaśnia zależności w Azji pomiędzy elementami środowiska przyrodniczego a obszarami uprawy ryżu ▪ odczytuje nazwy i wskazuje na mapie regiony geograficzne Chin ▪ przedstawia znaczenie gospodarki Chin na świecie ▪ wyjaśnia na przykładzie struktury wieku ludności ▪ odczytuje z mapy współrzędne geograficzne krańcowych miejsc kontynentu ▪ odczytuje z mapy informacje klimatyczne i glebowe sprzyjające uprawie ryżu ▪ stosuje terminy geograficzne: pola tarasowe, tempo gospodarki, przemysł petrochemiczny, wskaźnik rozwoju społeczno-gospodarczego, naród, grupa etniczna, integracja gospodarcza, ▪ wskazuje na mapie rozmieszczenie surowców mineralnych w Chinach ▪ wyjaśnia przyczyny i przedstawia skutki polityki demograficznej Chin ▪ wyjaśnia przyczyny dynamicznego rozwoju gospodarczego Chin ▪ wymienia wybrane obiekty turystyczne Chin ▪ odczytuje dane statystyczne dotyczące ludności i gospodarki Indii ▪ wyjaśnia przyczyny istnienia kontrastów społecznych i gospodarczych w Indiach ▪ odczytuje i interpretuje dane statystyczne dotyczące gospodarki Japonii ▪ docenia wpływ uprawy ryżu dla kształtowania kultury w Azji PołudniowoWschodniej ▪ wyjaśnia przyczyny niewielkich możliwości zastosowania maszyn rolniczych w uprawie ryżu ▪ wykazuje, że środowisko przyrodnicze Chin jest wielkim potencjałem gospodarczym kraju ▪ wykazuje wpływ polityki na kształtowanie stosunków społeczno-rodzinnych w Chinach ▪ wyjaśnia przyczyny współczesnych przemian zachodzących w gospodarce Indii ▪ wyjaśnia cele i zadania OPEC oraz wpływ organizacji na gospodarkę przykłady bogatych i ubogich krajów Afryka – problemy przyrodnicze i społeczno-gospodarcze ▪ stosuje terminy geograficzne: deszcz zenitalny, sawanna, rzeki okresowe, Sahel, głód, niedożywienie, malaria, mucha tse-tse ▪ odczytuje i interpretuje klimatogramy wybranych stacji na kontynencie Afryki ▪ wyjaśnia przyczyny występowania Indii znaczenie terminu: młode społeczeństwo ▪ charakteryzuje na podstawie mapy położenie geograficzne i środowisko przyrodnicze Japonii ▪ wskazuje na mapie kraje Bliskiego Wschodu ▪ odczytuje dane dotyczące wydobycia i eksportu ropy naftowej w krajach Bliskiego Wschodu ▪ przedstawia warunki życia ludności w wielkich miastach Azji ▪ wykazuje wpływ szybkiego tempa rozwoju gospodarki Chin i Indii na zmiany w życiu mieszkańców tych państw ▪ stosuje terminy geograficzne: niż i wyż baryczny, Sudan, śpiączka afrykańska, AIDS, rasa negroidalna, maniok, jam, proso, surowiec mineralny ▪ odczytuje z mapy współrzędne geograficzne krańcowych miejsc kontynentu ▪ odczytuje informacje dotyczące klimatu, gleb i ▪ wymienia główne kierunki rozwoju gospodarki krajów Bliskiego Wschodu ▪ wymienia powszechnie stosowane produkty przemysłu petrochemicznego ▪ wykazuje związek ▪ wyjaśnia przyczyny konfliktów występujących na Bliskim Wschodzie ▪ porównuje warunki życia w miastach azjatyckich np. w Tokio i w Kalkucie ▪ wykazuje rolę rolnictwa i przemysłu państw Azji w gospodarce światowej ▪ stosuje terminy geograficzne: rzeki epizodyczne, wadi (uedy), racjonalna gospodarka wodna, wskaźnik urbanizacji, ▪ wykazuje związek pomiędzy strefami klimatycznymi a rozmieszczeniem świata organicznego na kontynencie współczesnego świata ▪ wyjaśnia różnicę pomiędzy konfliktem religijnym a konfliktem narodowościowym ▪ uzasadnia potrzebę współpracy międzynarodowej w rozwiązywaniu konfliktów w regionie ▪ podaje przykłady zmian zachodzących w rozwoju gospodarczo-społecznym państw Azji ▪ stosuje terminy geograficzne: Symetryczność klimatycznoroślinna, proces pustynnienia, ▪ uzasadnia potrzebę kontroli i ograniczania wycinania drzew w lesie równikowym ▪ przedstawia rolę FAO w walce z głodem w Afryce ▪ ocenia działania organizacji Pozarządowych na rzecz rozwiązywania problemów Ameryka Północna i Południowa rzek i jezior okresowych w Afryce ▪ wskazuje strefę Sahelu na mapie ▪ uzasadnia konieczność prowadzenia koczowniczego trybu życia ludności w strefie Sahelu ▪ wyjaśnia przyczyny przyrodnicze, gospodarcze i społeczne niedożywienia ludności Afryki ▪ uzasadnia potrzebę szczepień i odpowiedniego wyposażenia w leki turysty wyjeżdżającego do wybranych regionów Afryki ▪ ocenia możliwości rozwoju rolnictwa w Afryce ▪ dostrzega trudne warunki rozwoju gospodarki w Afryce roślinności z map Afryki ▪ wymienia przykłady zwierząt żyjących w różnych strefach klimatycznych Afryki ▪ wymienia i wskazuje na mapie kraje leżące w strefie Sahelu ▪ wykazuje zależności pomiędzy rozwojem społeczno- gospodarczym a stanem zdrowia ludności w Afryce ▪ wyjaśnia przyczyny szybkiego wzrostu liczby ludności w Afryce ▪ rozpoznaje zwierzęta pochodzące z Afryki na fotografii lub w ZOO ▪ wskazuje przyczyny pustynnienia strefy Sahelu ▪ uzasadnia potrzebę racjonalnej gospodarki wodą w strefie Sahelu ▪ wskazuje rolę edukacji w walce z głodem w Afryce ▪ dostrzega i wykazuje zrozumienie dla problemów zdrowotnych społeczeństwa Afryki ▪ korzystając z map ocenia środowisko przyrodnicze wybranych regionów Afryki dla potrzeb rozwoju rolnictwa ▪ przedstawia znaczenie wybranych regionów Afryki dla rozwoju turystyki światowej głodu w Afryce ▪ lokalizuje na mapie rozmieszczenie surowców mineralnych w Afryce ▪ wskazuje miejsca występowania atrakcji turystycznych w Afryce ▪ porównuje urbanizację w Afryce z urbanizacją w Europie ▪ stosuje terminy geograficzne: preria, pampa, las tropikalny (selwa), fawela (slamsy), Dolina Krzemowa ▪ wskazuje na mapie regiony geograficzne obu Ameryk ▪ docenia osiągnięcia kultury ▪ stosuje terminy geograficzne: emigracja, Ameryka Łacińska, mulat, metys, urbanizacja, aglomeracja monocentryczna, aglomeracja policentryczna, megalopolis, ▪ odczytuje z mapy ▪ stosuje terminy geograficzne: kultura angloamerykańska i latynoamerykańska, afroamerykanin, przemysł wysokich technologii, technopolie ▪ wymienia główne cechy ▪ stosuje terminy geograficzne: jezioro lagunowe, jezioro wysokogórskie, grupa etniczna, koncern, korporacja, ▪ porównuje środowisko przyrodnicze obu Ameryk ▪ wskazuje na mapie obszary rdzennych mieszkańców Ameryki ▪ odczytuje z mapy informacje dotyczące warunków klimatycznych i glebowych obszaru Amazonii ▪ uzasadnia potrzebę ochrony lasów równikowych ▪ odczytuje dane statystyczne dotyczące liczby ludności miast Brazylii ▪ wskazuje na mapie wielkie miasta Brazylii ▪ charakteryzuje wybrane miasto Brazylii ▪ przedstawia skutki żywiołowego rozwoju miast Brazylii ▪ wskazuje na mapie regiony rolnicze USA ▪ odczytuje dane statystyczne dotyczące pozycji USA w gospodarce światowej ▪ omawia rolę i osiągnięcia przemysłu wysokich technologii w USA ▪ wskazuje na mapie obu Ameryk państwa i ich stolice współrzędne Geograficzne krańcowych miejsc kontynentów ▪ wskazuje na mapie najważniejsze obiekty geogficzne (rzeki, jeziora, szczyty) Ameryki Północnej i Południowej ▪ odczytuje dane dotyczące ludności obu Ameryk z rocznika statystycznego i wykresu ▪ czyta i interpretuje mapę gęstości zaludnienia Ameryki Północnej i Południowej ▪ omawia korzystając z wykresu zmiany liczby ludności Ameryki ▪ przedstawia zróżnicowanie rasowe i językowe obu Ameryk ▪ wymienia przyczyny intensywnej wycinki drzew w Amazonii ▪ wykazuje związek pomiędzy Warunkami przyrodniczymi a lokalizacją miast Brazylii ▪ wskazuje na mapie obszary koncentracji przemysłu w USA ▪ wykazuje współzależności regionów geograficznych obu Ameryk ▪ wyjaśnia przyczyny występowania trzęsień ziemi i czynnego wulkanizmu w Kordylierach i w Andach ▪ przedstawia rolę Kanału Panamskiego w transporcie morskim ▪ wykazuje wpływ czynników przyrodniczych, gospodarczych, społecznych i historycznych na rozmieszczenie ludności obu Ameryk ▪ porównuje zróżnicowanie kulturowe Ameryki Północnej i Ameryki Południowej ▪ wymienia piętra roślinne lasu równikowego ▪ omawia skutki przyrodnicze i społeczne gospodarki leśnej w Amazonii ▪ uzasadnia lokalizację miast Brazylii ▪ charakteryzuje wybrane rozmieszczenia cywilizacji Indian ▪ wymienia osiągnięcia kultury Indian ▪ wskazuje elementy kultury amerykańskiej przenikające do Europy i Polski ▪ uzasadnia rolę lasu równikowego w procesie globalnego ocieplenia ▪ wyjaśnia wpływ kolonizacji na rozwój przestrzenny miast Brazylii ▪ oblicza czas podróży samolotem z Polski do Ameryki z uwzględnieniem położenia miejsc startu i lądowania w różnych strefach czasowych ▪ charakteryzuje sieć transportową USA na tle środowiska przyrodniczego i osadnictwa ▪ ocenia rolę USA w gospodarce światowej ▪ określa rolę nauki w kształtowaniu pozycji USA na świecie ▪ wyjaśnia przyczyny i skutki zróżnicowanego poziomu gospodarczego Australia ▪ stosuje terminy geograficzne: klimat zwrotnikowy, Aborygen, ▪ wskazuje na mapie regiony geograficzne Australii ▪ omawia zróżnicowanie świata roślinnego Australii ▪ czyta i interpretuje mapę rozmieszczenia ludności w Australii ▪ wyjaśnia wpływ środowiska przyrodniczego na rozmieszczenie ludności na kontynencie pomiędzy środowiskiem przyrodniczym a koncentracją przemysłu w USA ▪ omawia zróżnicowaną pozycję gospodarczą państw na kontynentach obu Ameryk ▪ zna nazwy i lokalizuje na mapie stolice państw Ameryki Północnej i Ameryki Południowej miasta Brazylii ▪ wyjaśnia przyczyny problemów społecznych występujących w wielkich miastach Brazylii ▪ wskazuje i docenia atrakcje kulturowe miast Brazylii ▪ uzasadnia znaczenie wybranych regionów geograficznych w gospodarce USA ▪ wymienia największe amerykańskie koncerny przemysłowe państw amerykańskich ▪ stosuje terminy geograficzne: deficyt wody, wody artezyjskie, ▪ wykazuje zależność pomiędzy klimatem a światem organicznym kontynentu ▪ wymienia zwierzęta żyjące w Australii ▪ wyjaśnia przyczyny występowania wód artezyjskich na kontynencie przyrodniczym a gospodarką rolną Australii ▪ wykazuje korzystając z ▪ stosuje terminy geograficzne: ekstensywna gospodarka rolna ▪ odczytuje wybrane informacje z map klimatycznych, roślinności i gleb Australii ▪ ocenia warunki środowiska przyrodniczego Australii dla życia człowieka i rozwoju gospodarki ▪ odczytuje z różnych źródeł (tabele, wykresy, Internet) informacje ▪ stosuje termin geograficzny: endemit ▪ oblicza różnicę czasu słonecznego i strefowego między czasem w Polsce i czasem w Australii ▪ uzasadnia występowanie ekstensywnej gospodarki rolnej w Australii ▪ wykazuje tolerancję względem społeczeństwa wielonarodowościowego Obszary okołobiegunowe. Arktyka i Antarktyka ▪ odczytuje z mapy współrzędne geograficzne krańcowych miejsc kontynentu tabeli pozycję Australii w handlu surowcami mineralnymi ▪ stosuje terminy geograficzne: biegun, koło podbiegunowe , lądolód, polarnik ▪ odczytuje wartości z klimatogramów Wybranych stacji Arktyki i Antarktyki ▪ wymienia cechy środowiska przyrodniczego obszarów okołobiegunowych ▪ rozumie potrzebę ochrony Obszarów okołobiegunowych ▪ stosuje terminy geograficzne: dzień i noc polarna, pustynia lodowa ▪ wymienia pierwszych zdobywców obu biegunów ▪ wskazuje na udział Polaków w badaniach obszarów okołobiegunowych ▪ odczytuje z mapy współrzędne geograficzne obszarów okołobiegunowych dotyczące ludności i gospodarki Australii ▪ wskazuje na mapie obszary występowania surowców mineralnych w Australii ▪ omawia wybrane atrakcje turystyczne Australii ▪ stosuje terminy geograficzne: dziura ozonowa, efekt cieplarniany ▪ odczytuje nazwy i wskazuje na mapie regiony geograficzne obszarów okołobiegunowych ▪ porównuje warunki środowiska przyrodniczego Arktyki i Antarktyki ▪ wyszukuje w różnych źródłach informacje o polskich polarnikach i badaczach obszarów okołobiegunowych ▪ ocenia możliwości wykorzystania obszarów okołobiegunowych dla potrzeb człowieka ▪ stosuje terminy geograficzne: zorza polarna, ▪ przedstawia sposoby przystosowania się świata organicznego do warunków klimatycznych panujących poza kołem podbiegunowym ▪ wymienia najważniejsze wydarzenia w poznawaniu obszarów okołobiegunowych ▪ wyjaśnia rolę i znaczenie Traktatu Antarktycznego w ochronie Antarktyki ▪ omawia prawdopodobne zmiany jakie zajdą w obszarach okołobiegunowych w wyniku ocieplenia klimatu
